Dört Kapı Kırk Makam
| Makale serilerinden |
 |
Dört Kapı Kırk Makam, islamın temel öğretisi, genel kurallar bütünü, Allah'a giden yolda geçirilmesi gereken aşamalar bütünüdür. Öğretisi Muhammed döneminde İslam diniyle birlikte doğmuştur[kaynak belirtilmeli], her kapı ve her makam Kur'an ayetlerine dayanmaktadır. Ehl-i beyt ile devam etmiş, son yıllarda yapılan tarih araştırmaları ve analizler sonucunda bu anlayışın Hoca Ahmed Yesevî'nin Ehli Beyt'e ulaşan icazetnâme ve Tarikat Silsilesiyle İmam Ali Rıza'ya, yani Horasan'a ulaştığı bilinmektedir. Böylece Anadolu Türkmen ocakların temellerini atarak sistem haline getirilmiştir. Türkmen Ocakların Ehli Beyte ulaştığı ve günümüz Bektaşi Tarikatın silsile yoluyla Yesevi tarikatına ve dolaylısıyla da İmam Ali Rıza'ya ulaştığı bilinmektedir. Tasavvuf Tarikatların silsilesi Ehli Beyt'e dayanmaktadır, bunun için tasavvufta kendileri gibi tasavvuf ehli bir kimsenin önderlik / Pirlik makamında olması zorunludur.[1]
Horasan Tasavvûf Okulu[değiştir | kaynağı değiştir]
“Horasan Tasavvûf Okulu”da, bu okulun ortaya çıktığı toplumsal ortamda, eski Ortaasyada, Ortadoğuda ve Anadoluda din ve inanışlarına kadar giden izlerini bulmak olasıdır. Hacı Bektaş-ı Veli ve Bektaşîlik de zaten bu kaynakların bireşimsel ürünüdür.
Bektaşîlik, “Dört Kapı Kırk Makam” öğretisiyle somutlaşmış, ayakları yere basmıştır.[kaynak belirtilmeli] İnsanı ve giderek Bektaşi toplumunu bu olgunlaşma/ yetişme evrelerinden geçirerek yaratılmaya çalışılır.[kaynak belirtilmeli] Bu yolla inanç, çeşitli kapı ve makamlara ayrılarak insanlar kurallara boğulmak istenmemektedir. Tam tersine insanların karşısına sayısız seçenekler sunularak inançsal, düşünsel ve ahlâksal yaşamı kolaylaştırılmaya çalışılmaktadır.[kaynak belirtilmeli]
Her Bektaşî’nin yaşamı boyunca ezberlediği “Dört Kapı Kırk Makam”a genellikle Hacı Bektaş-ı Veli’nin “Makalat” ile “Fevaid” adlı kitaplarında ve “Buyruk”larda yer verilmiş, işlenmiştir.[kaynak belirtilmeli] Kapı dörttür. Bunlar sırasıyla; Şeriat, Tarikât,Marifet ve Hakikât kapılarıdır. Her kapının onar makamı vardır. Böylece toplamda kırk makam olmaktadır.[kaynak belirtilmeli]
Tasavvufta "Dört Kapı"[değiştir | kaynağı değiştir]
Tasavvufta "Mârifetullâh" (İrfân/Gnosis) makâmına ulaşmadan evvel geçilmesi gereken "Dört Kapı" bulunmaktadır.
Dört Kapı[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu "Dört Kapı" mertebelerine göre aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır.
Bu kapılar ile makamlar arasındaki ilişkiler yandaki şemada görüldüğü gibi tasvir edilmişlerdir. Her kapının ise "Onar" makâmı bulunmaktadır:
Şeriat Kapısının makamları[değiştir | kaynağı değiştir]
- İman etmek,
- İlim öğrenmek,
- helal kazanmak,
- ibadet etmek,
- Ailesine faydalı olmak,
- Çevreye zarar vermemek,
- Peygamberin emirlerine uymak,
- Şefkatli olmak,
- Temiz olmak,
- Faydasız ve gereksiz işlerden sakınmak.
Tarikât Kapısının makamları[değiştir | kaynağı değiştir]
- Tövbe etmek,
- Mürşidin öğütlerine uymak,
- Temiz giyinmek,
- İyilik yolunda direnmek,
- Hizmet etmeyi sevmek,
- Haksızlıktan korkmak,
- Ümitsizliğe düşmemek,
- İbret almak,
- Nimet dağıtmak,
- Özünü fakir görmek.
Hakikât Kapısının makamları[değiştir | kaynağı değiştir]
- Alçak gönüllü olmak,
- Kimsenin ayıbını görmemek,
- Yapabileceğin hiçbir iyiliği esirgememek,
- Allah’ın her yarattığını sevmek,
- Tüm insanları bir görmek,
- Birliğe yönelmek ve yöneltmek,
- Gerçeği gizlememek,
- Manayı bilmek,
- İlahi sırrı öğrenmek
- İlahi varlığa ulaşmak (Vahdet-i Vücud)
Marifet Kapısının makamları =[değiştir | kaynağı değiştir]
- Edepli olmak,
- Bencillik, kin ve garezden uzak olmak,
- Perhizkarlık, (aşırı istekleri sınırlamak)
- Sabır ve kanaat,
- Haya,
- Cömertlik,
- İlim,
- Hoşgörü,
- Özünü bilmek
- Ariflik.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Doç. Dr. Rıza Yıldırım, Aleviliğin doğuşu. Cilt 1,cilt 2