Karmatîlik: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmemiş revizyon]

[kontrol edilmiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

Satır içi

Sayfanın 15.13, 24 Ağustos 2019 tarihindeki hâli

Karmatîlik, (Arapça: قرماطة Qarāmita) Şiîliğin İsmâilîyye mezhebinin Fâtımîler'in imâmlığını kabul etmeyen ve "Yediciler" olarak da bilinen koluna ait olan köktendinci (ghulat) bir mezhep.^[1]

Karmatîler hareketi

Karmatilik, İsmailliyye mezhebi içerisinde ortaya çıkmış ve her ne kadar Fatımilerin ortaya çıkısından sonra onlara bağlanmayı reddetmişse de, eski İsmaili öğretiye sadık kalmaya devam etmiş bir harekettir. Adını Kufe’li Hamdan Karmat'tan alan, Bahreyn'nin başkenti Hajr ile Doğu Arabistan'ın Lahsa kentlerinin 899 yılında fethini gerçekleştiren ve aslen İran Buşehr Eyaleti Ganaveh şehristanından olan Ebû-Saʿid Hasan bin Behrâm Cennâbî ^[2]^[3] tarafından İsmailî öğretileriyle birlikte Zerdüştlük ve İran milliyetçiliğinini harmanlayarak önceleri Ubeydullah Mehdi Billah’ın Fatımiler Devleti’ne karşı bir tepki olarak kurulan, daha sonra ise 930'da Cennâbî'nin oğlu Ebû Tâhir Süleyman el-Cennâbî’in devlet başkanlığı döneminde Mekke'yi yağmaladıktan sonra Hacerü'l-Esved’i çalan^[4]^[5] ve ardından da bir yıl geçtikten sonra 931'de Ebû’l-Fadl el-İsfahanî^[6]^[7]^[8]^[9]^[9]^[10] adlı genç bir mahkûmu Mehdi ilân ederek^[11] kurdukları Ütopya Cumhuriyetin başına seksen gün süresince geçirerek yüzyıl boyunca devam edecek olan bir terörizm döneminin kıvılcımını ateşleyenlerin ortaya çıkarmış oldukları hareket.^[12]

Tarihçe

890'de Kûfe'de İsmailîliğin El-Savad (bugünkü Güney Irak) bölgesi temsilcisi "Hamdan Karmat" daha sonra adı "Karmatîlik" olacak olan ilk örgütlenmeyi oluşturmuştur.^[13]

899'da Ubeydullah'ın kendisini imâm - halife ilan ederek Fâtımîler hanedanlığını kurduğunda İsmailîliler'in çoğunluğu tarafından kabul edilmiştir. Fakat, "Hamdan Karmat" ve taraftarları bunu kabul etmeyerek isyan etmiştir.

Karmatîlik, 10. yüzyılın başlarına kadar el-Savad ve Suriye'ye yayılmış ve 903'de Şam'ı kuşatmıştır. Ancak 907'de Abbasiler tarafından bastırılmıştır.

Bahreyn'de ise "Müminî’yye" kentini inşa etmişler, haccın batıl bir itikât olduğunu ileri sürerek 930 yılında Mekke'ye saldırmışlar, 20,000 hacıyı katlederek cesetlerini zemzem kuyusuna doldurmuşlar, Kâbe'den Hacerü'l-Esved'i çalarak geri dönmüşler ve 11. yüzyıla kadar bağımsızlıklarını kormuşlardır.

Karmatîler'in imâm silsileleri^[14]

İmâmların numaralandırılması (İsnâaşerîyye) ile aynıdır, fakat İmâmet son peygamber, Mehdi ve İmâm olarak kabul edilen Muhammed bin İsmâil el-Mektûm (Yedinci Ali) ile nihâyete erdirilmektedir.

