Türk devletleri listesi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
11.20, 6 Şubat 2021 tarihinde Hiroşi (mesaj | katkılar) tarafından oluşturulmuş 24799822 numaralı sürüm (→‎Orta Çağ'da İslam öncesi dönem: avarlar ile ilgili maddesinde netleştirme yapılmalı.)
Bağımsız Türk devletleri
Kültigin Heykeli, Orhun Vadisi'nde bulundu
Karahoca Uygur prensleri
İran'da hüküm süren Kaçar hanedanlığı dönemi sanatından bir örnek
Hindistan'da Delhi Sultanlığından Kalma Kutub Minar
İran'da Büyük Selçuklu Devletinden kalma Karahan İkiz Türbeleri

Türk devletleri tarih boyunca Türk halkları tarafından kurulmuş özerk cumhuriyet, bağımsız cumhuriyet, beylik, imparatorluk ve hanedanlıkları içerir.

İlk Çağ

Bayrak Devlet Tarih Notlar Harita
Dosya:Asian Huns.png Büyük Hun İmparatorluğu MÖ 220-46
  • İlk hükümdar: Teoman
  • Önemli hükümdar(lar): Mete
Batı Hun Devleti MÖ 46-36
Güney Hiung-nu MS 48-215
Kuzey Hun Devleti MS 48-156 (Batı Hun İmparatorluğu)
Kidarite Krallığı MS 320-500
Avrupa Hun İmparatorluğu MS 370-469
  • Önemli hükümdar(lar): Attila
Ak Hun İmparatorluğu MS 420-567
Kuzey Vey İmparatorluğu MS 386-535
Sabirler 6. yüzyıl

Orta Çağ'da İslam öncesi dönem

Bayrak Devlet Tarih Notlar Harita
Göktürk Kağanlığı MS 552-582 前突厥 Birinci Göktürk
Batı Göktürk Kağanlığı 583-657
Doğu Göktürk Kağanlığı 583-630
Seyanto Hanlığı 630-647 Seyanto Hanlığı Tingling'in kolu
Kutrigurlar 5.-6. yüzyıl Karadeniz’in kuzeyine egemen oldular
Utrigurlar 5.-6. yüzyıl Karadeniz’in kuzeyine egemen oldular
Büyük Bulgar Hanlığı 630-665 Göktürklerin yıkılması ve Avarların zayıflamasıyla bağımsız oldu. Kurucusu Kubrat Han.
Tuharistan Yabgu Devleti 630-700 Göktürklere tabi bir boydu
Hazar İmparatorluğu 630-965 Hazarlar, Batı Göktürk Kağanlığı'nın dağılmasından sonra ortaya çıkan en güçlü devlet olan yarı göçebe bir Türk halkıydı.
Türk Şah 665-850
Birinci Bulgar İmparatorluğu 632-1018 Tuna Bulgar Hanlığı (632-864) / Bulgar Knezliği (864-913) / Bulgar Çarlığı (913-1018)
Kangar Birliği 659-750
İdil Bulgarları 665-1391 Volga ve Kama Nehri'nin birleştiği yerde kurulan Türk devleti.
İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı 681-744 İkinci Göktürk kağanlığı veya Kutluklar
Türgişler 717-766 Batı Göktürk Kağanlığı'nın "On Ok"tan
Uygur Kağanlığı 744-840
Oğuz Yabguluğu 750-1055 Hazar ve Aral gölleri arasında yaşayan Tengrici Oğuzlar
Karluklar 766-840 Kadim Türk çağlarında Karluklara "Üç Oğuz" yani "Üçboy" da denilmiştir.
Kırgız Kağanlığı 840-1207 Yenisey Kırgızları tarafından kurulmuştur.
Kansu Uygur Krallığı 848-1036 Bugünkü Sarı Uygurların kökeni.
Karahoca Uygur Krallığı 991-1209 (Bugünkü Doğu Türkistan)

