İçeriğe atla

Antalya Müzesi

Koordinatlar: 36°53′08″K 30°40′47″D / 36.88556°K 30.67972°D / 36.88556; 30.67972
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Antalya Müzesi
Harita
Açılış1922
KonumAntalya, Türkiye
Koordinatlar36°53′08″K 30°40′47″D / 36.88556°K 30.67972°D / 36.88556; 30.67972
TürArkeoloji

Antalya Müzesi, Antalya'da bulunan, dünya çapında bir heykel koleksiyonuna sahip arkeoloji müzesi.

Antalya ve civarındaki bulunan eski eserleri işgal güçlerinden korumak için 1922 yılında kurulmuştur. Türkiye'nin en büyük arkeoloji müzelerinden birisidir. Çoğu, Antalya sınırlarında yaşamış üç önemli Akdeniz antik uygarlığı olan Likya, Pamfilya ve Pisidya uygarlıklarına ait yüz bine yakın eser barındırır. Mermer eserlerin çoğu Perge örenyerinden gelmiştir.

Müze, 1937-1972 arasında Yivli Minare Camii'nde hizmet verdikten sonra, düzenlenen ulusal proje yarışması sonucu tasarlanıp inşa edilen modern müze binasına taşındı. 1988'de "Avrupa Konseyi Yılın Müzesi Özel Ödülü"'ne değer görüldü; 2012, 2014 ve 2015 yıllarında da mükemmellik sertifikası kazandı.

Antalya Müzesi binası, depreme dayanaksız olduğu gerekçesi ile 16 Temmuz 2025'te ziyarete kapatılmış; eserler müze bahçesindeki konteynırlara aktarılmıştır. Müze binasının yıkımı 2025 yılı Eylül ayında gerçekleşti. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, aynı alanda inşa edilecek yeni müze binasının 2026 yılı sonunda kadar bitirilmesinin hedeflediklerini açıklamıştır.

Tarihi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Müzenin temelleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

I. Dünya Savaşı'ndan sonra Antalya ve civarı İtalyan güçleri tarafından işgal edildi. 1919'da İtalyan işgal kuvvetleri ile birlikte Antalya'ya gelen arkeologlar, yöreyi gezerek buldukları antik kitabe ve heykelleri İtalyan Konsolosluğu'na taşımaya başladılar.[1] Antalya Lisesi’nde öğretmenlik yapan Süleyman Fikri Bey, tarihî eserleri medeniyet adına topladıklarını iddia eden İtalyanların engel olmak için Antalya Mutasarrıflığına başvurarak kendisinin "Eski Eserler Müdürü" olarak görevlendirilmesini talep etti. Maarif Müdürlüğü ve Mutasarrıflık kararıyla "Fahrî Eski Eserler Müdürü" tayin edilince[2] Kaleiçi'ndeki Tekeli Mehmet Paşa Camii'nin yanında terk edilmiş küçük Bayraktar Baba mescidini düzenleyip eski eserleri bu mekanda topladı.[3] Böylece Antalya Müzesi'nin temeli atıldı.

İşgal süresince İtalyanların eski eserleri toplamasını engelleyen Erten, 1921'de İtalyanların Antalya'yı terk etmesinden sonra, daha önce konsoloslukta topladıkları eserleri Kaleiçi'ndeki mekana nakletti.[2]

Müzenin kuruluşu

[değiştir | kaynağı değiştir]
Siyah ve beyaz mermerden Dansöz heykeli, müzenin önemli parçalardan biridir.

Kaleiçi'ndeki terk edilmiş mescitte toplanan eserler, Kurtuluş Savaşı'ndan sonra Rum halkın Antalya'yı terk etmesi ile boşalan Panayia Kilisesi'ne taşındı. Antalya Müzesi'nin gerçek anlamda binası 1922'de Panayia Kilisesi'nde oluşturuldu. O güne kadar fahri müze memuru olan Süleyman Fikri Bey, 1923 yılında müzenin resmî memuru, 1924'te müze müdürü oldu.[2] 1941'de emekli olana kadar müzenin müdürlüğünü sürdürdü. Antalya ve çevresinde eski eserlerle ilgili araştırmalar yaparak müzeye değerli eserler ve belgeler kazandırdı.[2]

1937 yılından müze Yivli Minare Camii'ne taşındı ve 35 yıl bu yapıda hizmet verdi. Panayia Kilisesi ise bir süre müze deposu olarak kullanıldı.[4] 1940’lı yıllarda Halkevi tarafından Batı müziği konser salonu olarak işlevlendirildi; 1950’lerin başında camiye dönüştürülerek Alaaddin Cami adını aldı.[5]

