Şiilik: Revizyonlar arasındaki fark

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Değişiklik özeti yok
1. satır: 1. satır:
{{Şiilik}}
{{Şiilik}}
'''Şiîlik''' veya '''Şiâ''', ([[Arapça]]: '''الشيعة''', [[Farsça]]: '''شیعه''') [[İslâm dini]] [[mezhep]]lerinden birisidir. '''Şiî İslâm''' ya da '''Şiî Mezhebi''' olarak adlandırıldığı da olur. Mensuplarına '''Şiî''' veya çoğul olarak '''Şiâ''' denir. Şiîlik sözcüğü, yanlışlıkla [[Câferîlik]] ile eş anlamlı olarak kullanılabilmektedir, hâlbuki Şiîlik veya Şiâ [[hilâfet]] veya [[imamet]] sorununda tarihsel olarak ''"Ali'ye yandaş olan kimseler"'' anlamına gelmektedir.<ref>http://tdk.org.tr/TR/SozBul.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF05A79F75456518CA</ref> Başlangıç dönemindeki bu ayrılık daha sonraki devirlerde kendi [[kavram]]sal-[[teoloji]]k alt yapısını oluşturarak mezhepleşmiştir.
'''Şiîlik''' veya '''Şiâ''', ([[Arapça]]: '''الشيعة''', [[Farsça]]: '''شیعه''') [[İslâm dini]] [[mezhep]]lerinden birisidir. '''Şiî İslâm''' ya da '''Şiî Mezhebi''' olarak adlandırıldığı da olur. Mensuplarına '''Şiî''' veya çoğul olarak '''Şiâ''' denir. Şiîlik sözcüğü, yanlışlıkla [[Câferîlik]] ile eş anlamlı olarak kullanılabilmektedir, hâlbuki Şiîlik veya Şiâ [[hilâfet]] veya [[imamet]] sorununda tarihsel olarak ''"Ali'ye yandaş olan kimseler"'' anlamına gelmektedir.<ref>http://tdk.org.tr/TR/SozBul.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF05A79F75456518CA</ref> Başlangıç dönemindeki bu ayrılık daha sonraki devirlerde kendi [[kavram]]sal-[[teoloji]]k alt yapısını oluşturarak [[mezhep]]leşmiştir.


== Etimoloji ==
== Etimoloji ==
"Şia" terimi "takipçiler" veya "izdeşler" anlamına gelen Arapça '''شيعة''' kelimesinden gelmektedir. Tarihteki kullanım "Şiat-u Ali" yani "Ali'nin takipçileri" anlamına gelen '''شيعة علي''' ifadesinin kısaltılmış formudur. Sünni kaynaklar bu terimin Muhammed'in ölümünü takip eden yıllarda kullanılmağa başlandığına, Şiiler ise daha önce de kullanıldığına inanırlar.
"Şia" terimi "takipçiler" veya "izdeşler" anlamına gelen Arapça '''شيعة''' kelimesinden gelmektedir. Tarihteki kullanım "Şiât-u Ali" yani "Ali'nin takipçileri" anlamına gelen '''شيعة علي''' ifadesinin kısaltılmış formudur. Sünni kaynaklar bu terimin Muhammed'in ölümünü takip eden yıllarda kullanılmağa başlandığına, Şiiler ise daha önce de kullanıldığına inanırlar.


[[Dosya:Mola_Ali.jpg|thumb|200px|[[İran]]'dan [[19. yüzyıl]]'a ait temsili bir [[Ali bin Ebu Talib]] betimlemesi. Şiî İslam inancında Ali'nin çok özel bir yeri vardır. Şiî [[amentü]]sünde bulunan [[imamet]] anlayışına göre [[Muhammed bin Abdullah]] öldüğünde yerine imâm/halife olması gereken kişi Ali'dir ve [[imamet]] Ali'nin soyundan devam eder.]]
[[Dosya:Mola_Ali.jpg|thumb|200px|[[İran]]'dan [[19. yüzyıl]]'a ait temsili bir [[Ali bin Ebu Talib]] betimlemesi. Şiî İslam inancında Ali'nin çok özel bir yeri vardır. Şiî [[amentü]]sünde bulunan [[imamet]] anlayışına göre [[Muhammed bin Abdullah]] öldüğünde yerine imâm/halife olması gereken kişi Ali'dir ve [[imamet]] Ali'nin soyundan devam eder.]]


== Kollar ==
== Kollar ==
Şiilik akımı değişik fikirler barındırmaktadır. Ortak noktaları, Muhammed'in ölümü sonrasında [[imamet]] veya [[halifelik]] makamının Ali ile başlamak üzere O’nun soyundan gelen insanlara ait olduğunu kabul etmektir.
Şiîlik akımı değişik fikirler barındırmaktadır. Ortak noktaları, Muhammed'in ölümü sonrasında [[imamet]] veya [[halifelik]] makamının Ali ile başlamak üzere O’nun soyundan gelen insanlara ait olduğunu kabul etmektir.


Şiîler arasında, [[İmamet]] hakkında farklı görüşler vardır ve bu yüzden Şiîlik genel olarak üç kategoriye ayrılmaktadır;
Şiîler arasında, [[İmamet]] hakkında farklı görüşler vardır ve bu yüzden Şiîlik genel olarak üç kategoriye ayrılmaktadır;

Sayfanın 20.05, 17 Şubat 2013 tarihindeki hâli

Makale serilerinden
Allah
İmâmet İnancı
Şiîliğin bayram, mâtem ve anı günleri
Şiiliğin tarihi
İmâmî Mezhepler
Ehl-i Abâ Hadisi
Kutsal kadınlar

Şiîlik veya Şiâ, (Arapça: الشيعة, Farsça: شیعه) İslâm dini mezheplerinden birisidir. Şiî İslâm ya da Şiî Mezhebi olarak adlandırıldığı da olur. Mensuplarına Şiî veya çoğul olarak Şiâ denir. Şiîlik sözcüğü, yanlışlıkla Câferîlik ile eş anlamlı olarak kullanılabilmektedir, hâlbuki Şiîlik veya Şiâ hilâfet veya imamet sorununda tarihsel olarak "Ali'ye yandaş olan kimseler" anlamına gelmektedir.[1] Başlangıç dönemindeki bu ayrılık daha sonraki devirlerde kendi kavramsal-teolojik alt yapısını oluşturarak mezhepleşmiştir.

Etimoloji

"Şia" terimi "takipçiler" veya "izdeşler" anlamına gelen Arapça شيعة kelimesinden gelmektedir. Tarihteki kullanım "Şiât-u Ali" yani "Ali'nin takipçileri" anlamına gelen شيعة علي ifadesinin kısaltılmış formudur. Sünni kaynaklar bu terimin Muhammed'in ölümünü takip eden yıllarda kullanılmağa başlandığına, Şiiler ise daha önce de kullanıldığına inanırlar.

Dosya:Mola Ali.jpg
İran'dan 19. yüzyıl'a ait temsili bir Ali bin Ebu Talib betimlemesi. Şiî İslam inancında Ali'nin çok özel bir yeri vardır. Şiî amentüsünde bulunan imamet anlayışına göre Muhammed bin Abdullah öldüğünde yerine imâm/halife olması gereken kişi Ali'dir ve imamet Ali'nin soyundan devam eder.

Kollar

Şiîlik akımı değişik fikirler barındırmaktadır. Ortak noktaları, Muhammed'in ölümü sonrasında imamet veya halifelik makamının Ali ile başlamak üzere O’nun soyundan gelen insanlara ait olduğunu kabul etmektir.

Şiîler arasında, İmamet hakkında farklı görüşler vardır ve bu yüzden Şiîlik genel olarak üç kategoriye ayrılmaktadır;

Zeydîler (Beşçiler)

Ana madde: Zeydîlik

Zeydîler, Muhammed'den sonra İmamların sıralamasının şu şekilde olduğuna inanırlar: Ali, Hasan, Hüseyin, Ali bin Hüseyin (Zeyn el Âb-ı Dîn), Zeyd bin Ali.

Daylam ve Taberistan bölgesinde 864 yılından 928 yılına kadar hüküm süren Alavîler adındaki devlet, tarihte kurulmuş olan ilk Zeydî devletidir. Tarihte değişik Zeydî inançları ortaya çıkmıştır. Günümüzde Zeydîler en yoğun olarak Yemen'de yaşamaktadırlar.

İsmailîler (Yediciler)

Ana madde: İsmailîlik

İsmaililere göre, İmâmet sıralaması şöyledir: Ali, Hüseyin, Ali bin Hüseyin (Zeyn el Âbidîn), Muhammed el-Bakır, Câfer, İsmail bin Câfer.

İsmaililerin imamet konusunda değişik inanca sahip farklı kolları ve inanç grupları vardır. Kimilerinde İsmail'in son İmam olduğuna inanılırken, başka İsmâilî grupları, İmamlığın İsmail'in soyundan gelen kişiler ile günümüze kadar devam ettiğine inanırlar. Tarihte Fâtımîler İsmâilî devletidir. İsmaililer, Safevîler dönemine kadar, dünya Şiîliğin çoğunluğunu oluşturmaktaydı. Günümüzde İsmailîler özellikle Hindistan, Pakistan, Afganistan, Tacikistan coğrafyalarında ve Suriye'de yaşamaktadırlar.

On ikiciler (İsnaaşeriyye) ve On iki imam

Ana maddeler: İsnaaşeriyye, Safevîler, Kızılbaşlar, Nadir Şah ve Câferîlik

On ikicilere göre İmâmet sıralaması şöyledir: Ali, Hasan, Hüseyin, Zeynel Abidin, Muhammed Bakır, Cafer, Musa Kazım, Ali Rıza, Muhammed Taki, Ali el Naki, Hasan el-Askerî, Muhammed (Mehdî).

On ikiciler, Safevîler döneminden beri Şiîler arasında çoğunluktadırlar. On ikici olan birçok inanç bulunmaktadır. Bunların en yaygını Câferîlik mezhebidir. Bunun dışında Nusayrîlik, Bektaşîlik, Malang, Nurbakşî tarikatı vs. gibi inanışlar da On ikicidir. Ama Câferîler, Câferîlik mezhebinden başka hiç bir mezhebin Şiî olduğunu kabul etmez. Diğer on ikici inanışların İslam dışı olduğuna inanır. Şiî mezhebi olan Zeydî Mezhebini Müslüman saymakla beraber "hak" bir mezhep olmadığına inanır.[kaynak belirtilmeli]

Oturanlar: Hasan, Ali ve Hüseyin, sağı ve solunda ayakta kalan ise Kerbela Hadisesi'nde ölen Abbas bin Ali (Kaçar dönemi hat sanatı eseri, 19. yüzyıl)

On İki İmam

Ayrıca bakınız: On İki İmam
  1. Ali bin Ebu Talib (600–661), "Emir ül-Mü'minin" olarak da bilinir
  2. Hasan bin Ali (625–669), Hasan al Mücteba olarak da bilinir.
  3. Hüseyin bin Ali (626–680), Husayn al Şehid, Şah Hüseyin veya Husayn al Şaheda olarak da bilinir.
  4. Ali bin Hüseyin (658–713), Ali Zeynel Âbidin olarak da bilinir.
  5. Muhammed bin Ali (676–743), Muhammed el-Bakır olarak da bilinir.
  6. Cafer bin Muhammed (703–765), Cafer-i Sadık olarak da bilinir.
  7. Musa bin Cafer (745–799), Musa el-Kâzım olarak da bilinir.
  8. Ali bin Musa (765–818), Ali er-Rıza olarak da bilinir.
  9. Muhammed bin Ali (810–835), Muhammad el-Cevad veya Taki olarak da bilinir.
  10. Ali bin Muhammed (827–868), Ali Naki veya El-Hâdî olarak da bilinir.
  11. Hasan bin Ali (846–874), Hasan el-Askeri olarak ta bilinir.
  12. Muhammed ibn Hasan (868—), Muhammed Mehdi olarak da bilinir. Şiî inancına göre halen kayıptır (Gaiba) ve kıyamet yakılaşınca ortaya çıkacaktır.

