Herakleia Pontiki
  Herakleia Pontiki Türkiye haritasındaki konumu. | |||||||||||||||
| Konum | Karadeniz Ereğlisi, Zonguldak, Türkiye | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bölge | Bitinya | ||||||||||||||
| Tür | Yerleşim yeri | ||||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||||
| Kurucu | Megara | ||||||||||||||
| Kuruluş | MÖ 560-558 | ||||||||||||||
| İlgili kişi(ler) | Heraklides Pontikus (filozof ve astronom) | ||||||||||||||
| Sit ayrıntıları | |||||||||||||||
Heraclea Pontica _(186658508).jpg)
 | |||||||||||||||
Herakleia Pontiki (Grekçe: Ἡράκλεια Ποντική, Latince: Heraclea Pontica), Bizans ve sonraki dönemlerde Pontoheraclea (Yunanca: Ποντοηράκλεια) olarak da bilinen, Küçük Asya'da Bitinya sahilinde antik bir kent olup, Likus nehrinin ağzında yer alır. Yunan şehir-devleti Megara tarafından kurulmuştur,[1] kuruluş tarihi yaklaşık MÖ 560-558'dir ve Yunanların Archerusian çıkıntısına (Bababurnu) bitişik mağaradan yeraltı dünyasına girdiğine inandıkları Herakles'in ismi verilmiştir.
Antik şehrin yerinde günümüzde Türkiye'de Zonguldak iline bağlı Karadeniz Ereğlisi ilçesi vardır.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Herakleia Pontiki, yaklaşık MÖ 560-558 yıllarında Yunan şehir devleti Megara tarafından kurulmuştur.[1] Kent, adını Yunanlıların bitişiğindeki Acherusian Burnu'ndaki bir mağaradan yeraltı dünyasına girdiğine inandıkları Herakles'ten almıştır.
Kolonistler, kısa sürede yerli Mariandynleri boyunduruk altına aldı.[2] Ancak, helot benzeri serfler haline gelen Mariandynlerin kendi toprakları dışında köle olarak satılmaması konusunda anlaştılar.
Zengin ve verimli komşu topraklardan ve doğal limanının deniz balıkçılığından yararlanarak hızla zenginleşen Heraclea, kısa süre sonra kontrolünü doğuda Cytoros'a (Cide yakınlarındaki Gideros) kadar sahil boyunca genişletti. Hatta Karadeniz'de kendi kolonilerini (Cytorus, Callatis ve Chersonesus) kurdu. Kent, filozof Heraklides Pontikus'un doğduğu yerdir.
Galatlar ve Bitinyalılar tarafından sert bir şekilde sarsılan kentin refahı, Mithridates Savaşları'nda tamamen yok oldu.[2]
Herakleia Pontikili Memnon (MS 1. yüzyılda yaşamış), kendi memleketi olan Herakleia Pontiki'nin yerel tarihini anlatan, en az on altı kitaptan oluşan bir eser yazmıştır. Bu eser günümüze ulaşamamıştır; ancak I. Fotios'un Bibliotheca adlı çalışması, eserin günümüze ulaşan tek kısmı olduğu anlaşılan 9-16. kitaplarının yoğunlaştırılmış bir özetini korumuştur.
Bu kitaplar, tiran Klearkhos'un yönetimiyle (MÖ yaklaşık 364-353) başlar ve Julius Caesar'ın sonraki yıllarına (MÖ yaklaşık 40) kadar uzanır. İçerisinde, Bitinyalıların Asya'ya barbar Galyalıları getirmesi gibi birçok ilgi çekici olayı barındırır. Galyalılar başlangıçta Heraclealılarla ittifak kurmuş, ancak daha sonra onlara karşı şiddetle dönmüşlerdir.
Ardından, Herakleia Pontiki 1000 yıldan fazla bir süre Doğu Roma İmparatorluğu'nun bir parçası oldu. Türkler, 1071'deki Malazgirt Savaşı'ndan sonra bölgeyi yağmaladı. Trabzon hükümdarı I. Alexios Komnenos'un kardeşi David Komnenos, 1205'te Herakleia Pontiki'yi ele geçirdi ve burayı Paflagonya adını verdiği egemenliğinin başkenti yaptı; ancak 1214'te şehri I. Theodoros Laskaris'e kaybetti. Theodoros, burayı önemli bir sınır kalesi haline getirdi.
