Türk Devletleri Teşkilatı
| Türk Keneşi | |
|---|---|
  | |
 Üyeler Gözlemci Devletler | |
 | |
| Kuruluş | 3 Ekim 2009) |
| Tür | Siyasî ortaklık |
| Merkez | İstanbul, Türkiye (Genel Sekreterlik) Bakü, Azerbaycan (Parlamenterler Asamblesi) Nur-Sultan, Kazakistan (Türk Akademisi) |
| Üyeler |  Azerbaycan Kazakistan Kırgızistan Özbekistan TürkiyeGözlemci ülkeler  Macaristan |
| Resmî diller | Azerice Kazakça Kırgızca Türkçe Özbekçe İngilizce |
| Genel Sekreter |  Bağdad Amreyev |
| Onursal Başkan | Nursultan Nazarbayev |
| Dönem Başkanı |  İlham Aliyev |
| Resmî site | Türk Keneşi |
Türk Keneşi (eski adı: Türk Konseyi) (Azerice: Türk Şurası, Kazakça: Түркі кеңесі, Kırgızca: Түрк Кеңеши (Türk Keñeşi), Özbekçe: Turkiy Kengash, Туркий кенгаш, Macarca: Türk Tanács, İngilizce: Turkic Council), 3 Ekim 2009'da Nahçıvan'da imzalanan Nahçıvan Anlaşması ile, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye arasında kurulmuş olan uluslararası örgüttür. Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Keneşi ismi 27 Aralık 2011'de "Türkiye Cumhuriyeti Hükumeti ile Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi Arasında Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi Sekretaryasına Dair Ev Sahibi Ülke Anlaşması ile Türk Keneşi olarak değiştirilmiştir [1]
Özbekistan 30 Nisan 2018'de konseye katılma niyetinde olduğunu açıkladı.[2] 14 Eylül 2019'da Özbekistan da Türk Keneşi'ne üye olmuştur.[3][4]
Bu iş birliği konseyinin kurulması fikri ilk olarak 2006 yılında Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev tarafından sunulmuştur.
24 Mayıs 2019 tarihinde Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın önerisi ve keneş üyelerinin oy birliği ile Nursultan Nazarbayev, Türk Keneşi ömür boyu onursal başkanı unvanını almıştır.[5]
2018 sonlarından bu yana, Macaristan gözlemci devlettir ve yakın zamanda Türk Keneşi'ne tam üyelik talebinde bulunabilir.[6]
2020 yılında Ukrayna Dışişleri Bakan Yardımcısı Emine Ceppar, Ukrayna'nın gözlemci olmak istediğini söyledi.[7]
Temelleri 1992 yılından bu yana belli aralıklarla toplanan Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi'ne dayanan keneşin kurumsal merkezleri İstanbul (Genel Sekreterlik), Bakü (Parlamenterler Asamblesi) ve Nur-Sultan'dır (Türk Akademisi).
Organlar
Türk Keneşi'nin üç merkezi bulunmaktadır. Bunlar İstanbul, Bakü ve Nur-Sultan'dır. İstanbul Genel Sekreterliğin. Bakü, Parlamenterler Asamblesi'nin, Nur-Sultan ise Türk Akademisi'nin merkezidir.
- Genel Sekreterlik, İstanbul
- Devlet Başkanları Keneşi
- Dışişleri Bakanları Keneşi
- Kıdemli Memurlar Komitesi
- Aksakallar Keneşi
- Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY), Ankara
- Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi (TÜRKPA), Bakü
- Uluslararası Türk Akademisi, Nur-Sultan
- Türk Kültür ve Miras Vakfı, Bakü
- Türk Ticaret ve Sanayi Odası, İstanbul
- Türk İş Keneşi
- Göçebe Uygarlık Merkezi, Bişkek
Ülke devlet başkanları yılda bir kez resmî, bir kez de gayriresmî olarak çeşitli şehirlerde toplanır. Ayrıca üye ülkelerin dışişleri bakanları ve bürokratları da yıl içerisinde düzenli toplantılar gerçekleştirir. Meclis başkanları ve heyetleri Bakü'de toplanır.[8]
Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye Devlet Başkanları tarafından Türk Keneşi'nin ilk Genel Sekreteri seçilen Türk diplomat Halil Akıncı, bu görevi Eylül 2010 – Eylül 2014 tarihleri arasında yürüttü.[9] 5 Haziran 2014 tarihinde Bodrum'da düzenlenen 4. Türk Keneşi Zirvesi sırasında üye ülkelerin Devlet Başkanları tarafından Ramil Hasanov'un ardından, Bağdad Amreyev üç yıl süreyle genel sekreter seçilmiştir.[10]
Devlet Başkanları Keneşi
Devlet başkanları konseyi (DBK), tarafların devlet başkanlarının aşağıda belirtilen çerçevelerde bir araya geldikleri düzenli toplantılarla faaliyetlerini sürdürür;
- Güncel uluslararası sorunların çözümüne ilişkin olarak taraflar arasındaki etkileşimin değerlendirilmesi,
- Türk Keneşi'nin kapsamında öncelikli işbirliği alanlarının belirlenmesi,
- Türk Keneşi'nin faaliyetlerinin değerlendirilmesi.
