Koca Hüsrev Mehmed Paşa

Koca Mehmet Hüsrev Paşa
Osmanlı Sadrazamı
Görev süresi 2 Temmuz 1839 - 8 Haziran 1840
Yerine geldiği	Mehmed Emin Rauf Paşa
Yerine gelen	Mehmed Emin Rauf Paşa
Kişisel bilgiler
Doğum	1769
Ölüm	1855

Koca Mehmet Hüsrev Paşa (d. 1769 – ö. 1855), Abdülmecit saltanatında 2 Temmuz 1839 - 8 Haziran 1840 tarihleri arasında on bir ay yedi gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

Hayatı

Abaza asıllı olduğu bildirilmektedir. Osmanlı donamasınında III. Selim döneminde yapılan reformları gerçekleştiren 1792-1803 arasinda kaptan-ı derya olan Küçük Hüseyin Paşa'nın yanında yetişti.

Mısır valiliği

Haziran 1801'deki anlaşmaya göre Fransızların işgal etmiş oldukları Mısır'dan çekilmelerinden sonra Mısır'ı tekrar Osmanlı idaresi altına almak üzere gönderilen Küçük Hüseyin Paşa komutası altında 6.000 kişilik bir ordu birliği ile İngiliz Akdeniz donanması desteği ile Reşit'e gitmiştir. Bu nedenle Mısır Eyalet valiliği görevi verilmiştir. Mısır'a gelen İngiliz donanmasında kölemen asıllı Muhammad Bey al-Alfi (1751–1807) bulunmakta ve Mısır'da bir kölemen idaresi kurmaya çabalamakta idi.

Mayıs 1803'de İngilizler İskenderiye'den ayrılınca ortaya bir iktidar çatışması çıkmıştır. Osmanlı devleti idaresini kurmak için Kaptan-ı Derya Hüseyin Paşa ile birlikte Mısır'da kendilerini imtiyazlı olarak gören kölemenleri ortadan kaldırmaya uğraşmışlardır. Birçok Kölemen lideri öldürülmüş, bir çoğu kaçmış ve çoğu da İngiliz donananmasına sığınmıştır. Fakat Muhammad Bey al-Alfi altında bulunan bir grup Kölemen Aşağı Mısır ile Yukarı Mısır arasında bulunan El Minye'de yuvalanmışlardır.

Mısır valisi olan Hüsrev Paşa vergi toplanması aksadığı için mali problemlerle karşılaşmıştır. Buna bir çare olarak Hüsrev Paşa Mısır'a getirilen Osmanlı askerleri arasında bulunan başıbozuk Arnavut asıllı birlikleri tazminat ve ulufe ödemeden terhis edip Mısır'ı ulufe ödeyebileceği Osmanlı kapıkulu askeri ile idare etmeye karar vermek oldu. Fakat Arnavut asıllı başıbozuk birlikler bunu kabul etmediler ve Kahire'deki "defterdar" konağına hücum ettiler. Bunun üzerine Vali Hüsrev Paşa bu Arnavut birliklerine karşı topçular dahil bir birlik gönderip onları isyancı olarak tenkil etmeye çalıştı. Fakat Arnavutlar üzerine gönderilen askeri birlik başarısız kaldı. Arnavut birliklerinin komutanı olan Tir Paşa birlikleri surlardaki gediklerden geçirerek Kahire kalesine girdi. Bu kaledeki bataryalardan Vali Hüsrev Paşa'nın ikametini topa tutmaya başladı. Bunun üzerine Hüsrev Paşa eli altında bulunan kapıkulu birlikleri, maiyeti ve haremi ile birlikte Kahire'den kaçıp Dimyat'a gitti ve burada bulunan Dimyat kalesini savunma için hazırlamaya başladı.

Kahire'de bulunan, çoğu Arnavut başıbozuk askerden birliklerin komutanı olan Tir Paşa idareyi ele almakla beraber 20-25 gün içinde vergi hasılatının gelmemesi üzerine o da eli altında bulunan birliklere maaş ödeyemez duruma geçmişti. Bu sefer Tir Paşa'nın emri altında olan Türk askerler isyana geçtiler ve Mısır vali konağını yakıp yıkıp talan ettiler ve Tir Paşa'yı öldürdüler.

Mısır'daki ordu ikiye bölünmüş iken bu sefer üçe bölündü. Hüsrev Paşa emri altındaki birlikler Dimyat kalesinde savunmaya çekilmişlerdi. Kahire etrafında bulunan ve Dimyat'a gitmemiş olan Türk asıllı birlikler İskenderiye sancak beyi olan Ahmet Hurşit Paşa'yı Mısır valisi olarak kabul ettiler. Hemen hepsi Arnavut asıllı olan ve aralarında seçimle komutaya getirdikleri Arnavut birlikleri, bu birlikler içinde subaylık yapmış olan Kavalalı Mehmet Ali'ye bağlandılar. Bunun yanında geride kalan Kölemenler de ayrı bir grup oluşturup Giza'da yerleşmişlerdi.

