Ahî Evran: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
k Anlam ayrımı sayfalarına verilen bağlantı asıl maddeye bağlandı. |
k Anlam ayrımı sayfalarına verilen bağlantı asıl maddeye bağlandı. |
||
| 26. satır: | 26. satır: | ||
1204 yılında [[Anadolu Selçukluları]] sultanı [[I. Gıyaseddin Keyhüsrev]]'ı göndermiş, buna karşılık bazı ilim adamları ile birlikte Ahi Evran de [[Anadolu]]'ya gelmiştir. Ahi Evran [[Kayseri]]'ye yerleşmiş ve [[Fütüvvet|Fütüvvet Teşkilâtından]] esinlenerek ilk [[Ahilik|Ahi Teşkilâtını]] burada kurmuştur. [[I. Gıyaseddin Keyhüsrev|Keyhüsrev]] tarafından desteklenen teşkilâtın lideri olan ''Debbağ Ahi Evran'' [[Kayseri]]'de pek çok sanatın icra edildiği sanayi sitesinde hizmet vermiştir.<ref>Pek çok kaynakta Ahiliğin ilk Kırşehir'de kurulduğu yazmaktadır ancak bu bilgi yanlıştır. Mikail Bayram bu tespiti Evhaddü'd Din Kirmani'ye dayandırmaktadır. Ayrıca bkz: Mikail Bayram, ''Ahi Evran ve Ahi Teşkilâtının Kuruluşu'', Konya 1991, s.82</ref> |
1204 yılında [[Anadolu Selçukluları]] sultanı [[I. Gıyaseddin Keyhüsrev]]'ı göndermiş, buna karşılık bazı ilim adamları ile birlikte Ahi Evran de [[Anadolu]]'ya gelmiştir. Ahi Evran [[Kayseri]]'ye yerleşmiş ve [[Fütüvvet|Fütüvvet Teşkilâtından]] esinlenerek ilk [[Ahilik|Ahi Teşkilâtını]] burada kurmuştur. [[I. Gıyaseddin Keyhüsrev|Keyhüsrev]] tarafından desteklenen teşkilâtın lideri olan ''Debbağ Ahi Evran'' [[Kayseri]]'de pek çok sanatın icra edildiği sanayi sitesinde hizmet vermiştir.<ref>Pek çok kaynakta Ahiliğin ilk Kırşehir'de kurulduğu yazmaktadır ancak bu bilgi yanlıştır. Mikail Bayram bu tespiti Evhaddü'd Din Kirmani'ye dayandırmaktadır. Ayrıca bkz: Mikail Bayram, ''Ahi Evran ve Ahi Teşkilâtının Kuruluşu'', Konya 1991, s.82</ref> |
||
1227 ile 1228 yılları arasında muhtemelen Sultan [[I. Alaeddin Keykubad]]'ın arzusuyla Konya'ya yerleşen Ahi Evran, burada da sanatını icra etmiştir. Fakat Ahilerin en büyük hamisi olan Sultan I. Alaeddin Keykubad, [[II. Gıyaseddin Keyhüsrev]]'in tertiplediği bir suikast sonucu öldürülünce, pek çok Ahi ve [[Türkmen]] cezalandırılmış, Ahi Evran de hapsedilmiştir. [[II. Gıyaseddin Keyhüsrev]]'in ölümünden sonra 1245 yılında serbest bırakılan Ahi Evran, [[Denizli]]'ye geçmiştir. 1247'de, [[Mevlana]]'nın oğlu Alaeddin Çelebi'nin [[Mevlana]]'nın hocası [[Şems-i Tebrizi]]'nin öldürülmesinde parmağı olduğu iddiası yayılmıştır.<ref name="ahiyan">*{{Web kaynağı | yazar = ahiyan.org | başlık = Ahi Evran | url = http://www.ahiyan.org/ahi-evran.html | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150822025741/http://ahiyan.org/ahi-evran.html | arşivtarihi = 22 Ağustos 2015 | erişimtarihi = 21 Mart 2012 | ölüurl =evet}} {{tr}} (21 Mart 2012).