İçeriğe atla

İzmir-Afyonkarahisar demiryolu

Vikipedi, özgür ansiklopedi
İzmir-Basmane – Manisa – Afyonkarahisar demiryolu
Hat üzerindeki 98. köprüyü geçen bölgesel tren
Genel bilgiler
Durumİşletmede
SahibiThe Smyrna Cassaba Railway (1865 – 1893)
Société Ottomane du Chemin de fer de Smyrne-Cassaba et Prolongements (1893 – 1934)
TCDD (1934 – Günümüz)
Yer3. & 7. Bölge
İlk - Son durak
İstasyonlar75
Web sitesihttp://www.tcdd.gov.tr
Hizmet
SistemTCDD
İşletmeci(ler)The Smyrna Cassaba Railway (1865 – 1893)
Société Ottomane du Chemin de fer de Smyrne-Cassaba et Prolongements (1893 – 1934)
TCDD (1934 – 2016)
TCDD Taşımacılık (2016 – Günümüz)
Bakım tesisiİzmir, Manisa, Uşak, Afyonkarahisar
Tarihçe
Açılış1865–1895[1]
Teknik bilgiler
Hat uzunluğu421,726 kilometre (262,048 mi)
Hat açıklığıStandart (1435 mm)
Elektrikleme25 kV AA Katener (Basmane – Manisa)
Güzergâh haritası

0,000 kilometre (0 mi)
1,999 kilometre (1,242 mi)
0,000 kilometre (0 mi)
? km
2,705 kilometre (1,681 mi)
0,000 kilometre (0 mi)
~3,300 kilometre (2,051 mi)
? km
Mersinli
4,527 kilometre (2,813 mi)
? km
Bölge / M1 (İzmir Metrosu) (Bölge)
6,134 kilometre (3,811 mi)
~4,900 kilometre (3,045 mi)
7,724 kilometre (4,799 mi)
8,575 kilometre (5,328 mi)
10,323 kilometre (6,414 mi)
10,953 kilometre (6,806 mi)
11,920 kilometre (7,407 mi)
13,135 kilometre (8,162 mi)
14,086 kilometre (8,753 mi)
15,080 kilometre (9,370 mi)
17,141 kilometre (10,651 mi)
18,303 kilometre (11,373 mi)
19,419 kilometre (12,066 mi)
24,450 kilometre (15,193 mi)
25,988 kilometre (16,148 mi)
31,680 kilometre (19,685 mi)
0,000 kilometre (0 mi)
38,425 kilometre (23,876 mi)
~40,800 kilometre (25,352 mi)
Regülatör
45,229 kilometre (28,104 mi)
46,770 kilometre (29,062 mi)
~52,700 kilometre (32,746 mi)
Ormanfidanlık
55,953 kilometre (34,768 mi)
63,087 kilometre (39,200 mi)
66,048 kilometre (41,040 mi)
0,000 kilometre (0 mi)
-
27,845 kilometre (17,302 mi)
-
~13,700 kilometre (8,513 mi)
79,697 kilometre (49,521 mi)
0,000 kilometre (0 mi)
~87,900 kilometre (54,619 mi)
Madenköprü
93,180 kilometre (57,899 mi)
~97,800 kilometre (60,770 mi)
Zincirlikuyu
105,017 kilometre (65,255 mi)
113,694 kilometre (70,646 mi)
117,600 kilometre (73,073 mi)
~120,200 kilometre (74,689 mi)
Mersindere
123,540 kilometre (76,764 mi)
131,580 kilometre (81,760 mi)
134,350 kilometre (83,481 mi)
138,920 kilometre (86,321 mi)
142,908 kilometre (88,799 mi)
146,500 kilometre (91,031 mi)
153,095 kilometre (95,129 mi)
155,219 kilometre (96,449 mi)
160,319 kilometre (99,618 mi)
168,969 kilometre (104,992 mi)
177,970 kilometre (110,585 mi)
187,320 kilometre (116,395 mi)
198,062 kilometre (123,070 mi)
198,200 kilometre (123,156 mi)
202,971 kilometre (126,120 mi)
207,501 kilometre (128,935 mi)
~212,000 kilometre (131,731 mi)
217,937 kilometre (135,420 mi)
234,991 kilometre (146,017 mi)
252,225 kilometre (156,725 mi)
271,760 kilometre (168,864 mi)
286,780 kilometre (178,197 mi)
~292,100 kilometre (181,503 mi)
Uşak Şeker Fabrikası
303,129 kilometre (188,356 mi)
312,354 kilometre (194,088 mi)
~317,000 kilometre (196,975 mi)
Kızılcasöğüt
~321,700 kilometre (199,895 mi)
Öksüzköy
327,179 kilometre (203,300 mi)
~334,700 kilometre (207,973 mi)
Boğazhamamı
345,223 kilometre (214,512 mi)
354,950 kilometre (220,556 mi)
357,556 kilometre (222,175 mi)
357,779 kilometre (222,314 mi)
363,300 kilometre (225,744 mi)
371,850 kilometre (231,057 mi)
372,085 kilometre (231,203 mi)
381,525 kilometre (237,069 mi)
Başkimse
~389,400 kilometre (241,962 mi)
Ayvalı
395,783 kilometre (245,928 mi)
406,593 kilometre (252,645 mi)
Gecekhamam
419,938 kilometre (260,937 mi)
0,000 kilometre (0 mi)
421,726 kilometre (262,048 mi)
161,230 kilometre (100,184 mi)
Konya, Mersin, Adana yönüne[9]

İzmir-Basmane – Manisa – Afyonkarahisar demiryolu, İzmir-BasmaneManisaAfyonkarahisar arasında bulunan TCDD'ye ait ana demiryolu hattıdır.