Önce Kavalalı Mehmet Ali'nin Arnavut birlikleri ile kölemenlerden İbrahim Bey ve Osman Bey al-Bardisi anlaştılar. Kavalalı Mehmet Ali, Ahmet Hurşit Paşa'yı Mısır valisi olarak kabul etmiyeceğini bildirdi ve Kahire kalesini merkez olarak aldı. Ahmet Hurşit Paşa Kahire civarına gelip Fransızların kaleye çevirdikleri el-Zflhir Camii'ne üslendi. Fakat Kavalalı Mehmet Ali Kahire kalesinden çıkarak bu müstahkem mevkiiyi kuşattı; eline geçirdi ve Ahmet Hurşit Paşa ve emrindeki Türk asıllı birliklerini esir aldı. Bunlardan Tir Paşa'nın ölümüne neden olanlar idam edildi. Bir kısım Türk asıllılar Hüsrev Paşa'nın savunma kalesi Dimyat'a kaçabildiler.

Kavalalı, Kahire kalesini müttefiki kölemenlere teslim etti ve Hüsrev Paşa'nın savunma mevkii seçtiği Dimyat kalesi üzerine yürüdü. Kavalalı ve Arnavut birlikler Dimyat'ı ellerine geçirdiler ve talan ettiler. Hüsrev Paşa'nın emri altında olan birlikler teslim oldular. Fakat Kavalalı Mehmet, Hüsrev Paşa'ya gayet iyi davrandı.

Sonraki devlet görevleri

1823-1827 yılları arasında kaptan-ı derya görevinde bulunmuştur.

Sonra 1820'li yıllarda iki defa Trabzon valiliği yapmıştır.

II. Mahmut saltanatında da, Yeniçeri Ocağı'nın imha edilerek yeni düzenli orduya (Asakir-i Mansure-i Muhammediye) geçiş sürecinde kilit rol oynamıştır.

Sadrazamlığı

2 Temmuz 1839 - 8 Haziran 1840 tarihleri arasında on bir ay yedi gün sadrazamlık yapmıştır.

Evlatlık yetiştirmesi

Dikkate değer bir özelliği, aralarında sonradan sadrazam olacak İbrahim Ethem Paşa'nın da bulunduğu yüz kadar çocuğu küçük yaşta (kimi zaman köle pazarından) evlatlık alarak yetiştirmiş olmasıdır. Çocukların çoğu ilerleyen yıllarda devlet içinde önemli mevkilere gelmişlerdir. Nitekim, 1827 yılında 27.000 asker sayısına ulaşan yeni Osmanlı ordusunun (kısaca Mansüre Ordusu denilir) subay kadrosu içinde Koca Mehmet Hüsrev Paşa'nın 70-80 kadar evlatlığı çekirdek bir grup oluşturmaktaydı. Bu arada, Silistre ve İstanbul'da iki süvari alayı oluşturmuş, himayesindekilerden Topal İzzet Paşa'nın Kaptan-ı Derya olmasını sağlamıştır.

Koca Mehmed Hüsrev Paşa aynı zamanda, bir Tunus-Cezayir yolculuğu esnasında ahalide gördüğü fes giyme adetini Osmanlı Devleti'ne tanıtan ve fesin kabulünü sağlayan kişidir.

Önce gelen: Mehmed Emin Rauf Paşa

Osmanlı Sadrazamı 2 Temmuz 1839 - 8 Haziran 1840

Sonra gelen: Mehmed Emin Rauf Paşa

Önce gelen: Kaptan-ı Derya Kara Mehmed Paşa

Kaptan-ı Derya 1823 - 1827

Sonra gelen: Topal İzzet Paşa

Ayrıca bakınız

• Abdülmecit
• Dağılma Dönemi Osmanlı Sadrazamları listesi

Dış bağlantılar

• Buz, Ayhan (2009) " Osmanlı Sadrazamları", İstanbul: Neden Kitap, ISBN 978-975-254-278-5
• Danişmend, İsmail Hâmi (1971),Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul: Türkiye Yayınevi
• Inalcık, Halil. (ing.cev.: Gibb, H.A.R.) (1979) The Encyclopaedia of Islam, New Ed., Vol. V, Fascicules 79-80, pp. 35 f. "Khosrew Pasha". E.J. Brill (Leiden), . (İngilizce)
• Tektaş, Nazim (2002), Sadrâzamlar Osmanlı'da İkinci Adam Saltanatı, İstanbul:Çatı Yayınevi (Google books: [1]