Sünnilik: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

Satır içi

Sayfanın 05.56, 12 Ekim 2016 tarihindeki hâli

Sünnilik ya da Ehl-i Sünnet (Arapça: أهل السنة والجماعة, Ehl'es Sunne vel-Cemaa), İslam dininin sünnet doktrinine dayalı, günümüzde dünya üzerindeki iki büyük kolundan biri (diğeri Şiîlik) ve % 83'lük bir oran ile en büyük mensubunun bulunduğu mezhepler grubudur. Zaman zaman Sünni İslam veya Sünni mezhebi ifadesi de kullanılır. Sünni ekol kendi içerisinde günümüzde yaşayan iki inanç mezhebi (Mâtürîdîlik - Eş'ârîlik), dört fıkıh mezhebini (Hanefilik, Şafiilik, Malikilik, Hanbelilik) içermektedir.

Sünni itikad mezhepleri

Eş'ârîlik - Ebul-Hasan Ali El-Eş'ari (873-935) tarafından kuruldu. Müslüman fakih (hukukçu) ve pek çok sünni sufinin kendisine saygı duyduğu ve kendisi de sufi olan İmam-ı Gazali tarafından benimsenen bir kelam okuludur. Eşari kelamı insan aklına vahyi yorumlamakta daha kısıtlı bir alan tanımakta ve inancın insan aklından çıkamayacağı vahye ihtiyaç olduğu dolayısıyla da vahyin gelmediği durumlarda insanın sorumlu olamayacağı ilkesini savunmaktadır. İnanç gibi tüm ahlaki ilkelerin kaynağı da vahiy ile peygamberin ve sahabilerin uygulamalarıdır.
Mâtûridîlik - Ebu Mansur El-Matüridî (ö. 944) tarafından kuruldu. Orta Asya'daki Türk toplulukları tarafından kabul edilinceye kadar azınlıkta kalan bir itikadi mezheptir. Geçmişte Anadolu'da Selçuklu ve Osmanlı İmparatorluğunda yaşayan Türklerin büyük bir kısma Sünniliğin bu itikadi mezhebine bağlıydı.^[1] Ayrıca Şafiîlik, Malikîlik ve Hanbelîlik fıkıh okulları Eş'ârîyye itikadi mezhebine bağlıyken Hanefîlik fıkıh okulunun izdeşleri Mâtûridîlik itikadi mezhebine bağlıdırlar. Mâtûridîlik, Tanrı'nın var olduğu bilgisine akıl yürütmeyle ulaşılabileceğini savunur.

Sünni fıkıh mezhepleri

Sünni fıkıh mezhepleri Hanefi, Şafiî, Maliki ve Hanbelî mezheplerinden oluşur. Bu dört mezhepten ilki olan Hanefî mezhebi Mâtûridîlik'e bağlı iken Şâfiî ve Mâlikîler Eş'ârîye bağlıdırlar. Ehl-i Sünnet'in İtikadi mezhepleri olan Eş'ârî ve Mâtûridî mezhepleri arasında inançsal açıdan önemli bir farklılık yoktur. İtîkât düzeyindeki farklılıklar sadece teferruattan ibârettir; ama fıkhi konularda yani uygulama ve ibadetlerde dört fıkhi mezhep arasında bazı farklılıklar görülür.

Hanbelî mezhebinden ayrılan İbn-i Teymiyye ve İbni Kayyım el Cevziyye gibi alimlerin fıkhi görüşleri günümüzde, 18. yüzyılda Arabistan'da dinsel ve siyasal bir hareket olarak ortaya çıkan Vahhâbîlik çerçevesinde yorumlanmış biçimiyle varlığını sürdürmektedir. İbn-i Teymiyye'nin görüşlerini daha aşırı yola sokan Suudi Arabistan Vahhabileri'dir. Vahhabiler'in bazı itîkâdî inançları Ehl-i Sünnet'ten farklıdır. Bu sebeple Sünniler, Vahhabileri Ehli Sünnet'ten saymazlar.