Dağılım

Ana maddeler: Câferîler, Nimetullahi Tarikatı, Bektaşilik Tarikatı, Nusayrî ve Alevîler

Şiîler, İslam dinine mensup 1,5 milyar insanın[2], yaklaşık olarak 200 milyonunu temsil ederek, İslam âleminin %16'sını oluşturmaktadırlar. İran, Azerbaycan, Bahreyn, Irak ve bir olasılıkla Yemen'de nüfusun çoğunluğunu ayrıca Lübnan'ın da önemli bir kısmını oluşturmaktadırlar.

Şiîlik, İran'ın %89'u[3], Azerbaycan'ın %85'i[4], Irak'ın %60-%65[5], Yemen, Bahreyn, Katar, Türkmenistan, Türkiye'nin % 10'u ve Lübnan'ın % 65'i Şii nüfustur. Ayrıca Suudi Arabistan'ın %15'i, Pakistan'ın %20'si[6] ve Afganistan'ın %19'u[7] Şiidir. Ayrıca AB ülkelerinde 10 milyona yakın, Amerika kıtasına dağılmış 20 milyon üzeri, Afrika'da sadece Nijerya'da 10 milyon Şii bulunmaktadır.

Türkiye'de çoğunluk sırasına göre Alevîler, Câferîler ve Nusayrîler yaşamaktadırlar.

Câferîlikte sünnet ve hadis anlayışı

Ana maddeler: Câferiyye Şiîliği ve Sünnîlik

Câferîler sünnilerden farklı olarak sadece imamlar yoluyla nakledilen ve kendilerince peygamberin "gerçek" sünneti olarak tanımlanan sünneti takip ettiklerini ifade ederler.[1]

İmam Ali'nin türbesi (Necef, Irak)

Caferilik ve Sünniliğin kayıtlı şihafi gelenek olan hadislere farklı yaklaşımları ile her iki gurubun farklı hadis külliyatları oluşmuştur. Câferî inancına göre Şiîlik ve Sünnîlik arasındaki ayrım peygamberin ölümüyle bir kısım müslümanların Ali'nin önderliğini (hilafet) benimsemesiyle diğerlerinin ise güçlü bir şekilde Ebu Bekir'i desteklemesiyle birlikte başlamıştır. Şiîler Ali'ye hilafetin Gadir Hum'da verildiğine ve bu olayın güvenilir kaynaklarda bulunduğuna inanmaktadırlar.

Şeriat veya İslâm hukuku kısmen hadise dayalı olduğundan Câferiyye Şiîliği Sünnî hâdis kaynaklarından bazılarını, Sünnîliğin de Şiî hadis kaynaklarından bazılarını reddetmeleri her iki gurubun şeriat anlayışlarında farklılıklar doğmasına neden olmuştur. Örneğin Şiîlik ve Sünnîlikte günlük namaz vakitlerinde farklılıklar vardır. Şiilikte günde üç vakit namaz kılınırken aleviler namazı şekil açısından reddeder ve zamanı, şekli ve miktarı uygulayan kişiye bağlı olmak üzere dua etmeyi öngörürler.

Yine Caferilerde Sünnilik'te reddedilen ve İslamın ilk zamanlarında uygulandığı halde daha sonra İslam peygamberi Muhammed tarafından tümüyle uygulamadan kaldırıldığına ve yasaklandığına inanılan Mut'a nikahını uygulanmaya devam etmektedir. Câferîler bunun Ömer bin Hattab tarafından kaldırıldığını ve peygamber zamanında kabul görülen bir şeyin kaldırılmasının uygun olmadığına inanırlar. Bu inanışa göre peygamberin doğru gördüğü kıyamete kadar doğru, yanlış gördüğü ise kıyamete kadar yanlıştır.

Câferîlikte sünnet Muhammed'den aktarılan sözlü gelenek olduğu kadar İmâmlardan aktarılanları da kapsamaktadır. Tabatai'ye göre "Şia dünyasında en güvenilen ve benimsenen hadis" külliyatı içeriğinde dörtbin hadis bulunduran Kuleyni'nin "Al-Kafi"sidir. Şiîlerin güvenilir kabul ettiği diğer hadis kaynakları ise;

  • İbn-i Babeveyh el-Kummi'nin "Men Lâ Yehduruhül Fakih" (Bir Fakihin Ortaya Koyduğu Şeyler)
  • Ebu Cafer et-Tusi'nin "El-İstibsar" ve "Tehzib'ul Ahkam" kitaplarıdır.

Şiiler diğer dini konularda ve hadis konusunda zengin kaynaklara sahiptirler. Fakat bunların çoğu diğer mezheplerce çok fazla dikkate alınmazlar.

Sünnîlik ile Şiîliğin ayrılışı

Ana maddeler: Zeydîlik, İsmailîlik, İsnaaşeriyye, Câferîlik ve Sünnîlik
Alevîlik'te ve Şiîlik'te önemli bir yere sahip olan Zülfikar isimli kılıcın temsîlî bir resmi.

Sünnî ve Şiî ayrımı İslam peygamberi Muhammed bin Abdullah'ın 632 tarihinde ölümüyle birlikte başlamıştır. Yaşadığı sürece dini rehberliğin yanı sıra siyasi önder vasfını da kendisinde bulunduran Muhammed’in artık hayatta olmayışı müslüman toplumu yeni önderin kim olacağı sorusuyla karşı karşıya bırakmıştı. Sakife denilen yerde toplanan bir grup müslüman hilafete Ebu Bekir'i seçmiş, daha sonra “Şiat ü Ali” olarak adlandırılacak olan Ali taraftarı bir grup müslüman da Muhammed'in damadı olan Ali'nin bu göreve daha layık olduğunu ve Ebu Bekir'i seçen grubun hak yoldan saptığını düşünmüştü.

