Basmane Garı

Bu madde Basmane Garı hakkındadır. 2000'de hizmete giren metro istasyonu ile ilgili madde için Basmane (İzmir metrosu) sayfasına bakınız.

Basmane Garı
TCDD Taşımacılık istasyonu
Basmane Garı (Ön cephesi)
Basmane Garı (Arka cephesi)
Konum	Etiler Mahallesi, Anafartalar Caddesi, 35240, Basmane Konak, İzmir Türkiye
Koordinatlar	38°25′20.99244″K 27°8′36.98995″D
Sahip	TCDD
İşletmeci	TCDD Taşımacılık
Platformlar	1 kenar platform, 3 ada platformu
Raylar	7
Tren işletmecileri	TCDD Taşımacılık
Otobüs güzergâhları	ESHOT & İZULAŞ Basmane PTT: 34, 35, 36, 39, 236, 466, 811, 838 Basmane Gar: 34, 35, 36, 39, 41, 42, 44, 45, 46, 236, 302, 466, 838
Bağlantılar	M1, M3
Yapı
Yapı türü	Hemzemin
Otopark	Hayır
Bisiklet altyapısı	Evet
Engelli erişimi	Evet
Diğer bilgiler
Durum	İşletmede
Ücret bölgesi	3. Bölge
Tarihçe
Açılış	25 Ekim 1866
Elektriklendirme	25 kV AA Katener (2001)
Hizmetler
Demiryolu ulaşımı Toplu ulaşım

Basmane Garı, İzmir'in Konak ilçesinin Basmane semtinde yer alan TCDD'ye ait ana tren istasyonudur. İstasyon, TCDD Taşımacılık trenlerine hizmet vermektedir.

Tarihçe

1856 yılında Ottoman Railway Company / Osmanlı Demiryolu Şirketi (ORC) tarafından Anadolu coğrafyasındaki ilk demiryolu hattı olan 130 kilometrelik İzmir-Alsancak - Aydın Demiryolu hattının inşasına başladı ve bu hat 25 Ekim 1866'da hizmete girdi. Aynı yıl, The Smyrna Cassaba Railway / İzmir - Kasaba Demiryolu (SCR) Şirketi tarafından 1863'te inşasına başlanan İzmir-Basmane - Kasaba (Turgutlu) demiryolu hattının 93 kilometrelik kısmı da hizmete girdi.

Basmane Garı, 19. yüzyılda Avrupalıların, İzmir Limanı ile limanın ard alanı arasındaki ticareti kolaylaştırmak için giriştikleri demiryolu yatırımının bir parçasıdır. Gar binası, ünlü Fransız Mimar Gustave Eiffel tarafından klasist tarzda tasarlandı ve Régie Générale adlı Fransız firma tarafından 1876 yılında inşa edildi. Bu bina yine aynı tarihlerde aynı firma tarafından inşa edilen Fransa’daki Lyon Garı'nın ikizidir. Kesme taştan dikdörtgen planlı gar binasının orta bölümü üç katlı olup, burası istasyonun ana salonudur. Yapının üzeri kırma çatı ile örtülmüş, iki kenarın ortasına da, düz cephe görünümüne hareketlilik getiren üçgen alınlıklar yer alıyor. 1922 yılındaki Büyük İzmir Yangını'nda Basmane Garı da büyük hasar gördü ve 1927 yılında TCDD’nin kurulmasından sonra onarımdan geçti. Gar, günümüzde de hâlâ güncelliğini korumuş olmakla birlikte istasyon olarak kullanılmaya devam etmektedir. Gardaki tren seferleri 2006 yılında başlayan İZBAN projesinin inşaatı sebebiyle durdurulmuş, 2010 yılında projenin hizmete girmesiyle birlikte seferler tekrar başlamıştır. İnşası devam eden Polatlı - İzmir YSD hattının hizmete girmesiyle hattın son istasyonu olarak hizmet vermesi planlanmaktadır. 2022 yılında gar binasında modernizasyon ve restorasyon çalışmaları yapıldı.

İçerik

Basmane semti, İzmir'in Konak ilçesinde yer almaktadır. Adını bir zamanlar buralarda kurulmuş olan ve çoğunluğu gayrimüslimlere ait olan basma kumaş işletmelerinden almaktadır. Bölgede birçok eski Türk evleri bulunmaktadır. 20. yüzyılın ortalarına kadar Yahudiler ve Türkler bu bölgede birlikte yaşamışlardır. Basmane semti içinde tren garı ve fuar alanı bulunmaktadır. Basmane Garı semtin merkezindedir ve Endüstri Devriminin özelliklerini yansıtır. Demiryolu mimarisi, başta gar binaları olmak üzere dönemin Avrupa’da geçerli yönelimlerini, özellikle de inşa sürecinde egemen olan İngiliz ve Fransız etkilerini göstermektedir. Binaya direkt olarak Basmane'nin ana caddesinden girilebilir.