Sünni mezhepler (fıkıh okulları) dört tanedir:

Bu dört Sünni fıkıh okulu dışında da fıkıh okulları olmasına karşın daha az sayıda izdeşe sahip olmuş ve diğer dört mezhep dışında daha az tanınmışlar ve zamanla yok olmuşlar ve izdeşleri tarafından kayıt altına alınamamışlardır.

Sünniler, her Müslümanın bu mezheplerden birini benimseyip, uygulamalarını seçtikleri bu mezhebe göre yapmaları gerektiğine inanırlar ve mezheplerin birleştirilmesi denen Telfik-i Mezahib'i uygun (caiz) görmezler.

Hadis ve sünnet anlayışı

Kur'an'ın İslam dinindeki yeri tüm Müslüman gruplarca benimsenmekle birlikte hadis konusunda çeşitli İslami grupların farklı anlayışlara sahip oldukları bilinmektedir. Hadisler İslamiyetin ilk dönemlerindeki peygamber ve yakınlarının ibadete, muamelat denilen dindeki çeşitli konulara ilişkin görüş ve davranışları yansıtan kayıtlardır. Müslüman bilginler peygamberin vefatından sonra İslam toplumunun karşı karşıya kaldığı sorunlara Kur'an'dan ve sünnetten sonra üçüncü kaynak kabul edilen Hadislerden delillerle çözüm getirmeye çalışmışlardır. Sünnilik, Şiiliğin aksine Muhammed döneminde yaşamış peygamberin yakınındaki tüm arkadaşlarına (Sahabi denir) dinin güvenilir kaynağı olarak yaklaşmakta olduğundan çeşitli Hadis bilginlerinin hadis kriterlerine uygun buldukları tüm hadisleri hangi sahabe kanalıyla gelirse gelsin kabul etmektedir. Yine Sünnilik ilk dört halifeyi (Ebu Bekir, Ömer, Osman ve Ali) Muhammed'den sonra gelen güvenilir ve tazime layık dini kişilikler olarak kabul ederler. Oysa Şiiler ilk üç halifeyi (Ebu Bekir, Ömer ve Osman) Ali'nin elinden halifeliği çeşitli yollarla gasp etmiş kişiler olarak bakıp tazim göstermezler. Şiilerin bir kısım sahabeyi güvenilmez kabul edip sadece on iki imamdan gelen hadisleri doğru ve güvenilir (sahih) kabul etmesine karşılık Sünniliğin güvenilirliği tüm sahabeyle genişlettirmesi her iki grubun hadis külliyatlarında bir kısım farklılıklar bulunmasına yol açmıştır.

Sünni İslam anlayışında peygamberden aktarıldığı güvenilir (sahih) kabul edilen Kutub-i Sitte diye tanımlanan hadis kitapları şunlardır:

Daha az bilinmekle birlikte kabul edilen diğer hadis kaynakları ise şunlardır:

Sünni tarikatları

Sünnilik içerisinde bilinen ve bilinmeyen olmak üzere 15'in üzerinde mezhep ve 100'ün üzerinde tarikat olduğu tahmin edilmektedir.^{[kaynak belirtilmeli]} 2000'li yılların başlarında İnternet'teki video portallarında alay konusu olan ve Elektro-şok tarikatı^[2]^{[ölü/kırık bağlantı]}, Break Dance tarikatı gibi tarikatların da itikat anlamında Sünni İslam'a bağlı olduğunun iddia edilmesi Müslümanlar tarafından tepki topladı.^{[kaynak belirtilmeli]} Ölümünden önce uzun süre Nazım Kıbrısi'nin önderliğini ettiği bu tarikat gibi, Türkiye'de onlarca tarikat vardır.^{[kaynak belirtilmeli]} Sünni tarikatların temel ibadetlerde birbirleriyle pek farkları yoktur ancak itikat anlamında farklılıklar göz önüne düşmektedir.

13 Aralık 1999'da Hürriyet gazetesinde yer alan habere göre Yaşar Nuri Öztürk Emevi İslamındaki tarikatların İslam'ın önde gelen kimselerinden olan ve Muhammed'in amcasının oğlu ve damadı olan Ali'ye lanet okuduklarını ve bunun Ömer bin Abdülaziz döneminde kaldırıldığını iddia etmiştir.^[3]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

[1] Türkler Tarih Yolculuğunun Neresinde?

