İçeriğe atla

Cumhuriyet (gazete): Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Gerekçe: + yapıcı olmayan değişiklik
Anlam ayrımı sayfasına yönlenen hatalı bağlantı düzeltildi
34. satır: 34. satır:


== Tarihçe ==
== Tarihçe ==
''Cumhuriyet'' gazetesinin isim babası [[Mustafa Kemal Atatürk|Atatürk]]'tür. O sıralarda [[Türk Kurtuluş Savaşı|Kurtuluş Savaşı]]'nı destekleyen ilk gazete olan ''Yeni Gün'''ü yayımlamaya devam eden [[Yunus Nadi]] (Abalıoğlu), 7 Mayıs 1924 tarihinde Cumhuriyet'i iki ortağı [[Ahmet Hamdi Ülkümen|Nebizâde Hamdi]] ve [[Zekeriya Sertel]] ile birlikte -günümüzde [[Pembe Konak]] adıyla anılan- eski [[İttihat ve Terakki Fırkası]] Genel Merkez binasında kurdu ve gazeteyi yönetmesi için Zekeriya Sertel'i görevlendirdi. [[Hüseyin Cahit Yalçın|Hüseyin Cahit]] (Yalçın)'in ''[[Tanin]]''’i, [[Velid Ebüzziya]]'nın ''[[Tasvir-i Efkâr]]''’ı ve [[Ahmet Emin Yalman|Ahmet Emin]] (Yalman)'ın ''[[Vatan]]''’ına karşı yayına başlayan gazete, o dönem için 1 milyona yakın nüfuslu şehirde 7 bin adet satıyordu. Gazetenin adının altında ''Türkçe yevmi gazete, idare yeri İstanbul, Cağaloğlu'' yazıyordu. İlk sayıda Yunus Nadi'nin sunuşu ve [[Mustafa Kemal]] ile yaptığı röportaj vardı.
''Cumhuriyet'' gazetesinin isim babası [[Mustafa Kemal Atatürk|Atatürk]]'tür. O sıralarda [[Türk Kurtuluş Savaşı|Kurtuluş Savaşı]]'nı destekleyen ilk gazete olan ''Yeni Gün'''ü yayımlamaya devam eden [[Yunus Nadi]] (Abalıoğlu), 7 Mayıs 1924 tarihinde Cumhuriyet'i iki ortağı [[Ahmet Hamdi Ülkümen|Nebizâde Hamdi]] ve [[Zekeriya Sertel]] ile birlikte -günümüzde [[Pembe Konak]] adıyla anılan- eski [[İttihat ve Terakki Fırkası]] Genel Merkez binasında kurdu ve gazeteyi yönetmesi için Zekeriya Sertel'i görevlendirdi. [[Hüseyin Cahit Yalçın|Hüseyin Cahit]] (Yalçın)'in ''[[Tanin]]''’i, [[Velid Ebüzziya]]'nın ''[[Tasvir-i Efkâr]]''’ı ve [[Ahmet Emin Yalman|Ahmet Emin]] (Yalman)'ın ''[[Vatan (gazete, 1940)|Vatan]]''’ına karşı yayına başlayan gazete, o dönem için 1 milyona yakın nüfuslu şehirde 7 bin adet satıyordu. Gazetenin adının altında ''Türkçe yevmi gazete, idare yeri İstanbul, Cağaloğlu'' yazıyordu. İlk sayıda Yunus Nadi'nin sunuşu ve [[Mustafa Kemal]] ile yaptığı röportaj vardı.


Baskı, elle dizilip rotatiflenirdi. İlk defa 1930'da linotip baskıyla beraber resimlerle yayımlandı. Gazetenin başlığının yazı tipi günümüze değin çok az değişti; sadece ''u'' harfiyle ''t'' harfinde küçük değişiklikler yapıldı. Reklamlara Latin alfabesine geçişle 1928'de çağdaşlaşma hâkim oldu. 1930'da küçük ilan yayımlarına başladı. Aynı yıl ilk renkli ilanı aldı ve ilk renkli fotoğrafı yayımladı. Fotoğrafçılar [[Namık Görgüç]], [[Selahattin Giz]] idi.
Baskı, elle dizilip rotatiflenirdi. İlk defa 1930'da linotip baskıyla beraber resimlerle yayımlandı. Gazetenin başlığının yazı tipi günümüze değin çok az değişti; sadece ''u'' harfiyle ''t'' harfinde küçük değişiklikler yapıldı. Reklamlara Latin alfabesine geçişle 1928'de çağdaşlaşma hâkim oldu. 1930'da küçük ilan yayımlarına başladı. Aynı yıl ilk renkli ilanı aldı ve ilk renkli fotoğrafı yayımladı. Fotoğrafçılar [[Namık Görgüç]], [[Selahattin Giz]] idi.
52. satır: 52. satır:
Özel sayfaları içinde çocuk, kadın, moda, sinema, iktisadiyat, tayyarecilik, askeri bahisler, tarih, spor, ilmî musahabe, mizah, röportaj sayfaları vardı. 1933'te 10. Yıl, 1938'de 15. Yıl ekleri verdi. 1936'da [[Mimar Sinan]], [[Çanakkale]] özel sayıları. Haftanın filmleri sayfası 1930'da başladı. Latin harfli gazeteye geçişte promosyon da başladı, ucuzluk kuponları verildi. Güzellik ve müzik yarışmaları düzenledi. 1932'de [[Keriman Halis]]'in dünya güzeli seçilmesiyle satış arttı.
Özel sayfaları içinde çocuk, kadın, moda, sinema, iktisadiyat, tayyarecilik, askeri bahisler, tarih, spor, ilmî musahabe, mizah, röportaj sayfaları vardı. 1933'te 10. Yıl, 1938'de 15. Yıl ekleri verdi. 1936'da [[Mimar Sinan]], [[Çanakkale]] özel sayıları. Haftanın filmleri sayfası 1930'da başladı. Latin harfli gazeteye geçişte promosyon da başladı, ucuzluk kuponları verildi. Güzellik ve müzik yarışmaları düzenledi. 1932'de [[Keriman Halis]]'in dünya güzeli seçilmesiyle satış arttı.