Biçimsel özellikleri

Basmane Garı, üç bölümlü, simetrik ve ana girişin yer aldığı orta bölümün yükseltildiği bir kurguda inşa edilmiştir. Dönemin Neoklasik özelliklerini yansıtan alınlık, sıva, silme gibi öğeler cephede rahatça görülebilir. Dik çatılı orta bölüm, üç katlı ve merkezil olarak yükselir. Demiryolu sistemine ait yazı ve simgeler de bu parçanın üzerinde yer alır. Her bir katın ötekinden silmelerle ayrıldığı tipik bir düzene sahip olan bu bölümde, binanın zemine bastığı noktalar gibi, duvar köşeleri ve kemerli giriş kapıları da kesme taş dizileriyle ağırlık kazanmıştır. Yan kanatlarda ise cephe, alınlıklı bir bölüm ile kırma çatılı diğer bir bölüm olmak üzere ikiye ayrılmıştır.

Mekansal deneyim

Binaya girildiğinde Fransız mimarisinin izlerini rahatça görebiliriz. Basmane Garında eski Fransız Mimarisinden esintiler fark edilse de yapımında kullanılan materyallerle Basmane semtinden de kopuk değildir. İçinde bulundurduğu demir makaslarla beraber Endüstri Devrimi’nin izlerini de taşır. Ve binaya girildiğinde 1800'lerde bir insanın binaya girdiğiyle aynı hisleri hissedersiniz. Meydandan erişilen uzun ve yüksek giriş cephesinin yanındaki alınlıklar, dışa taşarak girişi vurgulamıştır. Girişten ulaşılan ana koridorun sağ ve sol yanında bekleme salonu, idari birimler ve hizmet birimleri bulunmaktadır. İstasyonun iç mekan tasarımında rasyonel bir yaklaşım hakimdir.

Yapı ve malzeme özellikleri

Simetrik olarak inşa edilen istasyon üç bölümden meydana gelmektedir. Girişi de içinde barındıran orta bölüm yükseltilmiş, iç mekanlarda ise rasyonel bir yaklaşım görülmektedir. Yaklaşık yirmi üç metre, iki basık tanozu taşıyan ve peronu örten çatı, kendi döneminin özelliklerini taşıyan demir makaslarla taşınmaktadır. Demir yolu sistemini anlatan semboller, üç katlı bir düzende dik çatılı orta bölüme yerleştirilmiştir. Her bir kat, diğerinden silmelerle ayrılmış, duvar köşeleri ve kemerli giriş kapıları da kesme taşlarla desteklenmiştir. Yan cepheler ise alınlıklı ve kırma çatılı olmak üzere iki bölüme ayrılmıştır. Peron bölümünü örten çatıyı taşıyan yapıda çelik , cephelerde ise kesme taş kullanılmıştır. Cephelerdeki kesme taş kullanımı mekana renk ve doku bakımınından doğallık katmış, sert ve sağlam bir görünüm elde edilmiştir. Günışığında cepheler sade ve doğal bir görünüme sahipken, akşamları yapılan ışıklandırma ile cephelerdeki kesme taş kullanımının oluşturduğu bütünlük, tarihi bir atmosfer oluşturmuştur.

Hatlar

TCDD

• İzmir-Basmane - Manisa - Afyonkarahisar demiryolu

Hizmetler

Güzergâh

TCDD
TCDD Taşımacılık
Önceki İstasyon	Anahat Trenleri	Sonraki İstasyon	Sefer Sayısı
Başlangıç	İzmir Mavi Treni	Çiğli Ankara yönünde	Her gün karşılıklı 1 sefer
	Konya Mavi Treni	Çiğli Konya yönünde
	6 Eylül Ekspresi	Çiğli Bandırma yönünde
	17 Eylül Ekspresi
	Ege Ekspresi	Çiğli Eskişehir yönünde
	Göller Ekspresi	Gaziemir Isparta yönünde
Önceki İstasyon	Bölgesel Trenler	Sonraki İstasyon	Sefer Sayısı
Başlangıç	B31 Basmane - Denizli Bölgesel Treni	Gaziemir Denizli yönünde	Her gün karşılıklı 5 sefer
	B32 Basmane - Ödemiş Bölgesel Treni	Gaziemir Ödemiş yönünde
	B33 Basmane - Tire Bölgesel Treni	Gaziemir Tire yönünde	Her gün karşılıklı 4 sefer
	B34 Basmane - Uşak Bölgesel Treni (Uşak Ekspresi)	Çiğli Uşak yönünde	Her gün karşılıklı 2 sefer
	B35 Basmane - Alaşehir Bölgesel Treni	Çiğli Alaşehir yönünde
	B36 Basmane - Nazilli Bölgesel Treni	Gaziemir Nazilli yönünde	Her gün tek yön 1 sefer

Ayrıca bakınız

• Alsancak Garı

Kaynakça

Özel

Genel

• Emel Kayın ve Feyzal Avcı Özkaban, ed. İzmir Kent Ansiklopedisi: Mimarlık I&II (İzmir: Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi, 2013)
• Basmane Garı ve Çevresi (Sabri Sürgevil)

Dış bağlantılar

• TCDD resmî sitesi 5 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• TCDD Taşımacılık resmî sitesi 12 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.