[2] ttp://www.akilli.tv/video/seyh-nazim-kibrisi-break-dans-tarikati_778012

[3] ttp://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/ShowNew.aspx?id=-118685

[1]

[2]

[3]

@@ 6. satır: / 6. satır: @@
 == Sünni itikad mezhepleri ==
 {{ana|İslam dini itikad mezhepleri}}
 * [[Eş'ârîlik]] - [[Ebul-Hasan Ali El-Eş'ari]] (873-935) tarafından kuruldu. Müslüman fakih (hukukçu) ve pek çok sünni sufinin kendisine saygı duyduğu ve kendisi de [[sufi]] olan [[İmam-ı Gazali]] tarafından benimsenen bir kelam okuludur. Eşari kelamı insan aklına vahyi yorumlamakta daha kısıtlı bir alan tanımakta ve inancın insan aklından çıkamayacağı vahye ihtiyaç olduğu dolayısıyla da vahyin gelmediği durumlarda insanın sorumlu olamayacağı ilkesini savunmaktadır. İnanç gibi tüm ahlaki ilkelerin kaynağı da vahiy ile peygamberin ve sahabilerin uygulamalarıdır.
 * [[Mâtûridîlik]] - [[Ebu Mansur El-Matüridî]] (ö. 944) tarafından kuruldu. [[Orta Asya]]'daki [[Türk toplulukları]] tarafından kabul edilinceye kadar azınlıkta kalan bir itikadi mezheptir. Geçmişte [[Anadolu]]'da [[Anadolu Selçukluları|Selçuklu]] ve [[Osmanlı İmparatorluğu]]nda yaşayan [[Türkler]]in büyük bir kısma Sünniliğin bu [[itikad]]i mezhebine bağlıydı.<ref>[http://www.21yyte.org/tr/arastirma/milli-guvenlik-ve-dis-politika-arastirmalari-merkezi/2013/12/02/7321/turkler-tarih-yolculugunun-neresinde Türkler Tarih Yolculuğunun Neresinde?]</ref> Ayrıca [[Şafiîlik]], [[Malikîlik]] ve [[Hanbelîlik]] fıkıh okulları [[Eş'ârîyye]] itikadi mezhebine bağlıyken [[Hanefîlik]] fıkıh okulunun izdeşleri [[Mâtûridîlik]] itikadi mezhebine bağlıdırlar. [[Mâtûridîlik]], [[Tanrı]]'nın var olduğu bilgisine akıl yürütmeyle ulaşılabileceğini savunur.
@@ 31. satır: / 30. satır: @@
 [[Kur'an]]'ın [[İslam]] dinindeki yeri tüm Müslüman gruplarca benimsenmekle birlikte hadis konusunda çeşitli İslami grupların farklı anlayışlara sahip oldukları bilinmektedir. Hadisler İslamiyetin ilk dönemlerindeki peygamber ve yakınlarının ibadete, muamelat denilen dindeki çeşitli konulara ilişkin görüş ve davranışları yansıtan kayıtlardır. Müslüman bilginler peygamberin vefatından sonra İslam toplumunun karşı karşıya kaldığı sorunlara Kur'an'dan ve sünnetten sonra üçüncü kaynak kabul edilen [[Hadis]]lerden delillerle çözüm getirmeye çalışmışlardır. Sünnilik, Şiiliğin aksine Muhammed döneminde yaşamış peygamberin yakınındaki tüm arkadaşlarına ([[Sahabi]] denir) dinin güvenilir kaynağı olarak yaklaşmakta olduğundan çeşitli Hadis bilginlerinin hadis kriterlerine uygun buldukları tüm hadisleri hangi sahabe kanalıyla gelirse gelsin kabul etmektedir. Yine Sünnilik ilk dört halifeyi ([[Ebu Bekir]], [[Ömer bin Hattab|Ömer]], [[Osman bin Affan|Osman]] ve [[Ali]]) Muhammed'den sonra gelen güvenilir ve tazime layık dini kişilikler olarak kabul ederler. Oysa Şiiler ilk üç halifeyi (Ebu Bekir, Ömer ve Osman)  Ali'nin elinden halifeliği çeşitli yollarla gasp etmiş kişiler olarak bakıp tazim göstermezler. Şiilerin bir kısım [[sahabe]]yi güvenilmez kabul edip sadece [[on iki imam]]dan gelen hadisleri doğru ve güvenilir (sahih) kabul etmesine karşılık Sünniliğin güvenilirliği tüm sahabeyle genişlettirmesi her iki grubun hadis külliyatlarında bir kısım farklılıklar bulunmasına yol açmıştır.
