Serbest Cumhuriyet Fırkası
| Serbest Cumhuriyet Fırkası | |
|---|---|
 | |
| Kısaltma | SCF |
| Genel başkan | Ali Fethi Okyar |
| Genel sekreter | Mehmet Nuri Conker |
| Kurucu | Ali Fethi Okyar |
| Kuruluş tarihi | 12 Ağustos 1930 |
| Kapanış tarihi | 17 Kasım 1930 |
| Önceli | Cumhuriyet Halk Fırkası |
| Gazete(leri) | Serbes Cumhuriyet |
| İdeoloji |
Liberalizm[1] Liberal demokrasi[1] Cumhuriyetçilik Milliyetçilik Laiklik |
| Siyasi pozisyon | Merkez sağ |
|
| |
Serbest Cumhuriyet Fırkası, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yıllarında Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk'ün isteği üzerine Fethi Okyar tarafından kurulan siyasi partidir.[2]
Kurulması[değiştir | kaynağı değiştir]
Mecliste tek partinin bulunması hükûmetin denetlenmesini güçleştiriyordu. Bu nedenle Mustafa Kemal, Fethi Bey'den cumhuriyetçi, milliyetçi ve laisist bir parti kurmasını istedi. Bunun üzerine Fethi Bey Mustafa Kemal'in tarafsız olmasını şart koşarak 12 Ağustos 1930'da Serbest Cumhuriyet Fırkası'nı kurdu. Bu partinin Cumhuriyet Halk Fırkası'ndan ayrılan en önemli yanı, ekonomide liberalizmi savunmasıydı. Bu partiye bizzat yardımda bulunan Mustafa Kemal CHF'den birçok mebusun bu partiye geçişini İsmet Paşa'nın tepkisine ve itirazlarına rağmen sağladı. (70 kadar mebusu, ayrıca kız kardeşi Makbule Hanım'ı ve yakın dostları olan mebusları da ilk üyelerden yaptı.) Böylece yaklaşık 5 yıldır alternatifsiz devam eden İsmet Paşa hükûmetini eleştirecek bir muhalefet yaratmak istedi ve mecliste düşünce özgürlüğü sağlamak istedi. Siyasi söz geçirme güçleri suiistimalinin de önüne geçmek istedi. Partiye katılanlar arasında Nuri Conker (Genel Sekreter), şair Mehmet Emin Yurdakul, Türkçülük akımının önde gelenlerinden Ahmet Ağaoğlu, İbrahim Süreyya Paşa ve 1950-1960 yılları arasında başbakanlık yapacak olan Adnan Menderes de bulunuyordu.
1930 Türkiye yerel seçimleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Parti, 1930 yerel seçimlerine katılarak 502 belediyeden 31'ini kazandı.[3]
Kapatılması[değiştir | kaynağı değiştir]
Fethi Bey'in İzmir gezisinde büyük sevgi gösterileriyle karşılanması sonucu çıkan olaylar CHF içindeki köktenci kesimi harekete geçirdi. Bu durum Mustafa Kemal'in duruma el koymasına neden oldu. Fethi Bey'e "Sen fırkanın, ben fırkamın başında olacağız." teklifini yapınca Fethi Bey bunu kabul etmeyerek 16 Kasım 1930'da parti genel kurulunu topladı ve genel sekreter Nuri Bey ile kaleme aldıkları "Büyük Gazi hazretlerine karşı siyasi sahnede mücadele etmek gibi bir düşüncelerinin olmadığı ve dolayısıyla partinin feshine karar verildiği" açıklamasını yaptı. Böylece 17 Kasım 1930'da siyasi hayata veda eden partinin ömrü 3 ay sürdü.
Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Tunçay, M. (1999). Türkiye Cumhuriyeti'nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması (1923-1931), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul
- Yetkin, Ç. (1997). Atatürk'ün Başarısız Demokrasi Devrimi: Serbest Cumhuriyet Fırkası, Toplumsal Dönüşüm Yayıncılık, İstanbul
- Emrence, C. (2006). 99 Günlük Muhalefet: Serbest Cumhuriyet Fırkası, İletişim Yayınları, İstanbul
- Çavdar, T. (1995). "Serbest Fırka", Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 8. ss. 2052-2059. İletişim Yayınları, İstanbul
- Soyak, H. R. (1973). Atatürk'ten Hatıralar Cilt II, Yapı Kredi Bankası Yayınları, İstanbul
- Ağaoğlu, Ahmet (1969). Serbest Fırka Hatıraları. İstanbul: Baha Matbaası.
- Kacar, M. (2021). Belgeleriyle Serbest Cumhuriyet Fırkası'nı Anlamak, Akademisyen Kitabevi, Ankara
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;lemiatalayisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 23 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Ocak 2022.
- ^ Çetin, Yetkin (2004). Atatürk’ün Vatana İhanetle Suçlandığı S.C.F. Olayı. İstanbul: Otopsi Yayınları. ss. 267-273. ISBN 9789758410453.
