Yılmaz Güney

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Yılmaz Güney
Yılmaz Güney.jpg
Doğum Yılmaz Pütün
1 Nisan 1937(1937-04-01)
Yenice, Yüreğir, Adana, Türkiye
Ölüm 9 Eylül 1984 (47 yaşında)
Paris, Fransa
Ölüm sebebi Mide kanseri
Diğer ad(lar)ı Çirkin Kral
Vatandaşlık Türkiye (12 Eylül döneminde vatandaşlıktan çıkarıldı.)
Meslek Yönetmen, senarist, oyuncu, yapımcı, yazar
Etkin yıllar 1958-1984
Evlilik
Nebahat Çehre
(e. 1967; b. 1968)

Fatoş Güney
(e. 1970; ö. 1984)
Çocuk(lar) Elif Güney Pütün, Remzi Yılmaz Pütün
Ödüller Orhan Kemal Roman Armağanı
1972 Boynu Bükük Öldüler
Altın Koza
En İyi Film
1970 Umutsuzlar
1971 Ağıt
En İyi Yönetmen
1971 Ağıt
En İyi Senaryo
1970 Umutsuzlar
1971 Ağıt
En İyi Erkek Oyuncu
1969 Seyyit Han
1970 Umut
1970 Acı

Yılmaz Güney doğum adıyla Yılmaz Pütün (1 Nisan 1937, Adana[1] - 9 Eylül 1984, Paris), Türk oyuncu, yönetmen, senarist, yapımcı ve yazardır.[not 1] Özellikle Çirkin Kral dönemi sonrasında yazdığı ödüllü Yol, Sürü; yazıp yönettiği ve oynadığı Umutsuzlar, Baba, Ağıt, Endişe gibi filmleriyle tanınır.

1 Nisan 1937'de Adana'nın Yüreğir ilçesine bağlı Yenice'de, köylü bir ailenin iki çocuğundan biri olarak doğdu. 1959'da senaryosunu yazıp oynadığı Bu Vatanın Çocukları ve Ala Geyik filmleri ile sinema dünyasına girdi. Birçok kez yasal sorunlar yaşadı, ilk olarak 1961'de komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle tutuklandı ve bir buçuk yıl hapis cezasına mahkûm oldu. 1966'da Şanlıurfa'da alkollü araç kullanırken bir çocuğa çarparak ölümüne sebep oldu.[3][4] 1967'de Nebahat Çehre ile evlendi, şiddet uyguladığı Çehre'den bir yıl sonra boşandı. 1971'de Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi militanlarını sakladığı gerekçesiyle 2 yıl hapse ve sürgüne mahkûm edildi.[5] Bülent Ecevit başbakanlığındaki hükûmetin çıkardığı genel af sonucu 20 Mayıs 1974'te serbest kaldı.[6] 4 ay sonra, 13 Eylül 1974'te "Endişe" filminin çekimleri için bulunduğu Yumurtalık'taki gazinoda film çekimi sırasında gerçek silah ateşlemek istemesi üzerine hâkim Sefa Mutlu olaya müdahale ederek bunun kanunlara aykırı olduğunu belirtti. Güney bunun üzerine Mutlu'yu yakın mesafeden kafasına kurşun sıkarak öldürdü. Cinayetin ardından yargılandı ve hapis cezası aldı. 1981 yılında izinli olarak çıktığı hapishaneden yurt dışına firar etti. Kendisinin yazdığı ve Şerif Gören'in yönetmenliğini yaptığı Yol filmi 1982'de Cannes Film Festivali'nde Altın Palmiye ödülünü aldı. 6 Ocak 1983 tarihinde dönemin Cumhurbaşkanı Kenan Evren tarafından Türk vatandaşlığından çıkarıldı.[2] 1983'te Cigerxwîn ve Abdurrahman Şerefkendi gibi Kürt şairlerle birlikte Paris Kürt Enstitüsünü kurdu. 1984'ün mart ayında "Bağımsız Kürdistan" konuşması yaptı. 9 Eylül 1984'te Paris'te öldü.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Yılmaz Güney'in gerçek adı Yılmaz Pütün'dür. Kendi ifadesine göre Pütün, kırılması zor ve sert meyve çekirdeği demektir. 1 Nisan 1937 tarihinde[not 2] köylü bir ailenin iki çocuğundan biri olarak dünyaya geldi. Zaza kökenli babası, Şanlıurfa Siverek'in Desman köyünden; Kürt kökenli annesi, Muş'un Varto ilçesindendir. Adana'da büyüdü, Adana ileride birçok filmine konu oldu. Adana'da bir süre Kemal ve And Film şirketlerinin bölge temsilcisi olarak çalışan Güney, üniversite okumak üzere İstanbul'a gitti ve Atıf Yılmaz ile tanıştı. Bu süreçte bir yandan da hikâyeler yazdı. Daha sonra Yılmaz'ın da desteğiyle sinemada çalışmalarına başladı.