En etkin kampanya [[Menemen]]'de şehit edilen [[Kubilay]] içindi. (23 Aralık 1930). 1925'te gazetenin Fransızca baskısı ''Le Republique'' adıyla çıktı ve 1952'ye dek yayımlandı. ''Cumhuriyet'' yayına başlarken kapatılan ''Yeni Gün'' 1931'de tekrar çıkarıldı. 1935'te gazete yanında kitap da yayımlandı.
En etkin kampanya [[Menemen, İzmir|Menemen]]'de şehit edilen [[Mustafa Fehmi Kubilay|Kubilay]] içindi. (23 Aralık 1930). 1925'te gazetenin Fransızca baskısı ''Le Republique'' adıyla çıktı ve 1952'ye dek yayımlandı. ''Cumhuriyet'' yayına başlarken kapatılan ''Yeni Gün'' 1931'de tekrar çıkarıldı. 1935'te gazete yanında kitap da yayımlandı.


Kuruluşundan [[II. Dünya Savaşı]]'na kadar [[CHP]]'yi destekledi, [[Yunus Nadi]] [[1939 Türkiye genel seçimleri|1939 seçimleri]]yle meclise girdi ve 6 dönem İzmir, Menteşe, Muğla milletvekillikleri yaptı. [[II. Dünya Savaşı]]'ndaki tutum sebebiyle Yunus Nadi ve gazete [[CHP]]'den [[DP]]'yi desteklemeye yönelince, Abidin Daver ile [[Yunus Nadi]] 1943 seçimlerinde aday gösterilmediler. 28 Haziran 1945'te [[Yunus Nadi]] vefat etti. Mirası Cumhuriyet Gazetecilik ve Matbaacılık A.Ş.'ye geçti.
Kuruluşundan [[II. Dünya Savaşı]]'na kadar [[CHP]]'yi destekledi, [[Yunus Nadi]] [[1939 Türkiye genel seçimleri|1939 seçimleri]]yle meclise girdi ve 6 dönem İzmir, Menteşe, Muğla milletvekillikleri yaptı. [[II. Dünya Savaşı]]'ndaki tutum sebebiyle Yunus Nadi ve gazete [[CHP]]'den [[DP]]'yi desteklemeye yönelince, Abidin Daver ile [[Yunus Nadi]] 1943 seçimlerinde aday gösterilmediler. 28 Haziran 1945'te [[Yunus Nadi]] vefat etti. Mirası Cumhuriyet Gazetecilik ve Matbaacılık A.Ş.'ye geçti.
73. satır: 73. satır:
{{kaynaksız}}
{{kaynaksız}}
* Ağustos/Kasım 1930'da, 99 günlük [[Serbest Cumhuriyet Fırkası]] deneyiminde [[SCF]]'ye destek verdi.
* Ağustos/Kasım 1930'da, 99 günlük [[Serbest Cumhuriyet Fırkası]] deneyiminde [[SCF]]'ye destek verdi.

*[[İkinci Dünya Savaşı]] sırasında [[Nazi Almanyası|Almanya]]'yı destekleyen yazılar yayımladı. Fakat bunun nedeni ideolojik değil ekonomik idi.<ref name="john"/> [[Yunus Nadi Abalıoğlu|Yunus Nadi]] savaş sırasında bulunması zor olan gazete baskı kağıdını Almanya'da daha ucuz olduğu için oradan ithal ediyordu.<ref name="john"/> Cumhuriyet gazetesi [[Temmuz]] [[1940]]'ta çıkan bir makaleden sonra, yurt dışından yardım alıyor ve millî çıkarları desteklemiyor suçlamasıyla üç ay boyunca kapatıldı.<ref name="john">John M. VanderLippe, [http://books.google.de/books?id=mbaAcTQThK8C&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false ''The politics of Turkish democracy: İsmet İnönü and the formation of the multi-party system, 1938-1950''], SUNY Press, 2005 ISBN 0-7914-6435-0, sayfa 40 (İngilizce)</ref>
*[[İkinci Dünya Savaşı]] sırasında [[Nazi Almanyası|Almanya]]'yı destekleyen yazılar yayımladı. Fakat bunun nedeni ideolojik değil ekonomik idi.<ref name="john"/> [[Yunus Nadi Abalıoğlu|Yunus Nadi]] savaş sırasında bulunması zor olan gazete baskı kağıdını Almanya'da daha ucuz olduğu için oradan ithal ediyordu.<ref name="john"/> Cumhuriyet gazetesi [[Temmuz]] [[1940]]'ta çıkan bir makaleden sonra, yurt dışından yardım alıyor ve millî çıkarları desteklemiyor suçlamasıyla üç ay boyunca kapatıldı.<ref name="john">John M. VanderLippe, [http://books.google.de/books?id=mbaAcTQThK8C&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false ''The politics of Turkish democracy: İsmet İnönü and the formation of the multi-party system, 1938-1950''], SUNY Press, 2005 ISBN 0-7914-6435-0, sayfa 40 (İngilizce)</ref>
⚫
* 1946'dan 1954'e kadar [[Demokrat Parti (1946)|Demokrat Parti]]'yi destekledi, 1954'ten sonra DP'ye cephe aldı.