İslam sonrası dönem

Bayrak Devlet Tarih Notlar Harita
Karahanlı Devleti 840-1042 Karluklar ile Uygur Kağanlığı'nın kalıntısı. Türk tarihinde Orta Asya'da İslam'ı kabul eden ilk devlet.
Peçenek Hanlığı 860-1091
Kıpçak Hanlığı 9.-13. yüzyıl ya da Kumanlar
Tolunoğulları 868-905 Müslüman olan Türkler'in kurduğu ilk bağımsız devlettir.
Akşitler 935-969
Oğuz Yabgu Devleti 950-1040
Gazne Devleti 962-1187 Samaniler'in memlûklerinden.
Büyük Selçuklu Devleti 1037-1194 Orta Çağ'da Oğuz Türklerinin Kınık boyu tarafından kurulan Türk-İran geleneğine dayalı Sünni Müslüman imparatorluk.
Doğu Karahanlılar 1042-1211
Batı Karahanlılar 1042-1212
Suriye Selçukluları 1092-1117 Melikşah'ın kardeşi Tutuş'un hükümdarlığı
Anadolu Selçukluları 1092-1243 Rum Selçukluları olarak bilinir.
Kirman Selçukluları 1092-1230 Alp Arslan'ın kardeşi Kavurd Bey'in sülalesi / Kaşkaylar ve Hamselerin kökeni.
Harezmşahlar Devleti 1097-1231 Selçuklular'ın Memlûklerinden Anuş Tegin tarafından kurulan devlet
Böriler 1117-1154 ya da Suriye Atabeyliği
Zengiler 1127-1259 Musul, Halep Atabeylikleri
İldenizliler 1146-1225 Kuzey ve Güney Azerbaycan'da kurulmuş atabeylik. Kurucusu: Atabey Şemseddin İldeniz
Erbil Beyliği 1146-1232 Veya Begteginliler, 1146-1233 yılları arası Irak'ın kuzeyindeki Erbil ve çevresine egemen olan Türk Atabeyliğidir
Salgurlular 1147-1284 ya da Fars Atabeyliği
Irak Selçukluları 1157-1194 Sencer'in ölümünden sonra Irak-ı Arap ve Irak-ı Acem (Batı İran)'ı yöneten Büyük Selçukluların kalıntısı.
Delhi Sultanlığı 1206-1290 Hindistan'da hüküm sürmüş olan Türk devleti. Delhi Sultanlığı'nı Türk kökenli olan Kölemen(Memlûk) Hanedanı kurmuş tur.
Karluk Devleti 1212-1300 Karahanlıların devamı.

I. Dönem Anadolu Beylikleri

Bayrak Devlet Tarih Notlar
Mengüçlü Beyliği 1072-1277
Çaka Beyliği 1081-1098
Dilmaçoğulları Beyliği 1085-1192
Çubukoğulları Beyliği 1085-1092
Danişmendli Beyliği 1092-1202
Saltuklu Beyliği 1092-1202
İnaloğulları Beyliği 1098-1183
Ahlatşahlar Beyliği 1100-1207
Artuklular 1102-1408
Çobanoğulları 1227-1309
Tanrıbermiş Beyliği 1074-1098

