Mustafa Fehmi Kubilay

Mustafa Fehmi Kubilay
Doğum	1906 Kozan, Adana
Ölüm	23 Aralık 1930 (24 yaşında) Menemen, İzmir, Türkiye
Defin yeri	Şehit Kubilay Anıtı, Menemen
Bağlılığı	Türkiye
Rütbesi	Asteğmen
Birimi	43. Piyade Alayı
Ailesi
Babası	Hüseyin Bey
Annesi	Zeynep Hanım
Eşi	Fatma Vedide (e. 1928; ö. 1930)
Çocukları	Vedat Aktuğ Kubilay (1929–2002)

Mustafa Fehmi Kubilay (1906, Adana – 23 Aralık 1930, İzmir), Türk öğretmen ve asteğmen. Kubilay Olayı olarak tanımlanan ve Menemen'de Mustafa Fehmi Kubilay, Bekçi Hasan ve Bekçi Şevki'nin 23 Aralık 1930'da cumhuriyet karşıtı bir grup tarafından öldürülmesiyle başlayan ve faillerin (ve ilgili görülenlerin) yargılanmasıyla devam eden, Ocak–Şubat 1931 aylarını kapsayan olaylar zincirinin simgesi olan Türk askeridir.

Biyografi

1906'da Kozan'da Giritli bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Baba adı Hüseyin, anne adı Zeynep'tir. Mustafa Fehmi Kubilay 1930 yılında öğretmen olarak İzmir'in Menemen ilçesinde asteğmen rütbesiyle askerlik görevini yaparken 23 Aralık 1930’da Derviş Mehmet'in başında olduğu bir grup isyancı tarafından öldürüldü. Olay, cumhuriyet rejiminin 1925 yılındaki Şeyh Said İsyanı'ndan sonra tanık olduğu ikinci önemli irtica girişimi olup tarihe "Menemen Olayı" ve "Kubilay Olayı" olarak geçmiştir. Mustafa Kemal'in Silahlı Kuvvetlere mesajı, Genelkurmay Başkanının mesajı, TBMM'de soru önergesi ve Başbakan İsmet İnönü'nün konuşması, Bakanlar Kurulunun sıkıyönetim ilanı kararı, sıkıyönetim ilanının TBMM görüşmeleri, yargılamanın ilk günkü tutanakları, Savcılığın Esas Hakkındaki İddianamesi, Divan-ı Harp Kararnamesi, TBMM Adliye Encümeni Mazbatası ve TBMM Genel Kurul kararları arşivlerde tam metin olarak yer almaktadır.

Kubilay'ın öldürülüşü sadece devlet katında değil, toplumda da büyük etki yarattı. Türkiye'nin 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren o dönem 13 yaşında olduğunu ve yaşadıklarını, hissettiklerini şöyle anlatmıştır:

"Kubilay Olayı bende ve sınıftaki arkadaşlarım üzerinde büyük etki yarattı. Zira genç bir subayın öyle hunharca şehit edilmesi elbette ki bizi etkileyecekti. Bunun etkisi altında uzun süre kaldım. Bir aralık bu katliamı yapanların yakalandığını ve istasyonda tren beklediğini söylediler. 5–6 arkadaşla beraber hemen istasyona gittik. Onu şehit eden, Kubilay'ı şehit eden hainleri orada gördüm. Bende o kadar derin bir iz bırakmış ki bu, o sırada kara kalemle resme başlamıştım. İlk resmimi Kubilay'ın resmi olarak yaptım. Hatırlarım ve güzel de resimdi. Keşke saklasaydım da yanımda hatıra olarak kalsaydı."

24 Aralık 1932 tarihli Cumhuriyet gazetesinde Kubilay'ın annesi ve kardeşi.

Menemen Olayı'nın izleri toplumsal bellekte yer etmiş ve Asteğmen Mustafa Fehmi Kubilay, "Devrim Şehidi" olarak simgeleşmiştir. Her sene 23 Aralık'ta Kubilay Olayı ile ilgili olarak çeşitli yayın organlarında konu ile ilgili makaleler yayımlanmakta, olay lanetlenmekte ve Mustafa Fehmi Kubilay için anma törenleri düzenlenmektedir.

Galeri

• 

  Mustafa Fehmi Kubilay.

• 

  Mustafa Fehmi Kubilay, ayakta duran arka sıradan en sağdaki.

• 

  Mustafa Fehmi Kubilay, en öndeki üçlü grubun ortasındaki.

Kaynakça

• T.C. Genelkurmay Başkanlığı, Arşiv Belgeleriyle Menemen Olayı, 21 Haziran 2014'te erişildi.
• "Kubilay Olayı (1930)". www.belgenet.com. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2020. 
• Hürriyet Ege, 24 Aralık 2000 tarihli haber. Şehit Kubilay’ı andık23 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 21 Haziran 2014'te erişildi.
• State and the Subaltern: Modernisation, Society and the State in Turkey and Iran edited by Touraj Atabaki. I. B.Tauris & Company, LTD, London. 12 Haziran 2007. ISBN 9781845113391.