Marcus (Basiliscus'un oğlu)
| Marcus | |
|---|---|
 Marcus ve babası Basiliscus'un yer aldığı solidus | |
| Bizans ortak imparatoru (Basiliscus ile) | |
| Hüküm süresi | 475 - Ağustos 476 |
| Önce gelen | Zeno |
| Sonra gelen | Zeno |
| Ölüm | Kapadokya |
| Hanedan | Leo Hanedanı |
| Babası | Basiliscus |
| Annesi | Zenonis |
Marcus (Yunanca: Μᾶρκος; ö. Ağustos 476), Doğu Roma generali ve gaspçı Basiliscus ile Zenonis'in oğluydu. 475 yılında sezar ilan edildi ve daha sonra augustus unvanını aldı, babasıyla birlikte ortak imparator olarak hüküm sürdü. Zeno, 476 yılının Ağustos ayı sonunda Konstantinopolis'i yeniden ele geçirdiğinde, Marcus ve ailesi kilisede saklandılar. Zeno, kanlarını dökmeyeceğine dair yemin etti ve aileyi Kapadokya'daki Limnae'ye sürgün etti, burada açlıktan öldüler.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]İktidara gelişi
[değiştir | kaynağı değiştir]Marcus, Basiliscus ile Zenonis'in oğluydu.[1] Bizans imparatoru Leo (457-474 arası hükümdar) 473 yılında hastalandığında, torunu olan ve Zeno (474-475, 476-491 yılları arasında imparator) ile Ariadne'nin oğlu II. Leo'yu Ekim 473'te imparator olarak taçlandırdı.[2] I. Leo, 18 Ocak 474'te öldü[3][4] ve II. Leo tahta geçti. Zeno, ortak imparator olarak göreve getirildi ve 29 Ocak'ta taç giydi.[5] II. Leo'nun sonbaharda ölmesiyle Zeno, tek başına Doğu imparatoru oldu.[3] Zeno, hem halk hem de senato sınıfı arasında çok popüler değildi, bu kısmen İsaurialı olmasından kaynaklanıyordu; İsaurialılar, İmparator Arcadius (383-408 arası hükümdar) döneminde kötü bir üne sahip olmuşlardı ve Zeno'nun yönetimi, diğer İsaurialıların yüksek pozisyonlara terfi etmesine neden olacaktı.[6] Verina, başlangıçta Zeno'nun II. Leo'yu ortak imparator olarak yükseltilmesini desteklemişti, ancak Zeno tek imparator olduktan sonra II. Leo'nun ortak olmasına karşı çıktı.[7][8][9] Verina, onu tahttan indirmek için başkalarıyla komplo kurdu.[10][10] Bazı tarihçiler, sevgilisi magister officiorum Patricius'u imparator olarak atamayı ve onunla evlenmeyi planladığını genel olarak kabul ederler.[11] Bu komploda, Zeno'nun taç giyme törenine öfkelenen general Theoderic Strabo ve Marcus'un babası Basiliscus da Verina'yı desteklediler. Basiliscus, İsaurialı kardeşler Illus ve Trocundes ile yeğeni Armatus'u da bu komploya dahil etmeyi başardı. Komplo, Basiliscus'un popülaritesi ve Illus ile Trocundes'in desteği sayesinde askeri destek aldı ve ayrıca Doğu Roma Senatosu'nun desteğini kazandı.[12] Konstantinopolis Patriği Acacius'un konumu belirsizdi, ancak tarihçi Kamilla Twardowska, sonucun netleşmesine kadar her iki tarafa da destek vermekten kaçınmış olmasının muhtemel olduğunu düşünmektedir.[13] Komplonun tam olarak ne zaman başladığı bilinmemektedir; tarihçi Maciej Salamon bunun 473 civarında başladığını iddia ederken, Twardowska bunun Zeno'nun tek başına iktidara geçmesinden sonra başladığını savunmaktadır.[14][15] Komplo başarılı oldu; Zeno, 9 Ocak 475'te ya komployu öğrenmesinin ardından ya da Verina tarafından hayatının tehlikede olduğuna ikna edilmesinin ardından memleketi Isauria'ya kaçtı.[16][17] Basiliscus, senatoyu Patricius yerine kendisini imparator ilan etmeye ikna etti ve Basiliscus Hebdomon Sarayı'nda taç giydi.[11] Basiliscus, Marcus'a sezar olarak taç giydirdi ve onu ortak imparator ilan etti.[18]