Moğol istilası sonrası dönem

Bayrak Devlet Tarih Notlar
Çağatay Hanlığı 1227-1347
Altın Orda Devleti 1242-1502
Bahri Hanedanı 1250-1389 Memlûk Sultanlığı, Burci Hanedanı ise Çerkes memlûklerinden.
Haleci Hanedanı 1290-1321 Delhi Sultanlığı (1206-1526)
Osmanlı Devleti 1299-1922 Kayı Boy Beyliği olarak Türkiye Anadolu Selçuklu Devleti'ne bağlı, 1299'da istiklaline kavuştu. 600 yıldan fazla varlığını sürdürdü.
Basarab Hanedanı 1310-1627 Eflak Prensliği'nin Kıpçak = Kuman kökenli hanedanı.
Tuğluk Hanedanı 1321-1398 Delhi Sultanlığı (1206-1290)
Timur İmparatorluğu 1370-1507 Çağatay Hanlığı'na bağlı olup Türklerden Barlas boyu.
Bengal Sultanlığı 1352-1576
Akkoyunlular 1378-1508
Karakoyunlular 1380-1469 Azerbaycan'da
Nogay Ordası 1398-1642
Kazan Hanlığı 1438-1552
Kırım Hanlığı 1441-1783 1475'ten 1774 yılına kadar (Küçük Kaynarca Antlaşması) Osmanlı'ya bağlı kaldı.
Astrahan Hanlığı 1446-1556
Kasım Hanlığı 1452-1681
Sibir Hanlığı 1464-1598
Kazak Hanlığı 1465-1729
Beridşahlar Sultanlığı 1489-1619 Hindistan'da.
Adilşahlar 1490-1686 Hint Yarımadası'nda.
Açe Sultanlığı 1496-1903 Sumatra Bölgesinde
Safeviler 1501-1736
Kutbşahlar 1512-1687 Hindistan'da.
Yarkand Hanlığı 1514-1680
Hive Hanlığı 1515-1920
Babür İmparatorluğu 1526-1858
Buhara Hanlığı 1561-1785
Afşar Hanedanı 1736-1802 Afşarlar
Hokand Hanlığı 1709-1876
Haydarabad Nizamlığı 1724-1948
Buhara Emirliği 1785-1920
Kaçar Hanedanı 1781-1925 Kaçarlar
Yedişehir Uygur Hanlığı 1865-1877

II. Dönem Anadolu Beylikleri

Bayrak Devlet Tarih Notlar
Karamanoğulları 1256-1483
İnançoğulları Beyliği 1261-1368
Sâhipataoğulları Beyliği 1275-1342
Pervaneoğulları Beyliği 1277-1322
Eşrefoğulları 1280-1326
Menteşeoğulları Beyliği 1280-1424
Dobruca Beyliği 1281-1299 Dobruca (bugünkü Bulgaristan ve Romanya)'da.
Alâiye Beyliği 1293-1421
Karesioğulları 1297-1360
Candaroğulları Beyliği 1299-1462
Osmanoğulları Beyliği 1299-1922 Kayı Boy Beyliği olarak Türkiye Anadolu Selçuklu Devleti'ne bağlı, 1299'da istiklaline kavuştu.
Germiyanoğulları Beyliği 1300-1423
Hamitoğulları Beyliği 1301-1423
Saruhanoğulları 1302-1410
Tacettinoğulları Beyliği 1303-1415
Aydınoğulları 1308-1426
Dosya:Flag of Beylik of Teke according to Catalan Atlas.png Tekeoğulları 1321-1390
Ramazanoğulları 1325-1608
Eretna Beyliği 1335-1381
Dulkadiroğulları 1339-1521
Kadı Burhaneddin Ahmed Devleti 1381-1398

-- Eski dönemlerde kullanılan Osmanlı bayrakları sırasıyla:
Kayıhan --> 1299-1453 --> 1453-1844 --> 1517-1844 --> Osmanlı

Azerbaycan hanlıkları

Bayrak Devlet Tarih Notlar
Marağa Hanlığı 1610 - 1925
Kuba Hanlığı 1726 - 1806
Dosya:Bakı xanlığı bayrağı.png Bakü Hanlığı 1735 - 1806
Şeki Hanlığı 1743 - 1826
Dosya:Flag of Tabriz.png Tebriz Hanlığı 1747 - 1802
Dosya:Flag of Ganja.jpg Gence Hanlığı 1747 - 1804 Ziyadoğulları Hanedanı'nı kuran Kaçarlar'dan II. Şahverdi Han Gence’nin ilk hanı
Cavad Hanlığı 1747 - 1805
Derbent Hanlığı 1747 - 1806
Erdebil Hanlığı 1747 - 1808
Halhal Hanlığı 1747 - 1809
Zencan Hanlığı 1747 - 1810
Şirvan Hanlığı 1747 - 1820
Dosya:Romanov empire (micronation) Coat of Arms.png Karabağ Hanlığı 1747 - 1822
Revan Hanlığı 1747 - 1828
Karadağ Hanlığı 1747 - 1828
Nahçıvan Hanlığı 1747 - 1828 Kangarlı Hanedanı
Merend Hanlığı 1747 - 1828
Urmiye Hanlığı 1747 - 1865
Maku Hanlığı 1747 - 1922