Sinemaya başlaması[değiştir | kaynağı değiştir]

Yılmaz Güney, 1959 yılında Atıf Yılmaz'ın yönetmenliğini yaptığı Bu Vatanın Çocukları ve Ala Geyik isimli filmlerin hem senaryosunu yazdı hem de bu filmlerde rol alıp oynadı. Karacaoğlan'ın Karasevdası'nda da yönetmen yardımcılığı yaptı. Yeni Ufuklar ve On Üç gibi dergilere de öyküler yazan Güney, bir öyküsünde komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle yargılandı ve 1961 yılında bir buçuk yıl hapis cezasına mahkûm oldu.

İki yıl sonra kaldığı yerden devam eden Güney, bu dönemde daha çok macera filmleri çekti. Filmlerinde, "ezilen, hor görülen bir Anadolu çocuğunun otoriteye başkaldırısı" konusunu işledi. "Çirkin Kral" lakabını aldı. Bu dönemdeki en önemli filmi, Lütfü Akad'ın yönettiği ve kendisinin yazdığı bir film olan Hudutların Kanunu'dur.

Cezaevi ve firari yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Yılmaz Güney, 1971 yılında Efraim Elrom'un öldürülmesinden sorumlu olan başta Mahir Çayan olmak üzere diğer Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi militanlarını sakladığı[9] gerekçesiyle 2 yıl hapse ve sürgüne mahkûm edildi. Güney içeride kaldığı süre boyunca sinema ve sanat ile ilgili fikirlerini, şiir ve öykülerini o dönemde çıkarmaya başladığı Güney dergisinde yayımladı. Bülent Ecevit başbakanlığındaki 37. Türkiye Hükûmeti tarafından çıkarılan genel af sonucu 20 Mayıs 1974'te cezaevinden çıktı. İki yıldan fazla cezaevinde kalan Güney aynı yıl Arkadaş filmini çekti. Yine aynı yıl Endişe adlı filmi çekerken Adana'nın Yumurtalık ilçesindeki bir gazinoda ilçe yargıcı Sefa Mutlu'yu öldürdü ve tutuklandı. 25 Ekim'de Ankara 1. Ağır Ceza Mahkemesi'nde başlayan yargılamaların sonucunda 13 Temmuz 1976'da 19 yıl hapis cezasına çarptırıldı.[10][11] Cezaevinde sinema ile olan ilgisi devam etti. Bu dönemde yazdığı, Zeki Ökten tarafından çekilen Sürü ve Şerif Gören tarafından çekilen Yol filmleri büyük ilgi gördü. Daha sonra Yol'un kurgusunu tekrar yaptı ve Cannes Film Festivali'nde ödül aldı[12].

Beş yıl hapis yattıktan sonra 9 Ekim 1981 tarihinde izinli olarak çıktığı Isparta Yarı Açık Cezaevi'nden yurt dışına firar etti. Güney'in hapisten kaçışı da filmlerini anımsattı. Hapse girmeden yıllar önce çekmiş olduğu Şeytanın Oğlu filminde, bir günlük bayram izninde dışarı çıkan ve kayıplara karışan bir adamın hikâyesini anlatmıştı. Filmine benzer bir yaşantı tecrübe etti. Bir günlük izin ile hapisten çıkan Güney, Antalya'nın Kaş ilçesinden Yunanistan'a bağlı Meis Adası'na, oradan da İsviçre'ye kaçtı. 6 Ocak 1983 tarihinde dönemin Cumhurbaşkanı Kenan Evren tarafından Türk vatandaşlığından çıkarıldı. Güney daha sonra Fransa'ya geçti ve yaşamının geri kalanını orada geçirdi.[13]

Yurt dışına kaçtıktan sonra Fransa'da Duvar filmini çekti. Güney'in 1976 yılında Ankara Merkez Kapalı Ceza ve Tutukevi'nde tanıklık ettiği, çocuklar koğuşunda çıkan ve tüm cezaevine yayılan bir isyanın sinemaya aktarıldığı Duvar filmi onun son filmi olmuştur.