Modern müze binasına geçiş

[değiştir | kaynağı değiştir]

Antalya'nın 15 km. doğusunda bulunan ve Helenistik dönemin en zengin ve güzel şehirlerinden biri olan Perge antik kentinde 1946'da başlayan kazılarda çıkarılan heykel ve lahitler müzenin bahçesini doldurunca Antalya Müzesi için yeni bir bina ihtiyacı doğdu.[6] 1964 yılında Güneybatı Anadolu'nun arkeolojik ve etnografik eserlerini barındırmak üzere Bayındırlık Bakanlığı tarafından ulusal bir mimari proje yarışması açıldı. Yarışmada Doğan Tekeli, Sami Sisa ve Metin Hepgüler'in hazırladığı proje birinci seçildi.[7]

Alt ve üst yarısı 2011'de birleştirilen Yorgun Herkül Heykeli, 2. yy.

Müze, Konyaaltı ilçesinde bulunan binasına 1972'de taşındı. Yerleşimi, sergi düzenlemeleri tamamlandıktan sonra 25 Kasım 1972'de hizmete açıldı.[8] Arkeolojik eserlerin yanı sıra Selçuklu ve Osmanlı devri çinileri ve etnografik eşyalar için salonlar bulunmaktaydı.[6]

Perge kazılarında 1981 yılında vücudunun çıplak alanlarında beyaz mermer, giysili alanları ve saçlarında koyu renk mermer kullanılmış bir dans eden kadın heykeli bulundu. Dünyada bir benzeri daha bulunmayan 2 metre 25 santimetre boyundaki bu heykele Dansöz Heykeli adı verildi ve müzenin simgesi oldu.[9]

Antalya Müzesi 1982 yılında tadilat için kapatıldı; 1985 yılında tekrar ziyarete açıldı.[10] Yapılan düzenlemeler ve müzecilik faaliyetleri sonucunda 1988 yılında "Avrupa Konseyi Özel Ödülü"ne layık görüldü.[11] Müze binasında 2001 ve 2005 yılları arasında tekrar iyileştirme yapıldı; binanın batısına iki katlı yeni bir bölüm, alt katlarına ise yeni ve modern depolar eklendi.[3] Öğretmen Ayhan Çetin tarafından Çocuk Salonu bölümü düzenlendi; bu bölümde kaybolmaya yüz tutmuş zanaatlere ilişkin maketler sergilendi. 2010'da bu bölüm müze arkeologu Mustafa Samur tarafından genişletilerek Karain Mağarası'ndan itibaren önemli arkeolojik alanların maketleri eklendi.[3] Müze, 2012, 2014 ve 2015 yıllarında ise mükemmellik sertifikaları kazandı.[1]

Yurt dışından iade edilen eserler

[değiştir | kaynağı değiştir]

1984 yılında Elmalı ilçesinde gerçekleştirilen kaçak kazılar sonucunda ele geçirilip yurt dışına kaçırılan ve büyük bölümü 15 yıl süren hukuk mücadelesinin ardından 1999'da Türkiye'ye geri getirilen Elmalı Sikkeleri, on yıl boyunca Ankara'daki Anadolu Medeniyetleri Müzesi'nde muhafaza edildikten sonra 2009'da Antalya Arkeoloji Müzesi'nin talebi ile Antalya'ya getirildi.[12] 27 Ekim 2009'da gerçekleştirilen törenin ardından ziyarete açıldı.

Perge Örenyeri’ndeki kazılar sonucunda 1980 yılında 2. yüzyıla ait bir Herakles heykelinin alt yarısı çıkarılmıştı. Yorgun Herkül adlı heykelin üst yarısının Boston Güzel Sanatlar Müzesi’nde bulunduğunun 1990 yılında tespiti üzerine başlayan çalışmalar sonucunda heykelin üst kısmı 2011'de teslim alınıp Türkiye'ye getiridi. Heykelin alt ve üst kısımları birleştirilip 9 Ekim 2011'de Antalya Müzesi'nde sergilenmeye başladı.[13]

Müze binasının yıkımı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Binanın yıkımına karşı protestolar