Ege Bölgesi'ni İç Anadolu Bölgesi'ne bağlayan ve Türkiye'nin en eski ikinci demiryolu hattı olan hat, TCDD 3. ve 7. Bölge'nin sorumluluk alanı içerisinde yer almakta ve TCDD Taşımacılık tarafından işletilen İzmir Mavi Treni, Konya Mavi Treni, 6 Eylül Ekspresi, 17 Eylül Ekspresi, Ege Ekspresi ve Pamukkale Ekspresi Anahat Trenleri'ne[10] ve Basmane – Uşak, Basmane – Alaşehir ve Manisa – Alaşehir Bölgesel Trenleri'ne[11] ile İZBAN A.Ş. tarafından işletilen Banliyö Trenleri'ne[12] hizmet vermektedir.

Hattın başlangıç noktası İzmir Basmane Garı
Hattın bitiş noktası Afyonkarahisar Ali Çetinkaya Garı

Osmanlı hükûmeti, İngiliz sermayeli The Smyrna Cassaba Railway / İzmir – Kasaba Demiryolu (SCR) Şirketi'ne 4 Temmuz 1863'te İzmir'den Kasaba (Turgutlu)'ya demiryolu inşa edilmesi için imtiyaz vermiştir. 1864'te inşasına başlanan demiryolu hattı 10 Ekim 1865'te Manisa'ya, 10 Ocak 1866'da ise Kasaba (Turgutlu)'ya ulaşarak hizmete girmiştir.[1]

SCR Şirketi 1866'da mevcut hattın Manisa'dan Alaşehir'e uzatılması için yeni bir imtiyaz elde etmiş ve aynı yıl hattın inşasına başlanmıştır. Ancak Mayıs 1866'da başlayan borsa krizi sonucunda şirket iflas etmiş ve Osmanlı hükûmeti tarafından iflastan kurtarılmıştır. Ardından Osmanlı hükûmeti'nin mali desteği ile şirket tarafından inşasına devam edilen hat, 13 Mart 1875'te hizmete girmiştir. SCR Şirketi 1887'de mevcut hattın Alaşehir'den Afyonkarahisar'a uzatılması için yeni bir imtiyaz daha elde etmiş ve aynı yıl inşasına başlanan hat, yine Osmanlı hükûmeti'nin mali desteği ile 1890'da hizmete girmiştir. Ancak, İngiliz sermayeli SCR Şirketi sürekli olarak yeni mali desteklere ihtiyaç duyduğundan, Osmanlı hükûmeti SCR Şirketi'ni satın almış ve feshetmiştir. Bu şirkete ait olan demiryolu hatları da 17 Şubat 1893'te -Uluslararası Wagons-Lits (Yataklı Vagon) Şirketi'nin sahibi olan- Belçikalı girişimci Georges Nagelmackers'a satılmıştır. Nagelmackers, mevcut hatları işletmek ve yeni hatlar inşa etmek amacıyla 16 Temmuz 1893'te Fransız sermayeli Société Ottomane du Chemin de fer de Smyrne-Cassaba et Prolongements / Osmanlı İzmir – Kasaba Demiryolu ve Uzantıları Şirketi (SCP)'ni kurmuştur.[1]

SCP Şirketi, Afyonkarahisar'da demiryolu inşa faaliyetleri yürüten Chemins de Fer Ottomans d'Anatolie / Osmanlı Anadolu Demiryolları (CFOA) Şirketi ile 1899 yılında bir protokol imzalamıştır. Bu protokol gereğince şirketlerin sahibi olduğu demiryolu hatları[note 1] 1900'de Afyonkarahisar'da birbirine bağlanmıştır.[1]

1923'te Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasından sonra alınan demiryollarının millileştirilmesi kararı kapsamında SCP Şirketi 1 Temmuz 1934'te TCDD tarafından satın alınarak feshedilmiş ve şirkete ait tüm demiryolu hatları TCDD'nin denetimine girmiştir.[note 2][14]

Hat, TCDD tarafından devralındıktan sonra, 26 Mart 1936'da hizmete giren Afyonkarahisar – Karakuyu demiryolu aracılığı ile İzmir-Alsancak – Eğirdir demiryolu'na bağlanmıştır.[15]

