Sosyalist üretim biçimi
| Makale serilerinden |
| Marksizm |
|---|
 |
Sosyalist üretim biçimi veya basitçe (Marksist) sosyalizm veya Karl Marx ve Friedrich Engels'in komünizm ve sosyalizm terimlerini birbirinin yerine kullandığı şekliyle komünizm,[1][2] ekonomik gelişmenin belirli bir tarihsel aşaması ve ona karşılık gelen toplumsal ilişkiler dizisi olarak tanımlanmaktadır. Marksist teorinin içindeki tarihsel materyalizm şemasında kapitalizmden ortaya çıkmaktadırlar. Sosyalizmin Marksist tanımı kullanım değeri için üretimdir, dolayısıyla değer yasası artık ekonomik faaliyeti yönlendirmemektedir. Kullanım amaçlı Marksist üretim, bilinçli ekonomik planlama yoluyla koordine edilmektedir. Marx'a göre ürünlerin dağıtımı " Herkesten yeteneğine göre, herkese ihtiyacına göre " ilkesine dayanmaktadır;[3] Sovyet modelleri genellikle ürünleri " herkese katkısına göre " ilkesine dayalı olarak dağıtmaktaydı.[4] Sosyalizmin toplumsal ilişkileri, alt sınıf proletaryanın üretim araçlarını, ya kooperatif işletmeleri , devlet mülkiyeti ya da özel zanaat araçları ve işçi özyönetimi yoluyla etkin bir şekilde kontrol etmesiyle karakterize edilmektedir. Oluşturulan artı değer işçi sınıfına ve dolayısıyla bir bütün olarak topluma uygun bir şekilde daha önceden belirlenen yöntemle paylaştırılmaktadır.[5]
Marksist sosyalizm anlayışı, diğer erken dönem sosyalizm anlayışlarıyla, özellikle de karşılıklılık ve Ricardocu sosyalizm gibi klasik ekonomiye dayanan piyasa sosyalizminin ilk biçimleriyle tezat oluşturan bir biçimi benimsemiştir. Marx'ın anlayışından farklı olarak, bu sosyalizm anlayışları, piyasa sürecini mükemmelleştirmeyi amaçlayan emek ve üretim araçları için meta değişim piyasalarını muhafaza etmiştir.[6] Marksist sosyalizm fikri de ütopik sosyalizme şiddetle karşı çıkmaktaydı. Marx ve Engels sosyalizm üzerine çok az şey yazmış ve nasıl örgütlenebileceğine dair herhangi bir ayrıntı vermeyi ihmal etmiş olsalar da,[7] çok sayıda sosyal bilimci ve neoklasik iktisatçı Marx'ın teorisini kendi sosyalist ekonomik sistem modellerini geliştirmek için bir temel olarak kullanmıştır. Marksist sosyalizm görüşü, sosyalist hesaplama tartışmaları sırasında bir referans noktası olarak hizmet etmiştir.
Marx'ın kendisi bu gelişmeye atıfta bulunmak için sosyalizm terimini hiç kullanmamıştır. Bunun yerine Marx, bu toplumu henüz yüksek aşamasına ulaşmamış komünist bir toplum olarak adlandırmıştır.[8] Sosyalizm terimi, Rus Devrimi sırasında Vladimir Lenin tarafından popüler bir kelimeye dönüştürülmüştür. Bu görüş, değer yasasının artık ekonomik faaliyeti yönlendirmediği ilk sosyalizm kavramlarıyla tutarlıdır ve bu kavramların ortaya çıkmasına yardımcı olmuştur. Değişim değeri, kâr, faiz ve ücretli emek biçimindeki parasal ilişkiler artık işleyemez ve Marksist sosyalizme göre uygulanamazdır.[9]
| Makale serilerinden |
 |
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
- Kapitalist üretim biçimi
- Komünizm
- Ekonomik planlama
- Marksizm
- Marksist ekonomi
- Post-kapitalizm
- Kullanım amaçlı üretim
- Üretim ilişkileri
- Bilimsel sosyalizm
- Sosyalist ekonomi
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Steele, David (1992). From Marx to Mises: Post-Capitalist Society and the Challenge of Economic Calculation. Open Court Publishing Company. ss. 44-45. ISBN 978-0-87548-449-5.
By 1888, the term 'socialism' was in general use among Marxists, who had dropped 'communism', now considered an old fashioned term meaning the same as 'socialism'. ... At the turn of the century, Marxists called themselves socialists. ... The definition of socialism and communism as successive stages was introduced into Marxist theory by Lenin in 1917 ..., the new distinction was helpful to Lenin in defending his party against the traditional Marxist criticism that Russia was too backward for a socialist revolution.
- ^ Hudis, Peter; Vidal, Matt, Smith, Tony; Rotta, Tomás; Prew, Paul, eds. (September 2018–June 2019). The Oxford Handbook of Karl Marx. "Marx's Concept of Socialism". Oxford University Press. 978-0-19-069554-5. DOI:10.1093/oxfordhb/9780190695545.001.0001. "Marx used many terms to refer to a post-capitalist society—positive humanism, socialism, Communism, realm of free individuality, free association of producers, etc. He used these terms completely interchangeably. The notion that 'socialism' and 'Communism' are distinct historical stages is alien to his work and only entered the lexicon of Marxism after his death."
- ^ Marx, Karl (1875). "Part I". Critique of the Gotha Program.
- ^ Gregory and Stuart, Paul and Robert (2003). Comparing Economic Systems in the Twenty-First. South-Western College Pub. p. 118. 0-618-26181-8. "Under socialism, each individual would be expected to contribute according to capability, and rewards would be distributed in proportion to that contribution. Subsequently, under communism, the basis of reward would be need."
- ^ "Socialism". Glossary of Terms. Marxists Internet Archive. Erişim tarihi: 20 Şubat 2013.
- ^ McNally, David (1993). Against the Market: Political Economy, Market Socialism and the Marxist Critique. Verso. ISBN 978-0-86091-606-2.
- ^ Gasper, Phillip (October 2005). The Communist Manifesto: A Road Map to History's Most Important Political Document. Haymarket Books. s. 23. ISBN 978-1-931859-25-7.
Marx and Engels never speculated on the detailed organization of a future socialist or communist society. The key task for them was building a movement to overthrow capitalism. If and when that movement was successful, it would be up to the members of the new society to decide democratically how it was to be organized, in the concrete historical circumstances in which they found themselves.
- ^ Marx, Karl (1875). "Part I". Critique of the Gotha Program. Marxists Internet Archive. Retrieved 8 March 2019.
- ^ Bockman, Johanna (2011). Markets in the name of Socialism: The Left-Wing origins of Neoliberalism. Stanford University Press. s. 20. ISBN 978-0-8047-7566-3.
According to nineteenth-century socialist views, socialism would function without capitalist economic categories – such as money, prices, interest, profits and rent – and thus would function according to laws other than those described by current economic science. While some socialists recognized the need for money and prices at least during the transition from capitalism to socialism, socialists more commonly believed that the socialist economy would soon administratively mobilize the economy in physical units without the use of prices or money.