⚫
* 1946'dan 1954'e kadar [[Demokrat Parti]]'yi destekledi, 1954'ten sonra DP'ye cephe aldı.
* [[27 Mayıs Darbesi]]'ni destekledi. 27 Mayıs 1960'daki manşeti: ''Kahraman Türk ordusu bütün memlekette dün gece sabaha karşı idareyi ele aldı, maksat tarafsız bir idarenin nezaret ve mürakebesi altında süratle yeni seçimlere gitmek ve bu adil seçimler neticesinde hangi taraf kazanırsa idareyi onun ellerine devretmektir. Askeri idare bildiriliyor: Bütün ittifaklarımıza bağlıyız, [[NATO]]'ya ve [[CENTO]]'ya inanıyoruz ve bağlıyız. Cumhurbaşkanı, meclis başkanı ve bakanlar ordumuzun muhafazası altına alındı.''
* [[27 Mayıs Darbesi]]'ni destekledi. 27 Mayıs 1960'daki manşeti: ''Kahraman Türk ordusu bütün memlekette dün gece sabaha karşı idareyi ele aldı, maksat tarafsız bir idarenin nezaret ve mürakebesi altında süratle yeni seçimlere gitmek ve bu adil seçimler neticesinde hangi taraf kazanırsa idareyi onun ellerine devretmektir. Askeri idare bildiriliyor: Bütün ittifaklarımıza bağlıyız, [[NATO]]'ya ve [[CENTO]]'ya inanıyoruz ve bağlıyız. Cumhurbaşkanı, meclis başkanı ve bakanlar ordumuzun muhafazası altına alındı.''

* 1960'larda gazete [[Millî Demokratik Devrim]] çizgisindeydi. 1962'de Vatan'da yazan [[İlhan Selçuk]] gazeteye transfer edildi. Şadi Alkılıç'ın sosyalizm yazısı üzerine gazetede tasfiye başladı. Nadir Nadi çekildi. Gazete 1,5 yıl Nadir Nadi'sizdi. Önce [[Cevat Fehmi Başkut]], ardından [[Ecvet Güresin]] gazeteyi yönlendirmeye çalıştı. 60'lı yıllar öğrenci hareketleri ve devrimler çağıydı. ''Cumhuriyet'' de bu gidişe göre kabuk değiştiriyordu. [[Türkiye İşçi Partisi|TİP]] haberleri başka basında yer almazken ''Cumhuriyet'' yer veriyordu.
* 1960'larda gazete [[Millî Demokratik Devrim]] çizgisindeydi. 1962'de Vatan'da yazan [[İlhan Selçuk]] gazeteye transfer edildi. Şadi Alkılıç'ın sosyalizm yazısı üzerine gazetede tasfiye başladı. Nadir Nadi çekildi. Gazete 1,5 yıl Nadir Nadi'sizdi. Önce [[Cevat Fehmi Başkut]], ardından [[Ecvet Güresin]] gazeteyi yönlendirmeye çalıştı. 60'lı yıllar öğrenci hareketleri ve devrimler çağıydı. ''Cumhuriyet'' de bu gidişe göre kabuk değiştiriyordu. [[Türkiye İşçi Partisi|TİP]] haberleri başka basında yer almazken ''Cumhuriyet'' yer veriyordu.

* [[12 Mart muhtırası]] ile oluşan askeri darbeyi önce [[9 Mart 1971 darbe teşebbüsü]] ile beklediği Millî Demokratik Devrim zannedip destekledi, sonra muhalif kaldı. 13 Mart 1971 tarihli Cumhuriyet'in manşetinde 'Devrimci Ordu' ifadesi<ref>http://taraf.com.tr/makale/9410.htm</ref> ile birlikte ''Komutanların ültimatomu üzerine [[Süleyman Demirel|Demirel]] istifa etti. Ordu şartları uygulanmazsa yönetime el koymaya kararlı olduğunu bildirdi. Demirel: Muhtıra ile anayasa ve hukuk devleti anlayışını bağdaştırmak mümkün değildir. Ankara'da genel kanı: Yeni başbakan partiler dışından olacak.''ifadeleri vardı.
* [[12 Mart muhtırası]] ile oluşan askeri darbeyi önce [[9 Mart 1971 darbe teşebbüsü]] ile beklediği Millî Demokratik Devrim zannedip destekledi, sonra muhalif kaldı. 13 Mart 1971 tarihli Cumhuriyet'in manşetinde 'Devrimci Ordu' ifadesi<ref>http://taraf.com.tr/makale/9410.htm</ref> ile birlikte ''Komutanların ültimatomu üzerine [[Süleyman Demirel|Demirel]] istifa etti. Ordu şartları uygulanmazsa yönetime el koymaya kararlı olduğunu bildirdi. Demirel: Muhtıra ile anayasa ve hukuk devleti anlayışını bağdaştırmak mümkün değildir. Ankara'da genel kanı: Yeni başbakan partiler dışından olacak.''ifadeleri vardı.

* 12 Mart döneminde [[İlhan Selçuk]] tutuklandı.<ref>http://www.milliyet.com.tr/Default.aspx?aType=YazarDetay&ArticleID=509167&AuthorID=63&Date=25.03.2008&ver=71</ref> Askerler [[Faruk Gürler]]-[[Muhsin Batur]] ve [[Cevdet Sunay]]-[[Faik Türün]] kanatlarıyla yönetimde farklı yöntemleri tartışırken gazete içinde de darbe oldu. Nadir Nadi çekildi. Okurların protestosuyla gazetenin tirajı 50 binlerin altına düştü. Sıkıyönetim devrinde gazete sıkı takipteydi. [[İlhan Selçuk]] [[9 Mart 1971 darbe teşebbüsü]]nü desteklediği gerekçesiyle Ziverbey köşkünde sorguya çekildi. Nadir Nadi yazarın eski yazılarını bastı. ''Cumhuriyet'' 1975'de toparlanmışken bu defa [[Milliyetçi Cephe]]'nin kışkırttığı [[ülkücüler]]le, ve gazeteyi boykot ettiren [[Devrimci Yol|Dev-Yol]]'un muhalefetiyle karşılaştı. Tirajı tekrar 100 binlerden aşağı düştü. [[Devrimci Yol|Dev-Yol]] daha sert çizgide ''Demokrat''{{'}}ı çıkardı, ''Cumhuriyet''{{'}}in bir kısım okurunu çekti.
* 12 Mart döneminde [[İlhan Selçuk]] tutuklandı.<ref>http://www.milliyet.com.tr/Default.aspx?aType=YazarDetay&ArticleID=509167&AuthorID=63&Date=25.03.2008&ver=71</ref> Askerler [[Faruk Gürler]]-[[Muhsin Batur]] ve [[Cevdet Sunay]]-[[Faik Türün]] kanatlarıyla yönetimde farklı yöntemleri tartışırken gazete içinde de darbe oldu. Nadir Nadi çekildi. Okurların protestosuyla gazetenin tirajı 50 binlerin altına düştü. Sıkıyönetim devrinde gazete sıkı takipteydi. [[İlhan Selçuk]] [[9 Mart 1971 darbe teşebbüsü]]nü desteklediği gerekçesiyle Ziverbey köşkünde sorguya çekildi. Nadir Nadi yazarın eski yazılarını bastı. ''Cumhuriyet'' 1975'de toparlanmışken bu defa [[Milliyetçi Cephe]]'nin kışkırttığı [[ülkücüler]]le, ve gazeteyi boykot ettiren [[Devrimci Yol|Dev-Yol]]'un muhalefetiyle karşılaştı. Tirajı tekrar 100 binlerden aşağı düştü. [[Devrimci Yol|Dev-Yol]] daha sert çizgide ''Demokrat''{{'}}ı çıkardı, ''Cumhuriyet''{{'}}in bir kısım okurunu çekti.