Peygamberin ölümü üzerinden yaklaşık otuz yıl geçtikten sonra İslam toplumu ilk iç savaşı yaşamıştır. Bu savaş Müslümanların Emevi taraftarları, Ali taraftarları ve hariciler olarak bölünmesine yol açmıştır. Sünni yaklaşım;

  • Sünnîler ve Sünnîlik - Sünnîler ilk dört halifenin (Ebu Bekir, Ömer, Osman ve Ali) Kur'an ve Sünnet'e uygun hak yöneticiler olduğuna inandılar. Ancak sonradan gelen ve artık saltanata dönüşmüş olan halifeliğin öncekilerin standartlarına uymadığına inandılar. Ancak sünni ulemaya göre müslümanların sonradan gelen otoritelere de itaat etmeleri, iç savaş ve fitnelerden uzak durmaları gerekliydi.

Miras sorunu

Muhammed'in dul eşlerinin yanı sıra Ali ve Fatıma'nın da, Ebu Bekir'in hilafetinden hoşnutsuz olmalarının bir başka nedeni daha vardı. [8] Muhammed vefat ettiğinde geride önemli miktarda arazi ve mal varlığı bıraktı. Bunların en meşhuru tartışmaların da odağında olan Fedek Arazisi'dir. Ebu Bekir'e göre bu mal ve arazilerin gelirinden Peygamber halka yardımlarda bulunuyordu ve dolayısıyla devlete aitti. Ali ise "Muhammed'e gelen veraset ile ilgili vahiylerin peygamber'in mirasını da kapsadığını" iddia ederek bu duruma karşı çıkıyordu. Zira Kur'an'da vefat eden bir kişinin mirasının nasıl pay edileceği izah edilmektedir. Şiilere göre Ebu Bekir, Muhammed'in dul eşlerine devletten maaş bağlamış ancak Muhammed'in kanından olan Ali, Fatıma ve İbn Abbas'a o kadarını bile vermemişti ve Ali'nin etki ve nufuzunu kırmak için bu Fedek Hurmalığı'nın gaspı gerçekleşmişti.

Eşi Fatıma'nın ölümünden sonra Ali, Fatıma'nın Muhammed’in mirasından payını almak için tekrar başvurdu ancak başvurusu aynı nedenlerle bir kez daha reddedildi. Bununla birlikte Ebu Bekir'den halifeliği devralan Ömer, Medine'deki arazileri Muhammed'in kabilesi Haşimoğulları adına Ali ve Abbas'a verdi; Hayber ve Fedek Arazisi'ni ise devlet malı saydı.[9]. Şii kaynaklara göre bu durum Muhammed'in soyundan olanlara (Ehl-i Beyt), baskıcı halifeler tarafından yapılan haksızlıkların bir başka örneğidir.[10]

Câferîliğin öğretisi

Ana madde: Câferiyye Şiîliği

İmanın Şartları (Usūl al-Dīn)

  • Tevhid  : Allah´ın Bir oluşu
  • Adalet  : Allah´ın adil oluşu
  • Nübüvvet:Allah´ın tüm insanlığa dini öğretmek için mükemmel ve yanılmaz 124 bin peygamber atadığı.
  • İmamet (Liderlik): Allah´ın insanlığa rehberlik edecek belirli liderler (12 Masum İmam) atadığı
  • Mead (Kıyamet, Hüküm Günü): Allah´ın kıyamet günü insanları dirilteceği, mizan, hesap, sırat, Cennet, Cehennem'in hak olduğu inancı.

İslamın Şartları (Furū al-Dīn)

  • Namaz: Günde 3 kez ezan ile icra edilen ibâdet
  • Oruç: Ramazan ayında oruç tutmak. Şiilikte günbatımı, güneşin tam batımı anlamına geldiği için Sünnilerinkine göre iftar vakti bir miktar gecikir.
  • Hac: Mekkede, Kabe bölgesinde hac ibadetinin gereklerini yerine getirmek. Şiîlere göre Hac sadece Kâbe'ye yapılır. Şiilikte Hac bittikten sonra Medine'deki Muhammed'in mezarı ve imamlar ziyaret edilir. Bunun dışında Necef'teki Ali Türbesi ve Kerbela'daki Hüseyin Türbesi, Onikicilikte Meşhed'deki İmam Ali Riza Türbesi gibi türbeler ziyaret edilir. Ancak Şiilikte, "Hac vazifesi yerine getirildikten sonra Peygamberin ve İmamların kabirleri de ziyaret edilmelidir" diye bir şart yoktur. Şiîler, Peygamber'in veya İmamlar'ın kabirlerine yapılacak olan ziyarete de Hac demezler.
  • Zekat: Fakirlere dağıtılmak üzere belirli gelir grubuna sahip insanların gelirinden yaptığı yardım.
  • Hums: Gelir ve ganimet mallarının beşte birini belirlenen yerlere vermek, mesela fakirlere ve seyyidlerin fakirlerine vermek.
  • Cihad: Allah adına mücadele etmek. Cihad iki türlüdür. İlki insanın yaşamının her aşamasında iyiyi yerine getirmek adına nefsiyle verdiğidir ki buna "Büyük Cihad" denir. İkincisi de "Küçük Cihad" denilen kişinin dışında olan kötülüklerle mücadelesidir.
  • Emr-i Bil Maruf: İyiliği emretmek,
  • Nehyi Anil Münker: Kötülükten sakındırmak,
  • Tevella: Ehl-i Beyti ve onların takipçilerini sevmek,
  • Teberra: Ehl-i Beyt'in düşmanlarından kişinin tüm ilişkisini kesmesi.

