Gürcistan Krallığı

Gürcistan Krallığı საქართველოს სამეფო
—  Krallık  —
975–1490 →   →   →
Bayrak
Gürcistan Krallığı'nın sınırları
Başkent	Kutais (1008-1122) Tiflis (1122-1490)
Dil(ler)	Gürcüce
Din	Hristiyanlık
Yönetim	Feodal Monarşi
- 978-1014	III. Bagrat (ilk kral)
- 1446-1465	VIII. Giorgi (son kral)

Gürcistan Krallığı (Gürcüce: საქართველოს სამეფო “sakartvelos samepo” ya da Birleşik Gürcistan - ერთიანი საქართველო “ertiani sakartvelo”), orta çağda kurulmuş olan Gürcü krallığı. Gürcistan pek çok alanda, Altın Çağ olarak adlandırılan dönemi bu krallık zamanında yaşamıştır.

Kuruluşu

Gürcistan Krallığı’nın kuruluşu, Tao-Klarceti kralı III. Davit Kuropalati’nin üvey oğlunu III. Bagrat’ı Kartli kralı ilan etmesine kadar uzanır. III. Davit 978’de III. Bagrat’ı Aphazların kralı da ilan etti. III. Bagrat 1001 yılında III. Davit'in toprakları olan Klarceti’yi, 1008’de de babasının idaresindeki Tao’yu aldı. Bu şekilde Gürcistan’ı tek bir devlet çatısı altında birleştirdi ve kendisi de birleşik Gürcistan’ın, Gürcistan Krallığı’nın ilk hükümdarı oldu. Bu dönemde, Kaheti-Hereti dışında, bütün Gürcü krallıkları ve prenslikleri bu birleşik krallığın sınırları içinde kalıyordu. Tiflis ve çevresi de Arap emirliğinin egemenliği altındaydı. Gürcistan Krallığı’nin başkenti Uplistsihe’ydi. Krallığı Bagratioin de denilen Bagratlı hanedanı üyeleri yönetiyordu. Gerçekte 8. yüzyılda başlamış olan Gürcistan’ı tek devlet altında toplama sürecini Kurucu Davit tamamlamıştır. 1104 yılında Kaheti-Hereti’yi, 1122 yılında da Tiflis ve çevresini ele geçirdi. 12. yüzyılda Gürcistan bölgenin en güçlü devleti haline gelmiş ve sınırları bütün Kafkasya’yı kaplıyordu.

Gürcistan 1225’te Celaleddin Harzemşah tarafından istila edildi. Bunu Moğol istilası izledi. Gürcistan 1242 yılında Moğol imparatorluğuna bağlı bir krallık haline geldi. Moğollar 1247’de Gürcistan’ın başına iki kral getirdiler: VI. Davit (Narin) ve VII. Davit (Ulu). 1258’de Gürcistan’ı doğu ve batı olmak üzere ikiye böldüler. 1329’da V. Giorgi Moğolları ülkeden çıkardı ve Gürcistan’ı yeniden birleşik krallık haline getirdi. 15. yüzyılda Timur ile Karakoyunluların istilasından sonra Gürcistan iyice zayıfladı; yeniden krallıklara ve prensliklere bölündü. İlk önce Samtshe Prensliği ayrıldı; onu İmereti Krallığı izledi. Sonunda Kaheti Krallığı da ayrı bir devlet olarak ortaya çıktı. 1491 yılında Gürcistan toprakları üzerindeki krallıklar ve prenslikler birbirini tanıyıp sınırları da belirlediler.

Selçuklu istilası ve Gürcistan’ın bağlılığını bildirmesi

Selçuklu istilasının bir sonucu olarak Gürcistan büyük bir yıkıma uğradı ve Selçuklulara bağlı hale geldi. Gürcü krallar Selçuklulara haraç ödüyorlardı. Ağır vergiler halkın toprakları işlemesini de olumsuz etkiliyordu. Bu durum II. Giorgi’nin oğlu IV. Davit (Kurucu) tahta çıkıncaya kadar devam etti. Kurucu Davit ülke çapında reformlara girişti ve yeniden güçlü bir devlet oluşturdu. Selçukluları ülkeden çıkardı.