</ref> Ayrıca Ahi Evran ile Alaeddin Çelebi'nin bu süreçte birlikte olduğu ve Mevlana ve hocası Şems-i Tebrizi ile Ahi Evran arasında çekişme olduğu bilinmektedir.<ref name="husgaz">*{{Web kaynağı | yazar = huseyingazi.org.tr | başlık = Ahi Evran | url = http://www.huseyingazi.org.tr/makale.asp?id=19&ahi-evren | arşivurl = https://web.archive.org/web/20140202151909/http://www.huseyingazi.org.tr/makale.asp?id=19&ahi-evren | arşivtarihi = 2 Şubat 2014 | erişimtarihi = 21 Mart 2012 | ölüurl =evet}} {{tr}} (21 Mart 2012).</ref><ref name="sosars">*{{Web kaynağı | yazar = sosyalarastirmalar.com | başlık = Ahi Evran Veli'nin Doğduğu Şehir Hoy: Farsça ve Arapça Kaynaklara Göre | url = https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:7vOJ3D_jYbEJ:www.sosyalarastirmalar.com/cilt3/sayi10pdf/mukaddem_aliriza.pdf+&hl=tr&gl=tr&pid=bl&srcid=ADGEEShW1T-_SIfqZG4464Isam-S7D-jkoiB_kxAD4AE6s8VNgG1KnlN8tZibV7meyhtPTfMI2fhV2KXwJOVHFuVOG1RxIDljQUN2LOeGaPZCm4iJejtLq8L5it8U8VsqTQ_kthr8Nsi&sig=AHIEtbTPUJwqW-wusCTVlywziwSt5J5PSg | arşivengelli = evet | erişimtarihi = 2 Nisan 2022 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20160629114837/https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache%3A7vOJ3D_jYbEJ%3Awww.sosyalarastirmalar.com%2Fcilt3%2Fsayi10pdf%2Fmukaddem_aliriza.pdf+&hl=tr&gl=tr&pid=bl&srcid=ADGEEShW1T-_SIfqZG4464Isam-S7D-jkoiB_kxAD4AE6s8VNgG1KnlN8tZibV7meyhtPTfMI2fhV2KXwJOVHFuVOG1RxIDljQUN2LOeGaPZCm4iJejtLq8L5it8U8VsqTQ_kthr8Nsi&sig=AHIEtbTPUJwqW-wusCTVlywziwSt5J5PSg |arşivtarihi= 29 Haziran 2016 | ölüurl = hayır }} {{tr}} (21 Mart 2012).</ref> Bu olaydan sonra da [[Kırşehir]]'e gidip yerleşir ve hayatının sonuna kadar (15 yıl <ref name="ahiyan" />) burada kalır.<ref>Salih Özkan, age s.46</ref> |
1227 ile 1228 yılları arasında muhtemelen Sultan [[I. Alaeddin Keykubad]]'ın arzusuyla Konya'ya yerleşen Ahi Evran, burada da sanatını icra etmiştir. Fakat Ahilerin en büyük hamisi olan Sultan I. Alaeddin Keykubad, [[II. Gıyaseddin Keyhüsrev]]'in tertiplediği bir suikast sonucu öldürülünce, pek çok Ahi ve [[Türkmen]] cezalandırılmış, Ahi Evran de hapsedilmiştir. [[II. Gıyaseddin Keyhüsrev]]'in ölümünden sonra 1245 yılında serbest bırakılan Ahi Evran, [[Denizli]]'ye geçmiştir. 1247'de, [[Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî|Mevlana]]'nın oğlu Alaeddin Çelebi'nin [[Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî|Mevlana]]'nın hocası [[Şems-i Tebrizi]]'nin öldürülmesinde parmağı olduğu iddiası yayılmıştır.