Yılmaz Güney

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Yılmaz Güney
Yılmaz Güney.jpg
Doğum Yılmaz Pütün
1 Nisan 1937(1937-04-01)
Yenice, Yüreğir, Adana, Türkiye
Ölüm 9 Eylül 1984 (47 yaşında)
Paris, Fransa
Ölüm sebebi Mide kanseri
Diğer ad(lar)ı Çirkin Kral
Meslek Yönetmen, senarist, oyuncu, yapımcı, yazar
Etkin yıllar 1958-1984
Evlilik
Nebahat Çehre
(e. 1967; b. 1968)

Fatoş Güney
(e. 1970; ö. 1984)
Çocuk(lar) Elif Güney Pütün, Yılmaz Pütün
Ödüller Orhan Kemal Roman Armağanı
1972 Boynu Bükük Öldüler
Altın Koza
En İyi Film
1970 Umutsuzlar
1971 Ağıt
En İyi Yönetmen
1971 Ağıt
En İyi Senaryo
1970 Umutsuzlar
1971 Ağıt
En İyi Erkek Oyuncu
1969 Seyyit Han
1970 Umut
1970 Acı

Yılmaz Güney (1 Nisan 1937; Yenice, Yüreğir, Adana[1] - 9 Eylül 1984, Paris), veya doğum adıyla Yılmaz Pütün, Türk sinema oyuncusu, yönetmen, senarist, yapımcı ve yazar. Özellikle Çirkin Kral dönemi sonrasında yazdığı ödüllü Yol, Sürü; yazıp yönettiği ve oynadığı Umutsuzlar, Baba, Ağıt, Endişe gibi filmleriyle tanınır.

1 Nisan 1937'de Yenice'de, köylü bir ailenin iki çocuğundan biri olarak doğdu. 1959'da yönetmenliğini yaptığı Bu Vatanın Çocukları ve Alageyik filmleri ile sinema dünyasına girdi. Yılmaz Güney birden çok kez yasal sorunlar yaşadı, ilk olarak 1961'de komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle tutuklandı ve bir buçuk yıl hapis cezasına mahkûm oldu. Bundan sonra, 1967'de Nebahat Çehre ile evlendi ve bir yıl sonra boşandı. 1971'de Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi üyelerini sakladığı gerekçesiyle 2 yıl hapse ve sürgüne mahkûm edildi. 1974'te ise hâkim Sefa Mutlu'yu öldürdü ve hapis cezası aldı. 1981 yılında izinli olarak çıktığı hapishaneden yurt dışına firar etti. Kendisinin yazdığı ve Şerif Gören'in yönetmenliğini yaptığı Yol filmi, 1982'de Cannes Film Festivali'nde Altın Palmiye ödülünü aldı. 6 Ocak 1983 tarihinde dönemin Cumhurbaşkanı Kenan Evren tarafından Türk vatandaşlığından çıkarıldı.[2] 1983'te Cigerxwîn ve Abdurrahman Şerefkendi gibi Kürt şairlerle birlikte Paris Kürt Enstitüsü'nü kurdu. 9 Eylül 1984'te Paris'te öldü.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Yılmaz Güney'in gerçek adı Yılmaz Pütün'dür. Kendi ifadesine göre Pütün, kırılması zor sert meyve çekirdeği demektir. 1 Nisan 1937 yılında[not 1], köylü bir ailenin iki çocuğundan biri olarak dünyaya gelmiştir. Zaza kökenli babası Siverek'in Desman köyünden olup, Kürt kökenli annesi Muş'un Varto ilçesindendir. Kendisi Adana'da büyümüş ve Adana birçok filmine konu olmuştur. Adana'da bir süre Kemal ve And Film şirketlerinin bölge temsilcisi olarak çalışmıştır. Üniversite okumak üzere İstanbul'a gitmiş Atıf Yılmaz ile tanışmıştır. Bu süreçte bir yandan da hikâyeler yazmıştır. Daha sonra Atıf Yılmaz'ın da desteğiyle sinemada çalışmalarına başlamıştır.