Kaynakça

^ Encyclopedia Iranica, CARMATIANS
^ Encyclopedia Islamica (Farsça)
^ ABŪ SAʿĪD JANNĀBĪ, Encyclopedia Iranica
^ The Qarmatians in Bahrain (Bahreyn’deki Karmatîler), Ismaili Net
^ Mecca's History (Encyclopædia Britannica’dan)
^ Magnus Thorkell, Imagining the End: Visions of Apocalypse By Abbas Amanat, Sayfa 123
^ Delia Cortese ve Simonetta Calderini, Women and the Fatimids in the World of Islam, Sayfa 26.
^ Paul Ernest Walke, Early Philosophical Shiism: The Ismaili Neoplatonism of Abū Yaʻqūb Al-Sijistānī, Sayfa 161.
^ ^a ^b Yuri Stoyanov, The Other God: Dualist Religions from Antiquity to the Cathar Heresy.
^ Gustave Edmund Von Grunebaum, Classical Islam: A History, Sayfa 600-1258 ve Sayfa 113.
^ Heinz Halm, 1996, The Empire of the Mahdi: The Rise of the Fatimids, Brill, sayfa 257.
^ Al-Jubūrī, I M N, "History of Islamic Philosophy", Authors Online Ltd, sayfa 172, 2004.
^ Encyclopedia Iranica, ḤAMDĀN QARMAṬ
^ ^a ^b ^c Defterî, Ferhad (2007). Cambridge Üniversitesi (Ed.). The Isma'ilis: Their History and Doctrines (İngilizce). Cambridge: Cambridge Üniversitesi Yayınları. s. 97.

Bibliografya

Ismaili Net "Karmatiler'in kökeni" (İngilizce)
Ismaili Net "Bahreyn Karmatileri" (İngilizce)
Kathryn Babayan 2002: Mystics, Monarchs, and Messiahs: Cultural Landscapes of Early Modern Iran, ISBN 0-932885-28-4
Slavoj Zizek 2009: First as Tragedy, Then as Farce, p. 121 references this Wikipedia page on the Qarmatians.
Bu madde artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "madde adı gerekli". Encyclopædia Britannica (11. bas.). Cambridge University Press.

[1] Encyclopedia Iranica, CARMATIANS

[2] Encyclopedia Islamica (Farsça)

[3] ABŪ SAʿĪD JANNĀBĪ, Encyclopedia Iranica

[4] The Qarmatians in Bahrain (Bahreyn’deki Karmatîler), Ismaili Net

[5] Mecca's History (Encyclopædia Britannica’dan)

[6] Magnus Thorkell, Imagining the End: Visions of Apocalypse By Abbas Amanat, Sayfa 123

[7] Delia Cortese ve Simonetta Calderini, Women and the Fatimids in the World of Islam, Sayfa 26.

[8] Paul Ernest Walke, Early Philosophical Shiism: The Ismaili Neoplatonism of Abū Yaʻqūb Al-Sijistānī, Sayfa 161.

[ReferenceA-9] Yuri Stoyanov, The Other God: Dualist Religions from Antiquity to the Cathar Heresy.

[10] Gustave Edmund Von Grunebaum, Classical Islam: A History, Sayfa 600-1258 ve Sayfa 113.

[11] Heinz Halm, 1996, The Empire of the Mahdi: The Rise of the Fatimids, Brill, sayfa 257.

[12] Al-Jubūrī, I M N, "History of Islamic Philosophy", Authors Online Ltd, sayfa 172, 2004.

[13] Encyclopedia Iranica, ḤAMDĀN QARMAṬ

[Rasūl-14] Defterî, Ferhad (2007). Cambridge Üniversitesi (Ed.). The Isma'ilis: Their History and Doctrines (İngilizce). Cambridge: Cambridge Üniversitesi Yayınları. s. 97.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