Basiliscus ile iktidarı
[değiştir | kaynağı değiştir]Basiliscus, ağır vergiler, sapkın dini politikalar ve bir doğal afetin etkisiyle Konstantinopolis'teki desteğini hızla kaybetti.[16] 475/476 yıllarında Chalkoprateia mahallesinde büyük bir yangın çıktı ve hızla yayıldı.[19] Zeno'yu memleketinde kuşatma altında tutan Illus ve Trocundes, ona sadakatlerini değiştirerek taraf değiştirdiler.[16][20][21][22] Bizans tarihçisi Theofanis, Illus ve Trocundes'in ihanetini Zeno'nun onlara verdiği sözleri tutmamasına bağlar—Theophanes, bu sözlerin ne olduğunu açıkça belirtmese de, birçok tarihçi Zeno'nun onlara magister militum (başkomutan) unvanını vaat ettiğini düşünmektedir. Ancak tarihçi Mirosław Leszka bu görüşe karşı çıkar ve Theophanes'in bu sözleri uydurmuş olabileceğini savunur. Leszka, Basiliscus'un kendisine yalan söyleyen kişilere askeri komuta vermeyeceğini, bunun yerine onların Basiliscus'un devrileceğinden korktukları ya da ona karşı dini bir muhalefet içinde oldukları için ihanet ettiklerini ileri sürer.[22] Şubat/Mart 476'dan itibaren Basiliscus, halkın tepkisinden korktuğu için Hebdomon Sarayı'nda kaldı; bu haber, Illus ve Trocundes'i de harekete geçirmiş olabilir.[23][24][25] Ayrıca başkentteki bakanlardan mektuplar aldılar. Bu mektuplar, halkın Basiliscus'a olan desteğinin bakanlarının "mali açgözlülüğü" nedeniyle azaldığını ve şehrin artık Zeno'yu geri getirmeye hazır olduğunu bildiriyordu.[26] Illus, Zeno'nun kardeşi Longinus'u kısa süre önce esir almıştı ve bu durumun, tahttan indirilen imparator üzerinde ona bir koz sağladığını düşünmüş olabilir: Zeno ile müttefik olmayı ayarladı ve birleşik güçleriyle birlikte Konstantinopolis'e doğru ilerlemeye başladılar.[20][21][23]
Basiliscus, Armatus'a Trakya ve Konstantinopolis'teki tüm birliklerin yanı sıra saray muhafızlarının da komutasını almasını ve bu üçlüye karşı savaşmalarını emretti. Ancak sadakat yemini etmesine rağmen, Armatus, Zeno'nun onu ömür boyu magister militum praesentalis (saray komutanı) yapmayı ve oğlunu, Basiliscus'u, sezar ilan etmeyi teklif etmesi üzerine Basiliscus'u ihanete uğrattı. Zeno'nun Konstantinopolis'e engellenmeden girmesine izin verdi ve Zeno, Ağustos 476'da şehre hiçbir direnişle karşılaşmadan girdi.[16][21] Basiliscus, Marcus ve ailesi kaçarak bir kiliseye sığındılar; Zeno'nun onları idam etmeyeceğine dair yemin etmesinin ardından dışarı çıktılar. Zeno, onları Kapadokya'daki Limnae'ye sürgün etti, sarnıçta hapsedildiler ve açlıktan ölüme terk edildiler. Bazı kaynaklara göre ise, başları kesilerek idam edildiler.[27][16][19]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Dipnot
- ^ Jones, Martindale & Morris 1980, s. 720.
- ^ Croke 2004, s. 566 & 569.
- ^ a b Ostrogorsky 1956, s. 62.
- ^ Jones, Martindale & Morris 1980, s. 664.
- ^ Croke 2004, s. 572.