Güney, 1983'te Cigerxwîn ve Abdurrahman Şerefkendi gibi Kürt şairlerle birlikte Paris Kürt Enstitüsünü kurdu. 1984'ün mart ayında düzenlenen Nevruz kutlamasında bir konuşma yaptı:

"Arkadaşlar! Acı, baskı, yoksulluk, kan ve gözyaşı Kürt halkının kaderi değildir. Biz bu kaderi reddediyoruz! Bu kaderi tanımıyoruz! Biz, dört bir yandan işgal edilmiş bir sömürge ülkenin çocukları değil; bağımsız, birleşik, özgür bir Kürt ülkesinin, Kürdistan'ın çocukları olmak istiyoruz! Ve biz kendi toprağımızda, kendi bayrağımızın altında özgür ve bağımsız olmak istiyoruz! Arkadaşlar! Bugün Kürdistan'ın çeşitli kesimlerinde, dağlarda, ovalarda, faşist zindanlarda sömürgecilerin baskı ve zulümlerine karşı dövüşenlerin, dövüşerek ölenlerin amacı da bu! Biz; dövüşerek ölenlerin, bu uğurda şehit düşenlerin anısını kalbimizde ve mücadelemizde yaşatıyoruz..."[14]

Güney bu dönemde Taşnak dergisi Armenian Review'e demeç vererek ASALA tarafından Türk diplomatlarına düzenlenen suikastları meşru gördüğünü de ifade etti.[15]

Özel hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk resmî eşi Nebahat Çehre ile 1966'da başlayan şiddet dolu birlikteliği, 1968'de Çehre'yi araba ile ezmesi üzerine boşanma ile sonuçlanmıştır. Çehre, 2019 yılında konuk olduğu Şafak Yavuz'un Vizöründen adlı programda Güney ile ilişkisine dair detayları paylaşmış, araba ile çarpma olayına da değinmiştir.[16] Yapımcı Abdurrahman Keskiner 2011 yılında Hürriyet gazetesine verdiği röportajda olayı şöyle anlatmıştır:

"Çok az kişi bilir bunu. Rahmetli Yılmaz, Nebahat ve ben... Bir gün yine gece kulübünde kavga ettiler. Nebahat kulübü sinirle terk etti. Yılmaz'ın 'Dur'! demesine hiç aldırmadı. Nebahat, Elmadağ'da kaldıkları otele doğru koşarken Yılmaz otomobiline bindi. Sinirle direksiyona geçti. Sonra gözümün önünde sevdiği kadını arabayla ezdi. Nebahat havada uçtu, arabaya çarptı, sonra da kaldırıma... 4 gün hastanede yattı. Herkesten gizledik bunu. Olaydan sonra ilişkileri bitti."[17]

Keskiner'in aynı röportajda, "Nebahat, Yılmaz'dan çok dayak yedi." şeklinde ifade ettiği şiddetin önemli noktalarından biri de "Eşrefpaşalılar (1966)" çekimi esnasında Güney'in Çehre'nin kafasına bardak koyup gerçek kurşunla nişan alması olarak kayıtlara geçmiştir. Keskiner bu konuda şu açıklamaları yapmıştır:

"Sinema tarihçileri bunun bir efsaneden ibaret olduğunu söyler. Ama doğru! Yılmaz o gün benden 3 silahından birini, içinde gerçek kurşun olanı istedi. Nebahat bu sırada ağlıyor, titriyor ve, 'Yılmaz, imkânı yok oynamam. Sahici kurşun kullanma, yalvarırım! Ben canımı sokakta bulmadım. Yanlış bir harekette ölebilirim!' diye sevdiği adama ağlayarak yalvarıyordu. Yılmaz umursamadı. Bardağı Nebahat'ın kafasına koydu. Sonra 20 metre uzaklaştı. Sette ölüm sessizliği vardı. Korkudan herkes nefesini tutmuş, duvarın dibinde titreyen Nebahat'a bakıyordu. Zavallı kız kurbanlık koyun gibiydi. Yılmaz tetiğe bastı, bardak tuzla buz oldu. Nebahat başladı ağlamaya... Yılmaz onu zor sakinleştirdi. Deniz kenarına götürüp bir şeyler söyledi. Çok tutkulu, kavga ve dayakla dolu şiddetli bir aşkları vardı. Nebahat, Yılmaz'dan çok dayak yedi."[17]

Nebahat Çehre, 2017 yılında, Doğa Rutkay'la Her Şey Bu Masada adlı programda Güney ile olan ilişkisi hakkında, "Olmayacaktı. 4.5 sene sürdü ama olmaması gereken bir şeydi." diye konuşmuştur.[18] Çehre ayrıca 2019 yılında konuk olduğu Şafak Yavuz'un Vizöründen adlı programda Güney ile olan evliliğinde hamile kaldığını fakat Güney'e olan aşkının sona ermesi, kendisine karşı sadece korku hissettiğinden mütevellit kürtaj olduğunu açıklamıştır.[19]

İkinci evliliği 1970'ten ölümüne değin Fatoş Güney'le (Jale Fatma Pütün)[20] olmuştur, doğan çocuklarına Yılmaz (d. 1971)[21] adını vermişlerdir.[22]

1963-1966 yıllarında birlikte yaşadığı Birten Ünal'dan[23] Elif (d. 1966) adlı bir kızı vardır.