Şiîlik ile Sünnîlik arasındaki anlayış ve uygulama farkları

Ana maddeler: Şiîlik ve Sünnîlik
  • Şiîler, Muhammed'den sonra hilafet'in Ali ve soyuna ait olduğunu savunur ve sünnilerin meşru ve dince makbul kabul ettikleri ilk üç halife (Ebu Bekir, Ömer ve Osman'ın) hilafeti Ali'den gasp ettiklerine inanırlar. Yezid'in babası Muaviye konusunda da benzer bir durum sözkonusudur; Şiiler Yezid hakkındaki görüşlerin benzerini Ali'nin hilafetine karşı çıktığı için Muaviye için de sürdürürler, ancak Sünniler Muaviye'nin bir "içtihad" yaptığını ve içtihadında yanılsa bile Kur'an'ın vahiy katibi ve peygamberin ashabından olduğu gerekçesiyle hakkında kötü ifadede bulunmaktan kaçınırlar. Şiiler ise Muaviyenin peygamberin sahabesinden olmasının daha sonra yaptığı çirkinlikleri örtemeyeceğini ifade ederler.
  • Siyasi iktidar ve emir sahiplerine itaat: Sünnîlere göre iktidar bir soy meselesi değil, ümmetin kendi içinde istişare ile çözeceği siyasi bir konu olarak görülür ve genellikle "devlet başkanına itaat" kültürü hakimdir. Sünnilere göre Peygamber ve akabinden gelen raşid halifeler hem devlet başkanı idiler hem de imam. Onlardan sonra bu görevlerin ayrıldığından söz edilebilir. Şiilerde ise iktidar inanç meselesidir ve meşru siyasi lider aynı zamanda ruhani liderliği de elinde bulunduran Ali ve soyundan gelen imamlara aittir. Caferi Şiasında kıyamete kadar gizli kalan Mehdi dahil On İki İmamın günahsız olduğuna, "vahyi alma" hariç, "günahsızlık" ve benzeri konularda peygamberlere benzediğine inanılır.
  • Küçük yaşta gaip (saklı) olan 12. imamın ölmediğine ve halen hayatta olup kurtarıcı (mehdi) olarak tekrar geri döneceğine inanırlar.
  • Şiîler Tehlike anında inancı saklamanın (takîyye) câiz olduğuna inanırlar.
  • Muta nikahının (belirli bir süreyle sınırlandırılmış evlilik) Sünnilerin kabullenmemesinin aksine dinen uygun (caiz) olduğuna inanırlar. Şiilere göre bunun peygamber zamanında yapılması uygun görülmüş, Kur'an'da da onaylanmıştır.

Alevîlik ve Şiîlik

Ayrıca bakınız: Alevîlik

Alevîlerin büyük bir çoğunluğu kendini Şiî olarak tanımlamamaktadır, aynı zamanda Alevîler arasında Alevîliğin İslâmiyet dışı bir inanış olduğunu savunan Alevîler de bulunmaktadır.[11] Bununla birlikte Batılı kaynaklarda Alevîlik, genellikle bir Şiî inancı olarak ya da Türk veya Osmanlı Şiîliği olarak tanımlanır.[12]

Türkiye'de Şiîlik teriminin Câferîlik mezhebi ile eş anlamlı kullanılmasından dolayı, Alevîlerin bir kısmı doğal olarak da kendilerini Şiî saymazlar. Fakat Alevîlerin en kutsal eserlerinden olan Buyruk'ta, Şiî sözcüğünün "Ali yandaşı" veya "Ali yolcusu" şeklinde bir tanımlaması mevcuttur.[kaynak belirtilmeli] Alevîlere benzerlik gösteren inanış grupları ise Şiîlik terimini Türkiye dışında varolan Şii tâifesine uygun olarak, "Ali yandaşlığı" olarak tanımlarlar ve dolayısıyla da kendilerini de Şiî olarak görürler (İran Ehl-i Hakları, Suriye Nusayrîleri, Arnavut Bektaşiliği ve Nizarî İsmailîlik bunun örnekleridir).[kaynak belirtilmeli]

Türkiye ve Suriye'de yaşayan Alevîler, bu ülkelerdeki Şiî nüfusun çoğunu oluştururlar. Türkiye'de heterodoks Şiî olarak tanımlanan Alevîlerin yanı sıra bazı yerleşim birimlerinde Ortodoks Şiîler de yaşamaktadır.[kaynak belirtilmeli]

Dünya'daki Şiî nüfusu tahmini ve ülkelerdeki oranları

Dünyada 154-200 milyon arasında Şii bulunmaktadır[13][14]
Ülke Şii nüfus[13][14] Ülkedeki Şii nüfus oranı[13][14] Şii nüfusa göre oranı[13][14] Asgari tahmin/iddia Azami tahmin/iddia
İran 66.000.000 – 70.000.000 90–95 37–40
Irak 19.000.000 – 22.000.000 65–70 11–12
Pakistan 17.000.000 – 26.000.000 10–15 10–15 43.250.000[15] – 57.666.666[16][17]
Hindistan 16.000.000 – 24.000.000 10–15 9–14 40.000.000[18] – 50.000.000.[19]
Yemen 9.000.000 – 10.000.000 40-45 5-6
Türkiye 9.000.000 – 10.000.000 12–14 5–6
Azerbaycan 5.000.000 – 7.000.000 65–75 3–4 Toplam nüfusun %85'i[20]
Endonezya 5.000.000 – 6.000.000 2,7 3 <7.000.000
Afganistan 3.000.000 – 4.000.000 10–15 <2 Toplam nüfusun %15–19'u[21]
Suriye 3.000.000 – 4.000.000 15–20 <2
Nijerya <4.000.000 <5 <2 5-10 milyon[22]
Suudi Arabistan 3.000.000 – 4.000.000 15–22 <1
Lübnan 1.000.000 – 1.600.000[23] 30-35[24][25][26] <1 Tahmini veri. Resmi sayım mevcut değil.[27]
Tanzanya <2.000.000 <10 <1
Umman 700.000 – 900.000 5–10 <1 948.750[28]
Kuveyt 500.000 – 700.000 30–35 <1 Toplam nüfusun %35–40'ı[29]
Almanya 400.000 – 600.000 10–15 <1
Bahreyn 375.000 – 400.000 66–70 <1 375.000 (Toplam nüfusun %66'sı[30]) 400.000 (Toplam nüfusun %70'i[31])
Tacikistan 400.000 7 <1
BAE 300.000 – 400.000 10 <1
ABD 200.000 – 400.000 10–15 <1
Birleşik Krallık 100.000 – 300.000 10–15 <1
Bulgaristan 100.000 10–15 <1
Katar 100.000 10 <1