- ^ Bury 1923, s. 389.
- ^ Stein 1959, s. 363.
- ^ Twardowska 2014, s. 14.
- ^ Burgess 1992, s. 892.
- ^ a b Twardowska 2014, s. 17–18.
- ^ a b Jones, Martindale & Morris 1980, s. 838–9.
- ^ Bury 1923, s. 390–1.
- ^ Twardowska 2014, s. 16.
- ^ Salamon 1994, s. 184.
- ^ Twardowska 2014, s. 17.
- ^ a b c d e Elton 1998.
- ^ Jones, Martindale & Morris 1980, s. 213.
- ^ Jones, Martindale & Morris 1980, s. 213, 720, 838–9.
- ^ a b Bury 1923, s. 393.
- ^ a b Jones, Martindale & Morris 1980, s. 149, 567, & 1127.
- ^ a b c Friell & Williams 2005, s. 185–6.
- ^ a b Leszka 2013, s. 50–1.
- ^ a b Leszka 2013, s. 51.
- ^ Redies 1997, s. 218.
- ^ Kosiński 2010, s. 78.
- ^ Bury 1923, s. 392–3.
- ^ Jones, Martindale & Morris 1980, s. 214.
- Genel
- Burgess, William Douglas (1992). "Isaurian Factions in the Reign of Zeno the Isaurian". Latomus. 51 (4). ss. 874-880. JSTOR 41536458.
- Bury, J.B. (1923). Bill Thayer (Ed.). History of the Later Roman Empire from the Death of Theodosius I to the Death of Justinian. New York: Dover Publications. ISBN 978-0-4861-4338-5.
- Croke, Brian (2004). "The Imperial Reigns of Leo II". Byzantinische Zeitschrift. 96 (2). ss. 559-575. doi:10.1515/BYZS.2003.559.
- Elton, Hugh (1998). "Flavius Basiliscus (AD 475–476)". De Imperatoribus Romanis. 8 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2021.
- Friell, Gerard; Williams, Stephen (2005). The Rome that Did Not Fall: The Survival of the East in the Fifth Century. Londra: Routledge. ISBN 978-1-134-73545-7.
- Grierson, Philip (1992). Catalogue of Late Roman Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection: From Arcadius and Honorius to the Accession of Anastasius. Washington, D.C.: Dumbarton Oaks Research Library and Collection. ISBN 9780884021933.
- Jones, Arnold Hugh Martin; Martindale, J. R.; Morris, J. (1980). The Prosopography of the Later Roman Empire: Volume 2, AD 395–527. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-20159-9.
- Kosiński, Rafał (2010). "Acacius, Bishop of Constantinople in the years AD 472–489". U schyłku starożytności - Studia źródłoznawcze (Lehçe). Cilt 9. ISSN 2080-8097.
- Leszka, Mirosław Jerzy (2013). "The Career of Flavius Appalius Illus Trocundes". Byzantinoslavica: Revue internationale des Études Byzantines. 71 (1–2). ISSN 0007-7712.
- Ostrogorsky, George (1956). History of The Byzantine State. New Brunswick, Canada: Rutgers University Press. ISBN 9780813511986. OCLC 422217218.
- Redies, Michael (1997). "Die Usurpation des Basiliskos (475-476) im Kontext der aufsteigenden monophysitischen Kirche". Revue Internationale d'Histoire et d'Archéologie (IVe-VIIe siècle) (Almanca). Cilt 5. ss. 211-221. doi:10.1484/J.AT.2.300972.
- Salamon, Maciej (1994). "Basiliscus cum Romanis suis". Studia Moesiaca. OCLC 38043191.
- Stein, Ernst (1959). Histoire du Bas-Empire: Volume 1. Paris, France: Desclée de Brouwer. OCLC 6752757.
- Twardowska, Kamilla (2014). "Empress Verina and the Events of 475-476". Byzantinoslavica - Revue internationale des Études Byzantines. 72 (1–2). ISSN 0007-7712.
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Zeno |
 Bizans ortak imparatoru 475 - Ağustos 476 |
Sonra gelen: Zeno |