Memduh Ün

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Memduh Ün
Doğum Arif Memduh Ün
14 Mart 1920(1920-03-14)
İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm 16 Ekim 2015 (95 yaşında)
Bodrum, Muğla, Türkiye
Ölüm sebebi Akciğerlerinde sıvı birikmesi, yüksek tansiyon ve yaşa bağlı organ yetmezliği
Milliyet Türk
Vatandaşlık  Türkiye
Eğitim Vefa Lisesi, İstanbul
Meslek Futbolcu, oyuncu, senarist, yapımcı, yönetmen
Etkin yıllar 1948-2005
Evlilik
Cahide Şen
(e. 1949; ö. 2015)
Partner(ler) Fatma Girik
Çocuk(lar) Sevda Ün
Uğur Ün
Ödüller Tüm Liste

Memduh Ün ya da tam adıyla Arif Memduh Ün (14 Mart 1920, İstanbul - 16 Ekim 2015, Muğla) Türk futbolcu, sinema yönetmeni, oyuncu, kurgucu, senarist, yapımcı, öğretim görevlisi ve Onursal Profesör.[1]

1947-2005 yılları arasında yapımcı olarak 124, yönetmen olarak 72, oyuncu olarak ise 48 filme imza atmıştır.[2]

İlk yılları ve eğitimi[değiştir | kaynağı değiştir]

1920’de İstanbul Kasımpaşa'da dünyaya geldi.[3][4] Babası polis Mustafa Ün, annesi bir deniz yüzbaşısının kızı olan Makbule Ün’dür.[3]

1937’de Vefa Lisesinden mezun oldu.[5] 1938 yılında girdiği İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'ndeki eğitimini üçüncü sınıfta bıraktı.

Ortaokulda futbolla tanışan ve Langa Genç Takımı’nda futbol oynayan Ün, 1940-1942’de BJK Beşiktaş'ta yer aldı. 1941 yazında Ankara Demirspor’da oynadı. Takımı 1942-43 sezonunda Ankara ligi şampiyonu oldu.[4] Askerliğini 1946’da Ankara’da tamamladıktan sonra İstanbulspor takımının antrenmanlarına katıldı, ardından İETT Futbol Takımı’na geçti. Futbol hayatı devam ederken bir yandan da Eskişehir Şeker Fabrikası'nda, TCDD'de ve Elektrik İdaresinde memurluk yaptı.

1947'de amatör oyuncularla çalışmak isteyen yapımcı Hürrem Erman’ın "Damga" filminde oynaması teklifi üzerine Turhan Ün takma adıyla bu filmde oyuncu olarak yer aldı.[2] 1949’da Cahide Şen ile evlendi. Bu evlilikten bir oğlu, bir kızı dünyaya geldi [3]

Oyunculuk kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

İETT’de memurluk yapmayı sürdüren Ün, 1949’da Karadeniz Postası filmi ile ikinci kez oyunculuk yapma fırsatı yakaladı.[4] Ardından arkadaşı Arşavir Alyanak ile birlikte senaryosunu yazdıkları Hayat Acıları (1951) adlı filmi çekerek ilk yapımcılık deneyimini gerçekleştirdi. Arşavir ve Ün, ticari başarı sağlayan bu filmin bütün haklarını Ceylan Film’e satarak kendi yapım şirketleri olan Yakut Film’i (1951) kurdular.[2] 1954’e kadar Yakut Film’in ve başka şirketlerin filmlerinde oyunculuk yapmaya devam eden Ün, 1954'te yönetmenliğe geçti.[2] İlk filmi Düşman Aşıklar’ın uğradığı ticari başarısızlık ile hayal kırıklığı yaşadı. Ertesi yıl melodram kalıbına uygun temalar kullanarak yaptığı Yetim Yavrular ile başarıyı yakaladı ve 1959’a kadar koyu melodram filmleri yapmayı sürdürdü.[2] Bu dönemdeki filmlerinin çoğunda Muhterem Nur başrol oyuncusu olarak rol aldı.

Ün, 1958'de Üç Arkadaş filmiyle melodram kalıbının dışına çıkarak sinema dilini değiştirdi. Film, Türkiye sinemasının en iyi filmlerinden biri olarak kabul edildi.[2] Bu filmdeki başarısı sayesinde Film Dostları Derneği’ne davet edilen sanatçı, Türk sinemasının önemli yönetmenleri arasına katıldı. Bu dönemde Fatma Girik’le yaşamaya başladı ve çiftin birlikteliği hayat-boyu devam etti.[3]

1960 yılında çektiği Ayşecik filmi ile Türkiye sinema tarihinin çocuk yıldızlar dönemini başlattı. Ayşecik’le kazandığı başarının ardından Arşavir Alyanak ile Yakut Film’de ortaklığı sona erdi ve Uğur Film'i kurdu.[2] Gişe garantisi olan filmler üretmeye yönelen Memduh Ün, yıldız oyunculara uygun filmler üretti. Ayhan Işık ile polisiye ve komedi filmleri, Fatma Girik ile güçlü erkeksi kadın tipleri üzerinden filmlere çevirdi.

1960'ta Be-ya Film adına çektiği ve Edmond Morris'in Tahta Çanaklar adlı oyunundan uyarladığı Kırık Çanaklar, 2. Türk Film Festivali'nde "En İyi Yönetmen" ve "En İyi Film" ödüllerini aldı. Daha sonra yerli ve yabancı uyarlamalara yönelerek Orhan Kemal, Kerime Nadir, Graham Green, William Irish, Peride Celal gibi edebiyatçıların eserlerini sinemaya uyarladı.[5] Kemal Tahir'in senaryosunu yazdığı Namusum İçin'i yönetti. Film, 3. Antalya Altın Portakal Film Festivali'nde En İyi Yönetmen ödülünü aldı.

1970’li yıllarda yönetmenlikten çok yapımcı kimliği ile filmler üretti. Ağrı Dağı Efsanesi (1975) filmi ile 13. Altın Portakal Film Festivali’nde En İyi Yapımcı ödülü aldı. 1980’li yıllarda Kemal Sunal filmlerinin yapımcılığını üstlendi.

1990 yılında kendisi finanse ederek çektiği ilk film olan Bütün Kapılar Kapalıydı filmini çekerek daha önceki filmlerinde görülmeyen bir konu ve sinematografiye yöneldi. Bunu Gün Ortasında Karanlık ve pek çok ödül alan Zıkkımın Kökü filmleri izledi. Yönetmenliğini üstlendiği son film Sinema Bir Mucizedir (2005) oldu ancak rahatsızlığı nedeniyle filmi tamamlayamayıp Tunç Başaran’a devretti.

Mimar Sinan Üniversitesi Sinema-TV Bölümünde öğretim görevlisi olarak çalıştı.

Sinema sanatçısı Memduh Ün 16 Ekim 2015 tarihinde tedavi gördüğü Bodrum'da 95 yaşında öldü.[6]

Filmografisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Oyuncu olarak[değiştir | kaynağı değiştir]

Senarist olarak[değiştir | kaynağı değiştir]

Yapımcı olarak[değiştir | kaynağı değiştir]

Yönetmen olarak[değiştir | kaynağı değiştir]

Ödüller[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Sinematürk' te Memduh Ün". 17 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2022. 
  2. ^ a b c d e f g "Meltem İşler Sevindi, Memduh Ün ve Türk Sineması'ndaki Yeri, tsa.org sitesi 22.08.2014, Erişim tarihi:17.10.2015". 4 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2015. 
  3. ^ a b c d "Seral Cumali, Eşim boşanmadan lafını ettirmedi ama 44 yıldır birbirimizi göremedik, Posta gazetesi Karnaval eki 08.09.2013". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2015. 
  4. ^ a b c Kemal Hamamcıoğlu, Memduh Ün Sineması’nda Edebiyat Uyarlamaları, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2010
  5. ^ a b "İlhan Süzgün, Memduh Ün, tsa.org sitesi Erişim tarihi:17.10.2015". 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2015. 
  6. ^ "Yaşar Anter, Memduh Ün'ü kaybettik, Hürriyet gazetesi, 16.10.2015". 18 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2015. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Memduh_Ün&oldid=29043946" sayfasından alınmıştır