- Bir sonraki DBK toplantısının yeri, kural olarak tarafların İngilizce adlarının alfabetik sırasına göre belirlenir. Olağanüstü DBK toplantısının yeri taraflar arasında sağlanacak mutabakat uyarınca tespit edilir.[11]
Bayrak
22 Ağustos 2012 tarihinde Bişkek'te toplanan 2. Türk Keneşi Dışişleri Bakanları toplantısında Türk Keneşi'nin resmî bayrağı kabul edildi. Bu bayrak dört üye ülkeye ait semboller içermektedir. Rengini Kazakistan bayrağından, ortasındaki güneşi Kırgızistan bayrağından, hilali Türk bayrağından, 8 köşeli yıldızı ise Azerbaycan bayrağından almaktadır.
Üye ülkeler
| Ülke | Nüfus (2019) | Alan (km²) | GSYİH (nominal) (2019)[12] | Kişi başına GSYİH (nominal) (2019)[12] |
Öngörülen Kişi başına GSYİH (nominal) (2024) |
|---|---|---|---|---|---|
| Azerbaycan |
9.981.400 | 86.600 | 48,047 milyar $ | 4.793 $ | 5.160 $ |
| Kazakistan |
18.448.000 | 2.724.900 | 180,161 milyar $ | 9.731 $ | 12.338 $ |
| Kırgızistan |
6.523.000 | 199.900 | 8,454 milyar $ | 1.309 $ | 1.530 $ |
| Özbekistan |
33.905.000 | 447.400 | 57,921 milyar $ | 1.724 $ | 2.466 $ |
| Türkiye |
83.154.997 | 783.562 | 754,411 milyar $ | 9.042 $ | 12.559 $ |
 Türk Keneşi |
152.012.397 | 4.242.362 | 1,048,994 milyar $ | 6.900 $ | 8.218 $ |
Gözlemci Ülkeler
| Ülke | Nüfus (2018) | Alan (km²) | GSYİH (nominal) (2018) |
Kişi başına GSYİH (nominal) (2018) |
|---|---|---|---|---|
| Macaristan |
9.771.000 | 93.030 | 163,541 milyar $ | 16.723 $ |
| Toplam | 9.771.000 | 93.030 | 163,541 milyar $ | 16.723 $ |
Olası Gelecek Üye Ülkeler
| Ülke | Nüfus (2018) | Alan (km²) | GSYİH (nominal) (2018) |
Kişi başına GSYİH (nominal) (2018) |
|---|---|---|---|---|
 Türkmenistan
|
5.850.901 | 491.210 | 40 milyar $ | 6.966 $ |
 Kuzey Kıbrıs |
335.455 | 3.355 | 4,032 milyar $ | 15.109 $ |
| Toplam | 335.455 | 3.355 | 4,032 milyar $ | 15.109 $ |
Zirveler ve toplantılar
| Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirveleri (1992-2010) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Tarih | Ev Sahibi Ülke | Ev Sahibi Şehir | Ev Sahibi Lider | Notlar | |
| 1. | 30 Ekim 1992 | Türkiye |
Ankara | Turgut Özal | |
| − | 12 Temmuz 1993 | Kazakistan |
Almatı | Nursultan Nazarbayev | Almatı Anlaşması: TÜRKSOY'un kuruluşu |
| 2. | 18 Ekim 1994 | Türkiye |
İstanbul | Süleyman Demirel | |
| 3. | 28 Ağustos 1995 | Kırgızistan |
Bişkek | Askar Akayev | |
| 4. | 21 Ekim 1996 | Özbekistan |
Taşkent | İslam Kerimov | |
| 5. | 9 Haziran 1998 | Kazakistan |
Astana | Nursultan Nazarbayev | |
| 6. | 8 Nisan 2000 | Azerbaycan |
Bakü | Haydar Aliyev | |
| 7. | 26 Nisan 2001 | Türkiye |
İstanbul | Ahmet Necdet Sezer | |
| 8. | 17 Kasım 2006 | Türkiye |
Antalya | Ahmet Necdet Sezer | |
| − | 21 Kasım 2008 | Türkiye |
İstanbul | Abdullah Gül | İstanbul Anlaşması: TÜRKPA'nın kuruluşu |
| 9. | 3 Ekim 2009 | Azerbaycan |
Nahçıvan | İlham Aliyev | Nahçıvan Anlaşması: Türk Keneşi'nin kuruluşu |
| 10. | 15 Eylül 2010 | Türkiye |
İstanbul | Abdullah Gül | |
| Türk Keneşi Zirveleri (2011-günümüz) | |||||
| Tarih | Ev Sahibi Ülke | Ev Sahibi Şehir | Ev Sahibi Lider | Konu | |
| 1. | 20-21 Ekim 2011 | Kazakistan |
Almatı | Nursultan Nazarbayev | Ekonomik ve Ticaret İşbirliği |
| 2. | 22-23 Ağustos 2012 | Kırgızistan |
Bişkek | Almazbek Atambayev | Eğitim, Bilim ve Kültür İşbirliği[13] |
| 3. | 15-16 Ağustos 2013 | Azerbaycan |
Kabala | İlham Aliyev | Ulaşım İşbirliği[14] |
| 4. | 4-5 Haziran 2014 | Türkiye |
Bodrum | Abdullah Gül | Turizm İşbirliği[15] |
| 5. | 10-11 Eylül 2015 | Kazakistan |
Astana | Nursultan Nazarbayev | Medya ve Enformasyon İşbirliği |
| 6. | 1-3 Eylül 2018 | Kırgızistan |
Bişkek | Sooronbay Ceenbekov | Gençlik ve Ulusal Sporlar[16] |
| 7. | 15 Ekim 2019 | Azerbaycan
|
Bakü | İlham Aliyev | Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Desteklenmesi[17] |