1261'den sonra Cenevizliler burada bir koloniye sahipti. Türkler 1360'ta Paflagonya'yı fethettiğinde, Cenevizliler şehri zayıflayan Bizans İmparatorluğu'ndan satın aldı.[3] Heraclea, buraya çok sayıda yerleşen Cenevizlilerin önemli bir ticaret merkezi olarak gelişti. Kasabaya bakan bir tepedeki harabe halindeki kale, bu dönemin bir kalıntısıdır. Şehrin İtalyanca adı Pontarachia idi. Cenevizliler, 1453'ten sonra Osmanlılar tarafından ele geçirilene kadar şehri ellerinde tuttular.[4][5]
Önemli insanlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Herodorus, mitograf, Heraklea'da doğdu.[6]
- Heraklides Pontikus, filozof ve astronom, Heraklea'da doğdu[7]
- Pontuslu Evagrius, filozof, keşiş ve münzevi
- Ksenagoras (tarihçi), tarihçi[8]
- Herakleialı Memnon, tarihçi
- Herakleialı Bryson, matematikçi ve sofist
- Herakleialı Klearkhos, Onun tiranı aclea
- Herakleialı Timotheus, Clearchus'un oğlu ve ölümünden sonra onun yerini aldı
- Herakleialı Khion, Platon'un öğrencisi, Heraklea'nın tiranı
- Herakleialı Oxyathres, filozof
- Khamaeleon, filozof
- Herakleialı Promathidas, tarihçi[9][10]
- Herakleialı Marcian, coğrafyacı
- Heraklea'dan Nicetas, Metropolitan Heraklea
- Herakleialı Dionysius, Heraklea'nın tiranı
- Amastris, Herakleia'nın tiranı, Pers Kralı III. Darius'un yeğeni
- Diogenianus, Yunan dilbilgisi uzmanı
- Theaitetos (filozof), filozof, Platon'un öğrencisi[11]
- Theodor Stratelates, Yüce şehit olarak kutsanmış şehit ve asker aziz
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Pausanias, Description of Greece, Elis 1, chapter 26, section 7". www.perseus.tufts.edu. 7 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2025-07-08.
- ^ a b David George Hogarth, 1911
- ^ "Genoese portolan nautical chart. The oldest original cartographic artifact in the Library of Congress. Second quarter of the 14th century". 11 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Kazhdan, Alexander P. - The Oxford Dictionary of Byzantium - Volume 2 (1991, Oxford University Press), entry "Herakleia Pontike"
- ^ "Encyclopedia Britannica - entry 'Ereğli'". 16 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Moore, Christopher (Mayıs 2017). "Filozof Heracles (Herodorus, Fr. 14)". The Classical Quarterly. Cambridge University Press. 67 (1): 27–48. doi:10.1017/S0009838817000404.
- ^
Smith, William, (Ed.) (1854–1857). "Heraklea". Yunan ve Roma Coğrafya Sözlüğü (İngilizce). Londra: John Murray.
- ^ "Suda Ansiklopedisi, nu.598". 4 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2024.
- ^ "Athenaeus, Deipnosophistae, §11.77". 4 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2024.
- ^ 7gr.htm#295a Athenaeus, Deipnosophistae, §7.2957[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Suda, theta, 94". 4 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2024.
Literatür
[değiştir | kaynağı değiştir]
Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Heraclea". Encyclopædia Britannica (11. bas.). Cambridge University Press.- Bu madde artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Hogarth, David George (1911). "Heraclea s.v. Heraclea Pontia". Chisholm, Hugh (Ed.). Encyclopædia Britannica. 13 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 308.
- "Outpost of Hellenism: The Emergence of Heraclea on the Black Sea", Stanley Mayer Burstein, University of California Publications: Classical Studies, 14 (Berkeley, 1976).
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Coin minted in Heraclea Pontica 3rd–2nd century BC.
- Photius's Bibliotheca 224, Memnon of Heraclea, History of Heraclea25 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