* [[12 Eylül darbesi]]nde yine aynı kader. Önce askerleri destekledi, 1982 sonlarına doğru eleştiriye başladı. 12 Eylül 1980 nüshası birinci sayfa başlıkları: ''Parlamento ve hükümet feshedildi. Silahlı kuvvetler yönetime el koydu. Tüm yurtta sıkıyönetim ve sokağa çıkma yasağı kondu. Parlamento üyelerinin dokunulmazlığı kaldırıldı.'' Bu dönemde gazetede [[Turgut Özal]] döneminin etkileriyle karışıklıklar çıktı. Nadir Nadi'nin vefatından sonra gazete iyice karıştı. Satış 30 binlere düştü.
* [[12 Eylül darbesi]]nde yine aynı kader. Önce askerleri destekledi, 1982 sonlarına doğru eleştiriye başladı. 12 Eylül 1980 nüshası birinci sayfa başlıkları: ''Parlamento ve hükümet feshedildi. Silahlı kuvvetler yönetime el koydu. Tüm yurtta sıkıyönetim ve sokağa çıkma yasağı kondu. Parlamento üyelerinin dokunulmazlığı kaldırıldı.'' Bu dönemde gazetede [[Turgut Özal]] döneminin etkileriyle karışıklıklar çıktı. Nadir Nadi'nin vefatından sonra gazete iyice karıştı. Satış 30 binlere düştü.
⚫
* 7 Kasım seçimlerinde tarafsızdı. 7 Kasım 1983'deki birinci sayfa: ''[[Anavatan Partisi|ANAP]] kazandı, tek başına iktidar çoğunluğu Özal'da, HP ikinci, MDP üçüncü parti oldu, kesinleşen milletvekilleri ANAP 204, HP 107, MDP 70.''

⚫
* 7 Kasım seçimlerinde tarafsızdı. 7 Kasım 1983'deki birinci sayfa: ''[[ANAP]] kazandı, tek başına iktidar çoğunluğu Özal'da, HP ikinci, MDP üçüncü parti oldu, kesinleşen milletvekilleri ANAP 204, HP 107, MDP 70.''

* [[28 Şubat süreci|28 Şubat]] post modern darbesini destekledi. 90'larda SHP'yi destekledi. 1992'de yeni yönetim gazetenin başına geçti. 63 ve 71'deki sağ darbelerden sonra gazete içinde bu defa liberal bir darbe yapılmak istenmiş, bu da geri tepmişti. Cumhuriyet yine İlhan Selçuk'la eski çizgisine döndü.
* [[28 Şubat süreci|28 Şubat]] post modern darbesini destekledi. 90'larda SHP'yi destekledi. 1992'de yeni yönetim gazetenin başına geçti. 63 ve 71'deki sağ darbelerden sonra gazete içinde bu defa liberal bir darbe yapılmak istenmiş, bu da geri tepmişti. Cumhuriyet yine İlhan Selçuk'la eski çizgisine döndü.

* Gazete [[2007 Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Seçimi|2007'deki Cumhurbaşkanlığı seçimi]] için birçok tepki göstermiştir. "Tehlikenin farkında mısınız?" görseliyle büyük yankı uyandırmış olan gazete "Saatler 100 yıl geri alınıyor" sloganıyla da yola çıkarak birçok reklam girişiminde bulunmuştur.
* Gazete [[2007 Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Seçimi|2007'deki Cumhurbaşkanlığı seçimi]] için birçok tepki göstermiştir. "Tehlikenin farkında mısınız?" görseliyle büyük yankı uyandırmış olan gazete "Saatler 100 yıl geri alınıyor" sloganıyla da yola çıkarak birçok reklam girişiminde bulunmuştur.
* 29 Mayıs 2015 tarihinde, Can Dündar imzasıyla MİT Tır'larında ki silah görüntüleri<ref>http://gazetemansetleri.co/cumhuriyet-gazetesi-manseti-29-05-2015/</ref>ni manşetten duyurmuştur ve bu haberiyle büyük yankı uyandırmıştır.
* 29 Mayıs 2015 tarihinde, Can Dündar imzasıyla MİT Tır'larında ki silah görüntüleri<ref>http://gazetemansetleri.co/cumhuriyet-gazetesi-manseti-29-05-2015/</ref>ni manşetten duyurmuştur ve bu haberiyle büyük yankı uyandırmıştır.
*2015 yılı itibariyle yönetim ve yazar kadrolarındaki değişikliklerle [[AKP]] karşıtlığının yanı sıra [[HDP]]'ye yakın bir görüş izlemektedir.<ref>http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/01/150130_cumhuriyet</ref>
*2015 yılı itibariyle yönetim ve yazar kadrolarındaki değişikliklerle [[AKP]] karşıtlığının yanı sıra [[Halkların Demokratik Partisi|HDP]]'ye yakın bir görüş izlemektedir.<ref>http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/01/150130_cumhuriyet</ref>


