Dara, Artuklu
| Dara | |
|---|---|
 | |
 | |
 Mardin | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Mardin |
| İlçe | Artuklu |
| Coğrafi bölge | Güneydoğu Anadolu Bölgesi |
| Nüfus (2000)[1] | |
| • Toplam | 2.623 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0482 |
| Posta kodu | 47000 |
Resmî site [2] | |
Dara, Mardin ilinin Artuklu ilçesine bağlı bir mahalledir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahallede Dara antik kenti bulunmakta olup ismini de bu antik kentten almaktadır. Bu antik kent, İmparator Anastasius'un (491-518) girişimleriyle 505 yılında, Doğu Roma İmparatorluğu’nun doğu sınırını Sasanilere karşı korumak için askeri amaçlı bir garnizon kenti olarak inşa ettirilmiş ve Anastasiopolis adını almıştır. Bununla birlikte antik kent öncesinde burada küçük de olsa bir yerleşimin olduğu değerlendirilmektedir. Bazı Pers tarihçilerine ithafen yerleşimin Arşak Hanedanından Ermenistan Kralı III. Tiridates zamanında kurulduğu ifade edilirken, Britanyalı asker ve araştırmacı Percy Sykes'e göre Tridates'in Dareium adıyla bilinen yerleşime Dara ismini verdiği belirtilmiştir. Dara adının Darab'dan türediği değerlendirilmekte olup Evagrius Skolastikos, Hierapolisli Agapius ve Bar Hebraeus gibi tarihçiler tarafından yerleşim III. Darius'un öldüğü yer olarak gösterilmiştir. Burada kurulan kale, Doğu Roma ve Bizans generallerinin kaldığı müstahkem bir yapı olmuş ve uzun yıllar ileri harekât noktası vazifesi görmüştür. Bu konumu nedeniyle de çok sayıda Sasani saldırısına maruz kalmıştır. 6. yüzyılda antlaşmayla Bizans egemenliğindeki Dara ile Sasani egemenliğindeki Nusaybin bölgede karşılıklı ticaret yapılabilecek yerler olarak belirlemiş ve yerleşim ticaret olarak zenginleşmiştir. 573-591 ve 606-620 yılları arasındaki Sasani egemenliği haricinde Bizans kontrolünde olan yerleşim, 639/640 yılında Arapların hakimiyetine girmiştir. Arap hakimiyetiyle birlikte yerleşim önemini yitirmeye başlamıştır.[1] Emevi ve Abbasi döneminde Hâricîler'in uğrak yerlerinden olması merkezi hükûmete sıklıkla isyan eden bu İslam mezhebinden liderlere zaman zaman merkezlik yapan yerleşimin gelişimini sekteye uğratmış, ilerleyen yıllarda bölgede görülen kabile savaşları da yerleşimi olumsuz etkilemiştir.[2]
10. yüzyılda başlarında buraya gelen İstahri yerleşimi ağaç ve bitkileri bol, içerisinden akarsu geçen küçük bir yerleşim tanımlamış, aynı yüzyılın ikinci yarısında buraya gelen İbn Havkal yerleşimden su kaynakları ve tarım arazilerinin bol olduğu küçük bir kasaba olarak bahsetmiş, 14. yüzyılın ilk yarısında buraya gelen İbn Battuta ise eski şehri harap halde terkedilmiş bir yerleşim olarak tasvir etmiş ve eski şehrin dışında yeni bir yerleşimin olduğunu ifade etmiştir.[3]
Arap hakimiyeti ve sonrasında çeşitli beylikler ve devletlerin hakimiyetinde kalan yerleşim 1516 yılında kesin olarak Osmanlı hakimiyetine girmiştir. 16. yüzyıl Osmanlı kayıtlarında tamamı Müslüman olarak kaydedilen yerleşim Karadere adıyla Mardin sancağına bağlı bir köy olarak yer almakta olup ilk tahririnin yapıldığı 1518 yılında köyde; 10 hane ve 22 mücerred kaydedilmiştir. Kısa süre sonra köy nüfusunda önemli bir artış olmuştur. 1526 yılında 125 hane ve 36 mücerred hane, 1540 yılında 152 hane ve 84 mücerred, 1564 yılında 175 hane ve 80 mücerred bulunmaktadır. Bu yüzyılda köyde bir cami, Şeyh Davut adıyla bilinen bir zaviye, değirmen ve boyahane bulunurken, halkın tarımsal faaliyetlerini; buğday ve arpa gibi tahıllar, pamuk, üzüm ve meyve yetiştiriciliği oluşturmaktadır.[4]