Câferî Şiîliği'nde önemli günler

  • 18 Zilhicce: Gadir Hum'da Muhammed'in Ali'yi halife tayin ettiği gün
  • 13 Recep: Ali'nin doğum günü = Mevlit
  • 3 Şaban: Hüseyin'in doğum günü = Mevlit
  • 11 Zilhicce: Ali er-Rıza'nın doğum günü = Mevlit
  • 15 Şaban: Mehdi'nin doğum günü = Mevlit
  • 10 Muharrem: Aşura
  • 19 - 21 Ramazan: Ali'nin yaralanmasından vefatına kadar olan süre
  • 28 Safer: Muhammed ve Hasan'ın vefatı,
  • 25 Şevval: Altıncı İmâm Câfer-î Sadık'ın vefâtı.

Şiî tarikât ve mezhepler

Ana madde: İmamiyye

Şiîliğin başlıca tarikât ve mezhepleri arasındaki tarihi yakınlıkların basitleştirilmiş şeması

Ana madde: İmamiye Şiası
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Haşim bin ʿAbd Menâf
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Haşimoğulları
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ʿAbd el-Muttalib bin Haşim
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Amine bint Vehb
 
 
 
 
 
 
ʿAbd Allâh bin ʿAbd el-Muttalib
 
Ebû Tâlib
 
Ez-Zûbeyr
 
Hamza
 
`Abbâs‘binʿAbd‘el’Muttalib
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Hatice bint Hüveylid
 
 
 
 
 
 
Muhammed
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ʿAbd Allâh bin `Abbâs
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Fatıma
 
Ali
 
 
 
 
 
Havlet bint Câ'fer
 
`Alî bin ʿAbd Allâh
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Selman-ı Farisî
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Hasan bin Ali
 
Hüseyin Seyyid eş-Şühedâ
 
Muhammed bin Hanefiyye
 
 
Abbâsîler
 
Muhammed "el-İmâm" bin `Alî bin el-`Abbâs
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Hasan bin Zeyyîd
 
Zeyyîd bin Hasan
 
Hasan el-Mû'tenâ
 
Zeynelâbidîn
 
Keysanilik
 
 
Bû'Müslim’îyye
 
Mazdekçilik
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Taberistan Alavîleri
 
Hasan bin Zeyd
 
 
ʿAbd Allâh el-Kâmil
 
Muhammed el-Bakır
 
Zeyd bin Ali eş-Şehid
 
Sinbâd
 
Neo’Mazdekçilik
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
İbrahim bin ʿAbd Allâh
 
 
Muhammed bin ʿAbd Allâh (Muhammed bin Abdullah el-Mehdi)
 
İdris bin ʿAbd Allâh
İdrîsîler (Zeyd’îyye)
 
İmamet
 
Zeydilik
 
El-Mukanna’îyye
 
Hurremiyye
(Babek Hûrremî)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Yahya bin ʿAbd Allâh
 
 
Zû'n-Nûn el-Mısrî
 
Câ’bir bin Hayyân[44]
 
Câʿfer es-Sadık[45]
 
 
Hasan bin Zeyd'ül-Alevi
 
Kızılbaş
 
Gnostisizm
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Beyazid-i Bestami
 
 
ʿAbd`Allâh‘el’Eftâh‘bin’Câʿfer‘i’Sâdık
 
İsmail bin Ca‘fer es-Sâdık
 
Musa el-Kâzım
 
 
 
 
 
 
Çepniler
 
Tahtacılar
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Fethîlik (Eftâh’îyye)
 
Vâfî Ahmed (ʿAbd Allâh bin Muhammed bin İsmâ‘il) el-Vâfî
 
Muhammed‘bin’İsmâ‘il‘eş’Şâkir (Yediciler)
 
Ali er-Rızâ
 
 
 
 
 
 
Taberistan Zeydî-Alavîler Emîrliği
 
Melamilik
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Muhammed bin ʿAbd Allâh el-Eftâh
 
Takî Muhammed (ʿAhmed bin ʿAbd Allâh bin Muhammed) et-Tâkî
 
İsmaililik (İsmâ‘il’îyye/Yedicilik)
 
Muhammed el-Cevâd
 
 
Tavvûsîlik (Tavvûs’îyye/Altıcılık)
 
Bâtınîlik (Bâtınî İsmâ‘il’îyye)
 
Ezoterizm
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Tasavvuf
 
Razî ʿAbd Allâh (Hüseyin bin ʿAhmed bin ʿAbd Allâh) ez-Zeki
 
 
Kufeli Hamdân Kârmat (Karmatîyye/Yediciler)
 
Ali el-Hâdî
 
 
Vâkıfîlik (Vâkıf’îyye)
 
Mitraizm
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Sâbiîlik
 
Mehdi (Fatımi)
 
Ebû-Saʿid Hasan bin Behrâm Cennâbî (Bahreyn)
 
Hasan el-Askerî
 
Muhammed‘bin’Ali‘en’Nakî
 
Muhammedîlik (Muhammed’îyye)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Muhammed ed-Derezî
 
Fâtımî Devleti
 
Karmatîlik (Yediciler/elʿBakl’îyye)
 
Muhammed el-Mehdi
 
FazlʿAllâh Esterâbâdî (Hurûfilik)
 