Sinemaya başlaması[değiştir | kaynağı değiştir]

Yılmaz Güney, 1959 yılında Atıf Yılmaz'ın yönetmenliğini yaptığı Bu Vatanın Çocukları ve Alageyik isimli filmlerin hem senaryosunu yazar hem de filmlerde rol alır ve oynar. Karacaoğlan'ın Karasevdası'nda da yönetmen yardımcılığı yapar. Yeni Ufuklar ve On Üç gibi dergilere de öyküler yazan Yılmaz Güney, bir öyküsünde komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle yargılanır ve 1961 yılında bir buçuk yıl hapis cezasına mahkûm olur.

İki yıl sonra tekrar kaldığı yerden devam eden Yılmaz Güney, o dönemde daha çok macera filmleri çeker. Filmlerinde ezilen, hor görülen bir "Anadolu çocuğunun" otoriteye başkaldırısı vardır. Bu dönemde Çirkin Kral lakabını alır. Bu dönemdeki en önemli Lütfü Akad'ın yönettiği ve kendisinin yazdığı bir film olan Hudutların Kanunu'dur. Bu dönem boyunca oyunculuğunu geliştiren Yılmaz Güney, abartısız ve yalın oyunculuk anlayışı bu dönemde artık oturtmuştur.

Cezaevi ve firari yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Yılmaz Güney, 1971 yılında Efraim Elrom'un öldürülmesinden sorumlu olan başta Mahir Çayan olmak üzere diğer Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi üyelerini sakladığı[5] gerekçesiyle 2 yıl hapse ve sürgüne mahkûm edildi. Yılmaz Güney içeride kaldığı süre boyunca sinema ve sanat ile ilgili fikirlerini; şiir ve öykülerini o dönemde çıkarmaya başladığı Güney dergisinde yayımlamıştır. 1974'te cezaevinden çıktı. İki yıldan fazla cezaevinde kalan Yılmaz Güney aynı yıl Arkadaş filmini çekti. Yine aynı yıl Endişe adlı filmi çekerken Yumurtalık ilçesindeki bir gazinoda ilçe yargıcı Sefa Mutlu'yu öldürdü ve tutuklandı. 25 Ekim'de Ankara 1. Ağır Ceza Mahkemesi'nde başlayan yargılamaların sonucu 13 Temmuz 1976'da 19 yıl hapis cezasına çarptırıldı.[6][7]

Beş yıl hapis yattıktan sonra 9 Ekim 1981 tarihinde izinli olarak çıktığı Isparta Yarı Açık Cezaevinden yurt dışına firar etti. Yılmaz Güney'in hapisten kaçışı da filmlerini anımsatmıştır. Hapse girmeden önce çekmiş olduğu Şeytanın Oğlu filminde, bir günlük bayram izninde dışarı çıkan ve kayıplara karışan bir adamın hikâyesini anlatmıştır. Filmine benzer bir yaşantı tecrübe etmiştir. Bir günlük izin ile hapisten çıkan Güney, Antalya'nın Kaş ilçesinden Yunanistan'a bağlı Meis adasına, oradan da İsviçre'ye kaçmıştır. 6 Ocak 1983 tarihinde Türk vatandaşlığından çıkarılmıştır. Daha sonra Fransa'ya geçer ve yaşamının geri kalanını orada geçirir.[8]

Cezaevinde sinema ile olan ilgisi devam etti. Bu dönemde yazdığı Zeki Ökten tarafından çekilen Sürü ve yurt dışında ve yurt içinde büyük ilgi gören ve Şerif Gören tarafından Yol çekildi. Cezaevindeyken GÜNEY adlı bir sanat-kültür dergisi çıkardı. Yol'un kurgusunu tekrar yaptı ve Cannes Film Festivali'nde ödül aldı[9]. Yurt dışına kaçtıktan sonra Fransa'da Duvar filmini çekti. Güney'in, 1976 yılında Ankara Merkez Kapalı Ceza ve Tutukevi'nde tanıklık ettiği, çocuklar koğuşunda çıkan ve tüm cezaevine yayılan bir isyanın sinemaya aktarıldığı Duvar onun son filmi olmuştur..

Özel hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk resmî eşi Nebahat Çehre ile 1966'da başlayan şiddet dolu birlikteliği, 1968'de Nebahat Çehre'yi araba ile ezmesi üzerine boşanma ile sonuçlanmıştır. Nebahat Çehre 2019 yılında konuk olduğu Şafak Yavuz'un Vizöründen adlı programda Güney ile ilişkisine dair detayları paylaşmış, araba ile çarpma olayına da değinmiştir.[10] Yapımcı Abdurrahman Keskiner 2011 yılında Hürriyet gazetesine verdiği röportajda olayı şöyle anlatmıştır:

"Çok az kişi bilir bunu. Rahmetli Yılmaz, Nebahat ve ben... Bir gün yine gece kulübünde kavga ettiler. Nebahat kulübü sinirle terk etti. Yılmaz'ın 'Dur'! demesine hiç aldırmadı. Nebahat, Elmadağ'da kaldıkları otele doğru koşarken Yılmaz otomobiline bindi. Sinirle direksiyona geçti. Sonra gözümün önünde sevdiği kadını arabayla ezdi. Nebahat havada uçtu, arabaya çarptı, sonra da kaldırıma... 4 gün hastanede yattı. Herkesten gizledik bunu. Olaydan sonra ilişkileri bitti." [11]

Keskiner'in aynı röportajda "Nebahat, Yılmaz'dan çok dayak yedi." şeklinde ifade ettiği şiddetin önemli noktalarından biri de "Eşrefpaşalılar (1966)" çekimi esnasında Güney'in Nebahat Çehre'nin kafasına bardak koyup gerçek kurşunla nişan alması olarak kayıtlara geçmiştir. Keskiner bu konuda şu açıklamaları yapmıştır:

"Sinema tarihçileri bunun bir efsaneden ibaret olduğunu söyler. Ama doğru! Yılmaz o gün benden 3 silahından birini, içinde gerçek kurşun olanı istedi. Nebahat bu sırada ağlıyor, titriyor ve 'Yılmaz, imkânı yok oynamam. Sahici kurşun kullanma, yalvarırım! Ben canımı sokakta bulmadım. Yanlış bir harekette ölebilirim!' diye sevdiği adama ağlayarak yalvarıyordu. Yılmaz umursamadı. Bardağı Nebahat'ın kafasına koydu. Sonra 20 metre uzaklaştı. Sette ölüm sessizliği vardı. Korkudan herkes nefesini tutmuş, duvarın dibinde titreyen Nebahat'a bakıyordu. Zavallı kız kurbanlık koyun gibiydi. Yılmaz tetiğe bastı, bardak tuzla buz oldu. Nebahat başladı ağlamaya... Yılmaz onu zor sakinleştirdi. Deniz kenarına götürüp bir şeyler söyledi. Çok tutkulu, kavga ve dayakla dolu şiddetli bir aşkları vardı. Nebahat, Yılmaz'dan çok dayak yedi." [11]

Nebahat Çehre, 2017 yılında Doğa Rutkay'la Her Şey Bu Masada adlı programda Yılmaz Güney ile olan ilişkisi hakkında, "Olmayacaktı. 4.5 sene sürdü ama olmaması gereken bir şeydi" diye beyan etmiştir. [12] Nebahat Çehre ayrıca, 2019 yılında konuk olduğu Şafak Yavuz'un Vizöründen adlı programda Güney ile olan evliliğinde hamile kaldığını, fakat Güney'e olan aşkının sona ermesi, kendisine karşı sadece korku hissettiğinden mütevellit kürtaj olduğunu açıklamıştır.[13]

İkinci evliliği 1970'ten ölümüne değin Fatoş Güney'le (Jale Fatma Pütün)[14] olmuştur, doğan çocuklarına Yılmaz (d. 1971)[15] adını vermişlerdir.[16]

1963-66 yıllarında birlikte yaşadığı Birten Ünal'dan[17] Elif (d. 1966) adlı bir kızı vardır.