1792-98 yılları arasında Osmanlı topraklarını gezen Guillaume Antoine Olivier seyahatnamesinde yerleşimi "Cara Déré" olarak adlandırırken, 19. yüzyıl seyyahları yerel halk tarafından yerleşimden Kara Dara adıyla da bahsedildiği belirtilmiştir. Bu dönemde yerleşim, antik şehirle genel olarak ayrı durumdadır. Seyyahlar tarafından bu yüzyılda köyde Kürt, Ermeni ve Süryani yerleşik halk bulunduğu, nekropol alanına bazı Kürt ailelerin yerleştiği, Hristiyanların ise günümüzde Zindan adıyla bilinen yerde yaşadığı ifade edilmiştir. 19. yüzyılın ikinci yarısında buraya gelen İngiliz misyoner George Percy Badger, yerleşimde 40 Ermeni ailenin bulunduğunu belirtmiştir. 1903 yılına ait Handbook of Mesopotamia raporuna göre yerleşimde toplamda 85 Müslüman Kürt hane bulunmaktadır.[3] 17 Nisan 1911 tarihinde Dara'yı ziyaret eden Gertrude Bell, yerleşimde 10 evde yaşayan Katolik Ermeni'den bahsetmiştir.[5]
Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan sonra da Dara[6] adıyla Mardin merkeze bağlı görülen yerleşimin adı da 1959 yılında, "yabancı kökten geldiği ve iltibasa yol açtığı" gerekçesiyle 7267 sayılı kanunla Oğuz olarak değiştirilmiş ve 1960 yılı nüfus sayımından itibaren yeni adıyla uzun süre kayıtlarda yer almaya başlamıştır.[7] 2000'lerde köyün ismi tekrar Dara adını almıştır.
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Mardin il merkezine 30 km uzaklıktadır.
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2007 | |
| 2000 | 2623 |
| 1997 | 2802 |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Kütük, Ahmet (2013). "Bizans İmparatorluğu'nun Alternatif İstihkâm Şehri: Dara (Anastasiopolis) Kuruluşu Ve Günümüze Kadarki Durumu" (PDF). Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Dergisi. 8 (2). ortadogu.firat.edu.tr/. ss. 69-84. 17 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Ağustos 2023.
- ^ Karan, Cuma (2019). "Diyâr-ı Bekr Bölgesinde Toplum Ve Ekonomi (İslam Fethinden Hamdânîler'e Kadar/639-905)" (PDF). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı-Doktora Tezi. atauni.edu.tr. s. 21. 17 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Ağustos 2023.
- ^ a b Kütük, Ahmet (2016). "19. Yüzyıl Batılı Seyyahlarının Antik Dara (Anastasiopolis) Şehri ile İlgili Gözlemleri". Artuklu İnsan ve Toplum Bilim Dergisi. 1 (1). DergiPark. ss. 55-63. 6 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2023.
- ^ Göyünç, Nejat (1991). XVI. Yüzyılda Mardin Sancağı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. s. 64.
- ^ Harman Aslan, Ebru; Can, Cengiz (2017). "Arkeolojik Ve Kırsal Mimari Miras Birlikteliğinin Korunabilirliği: Oğuz/Dara Antik Kenti Örneği". Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 16 (62). DergiPark. s. 1067. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2023.
- ^ Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü (1937). "1935 Genel Nüfus Sayımı: Köyler Nüfusu" (PDF). mku.edu.tr. 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1963). "1960 Genel Nüfus Sayımı: İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
 | Türkiye'deki bir mahalle ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |