I. Andronikos
| I. Andronikos Komnenos Ανδρόνικος Α’ Κομνηνός | |
|---|---|
 I. Andronikos Komnenos tarafından bastırılmış kavisli sikke | |
| Bizans İmparatoru | |
| Hüküm süresi | Mayıs 1183 - 12 Eylül 1185 |
| Önce gelen | II. Aleksios Komnenos |
| Sonra gelen | II. İsaakios Angelos |
| Doğum | 1118 Konstantinopolis |
| Ölüm | 1185 Konstantinopolis |
| Eş(ler)i | Teodora Komnena |
| Çocuk(lar)ı | Manuel Komnenos Yannis Komnenos Maria Komnene Aleksios Komnenos Irene Comnena |
| Hanedan | Komnenos Hanedanı |
| Babası | İsakios Komnenos |
I. Andronikos Komnenos (Yunanca adı Ανδρόνικος Α’ Κομνηνός Andronikos I Komninos) (d. 1118, Konstantinopolis- ö. 12 Eylül 1185, Konstantinopolis), 1183-1185 arasında Bizans imparatoru olmuştur. İmparator I. Aleksios Komnenos ve İrene Dukaina'nin oğlu sebastokratōr İsakios Komnenos'un oğludur. Komnenos Sülalesinin son temsilcisidir. Devlet düzeninde reform yapmaya çalıştıysa da Batı Hıristiyanlığına karşı gösterdiği büyük düşmanlıkla Norman istilasını hızlandırmıştır.
Yaşamı
İmparatorluk öncesi yaşamı
Andronikos Komnenos yaklaşık 1118 yılında doğmuştur. Hem akıl ve hem vücut bakımından yetenekliydi. Yakışıklıydı, çok iyi ve inandırıcı bir şekilde konuşurdu, hareketli, zorluğa dayanıklı, cesur bir kişi idi. Ancak ahlak bakımdan biraz zayıflık göstermişti. Büyük bir askeri general ve çok yetenekli bir siyaset adamıydı.
Andronikos'un gençlik yılları askerlik ile geçmiş olmakla beraber bu askerlik sırasında eğlencesi eksik olmamıştı. 1141' de Selçuklular tarafından esir alındı ve bir yıl onların elinde esir kaldı. Sonra fidyesi ödenedi ve Konstantinopolis'e gitti. Orada kuzeni olan İmparator I. Manuel Komnenos 'un gözüne girip sarayda yaşamaya başladı. Burada yeğeni olan prenses Evdoksiya'yi kandırdı ve prenses onun metresi oldu. 1152de Evdoksiya ile birlikte önemli bir askeri komutanlık görevi ile Kilikya'ya gitti. Bu görevde iken Mopsuesta şehrine onun planlaması ve komutası altında yapılan kuşatma ve hücumda başarısız oldu. Yine Konstantinopolis'e döndü.
İkinci defa bir başka bir themaya askeri vali olarak görevlendirildi. Fakat bu görevi de kısa zaman sonra bırakıp tekrar Konstantinopolis'e döndü.
Burada Evdoksiya'nin erkek kardeşlerinin hazırlamış olduğu bir pusudan bir şans eseri kurtulabildi. Bu sırada 1153' de Andronikos İmparator aleyhine hazırlanan bir komploya katıldı. Ama bu komplo İmparator tarafından öğrenildi. Andronikos dahil komplo liderleri uzun hapis cezasına çarptırıldılar. Andronikos 12 yıl hapis kaldı ve bu hapislik sırasında bir sıra başarısız kalan kaçma girişimlerinde bulundu.
En sonunda 1165'de hapishaneden kaçmayı başardı. Serüvenli bir kaçıştan sonra Galiçya'daki Prens Yaroslav'ın sarayına erişti. Burada Prens tarafından koruma altında iken Prens ve İmparator I. Manuel arasında bir ittifak yapılmasına alet oldu. Bu başarısı dolayısıyla I. Manuel'in tekrar desteğini kazandı. Bir Rus ordusu ile I. Manuel'in Macaristan istila seferine katıldı ve Semlin şehrinin kuşatılmasında bulundu. Bu başarılı askeri sefer 1168' de bittiği zaman Andronikos İmparator ile birlikte Konstantinopolis'e geri döndü. Fakat bir yıl sonra I. Manuel'in kendine halef olarak seçtiği, sonradan Macaristan Kralı III. Béla adını alacak, kişiye sadakat yemini vermediği için İmparatorla arası açıldı. Kilikya theması valisi olarak atanarak Konstantinopolis'deki saraydan sürgün edildi.
Fakat İmparator'un gazabından kurtulmak için theması başına gitmeyen Andronikos Antakya Prensi olan Raymondo'ya sığındı. Onun sarayında yaşarken Prensin güzel kızı ve Bizans İmparatoriçesi Antakyalı Maria'nın kız kardeşi olan Prenses Filippa'ya aşık olup onu baştan çıkardı. Bunu duyan Bizans İmparatoru bu baştan çıkarmayı bir onur davası olarak gördü. Andronikos'a olan kızgısının artması haberi ta Antakya'ya ulaştı. Bunun üzerine Andronikos Kudüs'e Haçlılar Devleti Kralı "I. Amalrik" sarayına kaçtı ve o da Andronikos'u Beyrut'a vali tayin etti.