 
Muhammad bin Nusayr
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Dürzîlik
 
Mustalilik
 
Nizarîlik
 
 
On İki İmam
 
Hurûfilik
 
 
Nusayrilik
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Mecîd’îyye/Hâfız’îyye
 
Tâyyîb’îyye
 
 
Türkistan Aleviliği
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kabbalah
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Sünnî Buhra
 
DavudîʿBuhra’1094
 
 
Alamut Kalesi
(Sabbahiyye)
 
 
 
 
Muhammed Kebir Arizî
 
 
Mahmud Pâsikhânî
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Câʿferî Buhra (1426)
 
Patanî Buhra (1538)
 
 
SüleymanîʿBuhra’1591
 
Alavî Buhra (1625)
 
 
Tâcü’l-Ârifîn Ebu’l Vefâ Vefâîlik (Vefâ’îyye)
 
 
Nûktâvîlik (Hurûfilik)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Hebtiahs Buhra (1754)
 
Etbeî’MelekʿBuhra’1840
 
İleri Davudî Buhra (1977)
 
 
Tac’ed-Dîn Geylânî Halvet’îyye/Zahid’îyye
 
 
Ebu’l Bekâ Baba İlyas Bâbâîlik (Bâbâ’îyye)
 
 
Seyyid Nesîmî (Hurûf’îyye)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Yusuf Hemedanî Melâmet’îyye/Kalender’îyye
 
 
Ûveys bin Âmir-î Karenî (Üveys’îyye)
 
 
İmamet (İsnâaşeriyye öğretisi)
 
 
Safî’ûd-Dîn İshak Safev’îyye
 
 
Baba İshak İshak’îyye
 
 
Dedebabalık (Bektaş’îyye)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ahmed Yesevî Yesevilik / Melâmet’îyye
 
 
Hallâc-ı Mansûr
(En-el Hak)
 
 
Cûneyd El-Bağdâdî
 
 
Sadr’ed-Dîn Mûsa / Hoca Âlâ’ed-Dîn Âli
 
Hâmid’ûd-Dîn-i Veli / Hacı Bayram-ı Veli
 
 
Ahmed er-Rifâi
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kutb’ûd-Dîn Haydar Kalenderilik / Yesevilik
 
Muhy’ûd-Dîn-i Ârabî
(Sufi metafiziği)
 
Abdülkâdir Geylânî (Kadir’îyye)
 
 
Şeyh İbrahim Cûneyd / Haydar
 
 
Bayram’îyye/Celvet’îyye Azîz Mahmûd Hüdâyî
 
 
Rıfâ’îyye
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Hacı Bektaş-ı Veli Haydarîlik / Ekberîlik
 
 
Sadr’ed-Dîn Konevî (Ekber’îyye)
 
Yefâ’î / Şah Ni'metullah-i Veli
 
Sultân Ali Mirza Safevî Devleti / I. İsmail
 
 
Sarı Saltık Dede (Saltuk’îyye)
 
Galip Hasan Kuşçuoğlu
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ahî Evran / Ahilik
 
 
Kızılbaş
 
Ni‘metullâh’îyye
 
İsnâ‘aşer’îyye
 
 
Barak’îyyûn
 
 
Galibi Tarikatı
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Taptuk Emre
 
 
Abdal Mûsa
 
Burhan’ed-Dîn Hâlil’ûllâh
 
 
 
 
Alevilik
 
 
Kürt Alevîliği
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Yunus Emre
 
Balım Sultan
 
 
 
 
 
 
Nadir Şah
 
Sultan Sahak
 
 
Adiyy bin Müsafir
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kaygusuz Abdal
 
Bektaşilik
 
Nûrbakş’îyye
 
Câʿfer’îyye
 
Yâresânîler
 
 
Êzidîler
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Âli’îyye
 
 
Harabât’îyye
 
Usûlî
 
 
Ahbârî
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Pir Sultan Abdal
 
Celâl’îyye
 
 
 
 
 
 
Afşarlar
 
Luviler
 
 
Kabalizm
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kul Himmet
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kaçar Hanedanı
 
 
 
Işık Alevîliği
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şeyhilik
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Babilik
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Velâyet-i Fakih yâ Hükûmet-i İslamî
 
 
 
 
Ezelî Bâbîler
 
Bahâîlik
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
İran
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 


