Basmane Garı

Basmane Garı
TCDD Taşımacılık istasyonu İzmir metrosu istasyonu
Basmane Garı
Konum	Etiler Mahallesi, Anafartalar Caddesi, 35240, Basmane Konak, İzmir Türkiye
Sahip	TCDD İzmir Büyükşehir Belediyesi
İşletmeci	TCDD Taşımacılık İzmir metrosu
Hat(lar)	TCDD Taşımacılık: İzmir Mavi Treni Konya Mavi Treni Karesi Ekspresi Ege Ekspresi 6 Eylül Ekspresi 17 Eylül Ekspresi Basmane-Alaşehir Bölgesel Treni Basmane-Denizli Bölgesel Treni Basmane-Nazilli Bölgesel Treni Basmane-Ödemiş Bölgesel Treni Basmane-Söke Bölgesel Treni Basmane-Tire Bölgesel Treni Basmane-Uşak Bölgesel Treni Metro: M1 (Fahrettin Altay-Evka 3)
Platformlar	1 yan, 4 ada platform TCDD Taşımacılık: 1 yan, 3 ada platform (hemzemin) Metro: 1 ada platform (yer altı)
Raylar	9 TCDD Taşımacılık: 7 (hemzemin) Metro: 2 (yer altı)
Tren işletmecileri	TCDD Taşımacılık İzmir metrosu
Bağlantılar	ESHOT
Yapı
Yapı türü	Hemzemin (tren) Yer altı (metro)
Otopark	Hayır
Bisiklet altyapısı	Evet
Engelli erişimi	Evet
Diğer bilgiler
Ücret bölgesi	3. Bölge, M1
Tarihçe
Açılış	Tren istasyonu: 1876 Metro istasyonu: 2000
Elektriklendirme	TCDD Taşımacılık: 25 kV AA Katener (2001) Metro: 750 V DA Üçüncü ray (2000)
Hizmetler
Demiryolu ulaşımı Toplu ulaşım

Basmane Garı, İzmir'in Konak ilçesinin Basmane semtinde yer alan TCDD'ye ait demiryolu istasyonudur. İstasyon TCDD Taşımacılık trenleri ve İzmir metrosu trenleri tarafından ortak kullanılmaktadır.

Tarihçe

Tren istasyonu

Türkiye coğrafyasındaki ilk demiryolu hattı olan 130 kilometrelik İzmir (Alsancak)-Aydın Demiryolu (ORC) hattının inşasına 1856 yılında başlanıldı ve bu hat 25 Ekim 1866 tarihinde hizmete girdi. Aynı yıl, inşasına 1863 yılında başlanan ve ikinci demiryolu olan 93 kilometrelik İzmir (Basmane)-Kasaba (Turgutlu) Demiryolu (SCR&SCP) hattı da hizmete girdi. Basmane Garı, 19. yüzyılda Avrupalıların, İzmir Limanı ile ard alanı arasındaki ticareti kolaylaştırmak için giriştikleri demiryolu yatırımının bir parçasını oluşturmaktadır.

Gar binası, ünlü Fransız Mimar Gustave Eiffel tarafından klasist tarzda tasarlandı ve Régie Générale adlı Fransız firma tarafından 1876 yılında inşa edildi. Bu bina yine aynı tarihlerde aynı firma tarafından inşa edilen Fransa’daki Lyon Gar binasının bir ikizidir. Kesme taştan dikdörtgen planlı gar binasının orta bölümü üç katlı olup, burası istasyonun ana salonudur. Yapının üzeri kırma çatı ile örtülmüş, iki kenarın ortasına da, düz cephe görünümüne hareketlilik getiren üçgen alınlıklar yer alıyor. 1922 yılındaki Büyük İzmir Yangını'nda Basmane Garı da büyük hasar gördü ve 1926 yılı sonrasında TCDD’nin kurulması ile onarımdan geçti. Gar, günümüzde de hala güncelliğini korumuş olmakla birlikte istasyon olarak kullanılmaya devam etmektedir. Gardaki tren seferleri 2006 yılında başlayan İZBAN projesinin inşaatı sebebiyle durdurulmuş, 2010 yılında proje inşaatın bitirilmesiyle birlikte seferler tekrar başlamıştır.