Kültür ve Turizm Bakanlığı, 20 Mart 2025 tarihinde müze binasının yıkılmasına karar verdi. 2020'de alınan bir deprem performans analizi raporuna dayanan bu karar, kamuoyunda tartışmaya ve itirazlara sebep oldu.[14][15] Çeşitli meslek odaları ve 13 sivil toplum kuruluşu yıkımın durdurulmasını ve yapının korunmasını talep etti. Yıkıma gerekçe olan raporların kamuoyu ile paylaşılmaması eleştirilere yol açtı ve protestolar düzenlendi.[16]

Müze, 16 Temmuz 2025'te ziyarete kapatıldı; eserler müze bahçesindeki konteynırlara aktarıldı.[17][18] Müze binası 2025 yılı Eylül ayında tamamen yıkıldı.[19] Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, aynı alanda inşa edilecek yeni müze binasının 2026 yılı sonunda kadar bitirilmesinin hedeflediklerini açıkladı.[20]

Müze binası

[değiştir | kaynağı değiştir]

Müze binası, Eylül 2025'te yıkılmıştır. Aynı arazide yeni binanın 2026 sonunda tamamlanması beklenmektedir.

1972-2025 arasında hizmet veren müze binası Türkiye’nin yarışma projesiyle yapılan ilk müze binasıdır. Mimar Doğan Tekeli, Sami Sisa ve Metin Hepgüler'in hazırladığı ve 1964 yılında yapılan ulusal yarışmada birinci seçilen proje inşa edilmiştir. Cumhuriyet dönemi modern mimarisini yansıtan müze tasarımı daha sonra inşa edilen müzelerin tasarımlarını etkilemiş ve kent belleğinde yer etmiştir.[21][22]

7.000 metrekaresi kapalı alan olan 30.000 metrekarelik bir alana kurulan müze, 14 sergi salonu ile heykel ve değişik eserlerin sergilendiği açık hava galerileri ve bahçeyi içeren çok parçalı bir kompleks idi. Yapıda sergi alanları dışında kütüphane, konferans salonu, amfi, sanat galerisi bulunmaktaydı. Binalar yarı açık bir avlu etrafında toplanmakta, avludaki koridorlardan müzenin farklı seksiyonlarına ulaşılmakta idi.[23]

Müzenin girişinde sağına ve soluna birer seramik pano yerleştirilmiştir. Antalyalı seramik sanatçısı Tufan Dağıstanlı'nın eseri olan panolardan sağ duvardaki Kaleiçi’nin minyatürüleştirilmiş halini, karşıdaki ise Antalya çevresindeki önemli antik kent ve ören yerlerini gösterir. İlki 1984'te, ikincisi ise 1986’da yapılmıştır.[24]

Müze koleksiyonu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Müze koleksiyonu, 2025'te yıkılan müze binasında şu 14 salonda sergilenmiştir:

  • Tabiat Tarihi ve Prehistorya salonu
  • Seramik Eserler Salonu
  • Tanrılar Salonu, Mozaik Salonu
  • Lahitler Salonu,
  • Mermer Portreler Salonu
  • Sikke Salonu
  • İmparatorlar Salonu
  • Ölü Kültü Salonu
  • Küçük Eserler ve İkonalar Salonu
  • Etnografya Salonları
  • Bölge Kazıları Salonu
  • Perge Tiyatrosu Salonu
  • Yorgun Herkül Heykeli
  • Çocuk Bölümü

Galeri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Hacılar buluntularından
    Hacılar buluntularından
  • Kumluca hazinesinden
    Kumluca hazinesinden
  • Bayındır köyü buluntularından
    Bayındır köyü buluntularından
  • Yalvaç'ta bulunan Hekate heykeli
    Yalvaç'ta bulunan Hekate heykeli
  • Ksanthos antik kentinde bulunmuş kadın kabartmalı yonca ağızlı testi, Helenistik dönem.
    Ksanthos antik kentinde bulunmuş kadın kabartmalı yonca ağızlı testi, Helenistik dönem.
  • Yıkılan müze binasının 1. katı
    Yıkılan müze binasının 1. katı
  • Çocuk salonundaki dioramalardan
    Çocuk salonundaki dioramalardan
  • 1992'de müze bahçesine Perge kazılarından bir mimari parça
    1992'de müze bahçesine Perge kazılarından bir mimari parça