Kaynakça

  1. ^ http://tdk.org.tr/TR/SozBul.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF05A79F75456518CA
  2. ^ http://www.adherents.com/Religions_By_Adherents.html
  3. ^ CIA World Fact Book "Iran"
  4. ^ Administrative Department of the President of the Republic of Azerbaijan - Presidential Library - Religion
  5. ^ CIA World Fact Book "Iraq"
  6. ^ CIA World Fact Book "Pakistan"
  7. ^ CIA World Fact Book "Afganistan"
  8. ^ Sahih Buhari 4.53.325
  9. ^ Madelung, 1997 s. 62
  10. ^ Bu duruma dair her iki tarafın düşüncelerini savunmakta kullandığı hadislere şu siteden ulaşılabilir: Sahih Buhari Book 80 (İngilizce)
  11. ^ http://www.milliyet.com.tr/2005/07/05/guncel/gun01.html
  12. ^ ABD Kongre kütüphanesi
  13. ^ a b c d "Mapping the Global Muslim Population: A Report on the Size and Distribution of the World's Muslim Population". Pew Research Center. 7 Ekim 2009. Erişim tarihi: 2010-08-25. 
  14. ^ a b c d Miller, Tracy (10 2009). Mapping the Global Muslim Population: A Report on the Size and Distribution of the World's Muslim Population (PDF). Pew Research Center. Erişim tarihi: 2009-10-08.  Tarih değerini gözden geçirin: |yıl= (yardım)
  15. ^ "CIA - The World Factbook". Cia.gov. Erişim tarihi: 2011-05-04. 
  16. ^ "Violence Against Pakistani Shias Continues Unnoticed | International News". Islamic Insights. Erişim tarihi: 2011-05-04. 
  17. ^ Taliban kills Shia school children in Pakistan
  18. ^ "Shia women too can initiate divorce". The Times of India. 6 Kasım 2006. Erişim tarihi: 2010-06-21. 
  19. ^ "Talaq rights proposed for Shia women". Daily News and Analysis, www.dnaindia.com. 5 Kasım 2006. Erişim tarihi: 2010-06-21. 
  20. ^ Administrative Department of the President of the Republic of Azerbaijan - Presidential Library - Religion
  21. ^ "Shia women too can initiate divorce" (PDF). Library of Congress Country Studies on Afghanistan. Ağustos 2008. Erişim tarihi: 2010-08-27.  Bilinmeyen parametre |söz= görmezden gelindi (yardım)
  22. ^ Nigeria: 'No Settlement With Iran Yet', Paul Ohia, allAfrica - This Day, 16 November 2010
  23. ^ Hazran, Yusri. The Shiite Community in Lebanon: From Marginalization to Ascendancy, Brandeis University
  24. ^ Hassan, Farzana. Prophecy and the Fundamentalist Quest, page 158
  25. ^ Corstange, Daniel M. Institutions and Ethnic politics in Lebanon and Yemen, page 53
  26. ^ Dagher, Carole H. Bring Down the Walls: Lebanon's Post-War Challenge, page 70
  27. ^ Growth of the world's urban and rural population:n1920-2000, Page 81. United Nations. Dept. of Economic and Social Affairs
  28. ^ Top 15 Countries with Highest Proportion of Shiites in the Population, 7 July 1999
  29. ^ "The actual percentage of Kuwaiti Shiites is 40 percent". ArabTimesOnline. Erişim tarihi: 2010-07-19. 
  30. ^ "UK FCO". UK FCO. Erişim tarihi: 3 Mart 2012. 
  31. ^ "Why Bahrain blew up". New York Post. 2011-02-17. Erişim tarihi: 2011-02-22. 
  32. ^ W. Madelung, "Khurrammiya" in Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2009. Brill Online.
  33. ^ Yarshater, Ehsan, 1983. The Cambridge history of Iran, Cilt 2. s.1005, 1008.
  34. ^ Lebanon Congressional Research Service Brief
  35. ^ Ahmet Yaşar Ocak, Anadolu Türk Sufiliğinde Ahmed-i Yesevî Geleneğinin Teşekkülü Milletlerarası Ahmed Yesevi Sempozyumu Bildirileri (26-27 Eylül 1991), Ankara 1992, Kültür Bakanlığı Yayınları, s.79-80
  36. ^ Dursun Gümüşoğlu: Tâcü'l Arifîn es-Seyyid Ebu'l Vefâ Menakıbnamesi - Yaşamı ve Tasavvufi Görüşleri, Can Yayınları, 2006, s. 61.
  37. ^ Dursun Gümüşoğlu: Tâcü'l Arifîn es-Seyyid Ebu'l Vefâ Menakıbnamesi - Yaşamı ve Tasavvufi Görüşleri, Can Yayınları, 2006, s. 73.
  38. ^ Dursun Gümüşoğlu: Tâcü'l Arifîn es-Seyyid Ebu'l Vefâ Menakıbnamesi - Yaşamı ve Tasavvufi Görüşleri, Can Yayınları, 2006, s. 48
  39. ^ Dursun Gümüşoğlu: Tâcü'l Arifîn es-Seyyid Ebu'l Vefâ Menakıbnamesi - Yaşamı ve Tasavvufi Görüşleri, Can Yayınları, 2006, s. 48
  40. ^ Kreyenbroek, Philip G. (1996). "Religion and Religions in Kurdistan". Kurdish Culture and Identity. Zed Books Ltd. ISBN 1856493296. 
  41. ^ Elahi, Bahram (1987). The path of perfection, the spiritual teachings of Master Nur Ali Elahi. ISBN 0-7126-0200-3.
  42. ^ Bulut, Faik. (2011), Ali'siz Alevîlik, Berfin Yayıncılık.
  43. ^ Roger M. Savory (ref. Abdülbaki Gölpınarlı), Encyclopaedia of Islâm, "Kizil-Bash", Online Edition 2005
  44. ^ Muhammed Ebû Zehra: Mezhepler Tarihi, Sayfa 225, Düşün Yayıncılık, İstanbul, 2011. (Câ’bir, i’tikad ve imân esasları konusunda Câ’fer-i Sâdık’tan ders almış ve onun i’tikadını benimsemiştir. Câ’bir bin Hayyân, Câf’er-i Sadık’ın îlmini topladığı beşyüz risâlesini bir araya getirerek tek bir kitâp halinde yayınlamıştır. Câ’bir bu risâlelerin, kendisinin Câf’er-i Sadık’tan edindiği feyz ve ilhâmlar sayesinde teşekkül ettiğini belirtmiştir.)
  45. ^ Muhammed Ebû Zehra, Mezhepler Tarihi, Sayfa 225, Düşün Yayıncılık, İstanbul, 2011. (İmâm Câ’fer’in Allah’ın mevcûdiyetini bilme gayesi için Kozmoloji ilmiyle uğraştığını bildiren deliller vardır. Elde ettiği bilgileri Allah’ın vahdaniyetini ispat etmek amacıyla kullanmıştır. Bu konuda, İmâm Câ’fer-i Sadık, Kur'an’in evren ve tabiât hakkında bilgiler vererek insanları düşündürme methodunu uygulamıştır. Mufaddal bin Amra’ya yazdırdığı “Risalet-ût Tevhîd” adlı kitabında tabiât olaylarının insanın hizmetine sunulmuş olduğunu öne sürerek, hepsinin bir yaratıcının eseri olması gerekliliği hakkında yürüttüğü fikirlerini savunmuştur.)

Dış bağlantılar

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Şiilik&oldid=12808477" sayfasından alınmıştır