Metro istasyonu

İzmir metrosu'nun M1 (Fahrettin Altay-Evka 3 hattı)'nın bir istasyonu olan Basmane Metro İstasyonu, tren garının hemen altında yer almaktadır. İstasyon, 22 Mayıs 2000 tarihinde hizmete girmiştir.

İçerik

Basmane Semti, İzmir'in Konak ilçesinde yer almaktadır. Adını bir zamanlar buralarda kurulmuş olan ve çoğunluğu gayrimüslimlere ait olan basma kumaş işletmelerinden almaktadır. Bölgede birçok eski Türk evleri bulunmaktadır. 20. yüzyılın ortalarına kadar Yahudiler ve Türkler bu bölgede birlikte yaşamışlardır. Basmane semti içinde tren garı ve fuar alanı bulunmaktadır. Basmane Garı semtin merkezindedir ve Endüstri Devriminin özelliklerini yansıtır. Demiryolu mimarisi, başta gar binaları olmak üzere dönemin Avrupa’da geçerli yönelimlerini, özellikle de inşa sürecinde egemen olan İngiliz ve Fransız etkilerini göstermektedir. Binaya direkt olarak Basmane'nin ana caddesinden girilebilir.

Biçimsel özellikleri

Garın diğer yüzü

Basmane Garı, üç bölümlü, simetrik ve ana girişin yer aldığı orta bölümün yükseltildiği bir kurguda inşa edilmiştir. Dönemin Neoklasik özelliklerini yansıtan alınlık, sıva, silme gibi öğeler cephede rahatça görülebilir. Dik çatılı orta bölüm, üç katlı ve merkezil olarak yükselir. Demiryolu sistemine ait yazı ve simgeler de bu parçanın üzerinde yer alır. Her bir katın ötekinden silmelerle ayrıldığı tipik bir düzene sahip olan bu bölümde, binanın zemine bastığı noktalar gibi, duvar köşeleri ve kemerli giriş kapıları da kesme taş dizileriyle ağırlık kazanmıştır. Yan kanatlarda ise cephe, alınlıklı bir bölüm ile kırma çatılı diğer bir bölüm olmak üzere ikiye ayrılmıştır.

Mekansal deneyim

Binaya girildiğinde Fransız Mimarisinin izlerini rahatça görebiliriz. Basmane Garında eski Fransız Mimarisinden esintiler fark edilse de yapımında kullanılan materyallerle Basmane semtinden de kopuk değildir. İçinde bulundurduğu demir makaslarla beraber Endüstri Devrimi’nin izlerini de taşır. Ve binaya girildiğinde 1800'lerde bir insanın binaya girdiğiyle aynı hisleri hissedersiniz. Meydandan erişilen uzun ve yüksek giriş cephesinin yanındaki alınlıklar, dışa taşarak girişi vurgulamıştır. Girişten ulaşılan ana koridorun sağ ve sol yanında bekleme salonu, idari birimler ve hizmet birimleri bulunmaktadır. İstasyonun iç mekan tasarımında rasyonel bir yaklaşım hakimdir.

Yapı ve malzeme özellikleri

Simetrik olarak inşa edilen istasyon üç bölümden meydana gelmektedir. Girişi de içinde barındıran orta bölüm yükseltilmiş, iç mekanlarda ise rasyonel bir yaklaşım görülmektedir. Yaklaşık yirmi üç metre, iki basık tanozu taşıyan ve peronu örten çatı, kendi döneminin özelliklerini taşıyan demir makaslarla taşınmaktadır. Demir yolu sistemini anlatan semboller, üç katlı bir düzende dik çatılı orta bölüme yerleştirilmiştir. Her bir kat, diğerinden silmelerle ayrılmış, duvar köşeleri ve kemerli giriş kapıları da kesme taşlarla desteklenmiştir. Yan cepheler ise alınlıklı ve kırma çatılı olmak üzere iki bölüme ayrılmıştır. Peron bölümünü örten çatıyı taşıyan yapıda çelik , cephelerde ise kesme taş kullanılmıştır. Cephelerdeki kesme taş kullanımı mekana renk ve doku bakımınından doğallık katmış, sert ve sağlam bir görünüm elde edilmiştir. Günışığında cepheler sade ve doğal bir görünüme sahipken, akşamları yapılan ışıklandırma ile cephelerdeki kesme taş kullanımının oluşturduğu bütünlük, tarihi bir atmosfer oluşturmuştur.