<ref name="ahiyan">*{{Web kaynağı | yazar = ahiyan.org | başlık = Ahi Evran | url = http://www.ahiyan.org/ahi-evran.html | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150822025741/http://ahiyan.org/ahi-evran.html | arşivtarihi = 22 Ağustos 2015 | erişimtarihi = 21 Mart 2012 | ölüurl =evet}} {{tr}} (21 Mart 2012).</ref> Ayrıca Ahi Evran ile Alaeddin Çelebi'nin bu süreçte birlikte olduğu ve Mevlana ve hocası Şems-i Tebrizi ile Ahi Evran arasında çekişme olduğu bilinmektedir.<ref name="husgaz">*{{Web kaynağı | yazar = huseyingazi.org.tr | başlık = Ahi Evran | url = http://www.huseyingazi.org.tr/makale.asp?id=19&ahi-evren | arşivurl = https://web.archive.org/web/20140202151909/http://www.huseyingazi.org.tr/makale.asp?id=19&ahi-evren | arşivtarihi = 2 Şubat 2014 | erişimtarihi = 21 Mart 2012 | ölüurl =evet}} {{tr}} (21 Mart 2012).</ref><ref name="sosars">*{{Web kaynağı | yazar = sosyalarastirmalar.com | başlık = Ahi Evran Veli'nin Doğduğu Şehir Hoy: Farsça ve Arapça Kaynaklara Göre | url = https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:7vOJ3D_jYbEJ:www.sosyalarastirmalar.com/cilt3/sayi10pdf/mukaddem_aliriza.pdf+&hl=tr&gl=tr&pid=bl&srcid=ADGEEShW1T-_SIfqZG4464Isam-S7D-jkoiB_kxAD4AE6s8VNgG1KnlN8tZibV7meyhtPTfMI2fhV2KXwJOVHFuVOG1RxIDljQUN2LOeGaPZCm4iJejtLq8L5it8U8VsqTQ_kthr8Nsi&sig=AHIEtbTPUJwqW-wusCTVlywziwSt5J5PSg | arşivengelli = evet | erişimtarihi = 2 Nisan 2022 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20160629114837/https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache%3A7vOJ3D_jYbEJ%3Awww.sosyalarastirmalar.com%2Fcilt3%2Fsayi10pdf%2Fmukaddem_aliriza.pdf+&hl=tr&gl=tr&pid=bl&srcid=ADGEEShW1T-_SIfqZG4464Isam-S7D-jkoiB_kxAD4AE6s8VNgG1KnlN8tZibV7meyhtPTfMI2fhV2KXwJOVHFuVOG1RxIDljQUN2LOeGaPZCm4iJejtLq8L5it8U8VsqTQ_kthr8Nsi&sig=AHIEtbTPUJwqW-wusCTVlywziwSt5J5PSg |arşivtarihi= 29 Haziran 2016 | ölüurl = hayır }} {{tr}} (21 Mart 2012).</ref> Bu olaydan sonra da [[Kırşehir]]'e gidip yerleşir ve hayatının sonuna kadar (15 yıl <ref name="ahiyan" />) burada kalır.<ref>Salih Özkan, age s.46</ref> |
||
<gallery> |
<gallery> |
||
| 33. satır: | 33. satır: | ||
== Ölümü == |
== Ölümü == |
||
Ömrünün sonlarına doğru Anadolu Selçuklu Devletindeki taht mücadelelerine karışır ve [[II. İzzeddin Keykavus]] tarafını tutar. [[Mevlana]] ve çevresi ile siyasi ihtilafa düşer. Bu ihtilafta da Mevlana'nın oğlu Alaeddin Çelebi Ahi Evran'ın yanındadır. |
