Moldova

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
18.24, 22 Ocak 2021 tarihinde YBot (mesaj | katkılar) tarafından oluşturulmuş 24707087 numaralı sürüm (Arşiv bağlantısı eklendi)
Moldova
Republica Moldova
Moldova Cumhuriyeti
Slogan
Limba noastră-i o comoară
Millî marş
Limba noastră
Moldova haritadaki konumu
Başkent
ve en büyük şehir
 Kişinev
47°0′K 28°55′D / 47.000°K 28.917°D / 47.000; 28.917
Resmî dil(ler)Rumence ve Moldovaca
HükûmetParlamenter cumhuriyet
• Cumhurbaşkanı
Maia Sandu
• Başbakan
Ion Chicu
• Meclis başkanı
Zinaida Greceanîi
• İlan etti
27 Ağustos 1991
• Su (%)
1,6
GSYİH (SAGP)2019 tahminî
• Toplam
27,271 milyar $
• Kişi başına
13.574 $[1] (95..)
GSYİH (nominal)2019 tahminî
• Toplam
12,037 milyar $
• Kişi başına
4.498 $[2] (110..)
Gini (2014)▼ 26.8[3]
düşük
İGE (2019)artış 0.750[4]
yüksek · 90.
Para birimiMoldova Leyi (MDL)
Zaman dilimiUTC+2 (DAZD)
• Yaz (YSU)
UTC+3 (DAZD)
Telefon kodu373
İnternet alan adı.md

Moldova veya resmî adıyla Moldova Cumhuriyeti, Doğu Avrupa'da yer alan Ukrayna ile Romanya arasında kalan bir ülkedir. Başkenti Kişinev'dir. 1991 yılında SSCB'nin dağılmasının ardından bağımsızlığını kazanmıştır. İçinden Prut ve Dinyester nehirleri geçmektedir. Dinyester nehrinin doğu kıyısını bir şerit halinde kapsayan bölgede tek taraflı bağımsızlığını ilan eden De facto bir cumhuriyet olan Transdinyester bulunur.

Moldova, Birleşmiş Milletler, Avrupa Konseyi, Dünya Ticaret Örgütü, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı, Bağımsız Devletler Topluluğu, Karadeniz Ekonomik İşbirliği ve diğer uluslararası organizasyonlara üyedir.

Tarihçe

1918 yılındaki Romanya ile Besarabya'nın birleşme antlaşması
Ana madde: Moldova tarihi

Moldova, tarihi boyunca sık sık işgallere maruz kalmıştır. Cumhuriyet'in esası Prut ve Dinyester nehirlerinin arasında tarihi adı Besarabya olan bölgedir. Hâlen Romanya ve Ukrayna ile iç içe geçmiş olan Moldova toprakları 16. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nun egemenliği altına girmiştir. 1812 yılına kadar 300 yıl, Boğdan eyaleti olarak Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı olan ve 1812 yılında Osmanlı-Rus Barış Anlaşmasıyla Rusya'nın egemenliğine giren bölge, 1918 yılına kadar Rus İmparatorluğu'nun bir vilayeti olarak kalmıştır. Rusya'nın Kırım Savaşı'nda yenilmesinden sonra Moldova'nın bir kısmı (Güney Besarabya) Romanya'ya geçmiş, ancak Rusya 1878'deki Berlin Kongresi ile bu bölgeyi geri almıştır. I. Dünya Savaşı'ndan sonra, 1918'de bölge Romanya'nın eline geçmiş ve 1924 yılında (o dönemde etnik Ukraynalıların hakimiyetinde olan) Dinyester'in doğu yakasında Moldova Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (MÖSSC) kurulmuştur.

1939'daki Molotov-Ribbentrop Paktı'nın imzalanmasından sonra 1940 yılında Sovyetler Birliği Besarabya'yı yeniden ele geçirmiş ve bu bölgenin büyük bir kısmını MÖSSC ile birleştirmiştir. Almanya'nın SSCB'ne saldırması ile SSCB bir kez daha 1941 Temmuz'unda Moldova'yı Romanya'ya vermek zorunda kalmış, ancak Sovyet kontrolü 1944 Ağustos'unda yeniden sağlanmıştır. Moldova'nın şimdiki sınırları Prut ve Dinyester nehirlerinin arasındaki Besarabya denilen tarihi bölgenin SSCB tarafından Romanya'dan alınması ile 1947'de çizilmiştir. Romanya ile ilişkileri kesilmiş, Kiril alfabesi kullanma zorunluluğu getirilmiş, Rusların ve Ukraynalıların endüstriyel bölgelere büyük çaplı göçleri özellikle desteklenmiştir. 1950'lerde ise binlerce etnik Rumen, Orta Asya'ya göç etmek zorunda bırakılmıştır.