Eski cumhuriyetler

Bayrak Devlet Tarih Notlar Harita
Batı Trakya Bağımsız Hükûmeti 31 Ağustos 1913 - 29 Ekim 1913 Batı Trakya Türk Cumhuriyeti
Başkurtistan Cumhuriyeti 15 Kasım 1917 - 4 Kasım 1918
Kırım Halk Cumhuriyeti 1917-1918
Türkistan Milli Devleti 1917-1918
Dosya:Republic of Aras flag.jpg Aras Cumhuriyeti 1918 Bugünkü Nahçıvan topraklarında kurulan kısa süreli bir hükûmet.
Güneybatı Kafkas Geçici Milli Hükûmeti 1918-1919 ya da Kars Cumhuriyeti
İdil Ural Devleti 1918-1919
Alaş Orda 1917-1920 (sarı renkle gösterilen)
Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti 1918 - 1920
Azadistan 1919-1920
Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti 12 Kasım 1932 - 6 Şubat 1934
Hatay Cumhuriyeti 1938-1939
Tannu Tuva Halk Cumhuriyeti 1921-1944
Azerbaycan Milli Hükûmeti 1945
Doğu Türkistan Cumhuriyeti 12 Kasım 1944 - 20 Ekim 1949
Ankara Hükûmeti 3 Mayıs 1920 - 29 Ekim 1923 ya da Büyük Millet Meclisi Hükûmeti
Kıbrıs Türk Federe Devleti 1975-1983