== Gazete yazarlarının öldürülmeleri ==
== Gazete yazarlarının öldürülmeleri ==

Sayfanın 15.22, 14 Kasım 2015 tarihindeki hâli

Başlığın diğer anlamları için Cumhuriyet (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Cumhuriyet
180PX
Dosya:Cumhuriyet gazetesi kapak.jpg
8 Mart 2015 tarihli kapak
TürGünlük gazete
FormatBerliner
SahibiCumhuriyet Vakfı
Kuruluş tarihi7 Mayıs 1924
Siyasi görüşüSosyal demokrasi
Sekülerizm
Solculuk
DilTürkçe
Genel merkezProf. Nurettin Mazhar Öktel Sokak, No. 2
34381 Şişli, İstanbul, Türkiye
Tirajartış 53.233
(7 Eylül - 13 Eylül 2015)[1]
Resmî sitecumhuriyet.com.tr

Cumhuriyet, 7 Mayıs 1924 tarihinden beri Türkiye'de yayımlanan günlük gazete. 6 Eylül 2015 tarihi itibari ile, günlük ortalama tirajı 51.936 adet ile 19. sırada yer almaktadır.[1]

Tarihçe

Cumhuriyet gazetesinin isim babası Atatürk'tür. O sıralarda Kurtuluş Savaşı'nı destekleyen ilk gazete olan Yeni Gün'ü yayımlamaya devam eden Yunus Nadi (Abalıoğlu), 7 Mayıs 1924 tarihinde Cumhuriyet'i iki ortağı Nebizâde Hamdi ve Zekeriya Sertel ile birlikte -günümüzde Pembe Konak adıyla anılan- eski İttihat ve Terakki Fırkası Genel Merkez binasında kurdu ve gazeteyi yönetmesi için Zekeriya Sertel'i görevlendirdi. Hüseyin Cahit (Yalçın)'in Tanin’i, Velid Ebüzziya'nın Tasvir-i Efkâr’ı ve Ahmet Emin (Yalman)'ın Vatan’ına karşı yayına başlayan gazete, o dönem için 1 milyona yakın nüfuslu şehirde 7 bin adet satıyordu. Gazetenin adının altında Türkçe yevmi gazete, idare yeri İstanbul, Cağaloğlu yazıyordu. İlk sayıda Yunus Nadi'nin sunuşu ve Mustafa Kemal ile yaptığı röportaj vardı.

Baskı, elle dizilip rotatiflenirdi. İlk defa 1930'da linotip baskıyla beraber resimlerle yayımlandı. Gazetenin başlığının yazı tipi günümüze değin çok az değişti; sadece u harfiyle t harfinde küçük değişiklikler yapıldı. Reklamlara Latin alfabesine geçişle 1928'de çağdaşlaşma hâkim oldu. 1930'da küçük ilan yayımlarına başladı. Aynı yıl ilk renkli ilanı aldı ve ilk renkli fotoğrafı yayımladı. Fotoğrafçılar Namık Görgüç, Selahattin Giz idi.

Dağıtımı 1934'e kadar Artin Efendi yaptı. Ayrıca posta yoluyla abone sistemi vardı. O yıllarda basın İstanbul'da toplanmıştı. Dağıtım ulusal çapta olmadığından bir günün gazetesi Eskişehir'den sonra ertesi gün elde olurdu. Ankara'dan sonra ise bir haftalık gazete okunurdu.

Yunus Nadi 1924'ten 1945'e kadar başyazardı; bazen Zekeriya Sertel, Yakup Kadri, Abidin Daver, M. Nermi, Şükrü Kaya da başyazı yazdı. Yunus Nadi'den sonra 1991'e kadar gazetenin başyazarı oğlu Nadir Nadi Abalıoğlu oldu, diğer oğlu Doğan Nadi Abalıoğlu ise fıkra yazıyordu.

İlk sayılarda yazarlar; Ziya Gökalp, Aka Gündüz, Hasan Bedreddin, Reşat Ekrem Koçu, Ahmet Rasim, Peyami Safa, Ahmet Refik, İsmail Habip, Abidin Daver, Cenap Şahabettin, Vedat Nedim, Halit Ziya, Cevat Fehmi Başkut, Mümtaz Faik, Fuad Köprülü, Halit Fahri idi.

1928'den sonra ilk sayfada Ramiz karikatürü yer aldı. İkinci sayfa bilim adamlarının yazılarına ayrılmıştı ve bu gelenek sürdü.

8 sayfalık gazete, İkinci Dünya Savaşı'ndan kaynaklanan kağıt kıtlığı nedeniyle 4 sayfaya indi. 10 yıl sonra tirajı 25 bine, 1939'da 62 bine çıktı.

İlk kapatılma 29 Ekim 1934'te 10 gün süreyledir. 1940'da hükümetin yayın politikasına aykırılıktan 90 gün kapalı kaldı.

1932'de "Cumhuriyet Gazetesi"nin düzenlediği Türkiye'nin dördüncü güzellik yarışmasında birinci olduktan sonra Belçika'da aynı yıl yapılan, o zamanki adı International Pageant of Pulchritude olan "dünya güzellik yarışması"nda dünya güzeli seçilen "Keriman Halis Ece"nin haberi gazetenin 1 Ağustos 1932 tarihli sayısında tam sayfa verilmişti.

Özel sayfaları içinde çocuk, kadın, moda, sinema, iktisadiyat, tayyarecilik, askeri bahisler, tarih, spor, ilmî musahabe, mizah, röportaj sayfaları vardı. 1933'te 10. Yıl, 1938'de 15. Yıl ekleri verdi. 1936'da Mimar Sinan, Çanakkale özel sayıları. Haftanın filmleri sayfası 1930'da başladı. Latin harfli gazeteye geçişte promosyon da başladı, ucuzluk kuponları verildi. Güzellik ve müzik yarışmaları düzenledi. 1932'de Keriman Halis'in dünya güzeli seçilmesiyle satış arttı.