| Türk Keneşi Olağanüstü Zirveleri (2020-günümüz) | ||||
|---|---|---|---|---|
| Tarih | Katılımcı ülke ve kuruluşlar | Dönem başkanı | Konu | |
| 1. | 10 Nisan 2020 | Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkiye, Özbekistan, | İlham Aliyev |
COVID-19 pandemisi[18][19] |
| Türk Dünyası Sağlık Bilim Kurulu Toplantıları (2020-günümüz) | ||||
|---|---|---|---|---|
| Tarih | Katılımcı ülke ve kuruluşlar | Başkanlık eden | Konu | |
| 1. | 30 Ekim 2020 | Azerbaycan, Dünya Sağlık Örgütü, Kazakistan, Kırgızistan
Macaristan, TÜBİTAK Türkiye, Özbekistan, T.C. Sağlık Bakanlığı |
 Fahrettin Koca |
COVID-19 pandemisi[20][21] |
Genel Sekreterler
| # | İsim | Görev Başlangıcı | Görev Bitişi |
|---|---|---|---|
| 1 | Halil Akıncı |
3 Ekim 2009 | 16 Eylül 2014 |
| 2 | Ramil Hasan |
16 Eylül 2014 | 3 Eylül 2018 |
| 3 | Bağdad Amreyev |
3 Eylül 2018 | Görevde |
Dış bağlantılar
- Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi Resmî İnternet Sitesi5 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Türk Keneşi resmî facebook sayfası 18 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Türk Keneşi resmî twitter sayfası https://twitter.com/TurkicCouncil 24 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Türk Keneşi resmî Instagram sayfası https://www.instagram.com/turkic_council/
- Türk Keneşi resmî youtube sayfası https://www.youtube.com/TurkicCouncil 11 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Türk Keneşi resmî linkedin sayfası https://www.linkedin.com/company/turkic-council
- Türk Keneşi resmî flickr sayfası https://www.flickr.com/photos/turkic_council/
- Türk Keneşi resmî pinterest sayfası https://tr.pinterest.com/turkiccouncil/
- TÜRKSOY
- TÜRKPA
- Türk Akademisi
- Türk Keneşi’nin kurulduğu Nahçivan Anlaşması’ndan görüntüler Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı
- 3 Ekim Bayram Oldu 27 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Avrasya Yazarlar Birliği
Kaynakça
- ^ "TÜRKİYE CUMHURİYETİ HÜKUMETİ İLE TÜRK DİLİ KONUŞAN ÜLKELER İŞBİRLİĞİ KONSEYİ ARASINDA TÜRK DİLİ KONUŞAN ÜLKELER İŞBİRLİĞİ KONSEYİ SEKRETARYASINA DAİR EVSAHİBİ ÜLKE ANLAŞMASI" (PDF). www.turkkon.org. 21 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "Uzbekistan decides to join 'Turkic alliance' during Erdogan's visit". hurriyetdailynews.com. 30 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2018.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2019.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020.
- ^ "Nazarbayev'e Türk Konseyi Ömür Boyu Onursal Başkanı Unvanı Verilmesi Hakkında Açıklama". Turkkon.org. 24 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2019.
- ^ "Hungary is now part of the assembly of "Turkic Speaking Countries"". Hungarian Free Press (İngilizce). 25 Kasım 2018. 16 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2019.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2020.
- ^ "Organizasyon şeması". Turkkon.org. 22 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2018.
- ^ "Nahçıvan Anlaşması Madde-5" (PDF). 21 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ a b "Dünya Bankası". 16 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2019.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020.
- ^ "Türk Dünyası Sağlık Bilim Kurulu Toplantısı Gerçekleştirildi". www.saglik.gov.tr. 3 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020.
- ^ "Türk Dünyası Sağlık Bilim Kurulu Toplantısı İstanbul'da yapılacak". www.sozcu.com.tr. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020.
| Üyeler |  | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Gözlemciler | |||||
| Tarih |
| ||||
| Siyaset | |||||
| Kuruluş | |||||
| Kültür | |||||
| Ekonomi | |||||
| Simgeler | |||||
| Ödüller | |||||