Ülkelere göre idam cezası
Ölüm cezası olarak da adlandırılan idam cezası, bir suçun cezası olarak kişinin devlet onayıyla öldürülmesidir. Tarih boyunca dünyanın hemen hemen her yerinde uygulanmıştır. 2010'lu yıllar itibarıyla birçok ülke idam cezasını ya kaldırmış ya da uygulanmasını durdurmuştur.[1][2][3][4][5][6][7] 2022 yılında en çok idam cezasının uygulandığı beş ülke, çoktan aza doğru şunlardır: Çin, İran, Suudi Arabistan, Mısır ve Amerika Birleşik Devletleri.[8]
Birleşmiş Milletlere üye 193 ülke ve iki gözlemci devlet, idam cezasının uygulanmasına bağlı olarak genellikle dört kategoriye ayrılır. 2024 itibarıyla:[9]
- 53 ülkede (%27) hem kanunen hem de uygulamada idam cezasını yürürlüktedir.
- 22 ülkede (%11) adi suçlar için kanunen yürürlüktedir ancak de facto olarak (uygulamada) kaldırılmıştır. Yani Uluslararası Af Örgütü standartlarına göre, idam cezası en az 10 yıldır uygulanmamıştır ve infazların gerçekleştirilmemesi yönünde bir politikaya veya yerleşik bir içtihada sahiptir.[10]
- 10 ülkede (%5) bazı istisnai haller dışında (savaş gibi) tamamen kaldırılmıştır. En son olarak Gana (2023), Zambiya (2022), Ekvator Ginesi (2022) ve Burkina Faso (2018).
- 110 ülkede (%56) idam cezası hem tamamen kaldırmıştır; en son olarak Zimbabve (2024), Papua Yeni Gine (2022), Orta Afrika Cumhuriyeti (2022), Sierra Leone (2021) ve Kazakistan (2021).
İdam cezasının yürürlükten kaldırılma kronolojisi[değiştir | kaynağı değiştir]
Aşağıdaki tabloda, ölüm cezasını tamamen kaldıran BM üyesi veya BM gözlemci statüsüne sahip 109 bağımsız devlet kronolojik sırayla listelenmektedir. 1863'te Venezüella'nın idam cezasını kaldırmasını takip eden yüz yıl içinde, geçici olanları saymazsak, yalnızca 11 ülke daha cezayı kaldırdı. 1960'lardan itibaren cezanın kaldırılması çok daha popüler hale geldi. Soğuk Savaş'ın sona ermesinin ardından birçok ülke onu cezayı kaldırdı. 1990'larda 36, 2000'lerde 23, 2010'larda 11 ve 2020'lerde şu ana kadar 7 ülke idam cezasını kaldırdı.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Death sentences and executions in 2012". Amnesty International. 10 Nisan 2013. 12 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2024.
- ^ Leigh B. Bienen (2011). Murder and Its Consequences: Essays on Capital Punishment in America. 2. Northwestern University Press. s. 143. ISBN 978-0-8101-2697-8.
- ^ Michael H. Tonry (2000). The Handbook of Crime & Punishment. Oxford University Press. s. 3. ISBN 978-0-19-514060-6.
- ^ Reichert, Elisabeth (2011). Social Work and Human Rights: A Foundation for Policy and Practice. Columbia University Press. s. 89. ISBN 978-0-231-52070-6.
- ^ Durrant, Russil (2013). An Introduction to Criminal Psychology. Routledge. s. 268. ISBN 978-1-136-23434-7.
- ^ Clifton D. Bryant; Dennis L. Peck (2009). Encyclopedia of Death & Human Experience. Sage Publications. s. 144. ISBN 978-1-4129-5178-4.
- ^ Roberson, Cliff (2015). Constitutional Law and Criminal Justice, Second Edition. CRC Press. s. 188. ISBN 978-1-4987-2120-2.
- ^ "Death Sentences and Executions 2022". Amnesty International. 2022. 30 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2023.
- ^ "Abolitionist and Retentionist Countries as of December 2022". Amnesty International. May 2023. 5 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2024.
- ^ "DEATH SENTENCES AND EXECUTIONS REPORT 2015". Amnesty International. April 2016. 14 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2016.