Andronikos Kudüs'te Bizans İmpartoru'nun yeğeni olan ve vefat etmiş Kudüs Kralı III. Baoudin'in dul karısı olan Theodora Komnene ile karşılaştı ve 56 yaşında olmakla beraber onu da baştan çıkarmayı başardı. Bizans İmparatoru'nun buna olan kızgınlığından kaçmak için Teodora ile birlikte Şam'a geçip Şam Hükümdarı Nureddin Mahmud Zengi'ye sığındılar. Orada da kendilerini güvenli görmeyip birlikte serüvenli bir uzun yolculuğa başladılar. İran'ı batıdan doğuya geçip Türkistan'a girdiler ve oradan Hazar Denizi'nin etrafını dönerek Kafkaslardan güneye geçerek Karadeniz kıyısına geldiler. Komnenoi sülalesinin ortaya çıktığı yer olan Ünye (o zamanki Oinaion) civarındaki bir kaleye yerleştiler.
Andronikos'un kalede bulunmadığı bir gün Bizans Trabzon theması valisi kaleye bir baskın verdi ve Teodora ve iki çocuğunu esir alıp Konstantinopolis'e gönderdi. 1180 başlarında ailesini kurtarmak için Andronikos Konstantinopolis'e geldi. Çok yalvarıcı dramatik tavırlarla ellerini zincirle bağlamış şekilde İmparator'un huzuruna çıktı ve ondan kendinin ve ailesinin affını istedi. İmparator bu affı verdi; ama Andronikos'u Teodora ile birlikte tekrar Ünye'de yaşamak üzere sürgüne gönderdi.
İmparatorluk yılları
1143-1180 arasında hüküm süren İmparator I. Manuel Komnenos'un kuzeni olan Andronikos, Manuel'in ölümünden sonra, halk tarafından sevilmeyen dul imparatoriçe Antakyalı Maria'nın, imparator naibi olarak ülkeyi yönetmesine karşı çıktı. 1182 baharında bir ordu toplayarak, küçük yaştaki imparator II. Aleksios Komnenos'u korumak bahanesiyle Konstantinopolis'e (İstanbul) girdi ve iktidarı ele geçirdi.
Bunun başlıca sonuçlarından biri çoğunluğunu Venediklilerle Cenevizlilerin oluşturduğu Batılıların kentte topluca öldürülmesi oldu. Andronikos, hemen ardından dul imparatoriçe Maria'yı da öldürttü. Eylül 1183'te Aleksios'la birlikte hükmetmek üzere taç giydi. İki ay sonra Aleksios'u boğdurttu. Zorbalığını yasallaştırmak için de Aleksios'un 13 yaşındaki dul karısı ile evlendi. Bu sırada 65 yaşındaydı.
Başkenti bir kan gölüne çevirmesine karşın, yozlaşmış siyasal sistemde giriştiği reformlar, mevki ve makam satışını yasaklaması, rüşvet alan görevlileri cezalandırması, en önemlisi de ayrıcalıklarıyla imparatorluğun birliğini zayıflatan büyük feodal soyluların ve toprak sahiplerinin gücünü kırması, eyaletlerdeki yaşam koşullarını iyileştirme yönünde sonuçlar verdi. I. Manuel'in Batı yanlısı siyasetine karşı çıkarak, Doğu Kilisesi'nin bağımsızlığını vurguladı; böylece Batı Hıristiyanlarının düşmanlığını pekiştirdi. Aynı yıl, Macar kralı III. Béla, Batı yanlısı olan dul imparatoriçenin intikamını almak gerekçesiyle imparatorluk topraklarına girerek birçok kenti yağmaladı. II. Guglielmo komutasındaki Sicilya Normanları Ağustos 1185'te, Yunanistan üzerine yürüyerek imparatorluğun ikinci önemli kenti olan Selanik'i ele geçirdiler. Normanların yaklaşmakta olduğu yolundaki haberler üzerine başkentte bir ayaklanma patlak verdi.II. İsaakios Angelos imparator ilan edildikten sonra Andronikos isyancı bir grup tarafından öldürüldü.
Ailesi
I. Andronikos Komnenos iki defa evlendi ve birçok metresleri oldu.
Birinci karısının ismi bilinmemektedir ama bu ilk karısından üç çocuğu olmuştur:
- Manuel Komnenos (d. 1145): III. Giorgi'nin kızı Rusudan ile evlendi ve Trabzon İmparatoru I. Aleksios ile David Komnenos'un babasıdır.
- Yannis Komnenos (yak. d. 1159 veya 1160): 1183 ile 1185 arasında babası yanında ortak imparator oldu ama 1185 yılında öldürüldü.
- Maria Komnene
Metresi olan Theodora Komnene'den iki çocuğu olmuştur:
- Aleksios Komnenos
- İrene Komnene.
Ayrıca bakınız
Dış kaynaklar
 |
Wikimedia Commons'ta I. Andronikos ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Ostrogorsky, Georg (çev. Fikret Işıltan), (1999 5. Baskı) Bizans Devleti Tarihi, Ankara: Türkiye Tarih Kurumu ISBN 975-16-0348-X (Orijinal 1. Baskı: 1940)
- Gregory, Timothy E. (çev. Esra Ermert), (2008), Bizans Tarihi, İstanbul:Yapı Kredi Yayınları ISBN 978-975-08-1507-2
- "Andronikos I Komnenos" maddesi Kazhdan, Alexander (ed) (1991) The Oxford Dictionary of Byzantium - 3 Cilt New York: Oxford University Press . ISBN 0-19-504652-8 (İngilizce)
- Gibbon, Edward (1788) The Decline and Fall of the Roman Empire, Cilt 5, Bölüm 48.(İngilizce)
- Norwich, John Julius (1997) Byzantium: The Decline ana Fall, Londra: Penguin ISBN 0-14-011449-1 Bölüm . 9. (İngilizce)
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: II. Aleksios Komnenos |
Bizans İmparatoru 1183 - 1185 |
Sonra gelen: II. İsaakios Angelos |