Kral I. Giorgi'nin yenilettiği Svetitshoveli Katedrali, Mtsheta

Kurucu Davit daha 16 yaşındayken 1089’da tahta çıkmıştı. Devletin başına geçince ilk işi düzenli bir ordu kurmak oldu. Bu düzenli ordu sayesinde Selçuklu saldırılarını savuşturuyordu. Davit döneminde Birinci Haçlı seferleri yapılıyordu ve bu durum onun planlarını hayata geçirmesine yardımcı oldu. 1099 yılında Selçuklulara haraç ödemeyi kesti ve istilacılara karşı seferler çıkmaya başladı. 1103-1105 arasında Davit Hereti’yi krallığına katması Selçuklu sultanını öfkelendirdi. Selçuklular, Davit’in ordusunu çıkarmak üzere Hereti’ye sefere çıktılar. 1104’te çıkan savaşta Selçuklular yenilgiye uğradı. 1010 yılında Dvait Samşvilde’yi ele geçirince Selçuklular Aşağı Kartli’yi bırakmak zorunda kaldılar. Gürcüler 1115’te Rustavi’yi,1118’de Lore Kalesi’ni ele geçirdiler. Öte yandan Kurucu Davit kilisede de reformlara girişti ve Gürcü Ortodoks Kilisesi'nin başına patriği kendisi atadı. Bu seferlere rağmen Tiflis hâlâ Selçukluların elinde olsa da şehirdeki Selçukluların diğer bölgelerle bağı kesilmişti. Tiflis’in etrafı Gürcülerin elindeki kalelerle adeta kuşatılmıştı.

Gürcüler ile Selçuklular arasında sonucu belirleyen ssvaş 1121 yılında meydan geldi. Didgori Savaşı olarak bilinen bu savaşta Selçuklu ordusunun 300 bin kişiden oluştuğu ileri sürülür. Buna rağmen çok daha küçük Gürcü ordusu savaşı kazanmış, Selçukluları Gürcistan’dan çıkarmıştır.

Kurucu Davit, bütün bu başarıların sonucunda Kafkasya’nın en güçlü devletini kurmuştu. Onun halefleri devleti daha da güçlendirmiş ve Kafkas Dağlı halklarını egemenliği altına almıştır.

Gürcistan Krallığı’nın Altın Çağı

Kraliçe Tamar ve babası Kral III. Giorgi (Betania Manastırı'nda restore edilmiş fresk)

Gürcistan Krallığı tahtında Kraliçe Tamar oturuyorken Gürcistan Altın Çağ'ı yaşamıştır. Kraliçe Tamar, Gence, Nahçıvan, Trabzon İmparatorluğu ile Alania gibi yerlere de egemenliğini kabul ettirmişti. Kraliçe Tamar, güneyden 1194-1204 arasında güneyden gelen Türk seferlerine de karşı koymuştur. Kraliçe Tamar döneminde Gürcü ordusu o kadar güçlü hale gelmişti ki, komutan Zakaria Mhargrdzeli 1210 yıılnda İran’ın kuzeyine bile sefer yapmıştı. Bu sefer sayesinde Gürcistan Krallığı daha prestijli bir devlet haline geldi. Altın Çağ’da çok sayıda elyazması eser ortaya çıktı. Bu dönemde yazılan eserlerin arasında en büyük üne Şota Rustaveli’nin Kaplan Postlu Adam adlı destansı şiiri sahip oldu. Gürcü kültürü başka ülkelerde de yayılma olanağı buldu. Yunanistan'ın Halkidiki yarımadasındaki Aynaroz Gürcü kültürünün en önemli merkezlerinden biri haline geldi. Bulgaristan ve başka ülkelerde de benzer merkezler ortaya çıktı.

Gürcistan Krallığı'nın başlıca hükümdarları

Bagrat III — kral (975—1014)

Giorgi I — kral (1014—1027)

Bagrat IV — kral (1027—1072)

Giorgi II — kral (1072—1089)

Dvit IV Kurucu — kral (1089—1125)

Demetre I — kral (1125—1154)

Davit V — kral (1154—1155)

Demetre I — kral (1155—1156, ikinci kez)

Giorgi III — kral (1156—1184)

Tamar — kraliçe (1184—1213)

Giorgi IV Laşa — kral (1213—1223)

Rusudan — kraliçe (1223—1245)

Ayrıca bakınız

• Tamar
• Şota Rustaveli
• Kaplan Postlu Adam
• Altın Çağ

Kaynakça

• "საქართველოს ისტორია" - Gürcistan Tarihi
• "საქართველოს ისტორია უძველესი ხანიდან ჩვენს დრომდე" - Eski Çağlardan Günümüze Gürcistan Tarihi
• "საქართველოს ისტორია მოკლე ნარკვევი" - გიორგი ანჩაბაძე / Gürcistan Tarihi Kısa Özet - Giorgi Ançabadze