Sovyetler Birliği dönemi cumhuriyetleri

Özerk Sovyet cumhuriyetleri

Bayrak Devlet Tarih Notlar
Türkistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 30 Nisan 1918 - 27 Ekim 1924 Önceki statüsü:
Türkistan Sovyet Federatif Cumhuriyeti 20 Nisan 1918 - 30 Nisan 1918
Başkurdistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 23 Mart 1919 - 11 Ekim 1990 Önceki statüsü:
Kırgız-Başkurt Sovyet Cumhuriyeti 13 Aralık 1919 - 16 Aralık 1919
Sonraki statüsü:
Başkurt Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 11 Ekim 1990 - 25 Şubat 1992
Tataristan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 27 Mayıs 1920-30 Ağustos 1990 Önceki statüsü:
Tatar-Başkurt Sovyet Cumhuriyeti 22 Mart 1918 - 20 Mart 1919
Sonraki statüsü:
Tataristan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 30 Ağustos 1990-16 Mayıs 1992
Kırım Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 18 Ekim 1921 - 30 Haziran 1945
12 Şubat 1991 - 26 Şubat 1992
Önceki statüsü:
Kırım Sosyalist Sovyet Cumhuriyeti 28 Nisan 1919 - 26 Haziran 1919
Sonraki statüsü:
Kırım Oblastı 30 Haziran 1945 - 12 Şubat 1991
Yakut Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 27 Nisan 1922 - 27 Eylül 1990 Sonraki statüsü:
Yakut Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 27 Eylül 1990 - 27 Aralık 1991
Çuvaşistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 21 Nisan 1925 - 24 Ekim 1990 Önceki statüsü:
Çuvaş Özerk Oblastı 24 Haziran 1920 - 21 Nisan 1925
Sonraki statüsü:
Çuvaş Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 24 Ekim 1990 - 13 Şubat 1992
Dağıstan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 20 Ocak 1921 - 24 Mayıs 1991 Sonraki statüsü:
Dağıstan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 24 Mayıs 1991 - 25 Aralık 1993
Kumuklar 231.8 bin (% 12.9, 1989)
Azeriler 75.5 bin (% 4.2, 1989)
Nogaylar 8.3 bin (% 1.6, 1989)
Dosya:Flag of Mountain ASSR (1921-1924).svg Dağ Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 20 Ocak 1921 - 7 Temmuz 1924 Balkar Ulusal Bölgesi 19 Kasım 1920 - 28 Ocak 1935
Karaçay Ulusal Bölgesi 27 Kasım 1920 - 12 Ocak 1922
Nahçıvan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 9 Şubat 1924 - 17 Kasım 1990 Önceki statüsü:
Nahçıvan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1920 - 1923
Nahçivan Özerk Bölgesi 1923 - 1924
Karakalpak Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 20 Mart 1932 - 9 Ocak 1992 Önceki statüsü
Karakalpak Özerk Oblastı 16 Şubat 1925 - 20 Mart 1932
Sonraki statüsü:
Karakalpak Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 26 Nisan 1990 - 9 Ocak 1992
Kabardey-Balkarya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 5 Aralık 1936 - 16 Mayıs 1992 Önceki Statüsü:
Kabardino-Balkar Özerk Oblastı 1924-1936
1944 ile 1957 arası Kabardin ÖSSC olarak adı değiştirildi,
1957'de tekrar Kabardino-Balkar ÖSSC adını aldı.
Tuva Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 10 Ekim 1961 - 12 Aralık 1990 Önceki statüsü:
Tuva Özerk Bölgesi 11 Ekim 1944 - 10 Ekim 1961
Sonraki statüsü:
Tuva Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 12 Aralık 1990 - 28 Ağustos 1991
Dağlık-Altay Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 25 Ekim 1990 - 31 Mart 1992 Önceki statüsü:
Oyrot Özerk Bölgesi 1 Haziran 1922 -7 Ocak 1948
Dağlık-Altay Özerk Oblastı 7 Ocak 1948 - 25 Ekim 1990
Karaçay-Çerkez Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 18 Kasım 1990 - 17 Ekim 1991 Önceki statüsü:
Karaçay-Çerkez Özerk Oblastı 12 Ocak 1922 - 26 Nisan 1926
Karaçay Özerk Bölgesi 26 Nisan 1926 - 12 Ekim 1943
Karaçayların sınır dışı edilmesi 12 Ekim 1943
Karaçay Özerk Bölgesi'nin Tekrar kuruluşu: 11 Şubat 1957 - 3 Temmuz 1991
Hakas Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 3 Temmuz 1991 - 29 Ocak 1992 Önceki statüsü:
Hakas Özerk Oblastı 20 Ekim 1930 - 3 Temmuz 1991
Krasnoyarsk Krayından ayrılma 15 Aralık 1990

Sovyet cumhuriyetleri

Bayrak Devlet Tarih Notlar
Harezm Sovyet Halk Cumhuriyeti 26 Nisan 1920 - 17 Şubat 1925 Sonraki statüsü:
Buhara Sovyet Halk Cumhuriyeti 8 Ekim 1920 - 17 Şubat 1925 Sonraki statüsü:
Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 28 Nisan 1920 - 25 Aralık 1991 Öncesi statüsü:
Transkafkasya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti 1922-1936
Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 27 Ekim 1924 - 25 Aralık 1991 Önceki statüsü:
Türkistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1918-1924
Türkmenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 13 Mayıs 1925 - 26 Aralık 1991 Önceki statüsü:
Trans-Hazar bölgesi 30 Nisan 1918 - 7 Ağustos 1921
Türkmen Oblastı 7 Ağustos 1921 - 13 Mayıs 1925
Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 5 Aralık 1936 - 26 Aralık 1991 Önceki statüsü:
Kırgızistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 5 Aralık 1936 - 26 Aralık 1991 Önceki statüsü:
Kara-Kırgız Özerk Oblastı 14 Ekim 1924 - 15 Mayıs 1925