1986'da Sovyet Lideri Mihail Gorbaçov tarafından uygulanan Glasnost politikası ile birlikte ulusal ve kültürel bağımsızlık için uğraş veren birçok bağımsız politik grup ortaya çıkmıştır. 1990 Şubat'ında Cumhuriyet'in Yüksek Sovyet (Parlamento) seçimleri yapılmıştır. Moldova'nın bağımsızlık ve reformlara yönelik çalışmaları 1990 yılında artmıştır. Serbest piyasa ekonomisine geçiş yolunda çalışmalara bu yıl içerisinde başlanmıştır. Yine aynı yılın ilkbaharında yapılan seçimlerde Moldova Halk Cephesi Parlamento'da çoğunluğu sağlamış ve Anayasa'da bir dizi değişiklik yapılmıştır. Pek çok Sovyet Cumhuriyeti'nde tam bağımsızlık, Moskova'daki başarısız darbe girişimi sonucunda kazanılmıştır. Darbenin bastırılmasından sonra Moldova, 27 Ağustos 1991'de bağımsızlığını kazanmıştır. Bu hareketin ardından Ukrayna sınırında gümrük ofisleri açılmış ve Rus askerlerinin Cumhuriyet'ten ayrılması talep edilerek, Moldova Ulusal Ordusu kurulmuştur. 21 Aralık 1991 tarihinde Moldova yönetimi halkın büyük ölçüde karşı çıkmasına rağmen Almatı'da yapılan toplantıda eşit ve kurucu üye olarak Bağımsız Devletler Topluluğu'nun oluşmasına yönelik anlaşmayı imzalamıştır.

Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra uluslararası sistemin gündemini meşgul eden etnik sorunlar Moldova'nın da gündemini şekillendirecek potansiyel bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak Türk asıllı Gagoğuzlara verilen özerklik, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra barışçı yolla çözümlenen ilk ve tek etnik sorun olma özelliğini korumaktadır.

Politika

Moldova parlamenter sistemle yönetilen demokratik bir cumhuriyettir. Ülkede çok partili bir siyaset yapısı vardır. Yasama yetkisi meclise aittir. Yasama, yürütme ve yargı bağımsızdır. Ülke siyasetindeki en önemli konuları Transdinyester bölgesinin ayrılıkçı hareketleri, AB ilişkileri, Rusya ve Romanya ile entegrasyonu oluşturmaktadır.

Moldova Parlamentosu'nun 4 yıl için seçilen 101 üyesi vardır. Cumhurbaşkanı meclis tarafından seçilir ve 4 yıl görev yapar.

2014 Genel Seçimleri

Parti Oy % Sandalye +/-
Sosyalist Parti 327,910 20.51 25 Yeni
Liberal Demokrat Parti 322,188 20.16 23 -9
Komünist Parti 279,372 17.48 21 -21
Moldova Demokratik Partisi 252,489 15.80 19 +4
Liberal Parti 154,507 9.67 13 +1
Komünist Reform Partisi 78,719 4.92 0 Yeni
Liberal Reformist Parti 24,956 1.56 0 Yeni
Moldova Halk Partisi 12,112 0.76 0 Yeni
Hristiyan Demokrat Halk Partisi 11,782 0.74 0 0
Ulusal Liberal Parti 6,859 0.43 0 0
For Nation and Country Party 1,697 0.11 0 0
Yurtsever Parti 1,498 0.09 0 0
Yeşiller Ekoloji Partisi 1,366 0.09 0 0
Invalid/blank votes 50,948 - - -
Total 1,649,508 100 101 0
Registered voters/turnout 2,953,276 55.85 - -
Source: CEC

Yönetimsel Birimler

Başkent Kişinev
Trispol
Bender

Moldova'da 32 bölge, 3 belediye ve 2 özerk cumhuriyet yer almaktadır. Transdinyester'in nihai statüsü tartışmalıdır.

Belediyeler Özerk Bölgeler
Kişinev
Bălţi
Bender 		Gagavuzya
Transdinyester
Bölgeler
  1. Anenii Noi
  2. Basarabeasca
  3. Briceni
  4. Cahul
  5. Cantemir
  6. Călăraşi
  7. Căuşeni
  8. Cimişlia
  9. Criuleni
  10. Donduşeni
  11. Drochia
  12. Dubăsari
  13. Edineţ
  14. Făleşti
  15. Floreşti
  16. Glodeni
  1. Hînceşti
  2. Ialoveni
  3. Leova
  4. Nisporeni
  5. Ocniţa
  6. Orhei
  7. Rezina
  8. Rîşcani
  9. Sîngerei
  10. Soroca
  11. Străşeni
  12. Şoldăneşti
  13. Ştefan Vodă
  14. Taraclia
  15. Teleneşti
  16. Ungheni

Demografi

4.434.547 kişilik nüfusuyla, km² başına 108 kişi düşen bu ülkede, nüfus artış oranı -1.830 kişidir. Nüfusun %99'u okuma yazma bilir. Kişi başına düşen millî gelir 4.000 $ seviyesindedir. Başkenti Kişinev. Dili Moldovca (Rumence), Rusça, Gagauzca. Dini ağırlıklı olarak ortodoks. Etnik dağılım Moldovalı %65, Ukraynalı %14, Rus %13, Türk asıllı Gagauz %4'tür.

Dinyester Vadisi'nden bir görünüm

Konum

Doğu Avrupa'da yer alan Moldova'nın denize kıyısı yoktur.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.PP.CD?locations=MD
  2. ^ https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD?locations=MD
  3. ^ "GINI index (World Bank estimate)". The World Bank. 10 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2016. 
  4. ^ "Human Development Report 2020" (PDF) (İngilizce). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. Erişim tarihi: 15 Aralık 2020. 
  5. ^ http://www.statistica.md/category.php?l=ro&idc=103
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Moldova&oldid=24707087" sayfasından alınmıştır