En etkin kampanya Menemen'de şehit edilen Kubilay içindi. (23 Aralık 1930). 1925'te gazetenin Fransızca baskısı Le Republique adıyla çıktı ve 1952'ye dek yayımlandı. Cumhuriyet yayına başlarken kapatılan Yeni Gün 1931'de tekrar çıkarıldı. 1935'te gazete yanında kitap da yayımlandı.

Kuruluşundan II. Dünya Savaşı'na kadar CHP'yi destekledi, Yunus Nadi 1939 seçimleriyle meclise girdi ve 6 dönem İzmir, Menteşe, Muğla milletvekillikleri yaptı. II. Dünya Savaşı'ndaki tutum sebebiyle Yunus Nadi ve gazete CHP'den DP'yi desteklemeye yönelince, Abidin Daver ile Yunus Nadi 1943 seçimlerinde aday gösterilmediler. 28 Haziran 1945'te Yunus Nadi vefat etti. Mirası Cumhuriyet Gazetecilik ve Matbaacılık A.Ş.'ye geçti.

Çok partili döneme geçişte Demokrat Parti'yi destekledi; başyazarı Nadir Nadi de 1950'de DP listesinden bağımsız milletvekili seçildi. Ancak 1954'ten sonra DP iktidarına karşı sert bir muhalefet yürüttü. 27 Mayıs 1960'tan 12 Mart 1971 dönemine değin genelde asker-sivil aydın kesimin ilerici görüşlerini dile getiren etkili bir yayın organıydı. 12 Mart döneminde bir ara yönetimin el değiştirmesi sonucu tutucu bir gazete görünümü aldı. 1973'te yeniden eski çizgisine döndü.

20 Ağustos 1991'de Nadir Nadi'nin ölmesinden sonra bir yandan ortaya ekonomik sıkıntılar çıktı, bir yandan da yayın kurulu içinde anlaşmazlık baş gösterdi. Yayın yönetmeni Hasan Cemal'in politikasını beğenmeyen ve sermaye çevrelerine yaklaşıldığını ileri süren İlhan Selçuk ve Uğur Mumcu gibi yayın kurulu üyesi köşe yazarlarıyla onları destekleyen Cüneyt Arcayürek, Ali Sirmen, Ergun Balcı, Oktay Akbal, Melih Cevdet Anday'ın da aralarında bulunduğu 80 kişi 5 Kasım 1991'de gazeteden ayrıldı. Olayı protesto eden bir bölüm okurun gazete almayı bırakması üzerine günlük satış ortalaması 120 binlerden Aralık 1991'de 50 binlere kadar düştü. Bu durum üzerine Hasan Cemal ile yazı işleri müdürü Okay Gönensin Cumhuriyet'ten ayrıldı. Bir süre sonra ayrılanların bir bölümü geri döndü. 8 Nisan 1992'de yeni bir yayın kurulu oluşturuldu ve İlhan Selçuk vefatına kadar sürdüreceği başyazarlık görevine başladı.

Selçuk, 21 Mart 2008 tarihinde saat sabah 04.30 sıralarında Ergenekon operasyonu kapsamında gözaltına alındı ve iki gün sorgulandıktan sonra tutuksuz yargılanmak üzere serbest bırakıldı.

1 Temmuz 2008 sabahı, iddia edilen Ergenekon örgütü soruşturması kapsamında İstanbul Özel Yetkili Cumhuriyet Savcısı Zekeriya Öz'ün talimatıyla Ankara Emniyet Müdürlüğü'nün Terörle Mücadele Şubesi tarafından gazetenin yeni açılmış Ankara bürosu aranmış ve Ankara temsilcisi Mustafa Balbay da evinden gözaltına alınmıştır.[2] Gazetenin Ankara bürosundaki arama sona ermiş; emniyet güçleri 2 dizüstü bilgisayar, 1 bilgisayar kasası ve Mustafa Balbay'a ait bazı belgelere, savcılığa teslim etmek üzere tutanak tutarak el koymuşlardır.[3]

Gazetenin bir diğer köşe yazarı Erol Manisalı, 13 Nisan 2009 Pazartesi itibarıyla, yine Ergenekon soruşturması kapsamında gözaltına alındı. Daha sonra mahkemeye sevk edilen Erol Manisalı, üç ay tutuklu kaldı ve sağlık sorunları nedeniyle tahliyesine karar verildi.

Okuyucuları tarafından CUMOK (Cumhuriyet Okurları) adında, bir sivil toplum hareketi kurulmuştur.

8 Mart 2015 tarihinde, gazetenin yeni genel yayın yönetmeni Can Dündar'ın girişimiyle sayfa düzeni ve tasarımında değişim yapıldı.

