Smyrne Cassaba & Prolongements

Chemin de fer de Smyrne–Cassaba et Prolongements
İzmir – Kasaba Demiryolu ve Uzantıları
	İzmir – Kasaba demiryolu'nun başlangıç noktası Basmane Garı
Tür	Demiryolu şirketi
Akıbeti	TCDD tarafından satın alınarak feshedildi.
Ardıl	TCDD 3. & 7. Bölge (İzmir-Basmane – Manisa – Afyonkarahisar demiryolu & Manisa – Bandırma demiryolu)
Kuruluş	1863 (160 yıl önce)
Feshedilme	1934 (90 yıl önce)
Genel merkezi	Basmane Garı, İzmir, Osmanlı İmparatorluğu
Hizmet alanları	Batı Anadolu; (İzmir, Manisa, Balıkesir, Uşak, Afyonkarahisar)
Önemli kişiler	Georges Nagelmackers
Ürün	Demiryolu ulaşımı
Sahibi	İlk Sahibi: The Smyrna Cassaba Railway (SCR); İkinci Sahibi: Société Ottomane du Chemin de fer de Smyrne–Cassaba et Prolongements (SCP)

Chemin de fer de Smyrne–Cassaba et Prolongements (İzmir – Kasaba Demiryolu ve Uzantıları, kurucu şirketin adıyla İzmir – Kasaba Demiryolu, ya da kısaca sadece Kasaba Demiryolu), İzmir merkezli olmak üzere Ege Bölgesi'nin kuzey ve kuzeydoğusu ile Marmara Bölgesi'nin güneyinde 1863 - 1934 yılları arasında faaliyet gösteren demiryolu şirketidir.

İngiliz The Smyrna Cassaba Railway / İzmir – Kasaba Demiryolu (SCR) Şirketi, Osmanlı Hükûmeti tarafından verilen imtiyaz ile 1864 yılında İzmir-Basmane – Kasaba demiryolu hattının inşasına başlamış ve hattı 1866 yılında tamamlayarak hizmete açmıştır. SCR şirketi daha sonraki dönemde hükûmetten aldığı yeni imtiyazlarla işlettiği demiryolu hatlarını kuzeyde Soma'ya ve doğuda Alaşehir'e kadar uzatmıştır. 1893 yılı başında Osmanlı Hükûmeti SCR şirketini satın almış ve aynı yıl bu şirkete ait imtiyazı Georges Nagelmackers'a satmıştır. Nagelmackers satın aldığı imtiyazı işletmek ve yeni demiryolu hatları inşa etmek için Fransız Société Ottomane du Chemin de fer de Smyrne–Cassaba et Prolongements / Osmanlı İzmir – Kasaba Demiryolu ve Uzantıları Şirketi (SCP)'ni kurmuştur. SCP şirketi demiryolu hattını kuzeyde Bandırma'ya ve doğuda Afyonkarahisar'a kadar uzatmıştır. SCP şirketi 1934 yılında TCDD tarafından satın alınınarak feshedilmiştir. SCP şirketi tarafından işletilen hat günümüzde İzmir-Basmane – Manisa – Afyonkarahisar demiryolu & Manisa - Bandırma demiryolu adıyla bilinmektedir. Demiryolu hattının sahibi TCDD, sorumlusu TCDD 3. ve 7. Bölge Müdürlükleri ve işleticisi ise TCDD Taşımacılık'tır.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Osmanlı Hükûmeti tarafından 4 Temmuz 1863 tarihinde İzmir'den Kasaba'ya (Turgutlu) bir demiryolu hattı inşa edilmesi için İngiliz sermayeli The Smyrna Cassaba Railway / İzmir – Kasaba Demiryolu (SCR) Şirketi'ne demiryolu inşa etme ve işletme imtiyazı verilmiştir. Şirket demiryolu hattının başlangıç noktası olarak İzmir şehir merkezine oldukça yakın bir bölge olan Basmane semtini seçmiştir. İzmir-Basmane – Kasaba demiryolu hattının inşası 1864'te başlamış ve demiryolu hattı 10 Ekim 1865'te Manisa'ya, 10 Ocak 1866'da ise Turgutlu'ya ulaşarak hizmete girmiştir. Ayrıca ana hat üzerindeki Halkapınar'dan Bornova'ya bir şube hattı inşa edilmiş ve bu hat da 25 Ekim 1866'da -Basmane Garı ile aynı gün- hizmete girmiştir.

1866'da yaşanan borsa krizinde SCR Şirketi iflas etmiş ancak Osmanlı hükûmeti tarafından iflastan kurtarılmıştır. Ardından şirkete yeni imtiyazlar verilerek hattın uzatılmasına devam edilmiştir. 1875'te demiryolu hattını doğuda Manisa'dan Alaşehir'e, 1890'da da kuzeyde Manisa'dan Soma'ya uzatılmıştır. Ancak bu hatlar Osmanlı hükûmeti'nin finansmanı ile inşa edilebilmiştir. Osmanlı hükûmeti, demiryolu hattını rasyonalize etme kararı alarak SCR Şirketi'ni 1893'te satın alarak feshetmiştir. Hükûmet SCR Şirketi'ne ait olan demiryolu hatlarını 17 Şubat 1893'te -Uluslararası Wagons-Lits (Yataklı Vagon) Şirketi'nin sahibi olan- Georges Nagelmackers'a satılmıştır. Nagelmackers da -eskiden SCR Şirketi'ne ait- mevcut demiryolu hatlarını işletmek ve yeni demiryolu hatları inşa etmek amacıyla 16 Temmuz 1893'te Fransız sermayeli Société Ottomane du Chemin de fer de Smyrne–Cassaba et Prolongements / Osmanlı İzmir – Kasaba Demiryolu ve Uzantıları Şirketi (SCP) kurulmuştur.

SCP Şirketi'ne, mevcut demiryolu hattını doğuda Alaşehir'den Afyonkarahisar'a uzatmak için yeni bir imtiyaz verilmiştir. Ancak Afyonkarahisar bölgesindeki demiryolları ve Afyonkarahisar Garı'nı inşa etme ve işletme hakkı Anadolu Demiryolları (CFOA) Şirketi'ne ait olduğu için, CFOA Şirketi ile SCP Şirketi arasında bir anlaşma imzalanmış ve Alaşehir-Afyonkarahisar hattı 1899 yılında hizmete girmiştir.

Şirket mevcut hattın kuzeyde Soma'dan Bandırma'ya uzatılmasını ise 1912'de tamamlamıştır. Böylece Bandırma'daki feribot bağlantısı ile İzmir-İstanbul arasındaki en kısa yol oluşturulmuştur.

1914'te I. Dünya Savaşı'nın başlaması üzerine demiryolu çalışmaları durmuştur. 1923'te Türkiye Cumhuriyeti kurulmuştur. Yeni Türk hükûmeti demiryollarını millileştirme kararı almış ve demiryolu hattını 1934 yılında satın alarak feshetmiş ve daha sonrasında TCDD'ye bağlamıştır.