Hizmetler

TCDD TCDD Taşımacılık
Önceki İstasyon	Anahat Trenleri	Sonraki İstasyon	Sefer Sayısı
Başlangıç	İzmir Mavi Treni	Halkapınar Ankara yönünde	Her gün karşılıklı 1
Başlangıç	Konya Mavi Treni	Halkapınar Konya yönünde	Her gün karşılıklı 1
Başlangıç	Karesi Ekspresi	Halkapınar Balıkesir yönünde	Her gün karşılıklı 1
Başlangıç	Ege Ekspresi	Halkapınar Balıkesir yönünde	Her gün karşılıklı 1
Başlangıç	6 Eylül Ekspresi	Halkapınar Bandırma yönünde	Her gün karşılıklı 1
Başlangıç	17 Eylül Ekspresi	Halkapınar Bandırma yönünde	Her gün karşılıklı 1
Önceki İstasyon	Bölgesel Trenler	Sonraki İstasyon	Sefer Sayısı
Başlangıç	Basmane-Alaşehir Bölgesel Treni	Halkapınar Alaşehir yönünde	Her gün karşılıklı 1
Başlangıç	Basmane-Uşak Bölgesel Treni	Halkapınar Uşak yönünde	Her gün karşılıklı 2
Başlangıç	Basmane-Denizli Bölgesel Treni	Gaziemir Denizli yönünde	Her gün karşılıklı 6
Başlangıç	Basmane-Nazilli Bölgesel Treni	Gaziemir Nazilli yönünde	Her gün karşılıklı 1
Başlangıç	Basmane-Ödemiş Bölgesel Treni	Gaziemir Ödemiş yönünde	Her gün karşılıklı 5
Başlangıç	Basmane-Söke Bölgesel Treni	Gaziemir Söke yönünde	Her gün karşılıklı 1
Başlangıç	Basmane-Tire Bölgesel Treni	Gaziemir Tire yönünde	Her gün karşılıklı 4
İzmir Büyükşehir Belediyesi
Önceki İstasyon	İzmir metrosu	Sonraki İstasyon	-
Çankaya Fahrettin Altay yönünde	M1 (Fahrettin Altay-Evka 3)	Hilal Evka 3 yönünde	-

Otobüs bağlantısı

İzmir Büyükşehir Belediyesi ESHOT İZULAŞ
Hat	Durak	Güzergah	Konum
34	Basmane Gar	Esentepe - Gümrük	Gaziler Caddesi
35	Basmane Gar	Ballıkuyu - Konak	Gaziler Caddesi
39	Basmane Gar	İsmetpaşa Mahallesi - Gümrük	Gaziler Caddesi
42	Basmane Gar	Çınartepe - Gümrük	Gaziler Caddesi
44	Basmane Gar	Mersinpınar - Gümrük	Gaziler Caddesi
45	Basmane Gar	Gültepe - Gümrük	Gaziler Caddesi
46	Basmane Gar	Çobançeşme - Gümrük	Gaziler Caddesi
302	Basmane Gar	Otogar - Konak	Gaziler Caddesi
466	Basmane Gar	Şirinyer Aktarma - Gürçeşme - Gümrük	Gaziler Caddesi
838	Basmane Gar	Şirinyer Aktarma - Mehtap Mahallesi - Gümrük	Gaziler Caddesi

Ayrıca bakınız

• Alsancak Garı

Kaynakça

Özel

Genel

• Emel Kayın ve Feyzal Avcı Özkaban, eds. İzmir Kent Ansiklopedisi: Mimarlık I&II (İzmir: Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi, 2013)
• Basmane Garı ve Çevresi (Sabri Sürgevil)

Wikimedia Commons'ta Basmane Garı ile ilgili çoklu ortam kategorisi bulunur.