Siyasî Olaylardaki Tutum

  • Ağustos/Kasım 1930'da, 99 günlük Serbest Cumhuriyet Fırkası deneyiminde SCF'ye destek verdi.
  • İkinci Dünya Savaşı sırasında Almanya'yı destekleyen yazılar yayımladı. Fakat bunun nedeni ideolojik değil ekonomik idi.[4] Yunus Nadi savaş sırasında bulunması zor olan gazete baskı kağıdını Almanya'da daha ucuz olduğu için oradan ithal ediyordu.[4] Cumhuriyet gazetesi Temmuz 1940'ta çıkan bir makaleden sonra, yurt dışından yardım alıyor ve millî çıkarları desteklemiyor suçlamasıyla üç ay boyunca kapatıldı.[4]
  • 1946'dan 1954'e kadar Demokrat Parti'yi destekledi, 1954'ten sonra DP'ye cephe aldı.
  • 27 Mayıs Darbesi'ni destekledi. 27 Mayıs 1960'daki manşeti: Kahraman Türk ordusu bütün memlekette dün gece sabaha karşı idareyi ele aldı, maksat tarafsız bir idarenin nezaret ve mürakebesi altında süratle yeni seçimlere gitmek ve bu adil seçimler neticesinde hangi taraf kazanırsa idareyi onun ellerine devretmektir. Askeri idare bildiriliyor: Bütün ittifaklarımıza bağlıyız, NATO'ya ve CENTO'ya inanıyoruz ve bağlıyız. Cumhurbaşkanı, meclis başkanı ve bakanlar ordumuzun muhafazası altına alındı.
  • 1960'larda gazete Millî Demokratik Devrim çizgisindeydi. 1962'de Vatan'da yazan İlhan Selçuk gazeteye transfer edildi. Şadi Alkılıç'ın sosyalizm yazısı üzerine gazetede tasfiye başladı. Nadir Nadi çekildi. Gazete 1,5 yıl Nadir Nadi'sizdi. Önce Cevat Fehmi Başkut, ardından Ecvet Güresin gazeteyi yönlendirmeye çalıştı. 60'lı yıllar öğrenci hareketleri ve devrimler çağıydı. Cumhuriyet de bu gidişe göre kabuk değiştiriyordu. TİP haberleri başka basında yer almazken Cumhuriyet yer veriyordu.
  • 12 Mart muhtırası ile oluşan askeri darbeyi önce 9 Mart 1971 darbe teşebbüsü ile beklediği Millî Demokratik Devrim zannedip destekledi, sonra muhalif kaldı. 13 Mart 1971 tarihli Cumhuriyet'in manşetinde 'Devrimci Ordu' ifadesi[5] ile birlikte Komutanların ültimatomu üzerine Demirel istifa etti. Ordu şartları uygulanmazsa yönetime el koymaya kararlı olduğunu bildirdi. Demirel: Muhtıra ile anayasa ve hukuk devleti anlayışını bağdaştırmak mümkün değildir. Ankara'da genel kanı: Yeni başbakan partiler dışından olacak.ifadeleri vardı.
  • 12 Mart döneminde İlhan Selçuk tutuklandı.[6] Askerler Faruk Gürler-Muhsin Batur ve Cevdet Sunay-Faik Türün kanatlarıyla yönetimde farklı yöntemleri tartışırken gazete içinde de darbe oldu. Nadir Nadi çekildi. Okurların protestosuyla gazetenin tirajı 50 binlerin altına düştü. Sıkıyönetim devrinde gazete sıkı takipteydi. İlhan Selçuk 9 Mart 1971 darbe teşebbüsünü desteklediği gerekçesiyle Ziverbey köşkünde sorguya çekildi. Nadir Nadi yazarın eski yazılarını bastı. Cumhuriyet 1975'de toparlanmışken bu defa Milliyetçi Cephe'nin kışkırttığı ülkücülerle, ve gazeteyi boykot ettiren Dev-Yol'un muhalefetiyle karşılaştı. Tirajı tekrar 100 binlerden aşağı düştü. Dev-Yol daha sert çizgide Demokrat'ı çıkardı, Cumhuriyet'in bir kısım okurunu çekti.
  • 12 Eylül darbesinde yine aynı kader. Önce askerleri destekledi, 1982 sonlarına doğru eleştiriye başladı. 12 Eylül 1980 nüshası birinci sayfa başlıkları: Parlamento ve hükümet feshedildi. Silahlı kuvvetler yönetime el koydu. Tüm yurtta sıkıyönetim ve sokağa çıkma yasağı kondu. Parlamento üyelerinin dokunulmazlığı kaldırıldı. Bu dönemde gazetede Turgut Özal döneminin etkileriyle karışıklıklar çıktı. Nadir Nadi'nin vefatından sonra gazete iyice karıştı. Satış 30 binlere düştü.
  • 7 Kasım seçimlerinde tarafsızdı. 7 Kasım 1983'deki birinci sayfa: ANAP kazandı, tek başına iktidar çoğunluğu Özal'da, HP ikinci, MDP üçüncü parti oldu, kesinleşen milletvekilleri ANAP 204, HP 107, MDP 70.
  • 28 Şubat post modern darbesini destekledi. 90'larda SHP'yi destekledi. 1992'de yeni yönetim gazetenin başına geçti. 63 ve 71'deki sağ darbelerden sonra gazete içinde bu defa liberal bir darbe yapılmak istenmiş, bu da geri tepmişti. Cumhuriyet yine İlhan Selçuk'la eski çizgisine döndü.
  • Gazete 2007'deki Cumhurbaşkanlığı seçimi için birçok tepki göstermiştir. "Tehlikenin farkında mısınız?" görseliyle büyük yankı uyandırmış olan gazete "Saatler 100 yıl geri alınıyor" sloganıyla da yola çıkarak birçok reklam girişiminde bulunmuştur.
  • 29 Mayıs 2015 tarihinde, Can Dündar imzasıyla MİT Tır'larında ki silah görüntüleri[7]ni manşetten duyurmuştur ve bu haberiyle büyük yankı uyandırmıştır.
  • 2015 yılı itibariyle yönetim ve yazar kadrolarındaki değişikliklerle AKP karşıtlığının yanı sıra HDP'ye yakın bir görüş izlemektedir.[8]