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b Mustasfa Demirel, Ahmet Çelik (2023). "100. Yılında Antalya Müzesi". Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi. 
  2. ^ a b c d Atik, Necmi (31 Aralık 2019). "Süleyman Fikri Erten'in Seyahat Raporları". İlahiyat Araştırmaları Dergisi (12): 45-94. ISSN 2149-2433. 
  3. ^ a b c Erdem, Mehmet (Ocak-Mart 2011). "Antalya Müzesi" (PDF). Aro Dergi. 18 Ocak 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  4. ^ "Alaaddin Camii - Koç University". 1 Nisan 2023. Erişim tarihi: 18 Eylül 2025. 
  5. ^ Eroğlu, Süreyya (30 Nisan 2021). "Antalya Panagia Kilisesi'nin (Alaeddin Cami) Kalemişi Süslemeleri". Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi (52): 1-19. ISSN 1300-9435. 
  6. ^ a b Civelek, Sema (2011). "Antalya Müzesi'nde bulunan el işlemeleri". Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi. 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ Genim, Dr M. Sinan. "Antalya Arkeoloji Müzesi Avan Projesi". Dr. M. Sinan Genim. Erişim tarihi: 18 Eylül 2025. 
  8. ^ Akyol, Ali Akin (15 Mart 2023). "Cilt 1 Künye - Antalya Müzesi 100. Yıl Kitabı - Kültürel Mirasın Korunmasında Müzede Eğitimin Önemi: Antalya Müzesi'nde Müze Eğitimi". 
  9. ^ "Perge ekolü 'Dansöz Heykeli'". Evrensel. 25 Eylül 2016. 28 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2025. 
  10. ^ Nergiz, Nurgül (2015). "Antalya Müzesi'nde bulunan geç antik çağ kandilleri". Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi. 
  11. ^ "Special Commendations – European Museum Forum". europeanforum.museum (İngilizce). 3 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2025. 
  12. ^ "ABD'ye kaçırılan yüzyılın definesi anayurduna döndü". Timeturk. 18 Aralık 2009. Erişim tarihi: 18 Eylül 2025. 
  13. ^ "66. ABD'den iadesi sağlanan Boston Güzel Sanatlar Müzesi'nden teslim alınan Yorgun Herkül Heykeli (1 adet) (2011)". kvmgm.ktb.gov.tr. 15 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2025. 
  14. ^ "Antalya Müzesi'nin yıkım kararı ve falezlerin statü değişikliği: Yeni rant alanları mı açılıyor?". Yurtsever. 14 Temmuz 2025. Erişim tarihi: 18 Eylül 2025. 
  15. ^ "Antalya Müzesi yıkımı tartışması büyüyor". Ekonomi Gazetesi. 25 Ağustos 2025. Erişim tarihi: 18 Eylül 2025. 
  16. ^ Cansız, Ada Umay (22 Ağustos 2025). "Antalya Müzesi Direnişi Kitap Oldu". Arkitera. Erişim tarihi: 18 Eylül 2025. 
  17. ^ ""Antalya Müzesi Modern Mimarlık Mirası Olarak Korunmalıdır"". Arkitera. 8 Temmuz 2025. Erişim tarihi: 18 Eylül 2025. 
  18. ^ "Bakanlık, Antalya Müzesi'ni ziyarete kapatma kararı aldı". birgun.net. Erişim tarihi: 18 Eylül 2025. 
  19. ^ "Antalya Müzesi'nden geriye bu görüntü kaldı". Alanya Postası; Alanya'nın Gerçek Haber Gazetesi. 18 Eylül 2025. Erişim tarihi: 18 Eylül 2025. 
  20. ^ "Antalya'ya yapılacak arkeoloji müzesinin projesi tanıtıldı". www.aa.com.tr. 8 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2025. 
  21. ^ "Antalya Arkeoloji Müzesi Binasının Yıkılması Girşiminden Vazgeçilmeli Yapı Tescillenmelidir". TMMOB Mimarlar Odası. 14 Temmuz 2025. 
  22. ^ Cansız, Ada Umay (9 Nisan 2025). "Türkiye'nin İlk Ödüllü Müze Binası Yıkılacak". Arkitera. 9 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2025. 
  23. ^ Güneş, Ece. "Antalya Arkeoloji Müzesi'nin Mimarı Tekeli: Koruyun, güçlendirin, yıkmayın". Antalya3T - Antalya'nın Tarım Turizm ve Ticaret Portalı. Erişim tarihi: 18 Eylül 2025. 
  24. ^ "'Müzedeki Antalya' Korunacak mı?". Turizm gazetesi. 9 Temmuz 2025. Erişim tarihi: 18 Eylül 2025. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Antalya Müzesi ile ilgili ortam dosyaları mevcuttur.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Antalya_Müzesi&oldid=36152421" sayfasından alınmıştır