-Sünni İslam anlayışında peygamberden aktarıldığı güvenilir (sahih) kabul edilen [[Kutub-i Sitte]] diye tanımlanan hadis kitapları şunlardır:{{İtikadî mezhepler}}
+Sünni İslam anlayışında peygamberden aktarıldığı güvenilir (sahih) kabul edilen [[Kutub-i Sitte]] diye tanımlanan hadis kitapları şunlardır:
+{{İtikadî mezhepler}}
 * [[Sahih-i Buhari]] ''([[İmam Buhari]])''
 * [[Sahih-i Müslim]] ''([[İmam Müslim]])''
@@ 50. satır: / 50. satır: @@
 * [[İbni Cureyc]]'in [[Musannaf İbni Cureyc|Musannaf]]ı
-== Sünni tarikatları ==
-Sünnilik içerisinde bilinen ve bilinmeyen olmak üzere 15'in üzerinde [[mezhep]] ve 100'ün üzerinde [[tarikat]] olduğu tahmin edilmektedir. 2000'li yılların başlarında İnternet'teki video portallarında alay konusu olan ve Elektro-şok tarikatı<ref>http://www.akilli.tv/video/seyh-nazim-kibrisi-break-dans-tarikati_778012</ref>, Break Dance tarikatı gibi tarikatların da itikat anlamında Sünni İslam'a bağlı olduğunun iddia edilmesi Müslümanlar tarafından tepki topladı. Ölümünden önce uzun süre [[Nazım Kıbrısi]]'nin önderliğini ettiği bu tarikat gibi, Türkiye'de onlarca tarikat vardır. Sünni tarikatların temel ibadetlerde birbirleriyle pek farkları yoktur ancak itikat anlamında farklılıklar göz önüne düşmektedir.
 [[Dosya:Madhhab Map3.png|thumb|500px|sağ|İslam dünyasının haritası. Hanefiler (yeşil renkte) Türkiye'de, Yakın Doğu'nun kuzeyinde, Orta Asya ve Hindistan'da üstünlük teşkil eder.]]
+== Sünni tarikatları ==
+Sünnilik içerisinde bilinen ve bilinmeyen olmak üzere 15'in üzerinde [[mezhep]] ve 100'ün üzerinde [[tarikat]] olduğu tahmin edilmektedir.{{kaynak belirtilmeli}} 2000'li yılların başlarında İnternet'teki video portallarında alay konusu olan ve Elektro-şok tarikatı<ref>http://www.akilli.tv/video/seyh-nazim-kibrisi-break-dans-tarikati_778012</ref>{{dead link}}, Break Dance tarikatı gibi tarikatların da itikat anlamında Sünni İslam'a bağlı olduğunun iddia edilmesi Müslümanlar tarafından tepki topladı.{{kaynak belirtilmeli}} Ölümünden önce uzun süre [[Nazım Kıbrısi]]'nin önderliğini ettiği bu tarikat gibi, Türkiye'de onlarca tarikat vardır.{{kaynak belirt}} Sünni tarikatların temel ibadetlerde birbirleriyle pek farkları yoktur ancak itikat anlamında farklılıklar göz önüne düşmektedir.
+{{Unreliable sources|date=12 Ekim 2016|some=yes}}
 Aralık 1999'da ''[[Hürriyet (gazete)|Hürriyet]]'' gazetesinde yer alan habere göre [[Yaşar Nuri Öztürk]] [[Emevi]] İslamındaki tarikatların İslam'ın önde gelen kimselerinden olan ve [[Muhammed]]'in amcasının oğlu ve damadı olan [[Ali]]'ye lanet okuduklarını ve bunun [[II. Ömer|Ömer bin Abdülaziz]] döneminde kaldırıldığını iddia etmiştir.<ref>http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/ShowNew.aspx?id=-118685</ref>