Gazete yazarlarının öldürülmeleri

6 Ekim 1990'da suikast sonucu öldürülen Prof. Bahriye Üçok

1978 yılından bu yana, Cumhuriyet yazarlarına yönelen suikast saldırıları sonucu 7 yazar öldürüldü, 1 yazar da felç oldu. İstanbul Üniversitesi Anayasa Kürsüsü Doçenti ve yazar Server Tanilli, 7 Nisan 1978 günü evine giderken uğradığı silahlı saldırı sonucu felç oldu. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Sosyoloji Enstitüsü Başkanı ve yazar Prof. Cavit Orhan Tütengil, 7 Aralık 1979 tarihinde Levent'te bulunan bir İETT durağında, silahlı dört kişi tarafından öldürüldü.[9] Tütengil'in cenazesinde çıkan olaylarda yaralanan TRT yapımcısı ve yazar Ümit Kaftancıoğlu, 11 Nisan 1980 günü Mecidiyeköy'de iki kişinin silahlı saldırısına uğrayarak hayatını kaybetti. Cinayetin sorumlusu olarak yakalanan Ülkücü militan Ahmet Mustafa Kıvılcım ömür boyu hapse mahkûm oldu. Atatürkçü Düşünce Derneği Başkanı ve yazar Muammer Aksoy, 31 Ocak 1990 günü Ankara'daki evine giderken öldürüldü. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi eski öğretim üyesi ve Sosyaldemokrat Halkçı Parti Parti Meclisi Üyesi Bahriye Üçok, 6 Ekim 1990 tarihinde evine gönderilen bir kargo paketinin patlamasıyla öldü. Gazeteci ve yazar Uğur Mumcu, 24 Ocak 1993 tarihinde Ankara'daki evinin önünde park ettiği otomobiline binerken patlayan bomba sonucu öldürüldü. Sinemacı ve yazar Onat Kutlar, 30 Aralık 1994'te The Marmara Oteli'nin pastanesinde meydana gelen patlama sonucu ağır yaralandı ve olaydan 12 gün sonra yaşamını yitirdi. Atatürkçü Düşünce Derneği Genel Başkan Yardımcısı, eski kültür bakanı ve Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi öğretim üyelerinden Prof. Dr. Ahmet Taner Kışlalı, 21 Ekim 1999 günü Ankara'daki evinin önünde uğradığı bombalı saldırı sonucu hayatını kaybetti. Gazete, olayın bir gün ardından yayımlanan "Fotoğrafın üzerindeki çarpı" manşetli haberinde, "Türkiye'yi ortaçağ karanlığına sürüklemek isteyen gericiler, Cumhuriyetin aydınlanmacı, ilerici yazarlarını" her zaman hedef gösterdiklerini vurguladı.[10]

Köşe yazarları

YAZARLAR

DÜNYA

EKONOMİ

BİLİM - SİYASET

İNTERNET

MEDYA

ÇEVRE

KÜLTÜR - SANAT

SPOR

Kaynak: Cumhuriyet Gazetesi [11]

Çizerler

Kaynak: Cumhuriyet Gazetesi [12]

Ekleri

Gazete, aynı zamanda aşağıdaki ekleri de düzenli olarak vermektedir:

  • Bilim Teknoloji (Cuma günleri, 21 Şubat 1987'den beri)
  • Hafta Sonu (Cumartesi günleri, 10 Haziran 2006'dan beri)
  • Cumertesi (Cumartesi günleri, gazetenin içerisinde)
  • Pazar Dergi (Pazar günleri, 16 Şubat 1986'dan beri)
  • Strateji (Pazartesi günleri, 5 Temmuz 2004'ten beri)
  • Spor Dergi (Salı günleri, 19 Kasım 2003'ten beri)
  • Dört Mevsim Gezi (Çarşamba günleri)
  • Kitap (Perşembe günleri, 9 Şubat 1990'dan beri)
  • Cumhuriyet Ege (Cuma günleri, Ege Bölgesine dağıtılan özel ek)
  • Tarım Hayvancılık (Her ayın ikinci salı günü)
  • Cumhuriyet Ankara (Pazar günü hariç, Ankara'ya dağıtılan özel ek)
  • Cumhuriyet Anadolu (Her ayın ikinci ya da üçüncü Salı günü)

Gazete Türkiye'de bir ilki gerçekleştirmiş ve vakfedilmiştir. Gazetenin sahibi aynı zamanda okuyucularından meydana gelen Cumok örgütlenmeleridir.

Yunus Nadi Armağanı Yarışması

Yunus Nadi Ödülleri Cumhuriyet 1946'dan beri Yunus Nadi Armağanı Yarışması'nı düzenlemekte, her yıl belli bir bilim ya da sanat konusuna ayrılan yarışmada özgün araştırmalar desteklenmektedir.

Kaynaklar

  1. ^ a b "7 Eylül-13 Eylül 2015 Haftaları Arası Tiraj Tablosu". Erişim tarihi: 18 Eylül 2015. 
  2. ^ "Mustafa Balbay gözaltına alındı". HaberTürk. 1 Temmuz 2008. Erişim tarihi: 2008-06-29, 06:28 (EEZ).  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  3. ^ "Cumhuriyet gazetesine kimse alınmıyor". HaberTürk. 1 Temmuz 2008. Erişim tarihi: 2008-06-29, 06:36 (EEZ).  Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  4. ^ a b c John M. VanderLippe, The politics of Turkish democracy: İsmet İnönü and the formation of the multi-party system, 1938-1950, SUNY Press, 2005 ISBN 0-7914-6435-0, sayfa 40 (İngilizce)
  5. ^ http://taraf.com.tr/makale/9410.htm
  6. ^ http://www.milliyet.com.tr/Default.aspx?aType=YazarDetay&ArticleID=509167&AuthorID=63&Date=25.03.2008&ver=71
  7. ^ http://gazetemansetleri.co/cumhuriyet-gazetesi-manseti-29-05-2015/
  8. ^ http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/01/150130_cumhuriyet
  9. ^ "Saldırıya uğrayan Cumhuriyet yazarları", 22 Ekim 1999, Cumhuriyet
  10. ^ "Fotoğrafın üzerindeki çarpı", 22 Ekim 1999, Cumhuriyet
  11. ^ Köşe yazarları URL erişim tarihi: 6 Ocak 2007
  12. ^ Çizerler URL erişim tarihi: 6 Ocak 2007
  • Cumhuriyet koleksiyonu.
  • Aysun Köktener, Bir Gazetenin Tarihi Cumhuriyet, YKY, İstanbul 2004.
  • Emin Karaca,Cumhuriyet Olayı, Altın Kitaplar Y. İstanbul 1994.

Dış bağlantılar

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Cumhuriyet_(gazete)&oldid=16271906" sayfasından alınmıştır