Ömrünün sonlarına doğru Anadolu Selçuklu Devletindeki taht mücadelelerine karışır ve [[II. İzzeddin Keykavus]] tarafını tutar. [[Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî|Mevlana]] ve çevresi ile siyasi ihtilafa düşer. Bu ihtilafta da Mevlana'nın oğlu Alaeddin Çelebi Ahi Evran'ın yanındadır. Mevlana'nın diğer oğlu Sultan Veled'in, Ahi Evran'ın ölümü üzerine yazdığı rubaide geçen ay tutulmasına dayanarak 12 Nisan 1261'deki meydana gelen parçalı ay tutulması aynı zamanda Ahi Evran'ın ölüm günüdür. ''(İÜ Fen Fakültesi Astronomi Bölümü Öğretim üyesi Doç. Dr. Tarık Gökmen'e göre)''<ref>Mikail Bayram / Ahi Evran - Mevlana Mücadelesi / 3. Baskı, pages.207</ref> Anadolu'nun [[Moğol istilaları|Moğol istilası]] sırasında Moğollar tarafından öldürüldüğü iddia edilir. Bir başka iddia ise Mevlana'nın müridi olan [[Caca Bey|Nurettin Caca Bey]] tarafından öldürüldüğüdür. |
||
== Diğer bilgiler == |
== Diğer bilgiler == |
||
Sayfanın 17.07, 9 Nisan 2023 tarihindeki hâli
| Makale serilerinden |
Ahî Evran | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Mahmud bin Ahmed Nasirûddin 1171 Hoy |
| Ölüm | 12 Nisan 1261 (90 yaşında) Kırşehir |
| Defin yeri | Kırşehir, Pîr Ahî Evran Velî Türbesi |
| Milliyet | Türkmen (Türk) |
| Diğer ad(lar)ı | Pîr Ahî Evran Velî |
| Meslek | Filozof, Şair, Pîr ve Tasavvuf Âlimi |
| Tanınma nedeni | Alevî-Bektâşî Tarikatına bağlı olmakla birlikte Ahîlik Teşkilât'ın kurucusu |
| Dini İslam (Alevî-Bektâşî) | |
Ahî Evran, Pîr Ahî Evrân Velî veya tam adıyla Pîr Mahmud bin Ahmed Nasirûddin Ahî Evran bin Abbas Velî (1171 - 12 Nisan 1261) 13. yüzyılda yaşamış Alevî Türkmen Pîr ve Şeyhi.[1]
Gerçek kişiliği menkıbeler içinde kaybolmuş bir tarihî şahsiyettir. Horasan'ın Hoy kasabasında doğan Ahî Evran, uzun bir yolculuğun ardından Horasan'dan geldiği Anadolu'da seyyid Hacı Bektaş Velî'nin Alevî-Bektâşî, tasavvufî Türkmen tarikatına bağlanmış, kendi adıyla adlanan Ahîlik Teşkilât'ın kurucusu olmuştur. Debbağların (dericilerin) Alevî Türkmen pîr ve şeyhi, 32 çeşit esnaf ve sanatkârın lideridir.[1]
Hayâtı ve şâhsiyeti
Ahi Evran'nın doğum tarihi kesin olmamakla birlikte 1171 yılında İran'ın Hoy kasabasında dünyaya geldiği tahmin edilmektedir. Hoy kasabası daha Büyük Selçuklu hükümdârı Tuğrul Bey'den beri Türkmen yerleşim bölgesidir.[2]
Ahi Evran'ın çocukluğu ve tahsil devresi Azerbaycan'da geçmiştir. Bundan sonra Horasan ve Maveraünnehir bölgesine gelip o yöredeki büyük üstadlardan dersler almıştır. 1203 veya 1204 yılında Bağdat'a gelmiş ve burada tanıştığı Evhaddü'd Din Kirmanî'nin tavsiyesiyle Abbasi halifesi Nasır Lidinillah'ın kurmuş olduğu Fütüvvet Teşkilâtına katılmış ve bu teşkilatın önde gelen şeyhleriyle temas kurma imkânı bulmuş, başta Kirmanî olmak üzere birçok üstaddan istifade etmiştir. O dönemde Bağdat'ın ilim ve irfan merkezi olması, Ahi Evran'ın çok yönlü bir fikir adamı olarak yetişmesini sağlamıştır.[3]