Son yıllarını Paris'te geçiren Güney, mide kanseri hastalığı nedeniyle 9 Eylül 1984 tarihinde 47 yaşında yaşamını yitirdi. Mezarı Paris'te bulunan Père Lachaise Mezarlığı'nda 62. kısımda bulunmaktadır.

Yılmaz Güney'in Pere Lachaise Mezarlığı'ndaki mezarı

Filmografisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Yılmaz Güney filmografisi
Yılmaz Güney'in filmlerinden bazıları
Yıl Film Görevi
Oyuncu Senarist Yönetmen Yapımcı
1966 Hudutların Kanunu Evet Evet
1967 Çirkin Kral Affetmez Evet Evet
1968 Seyyit Han (Toprağın Gelini) Evet Evet Evet Evet
1969 Bir Çirkin Adam Evet Evet Evet Evet
1970 Umut Evet Evet Evet Evet

Kitapları[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Kendisi bazı söyleşilerinde 1931 doğumlu olduğunu belirtir.[3] Bazı belgelerde ise 3 Nisan 1931 olarak geçer.[4]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Yılmaz Güney kimdir? | sabah.com.tr
  2. ^ Ocak 1983 tarihli Resmî Gazete - Türk Vatandaşlığını Kaybettirme Listesi - Pütün Yılmaz https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/17920.pdf%7Cbaşlık=6 Ocak 1983 tarihli Resmî Gazete - Türk Vatandaşlığını Kaybettirme Listesi - Pütün Yılmaz |url= değerini kontrol edin (yardım).  Eksik ya da boş |başlık= (yardım)
  3. ^ Güney, Yılmaz (1999). Güney, Fatoş (Ed.). İnsan, Militan ve Sanatçı Yılmaz Güney (4. bas.). Güney Yayınları. s. 21. ISBN 978-9757956105. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2021. 
  4. ^ Feyizoğlu, Turhan (2003). Yılmaz Güney: Bir Çirkin Kral. Ozan Yayıncılık. s. 70. ISBN 978-9757891628. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2021. 
  5. ^ Karakaş, Gökhan. "Güney, Çayan'ı bu arabada sakladı". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2015. 
  6. ^ 10 Şubat 2000 tarihli Hürriyet haberi 19 Kasım 2010 tarihinde erişilmiştir
  7. ^ ""Yılmaz Güney kardeşimi vurdu, bizim söz hakkımız yok mu?" Zaman gaz., 19.9.2012". 19 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2012. 
  8. ^ Yılmaz Güney kronolojisi 19 Kasım 2010 tarihinde erişilmiştir
  9. ^ 1982 Cannes Film Festivali, kazanan filmler:Missing ve Yol, İMDB
  10. ^ "Nebahat Çehre'nin Sesi Nasıl Keşfedildi? - YouTube". www.youtube.com. Erişim tarihi: 25 Aralık 2020. 
  11. ^ a b "Nebahat 'Yapma' diye yalvarıyordu". www.hurriyet.com.tr. 15 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2020. 
  12. ^ "Doğa Rutkay'la Her Şey Bu Masada | Nebahat Çehre | 20 Haziran 2017". 
  13. ^ "Nebahat Çehre'nin Sesi Nasıl Keşfedildi?". 
  14. ^ "Yılmaz Güney'in Kızı ve Eşi Arasındaki Davada Karar Çıktı". Haberler. 1 Mart 2016. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  15. ^ "Babam kadar cesur olmak istemem". Hürriyet. 30 Ekim 2000. 4 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  16. ^ "Çirkin Kral Efsanesi", 2017, Yönetmen: Hüseyin Tabak
  17. ^ "Yılmaz Güney'in İlk Eşi Birten Ünal Yaşamını Yitirdi". Pir Haber Ajansı. 4 Haziran 2018. 1 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Yılmaz Güney
hakkında daha fazla bilgi edinin
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar
Vikisöz'de ara Vikisöz'de alıntılar
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yılmaz_Güney&oldid=26422149" sayfasından alınmıştır