İtikadî mezhepler
Makale serilerinden

İnanç Esâsları Allah'ın Birliği (Tevhid) • Melekler • Kitâplar • Peygamberler • Kıyâmet • Ahiret • Kaza ve Kader
İ'tikadî mezhepler İslâm'da İ'tikadî mezhepler • Asarî (Eserler) • Selefîyye (Hanbelîler) • Şeyhû'l-İslâm İbn-i Teymiyye • Ghulat Selefîyye • Vahhâbîler • Ehl-i Hadis • Cebriyye • Cebriye-i Hâlisa • Cebriye-i Mutavassita • Eş'ârîyye • Bâkıllânîyye • Gazzâlîyye • Bâtınî-Eş'arilik • Sünnilik Tarikat • Mâtürîdîyye • Kaderiyye • Cuhenîyye (Irak Kolu) • Dımeşkîyye (Şam Kolu) • Mutezile • Vâsılîyye • Huzeylîyye • Nazzâmîyye • Hâitıîyye • Bişrîyye • Mâ’merîyye • Muzdârîyye • Sumâmîyye • Hişâmîyye • Câhizıyye • Hayâtıyye • Cûbbâîyye • Befşem’îyye • Ghulat Mutezile • Hâbitîyye • Hımârîyye • Bâtınî-Mutezile • Müteşeyyî’ Tarikat • Mürcie • Sünni Mürcie • Bid'atçı Mürcie • Kerrâm’îyye • Neccâr’îyye • Müşebbihe (Antropoteizm) • Hulmân’îyye • Mücessime (Hulûl) • Ebû Müslim Horasânî • Sinbâd’îyye • El-Mukanna Babekiyye • Hattâbiyye • Bezîgîyye • Muammerîyye • Umeyrîyye • Mufaddalîyye • Muhammise • Cevâlikîyye • Rum Abdalları • Bâtınîyye (Meymûn el-Kaddâh)/Yedicilik • Karmatîyye (Hamdân Kârmat) (Yediciler) • Türkistan Aleviliği (Nâsır Hüsrev) • Tasavvufî-Bâtınîlik (Meymûn el-Kaddâh) • Anadolu Alevîliği • Alevî Tarikat • İbâhîler • Arap Aleviliği (Nusayrîler) • Dürzîlik (Hâkim bi-EmrʿAllâh) • Haşhaşiler (Hasan Sabbah) • Babailik (Baba İlyâs Horasanî) • Kızılbaş • Hurûfîlik (Fadl’Allah Yezdânî) • Bektâşîlik (Balım Sultan) Kaynak: Muhammed Ebû Zehra, İslâm’da Siyâsî ve İ’tikadî Mezhepler Tarihi, Ethem Ruhi Fığlalı ve Osman Eskicioğlu Tercümesi, Yağmur, İstanbul, 1970.
Siyâsî ve Fıkhî mezhepler İslâm'da Siyâsî ekôller ve fıkhî mezhepler • Şîʿa-i Muhlîsîn: Sünnilik ve Zeydilik • Şîʿa-i Ulâ (Sünnilik) • Hanefîlik • Malikîlik • Şafiîlik • Zâhîrîler • Davud el İsbehani • İbn Hazm • Hanbelîlik • Selef-i Salihin • Takiy’ûd-Dîn İbn-i Teymiyye • Ghulat Selef’îler • Vahhabilik • Zeydîlik • Betr’îyye/Sâlih’îyye • Cerîr’îyye/Süleyman’îyye • Yemen Zeydiliki • Kâsım’îyye • Hadâv’îyye • Muhteria • Mutarrif’îyye • Alavîler • Hasan el-Utruş • Kâsım’îyye • Ghulat Zeyd’îyye • Cârûd’îyye • Nâim’îyye • Ya'kûb’îyye • Hariciler • Ezarikâ • Sufr’îyye • Necedât • Acrâd’îyye • İbâz’îyye • Ghulat Hariciler • Yezîd’îyye • Meymûn’îyye • Galiyye • Sebe’îyye (Abdullah bin Sebe) • Hattâbiyye (Ebû’l-Hattâb el-Esedî) • Bezîg’îyye • Keysân’îyye • Muhtar es-Sekafi/Keysân’îyyet-ûl-Hullas • Hâşim’îyye • Harb’îyye • Muâv’îyye/Cennâh’îyye • Hâris’îyye • Beyân’îyye • Ravendiyye • Rizamiyye • Ebû Müslim Horasânî • Sinbâd • Berkûk’îyye • Havâl’îyye • Muhammira • El-Mukanna • Hurremiyye • Babekiyye • Babek Hürremi • Kızılbaş • Kûl’îyye • İshâk et-Türk’îyye • Riyâh’îyye • Kerbiyye • Bâtınîlik (Meymûn el-Kaddâh) • Hallâc’îyye • Hulûl’îyye • Alevîler (Tasavvufî-Bâtınîlik) • Hulmân’îyye • Karmatîlik • Ebû Saʿid’îyye • Cennâb’îyye • Ghulat Ezoterizmyye (Bâtınîlik) • Ahmed bin el-Keyyâl bin el-Khasibî • Hâkim’îyye (Dürzîlik) • Haşhaşiler (Alamut Kalesi) • İmamiye (Şiilik öğretisi): İsmaililik ve İsnâaşeriyye • İmamiye (Şiilik öğretisi)-i Seb’îyye (İsmaililik)/Yedicilik • Yediciler (Yediciler) • Mustâ‘lîler (Mustali fıkhı) • Hafızilik • Tâyyîb’îyye (Tayyib Ebu'l-Kasım) • Davudî İsmailîlik • Süleymanî İsmaililik • Alavî Buhra • Kutbî Buhra • Nizarîlik (Nizari fıkhı) • İmâmiye-i İsnâ‘aşer’îyye/İmamet (İsnâaşeriyye öğretisi) • Caferilik • Ahbâr’îyye • Usûl’îyye • Alevilik • Ghulat İmamiyye • Mûgır’îyye • Mansûr’îyye • Azâkıra • Albâ’îyeyye (Ulyâ’îyye) • Zemm’îyye • Ayn’îyye • Mim’îyye • Sîn’îyye • Muhammise • Şûray’îyye • Gurâb’îyye • Zübâb’îyye • Nusayr’îyye • Şemânîlik’den İslam’e bağlananlar • Babailik • Vefâ’îyye • Kızılbaş • Çepniler • Tahtacılar • Baba Rasûl (İlyâs’îyye) • Sarı Saltık Baba (Saltuk’îyye) • Behlül Baba • Aybek Baba • İshâk Baba (İshâk’îyye) • Burak Baba (Burak’îyyûn) • Lokman Baba (Yesevilik) • Haydar Baba (Haydarîlik) • Hacı Bektâş (Bektaşilik) • Balım Sultan (Dedebabalık) • Demir Baba (Âli’îyye) • Harabâti Baba (Harabât’îyye) • İslam’dan çıkan Dinler • Haşhaşiler • Ali-İlahilik • Nusayrilik • Dürzîlik • Hurûfilik (Hurûfilik) • Nûktâvîlik (Noktacılık) • Dîn-i İlâhî • Şeyhîlik (Ahisâ’îyye) • Babilik (Ali Muhammed Şirazi) • Ezelî Bâbîler (Subh Ezel) • Bahâîlik (Bahâ’ûl-Lâh) • Ahmedîlik • İslam dışı dinler • Zerdüştlük • Zurvanizm Mazdekçilik • Mani dini • Budizm • Sâbiîlik • Nebatiler • Luviler • Hitit mitolojisi • Yezdânizm • Ehl-i Hak • Yezîdîler • Işıkçılık Kaynak: Mustafa Öz, Mezhepler Tarihi ve Terimleri Sözlüğü, Ensar Yayıncılık, İstanbul, 2011.
Ayrıca bakınız Tasavvuf • İslam felsefesi • Gnostisizm • Panenteizm • Şaman • Şamanizm • Tengricilik • Totemizm • Animizm • Sembolizm •
g t d