1204 yılında Anadolu Selçukluları sultanı I. Gıyaseddin Keyhüsrev'ı göndermiş, buna karşılık bazı ilim adamları ile birlikte Ahi Evran de Anadolu'ya gelmiştir. Ahi Evran Kayseri'ye yerleşmiş ve Fütüvvet Teşkilâtından esinlenerek ilk Ahi Teşkilâtını burada kurmuştur. Keyhüsrev tarafından desteklenen teşkilâtın lideri olan Debbağ Ahi Evran Kayseri'de pek çok sanatın icra edildiği sanayi sitesinde hizmet vermiştir.[4]
1227 ile 1228 yılları arasında muhtemelen Sultan I. Alaeddin Keykubad'ın arzusuyla Konya'ya yerleşen Ahi Evran, burada da sanatını icra etmiştir. Fakat Ahilerin en büyük hamisi olan Sultan I. Alaeddin Keykubad, II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in tertiplediği bir suikast sonucu öldürülünce, pek çok Ahi ve Türkmen cezalandırılmış, Ahi Evran de hapsedilmiştir. II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in ölümünden sonra 1245 yılında serbest bırakılan Ahi Evran, Denizli'ye geçmiştir. 1247'de, Mevlana'nın oğlu Alaeddin Çelebi'nin Mevlana'nın hocası Şems-i Tebrizi'nin öldürülmesinde parmağı olduğu iddiası yayılmıştır.[5] Ayrıca Ahi Evran ile Alaeddin Çelebi'nin bu süreçte birlikte olduğu ve Mevlana ve hocası Şems-i Tebrizi ile Ahi Evran arasında çekişme olduğu bilinmektedir.[6][7] Bu olaydan sonra da Kırşehir'e gidip yerleşir ve hayatının sonuna kadar (15 yıl [5]) burada kalır.[8]
Ölümü
Ömrünün sonlarına doğru Anadolu Selçuklu Devletindeki taht mücadelelerine karışır ve II. İzzeddin Keykavus tarafını tutar. Mevlana ve çevresi ile siyasi ihtilafa düşer. Bu ihtilafta da Mevlana'nın oğlu Alaeddin Çelebi Ahi Evran'ın yanındadır. Mevlana'nın diğer oğlu Sultan Veled'in, Ahi Evran'ın ölümü üzerine yazdığı rubaide geçen ay tutulmasına dayanarak 12 Nisan 1261'deki meydana gelen parçalı ay tutulması aynı zamanda Ahi Evran'ın ölüm günüdür. (İÜ Fen Fakültesi Astronomi Bölümü Öğretim üyesi Doç. Dr. Tarık Gökmen'e göre)[9] Anadolu'nun Moğol istilası sırasında Moğollar tarafından öldürüldüğü iddia edilir. Bir başka iddia ise Mevlana'nın müridi olan Nurettin Caca Bey tarafından öldürüldüğüdür.
Diğer bilgiler
Ahi Evran, 1205 yılında Kermani'nin kızı Fatma Bacı ile evlendi. Ahiliğe kadınlar giremediği için Fatma Bacı da Bacıyan-ı Rum (Anadolu Kadınları) teşkilatını kurmuş ve Kadın Ana olarak tanınmıştı. Ahi Evran’ın şeyhliği altında 13. yüzyılda Ankara ve Kırşehir’de toplanan Ahiler, kısa sürede Selçuklu şehirlerine yayılmışlardı. Osmanlı devletinin kuruluşunda etkili olmuşlardır.