@@ 4. satır: / 4. satır: @@
 ==Karmatîler hareketi==
+Karmatilik, İsmailliyye mezhebi içerisinde ortaya çıkmış ve her ne kadar Fatımilerin ortaya çıkısından sonra onlara bağlanmayı reddetmişse de, eski İsmaili öğretiye sadık kalmaya devam etmiş bir harekettir. Adını [[Kufe]]’li Hamdan Karmat'tan alan, [[Bahreyn]]'nin başkenti Hajr ile Doğu Arabistan'ın [[Lahsa Eyaleti|Lahsa]] kentlerinin 899 yılında fethini gerçekleştiren ve aslen [[İran]] [[Buşehr Eyaleti]] [[Ganaveh şehristanı]]ndan olan ''Ebû-Saʿid Hasan bin Behrâm Cennâbî'' <ref>[http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=4911 Encyclopedia Islamica] ''(Farsça)''</ref><ref>[http://www.iranica.com/newsite/index.isc?Article=http://www.iranica.com/newsite/articles/unicode/v1f4/v1f4a057.html ''ABŪ SAʿĪD JANNĀBĪ'', Encyclopedia Iranica]</ref> tarafından [[İsmailî]] öğretileriyle birlikte [[Zerdüştlük]] ve İran milliyetçiliğinini harmanlayarak  önceleri [[Mehdi (Fatımi)|Ubeydullah Mehdi Billah]]’ın [[Fatımiler Devleti]]’ne karşı bir tepki olarak kurulan, daha sonra ise 930'da Cennâbî'nin oğlu ''Ebû Tâhir Süleyman el-Cennâbî''’in devlet başkanlığı döneminde [[Mekke]]'yi yağmaladıktan sonra [[Hacerü'l-Esved]]’i çalan<ref>[http://ismaili.net/histoire/history05/history510.html The Qarmatians in Bahrain ''([[Bahreyn]]’deki Karmatîler)''], Ismaili Net</ref><ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/371782/Mecca/37835/History#ref887188 Mecca's History] ''([[Encyclopædia Britannica]]’dan)''</ref> ve ardından da bir yıl geçtikten sonra 931'de Ebû’l-Fadl el-[[İsfahan]]î<ref>Magnus Thorkell, ''Imagining the End: Visions of Apocalypse By Abbas Amanat'', Sayfa 123</ref><ref>Delia Cortese ve Simonetta Calderini, ''Women and the Fatimids in the World of Islam'', Sayfa 26.</ref><ref>Paul Ernest Walke, ''Early Philosophical Shiism: The Ismaili Neoplatonism of Abū Yaʻqūb Al-Sijistānī'', Sayfa 161.</ref><ref name="ReferenceA">Yuri Stoyanov, ''The Other God: Dualist Religions from Antiquity to the Cathar Heresy''.</ref><ref name="ReferenceA"/><ref>Gustave Edmund Von Grunebaum, ''Classical Islam: A History'', Sayfa 600-1258 ve Sayfa 113.</ref> adlı genç bir mahkûmu [[Mehdi]] ilân ederek<ref>Heinz Halm, 1996, ''The Empire of the Mahdi: The Rise of the Fatimids'', Brill, sayfa 257.</ref> kurdukları [[Ütopya]] [[Cumhuriyet]]in başına seksen gün süresince geçirerek yüzyıl boyunca devam edecek olan bir [[terörizm]] döneminin kıvılcımını ateşleyenlerin ortaya çıkarmış oldukları hareket.<ref>Al-Jubūrī, I M N, ''"History of Islamic Philosophy"'', Authors Online Ltd, sayfa 172, 2004.</ref>
-Karmatiler, İslam öncesi cahiliye Arap feodalizminin islam rejimi olarak tekrar kökleşmesi ve dini yozlaştırmanın sistematik hale getirdiği rejimini devirmek gayesiyle 880’lerden itibaren Abbasilere karşı ayaklanmaya başladılar. Abbasilerle Sünni din adamları, onlara yönelik büyük bir karalama ve iftira kampanyası başlattı. Bununla yetinmeyen Abbasi halifesi Muktedirbillah, Karmati hareketinin “eylem adamı” Ebu Said el Cennabi’ye bir mektup gönderip gözdağı vermek istedi. Kendine güvenen, taşıdığı fikriyatın doğruluğuna inanan Karmati lideri, bunun altında kalmadı; Abbasi halifesini küçümseyen bir tutumla gereken cevabı verdi. El Cennabi’nin yanıtının bir bölümü aşağıda:
+{{ayrıca bakınız|Yediciler|İmâmet (İsmâilî i'tikadı)|İsmâilîyye|Mustâlî|Nizarîlik}}
-“… Yemin ederim ki, (Ey Abbasoğlu), nefsin seni aldatmış; eremeyeceğin makama gözünü dikip tamah edersin ve bulamayacağın mertebeyi sana hoş göstererek, seni hırslandırmıştır. Bunun için kalktın, kâtiplerinin hakkımda görüş birliği içinde söyledikleri şeyi alıp yazdırdın; beni, kötülüklerle andın, karalayıp lekeledin ve çirkin sıfatlarla nitelendirip damgaladın…
-‘Her türlü haram ve gayrı meşru kazanç sende’
-“Ey Abbasoğlu! Onlar adına benimle tartışmaya girip, davaya (güya) Kuran’dan delil getiren adam! Sen ki; (sarayda) her türlü içkiyi zıkkımlanırsın, çalgı çalıp çengi ve rakkaseler oynatırsın; yabancı erkeklerin karşında çalıp oynamasına, gılmanların boynuna sarılıp kucağına oturmasına heveslenirsin; çeşit çeşit (cinsel sapıklık) fisk-u fücur ve bu arada livata (oğlancılık) ile vakit geçiren kişisin. Allah’ın hangi ayetinde bu tür işlere cevaz verilip meşru kılınmıştır?
-“Hâlbuki bu işleri yapanlar; tüyü bitmemiş yetimin hakkını gasp edip el koyanlar sizin gibilerdir. Her türlü haram ve gayri meşru kazanç yollarına başvuranlardır.
-“İyi insanların camilerini yakıp yıktığımı söylüyorsun. Doğrudur; bu tür camilerin hepsini yaktırdım. Çünkü o ibadet yerine gidenlerin çoğu, Allah karşısında yalan söyleyip riyakârlık yapıyordu. Her türlü yozluğu, sapıklığı buralarda kararlaştırıp Allah şeriatı diye gösteriyorlardı. Oralarda bizzat Allah’ın peygamberine iftira edilip, sapkın yollar meşru gibi gösteriliyordu. Böyle cami ve mescitlerden, yakılıp yıkılmaya ve viran olmaya daha layık ve müstahak hangi mekân olabilir ki?
-‘Gel de gör!’
-“Güya ‘Muktedirbillah’ unvanı taşıyorsun. Yani Allah’ın kudretine maliksin veya O’ndan güç kuvvet alıyorsun! Bak hele sen! Hangi orduyla savaşıp onu yenebildin; hangi düşmanı elde kılıç kovaladın? Dolayısıyla, sen değil Muktedirbillah olmak; olsan olsan fasıkların (yozların, yobazların) emiri olursun. Müminlerin (yani halkın) emiri olmak sana yakışmaz çünkü.
-“Bir de bana bak; kabilesi ve yakınları arasından çıkmış biriyim. Hürmet ve itaat, onlar için yaptıklarımdan kaynaklanıyor. Beni yüceltmiş, şan ve şeref vermişlerdir. Onlar sayesinde, onlarla birlikte yükseldim.
-“Ey Abbasoğlu, bir daha beni tehdit etmeye kalkma; şimşek çakar gibi korkutma yoluna gitme. Her neye azmetmişsen, sözünde dur. Görülecek hesabın varsa, gel de gör!”
-Kaynak: Faik Bulut, “İslam Komüncüleri”, Berfin Yayınları, 2. basım, 1998, s.170-173.
 == Tarihçe ==
 [[890]]'de [[Kûfe]]'de İsmailîliğin El-Savad ''(bugünkü Güney Irak)'' bölgesi temsilcisi ''"Hamdan Karmat"'' daha sonra adı ''"Karmatîlik"'' olacak olan ilk örgütlenmeyi oluşturmuştur.<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/hamdan-qarmat- Encyclopedia Iranica, ḤAMDĀN QARMAṬ]</ref>

İslâm Peygamberi Muhammed Mustafa	Peygamber
1. İmâm Ali el-Mûrtezâ (Birinci Ali)	1. İmâm ve peygamber^[14]
2. İmâm Hasan el-Mûctebâ (İkinci Ali)	2. İmâm
3. İmâm Hüseyin bin Ali (Üçüncü Ali)	3. İmâm
4. İmâm Ali Zeyn el-Âb’ı-Dîn (Dördüncü Ali)	4. İmâm
5. İmâm Muhammed el-Bakır (Beşinci Ali)	5. İmâm
6. İmâm Câ'fer-i Sâdık (Altıncı Ali)	6. İmâm
7. İmâm Muhammed bin İsmâil el-Mektûm (Yedinci Ali)	7. İmâm, Mehdi ve son peygamber^[14]