Hattın kısımları ve açılma tarihleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Güzergâh Mesafe Hat Hizmete Giriş Tarihi
İzmir Basmane GarıManisa Garı 66,048 kilometre (41,040 mi) Ana Hat 10 Ekim 1865
Manisa GarıTurgutlu 27,132 kilometre (16,859 mi) Ana Hat
(Planlanan hattın sonu)
10 Ocak 1866
HalkapınarBornova 4,878 kilometre (3,031 mi) Halkapınar – Bornova şube demiryolu
(Kapatıldı)
25 Ekim 1866
TurgutluAlaşehir 75,790 kilometre (47,094 mi) Ana Hat 13 Mart 1875
AlaşehirUşak Garı 117,810 kilometre (73,204 mi) Ana Hat 20 Aralık 1887
Uşak GarıAfyonkarahisar Şehir Garı 133,158 kilometre (82,741 mi) Ana Hat 1890
Afyonkarahisar Şehir GarıAfyonkarahisar Ali Çetinkaya Garı 1,788 kilometre (1,111 mi) Ana Hat 1900/1934[15]
ÇobanisaKemalpaşa 27,845 kilometre (17,302 mi) Çobanisa – Kemalpaşa şube demiryolu 11 Mart 2014

A. TCDD Taşımacılık Tarafından İşletilen Hatlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
1. Anahat Trenleri[10]
2. Bölgesel Trenler[11]

B. İZBAN A.Ş. Tarafından İşletilen Tren Hatları

[değiştir | kaynağı değiştir]
1. Banliyö Trenleri[12]
  1. ^ SCP ve CFOA şirketleri arasında imzalanan protokol gereğince 1890'da hizmete giren ve bitiş noktası Afyonkarahisar Şehir Garı olan İzmir-Basmane – Manisa – Afyonkarahisar demiryolu ile 1895'te hizmete giren ve bitiş noktası Afyonkarahisar Ali Çetinkaya Garı olan Eskişehir – Afyonkarahisar – Konya demiryolu arasında 1,788 kilometre (1,111 mi) uzunluğunda bir bağlantı hattı inşa edilmiştir. Ayrıca, şirketlerin tek tip tarife üzerinden çalışmaları ve hâkim fiyat savaşının durdurulması için ortak bir komisyon kurulmasına ve sözleşmenin sadık bir şekilde yürütülmesini teminen her şirketin iki yöneticisinin birbirlerinin yönetim kurullarında yer alması karara bağlanmıştır.[1]
  2. ^ Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti adına Adalet Bakanı Şükrü Saracoğlu ile Société Ottomane du Chemin de fer de Smyrne-Cassaba et Prolongements / Osmanlı İzmir – Kasaba Demiryolu ve Uzantıları Şirketi (SCP) adına Gustave Boissière arasında 26 Mayıs 1934'te imzalanan sözleşme ve bu sözleşmeyi onaylayan 31 Mayıs 1934 tarih ve 2487 sayılı "İzmir – Kasaba ve temdidi demiryollarının satın alınmasına dair olan mukavelenamenin tasdiki hakkında kanun" uyarınca, SCP Şirketi, 1 Temmuz 1934'te 162.468.000 Frank bedelle TCDD tarafından satın alınarak feshedilmiş ve şirkete ait olan demiryolu hatları, istasyonlar ve araçlar dâhil bütün menkul ve gayrimenkul mallar TCDD'nin denetimine girmiştir.[13]
  1. ^ a b c d e "SCP History" [SCP Tarihi]. Trains of Turkey. 14 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2022. 
  2. ^ a b c İzmir-Alsancak – Eğirdir demiryolu
  3. ^ a b c d e f g h İzmir-Basmane – Manisa – Afyonkarahisar demiryolu
  4. ^ a b Halkapınar – Bornova şube demiryolu
  5. ^ a b Menemen – Bergama demiryolu
  6. ^ a b Manisa – Balıkesir – Bandırma demiryolu
  7. ^ a b Çobanisa – Kemalpaşa şube demiryolu
  8. ^ a b c Afyonkarahisar – Karakuyu demiryolu
  9. ^ a b c Eskişehir – Afyonkarahisar – Konya demiryolu
  10. ^ a b "Anahat Trenleri". TCDD Taşımacılık. 8 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2023. 
  11. ^ a b "Bölgesel Trenler". TCDD Taşımacılık. 8 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2023. 
  12. ^ a b "İZBAN Banliyö Treni". İZBAN A.Ş. 18 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2024. 
  13. ^ "2718 sayılı Resmî Gazete" (PDF). T.C. Resmî Gazete. 4 Haziran 1934. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Eylül 2022. 
  14. ^ "A Short History of Turkish Railways" [Türk Demiryollarının Kısa Tarihi]. Trains of Turkey. 31 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2022. 
  15. ^ a b Ortak, Şaban (2008). "Cumhuriyet Türkiyesi'nin Tamamlanması Gereken Bir Projesi: Afyon-Antalya Demiryolu Hattı İnşaatı". Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 10 (3): 83-115. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]