Velâyetnâme adlı eserinde Hacı Bektaş-ı Velî'nin sık sık Kırşehir'i ve Ahi Evran'ı ziyareti, onunla sohbetlerini anlatır. 13. yüzyıl'da Anadolu'dan geçen ünlü seyyah İbn-i Batuta da Burdur, Gölhisar, Ladik, Milas, Gerçin, Konya, Niğde, Aksaray, Kayseri, Sivas, Gümüş, Erzincan, Erzurum, Birgi, Tire, Manisa, Balıkesir, Bursa, Görele, Geyve, Yenice, Mudurnu, Bolu, Kastamonu, Sinop gibi Anadolu şehirlerindeki ahi zaviyelerinden bahsetmekte ve buralarda misafir olduğunu zikretmektedir.[10]
Kırşehir'de adını taşıyan Ahi Evran Üniversitesi, 2006 yılında kurulmuştur. Ayrıca adının içinde "Ahi Evran" bulunan birçok lise ve mahalle adı vardır.
Folklorik Ahî Evran
Mudurnu’daki tabakların (sepicilerin) inanışına göre Ahi Evran Muhammed’in ve Ali’nin çağdaşı olup, buradan derlenen bir anlatıda ‘Evranlar (ejderhalar) gibi savaştı’ diye Ali ona kızını vermiş; Medine’de düğünü yapılmıştır. Gelen koyunların derisi yığılmış; Ahi Evran onları sepilemiş, boyamış, çeyiz gibi asmış. Ali kamçısı ile bu derileri perdahlamış. İşte, sepicilere göre, açıcıların piri de Ali sayılır. Ahi Evran’a peygamber dua etmiş: ‘-Senin izninle olsun otuz iki saat’ demiş. İşte bunun için deriden otuz iki sanat sayarlar, hepsi Ahi Evran'ı pir tanırlar. Onların hepsinin kalfalarına tabakların şeyhleri peştamal kuşatırlardı.[11]
Resim galerisi
-
Trabzon'da bulunan Ahi Evran Camii -
Trabzon'da yer alan Ahi Evran Dede Kitabesi -
Kırşehir'de bulunan Ahi Evran Camii ve Türbesi. -
Kırşehir'de Ahi Evran Türbesi bilgilendirme levhası.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b "Ahîlik Türkmen Teşkilâtı ve Alevî-Bektâşî Türkmen Tarihi". 19 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2020.
- ^ Mikail Bayram, Ahi Evran ve Ahi Teşkilâtının Kuruluşu, Konya 1991, s.135
- ^ Salih Özkan, Türk Eğitim Tarihi, Nobel Yayım Dağıtım, 2.basım Mart 2008, s.44 ISBN 978-605-395-089-9
- ^ Pek çok kaynakta Ahiliğin ilk Kırşehir'de kurulduğu yazmaktadır ancak bu bilgi yanlıştır. Mikail Bayram bu tespiti Evhaddü'd Din Kirmani'ye dayandırmaktadır. Ayrıca bkz: Mikail Bayram, Ahi Evran ve Ahi Teşkilâtının Kuruluşu, Konya 1991, s.82
- ^ a b *ahiyan.org. "Ahi Evran". 22 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2012. (Türkçe) (21 Mart 2012).
- ^ *huseyingazi.org.tr. "Ahi Evran". 2 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2012. (Türkçe) (21 Mart 2012).
- ^ *sosyalarastirmalar.com. "Ahi Evran Veli'nin Doğduğu Şehir Hoy: Farsça ve Arapça Kaynaklara Göre". 29 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2022. (Türkçe) (21 Mart 2012).
- ^ Salih Özkan, age s.46
- ^ Mikail Bayram / Ahi Evran - Mevlana Mücadelesi / 3. Baskı, pages.207
- ^ Fuat Köprülü, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar Ankara 1984 s.211
- ^ Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınevi. Ankara, 2009 s. 795
Dış bağlantılar
- Ahi Evran'ın Hayatı 9 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Ahi Evran'in Hayatı 1
- Ahi Evran'ın Hayatı 2 20 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Ahi Kültürünü Araştırma ve Eğitim Vakfı / Ahi Evran'ın hayatı
| Kavramlar |  | |
|---|---|---|
| Uygulamalar | ||
| Tasavvuf tarikât listesi | ||