Türk Devletleri


AzerbaycanTürkmenistanÖzbekistanKırgızistanKazakistanTürkiyeEkonomik İşbirliği TeşkilatıTürk Devletleri TeşkilatıAvrasya Ekonomik BirliğiBağımsız Devletler TopluluğuBağımsız Devletler Topluluğu Serbest Ticaret BölgesiAvrupa Konseyi
Türki devletlerin ilişkili oldukları milletler-üstü kuruluşları gösteren Euler diyagramıgtd

Türk Devletleri


Bayrak Devlet Kuruluş Türk nüfus oranı ve dağılımı
Türkiye Cumhuriyeti 1923 %80 Türkler
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (de facto) 1983 %99 Kıbrıs ve Türkiye Türkleri[1]
Azerbaycan 1991 91.6% Azerbaycan Türkleri, 0.43% Ahıska Türkleri, 0.29% Tatarlar.[2]
Kazakistan 1991 63.1% Kazaklar, 2.9% Özbekler, 1.4% Uygurlar, 1.3% Tatarlar, 0.6% Ahıska Türkleri, 0.5% Azeriler, 0.1% Kırgızlar.[3]
Kırgızistan 1991 70.9% Kırgızlar, 14.3% Özbekler, 0.9% Uygurlar, 0.7% Ahıska Türkleri, 0.6% Kazaklar, 0.6% Tatarlar, 0.3% Azeriler.[4]
Özbekistan 1991 71.4% Özbekler, 4.1% Kazaklar, 2.4% Tatarlar, 2.1% Karakalpaklar, 1% Kırım Tatarları, 0.8% Kırgızlar, 0.6% Türkmenler, 0.5% Ahıska Türkleri, 0.2% Azeriler, 0.2% Uygurlar, 0.2% Başkırlar.[5]
  • Başta Özbekistan olmak üzere Orta Asya'ya yayılmış olan Ahıskalıların kullandıkları gayriresmî bayrağı
Türkmenistan 1991 75.6% Türkmenler, 9.2% Özbekler, 2.0% Kazaklar, 1.1% Ahıska Türkleri 0.7% Tatarlar[6]

Çağdaş özerk cumhuriyet ve bölgeler

Rusya'ya bağlı özerk cumhuriyetler

Türklerin çoğunlukta yaşadığı özerk cumhuriyetler

Bayrak Devlet Tarih Notlar
Başkurtistan 1991-....
Çuvaşistan 1991-....
Tataristan 1991-....
Tuva 1991-....
Yakutistan 1991-....

Türklerin azınlıkta yaşadığı özerk cumhuriyetler

Bayrak Devlet Tarih Notlar
Altay 1991-....
Balkar 1991-....
Dağıstan 1991-....
Hakasya 1991-....
Karaçay 1991-....

Özerk bölgeler

Bayrak Devlet Tarih Notlar
Gagavuzya 1991-....
Karakalpakistan 1991-....
Nahçıvan 1991-....
Sincan Uygur Özerk Bölgesi 1955-....
Şunhua Salar Özerk İlçesi ? 2000 yılı nüfus sayımına göre Türk kökenli bir halk olan Salarların bu bölgedeki oranı %61.14'tür.
Jishishan Bao'an Dongxiang ve Salar Özerk İlçesi ?
Sunan Yugur Özerk İlçesi 1954-... Çin'deki Sarı Uygurlar'ın nüfusunun %90'nı burada yaşar ve Sarı Uygurlar'ın tek özerk ilçesidir.
Aksay Kazak Özerk İlçesi 1954-... 1955 yılında ilk kırsal okul açıldı. Kazak okullarında öğretim Kazakça dilinde verilmeye başlandı.Buradaki Kazaklar dinlerini ve ulusal geleneklerini korumuşlardır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Dış bağlantılar

  • Tarihteki 16 Türk Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti - Kurucularının Büstleri (Şarkışla, Muhsin Yazıcıoğlu Parkı içerisinde)