Son yıllarını Paris'te geçiren Güney, mide kanseri hastalığı nedeniyle 9 Eylül 1984 tarihinde 47 yaşında öldü. Mezarı, Paris'te bulunan Père Lachaise Mezarlığı'nda 62. kısımda bulunmaktadır.

Yılmaz Güney'in Pere Lachaise Mezarlığı'ndaki mezarı

Filmografisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Yılmaz Güney filmografisi
Yılmaz Güney'in filmlerinden bazıları
Yıl Film Görevi
Oyuncu Senarist Yönetmen Yapımcı
1966 Hudutların Kanunu Evet Evet
1967 Çirkin Kral Affetmez Evet Evet
1968 Seyyit Han (Toprağın Gelini) Evet Evet Evet Evet
1969 Bir Çirkin Adam Evet Evet Evet Evet
1970 Umut Evet Evet Evet Evet

Kitapları[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Türk vatandaşı olarak doğmuş olan Yılmaz Güney, 12 Eylül döneminde vatandaşlıktan çıkarılmıştır.[2]
  2. ^ Kendisi bazı söyleşilerinde 1931 doğumlu olduğunu belirtir.[7] Bazı belgelerde ise 3 Nisan 1931 olarak geçer.[8]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Yılmaz Güney kimdir? | sabah.com.tr". 20 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2016. 
  2. ^ a b "6 Ocak 1983 tarihli Resmî Gazete - Türk Vatandaşlığını Kaybettirme Listesi - Pütün Yılmaz" (PDF). 8 Eylül 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  3. ^ "FİLM ÇEKERKEN ARABAYLA ÇOCUĞA ÇARPTIK, YILMAZ GÜNEY'İ TUTUKLADILAR!". 6 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ "Akttör Yılmaz Güney Urfada tevkif edildi". tarihtenyazilar.files.wordpress.com. 12 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "Mahir Çayan'ı Evinde Saklayan Yılmaz Güney". 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ "21 Mayıs 1974 tarihli Cumhuriyet gazetesi: Güney tahliye edildi". 14 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2022. 
  7. ^ Güney, Yılmaz (1999). Güney, Fatoş (Ed.). İnsan, Militan ve Sanatçı Yılmaz Güney (4. bas.). Güney Yayınları. s. 21. ISBN 978-9757956105. 9 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2021. 
  8. ^ Feyizoğlu, Turhan (2003). Yılmaz Güney: Bir Çirkin Kral. Ozan Yayıncılık. s. 70. ISBN 978-9757891628. 9 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2021. 
  9. ^ Karakaş, Gökhan. "Güney, Çayan'ı bu arabada sakladı". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2015. 
  10. ^ 10 Şubat 2000 tarihli 18 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Hürriyet haberi 19 Kasım 2010 tarihinde erişilmiştir
  11. ^ ""Yılmaz Güney kardeşimi vurdu, bizim söz hakkımız yok mu?" Zaman gaz., 19.9.2012". 19 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2012. 
  12. ^ "1982 Cannes Film Festivali, kazanan filmler:Missing ve Yol, İMDB". 3 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2010. 
  13. ^ Yılmaz Güney kronolojisi 21 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 19 Kasım 2010 tarihinde erişilmiştir
  14. ^ "Yılmaz Güney'in Kürdistan Konuşması". 2 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  15. ^ "Armenian Review, Autumn 1984, Volume 37, Number 3: Yılmaz Güney". 22 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2022. 
  16. ^ "Nebahat Çehre'nin Sesi Nasıl Keşfedildi? - YouTube". www.youtube.com. 1 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2020. 
  17. ^ a b "Nebahat 'Yapma' diye yalvarıyordu". www.hurriyet.com.tr. 15 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2020. 
  18. ^ "Doğa Rutkay'la Her Şey Bu Masada | Nebahat Çehre | 20 Haziran 2017". 
  19. ^ "Nebahat Çehre'nin Sesi Nasıl Keşfedildi?". 1 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  20. ^ "Yılmaz Güney'in Kızı ve Eşi Arasındaki Davada Karar Çıktı". Haberler. 1 Mart 2016. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  21. ^ "Babam kadar cesur olmak istemem". Hürriyet. 30 Ekim 2000. 4 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  22. ^ "Çirkin Kral Efsanesi", 2017, Yönetmen: Hüseyin Tabak
  23. ^ "Yılmaz Güney'in İlk Eşi Birten Ünal Yaşamını Yitirdi". Pir Haber Ajansı. 4 Haziran 2018. 1 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Yılmaz Güney
hakkında daha fazla bilgi edinin
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar
Vikisöz'de ara Vikisöz'de alıntılar
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yılmaz_Güney&oldid=28865352" sayfasından alınmıştır