Mors alfabesi
 | Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Şubat 2022) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Mors alfabesi veya mors kodu, kısa ve uzun işaretler (• ve –) ile bunlara karşılık gelen ışık[1] veya sesleri[1] kullanarak bilgi aktarılmasını sağlayan yöntem. 1832'de telgraf ile ilgilenmeye başlayan Samuel Morse tarafından 1835 yılında oluşturuldu. 1837'de kullanılmaya başladı. 1840 yılında patent için başvuruldu.
| Harf | Kodu | Harf | Kodu | Harf | Kodu |
|---|---|---|---|---|---|
| A | • – | N | – • | Ö | – – – • |
| B | – • • • | O | – – – | Ü | • • – – |
| C | – • – • | P | • – – • | Ç | – • – • • |
| D | – • • | Q | – – • – | Ş | • – – • • |
| E | • | R | • – • | Ğ | – – • – • |
| F | • • – • | S | • • • | ||
| G | – – • | T | – | ||
| H | • • • • | U | • • – | ||
| I | • • | V | • • • – | ||
| J | • – – – | W | • – – | ||
| K | – • – | X | – • • – | ||
| L | • – • • | Y | – • – – | ||
| M | – – | Z | – – • • |
İlk hat ABD'de Baltimore, Maryland ile başkent Washington arasında kuruldu. İlk mesaj İncil'den bir cümleyi içeriyordu ve 24 Mayıs 1844 tarihinde gönderildi.
Orijinal mors kodu kısa ve uzun sinyallerin kombinasyonunun bir sayıya karşılık gelmesinden oluşmuştu. Her sayı da bir harfe karşılık geliyordu.
Ancak Morse'un bulduğu sistemin kullanımı kolay değildi. Asistanı Alfred Vail ile bu konu üzerine ortaklaşa çalışmaya başlayan Morse, bir süre sonra Vail'in önerdiği sistemin daha basit olduğuna ikna oldu. Vail'in sisteminde kısa ve uzun sinyallerin yanı sıra duraklamalar da kullanılıyordu. Bu sistem daha sonra Amerikan Mors Kodu olarak isimlendirildi.
Mors kodu; sesli olarak, radyo sinyallerinin açılıp kapatılmasıyla, telgraf tellerinden geçen elektrik akımıyla, mekanik yolla ya da görsel (ışıkların yanıp sönmesi) gibi çeşitli yollarla iletilebilir.
Sistem genel olarak Mors alfabesi olarak adlandırılsa da uygulamada İngiliz alfabesi ve buna bağlı noktalama işaretlerini ifade etmek için iki farklı tür mors kodu kullanılmaktadır. Bunların birincisi olan Amerikan Mors Alfabesi, genellikle telgraf sistemlerinde kullanılırken; Uluslararası Mors Alfabesi ise araları görmezden gelerek sadece kısa ve uzun sinyallere göre çalışır.
Amerikan Mors kodu[değiştir | kaynağı değiştir]
| İşaret | Kodu | Adı |
|---|---|---|
| . | • – • – • – | nokta |
| , | – – • • – – | virgül |
| ? | • • – – • • | soru işareti |
| - | – • • • • – | tire |
| / | – • • – • | taksim |
Ticari amaçlar için günümüzde kullanılmamaktadır. Kimi kaynaklarda "Demiryolu Morsu" diye anılır. Kısa ve uzun sinyallerin yanı sıra ara sıra da boş aralar kullanılmaktadır. Bu tür mors alfabesi karada telgraf telleri üzerinde haberleşen telgraf operatörleri için geliştirilmiştir. Günümüzde demiryolu müzelerinde görülebilmektedir.
Kodun en eski hali Morse kodu ile haberleşen operatörlerin birbirleri ile anlaşabilmeleri için geliştirilmişti. İlk günlerde operatörler sadece iki tane ses duyarlardı: Klik ve klak sesi. Tuşa her basış klik, tuştan parmağın çekilmesi ise klak sesini yaratıyordu. Ancak bu sistemi düzgün olarak kullanabilmek çok zordu. Örneğin, operatörün A(. -) sesini gönderebilmesi için "klik klak" yapması gerekiyordu.
Birçok telgraf operatörü önceleri demiryollarında daha sonra Western Union ile haber ajanslarında çalışıyordu. Ünlü bilim adamı Thomas Edison da gençlik yıllarında telgraf operatörlüğü yapmıştı.
Modern uluslararası Mors kodu[değiştir | kaynağı değiştir]
Modern Uluslararası Mors Kodu, 1848 yılında Alman Friedrich Clemens Gerke tarafından geliştirildi. Bu kod türü ilk kez Hamburg ile Cuxhaven arasında Almanya'da kullanıldı. 1865 yılına dek birtakım küçük değişiklikler yapıldı ve aynı yıl Paris'teki Uluslararası Telgraf Konferansı'nda Uluslararası Mors Kodu olarak kabul edildi.
Bu mors kodu halen yürürlükte olan koddur. Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (ITU) tarafından kabul edilmiştir.
Mors kullanmanın avantajları[değiştir | kaynağı değiştir]
| İşaret | Kodu | Adı |
|---|---|---|
| . | • – • – • – | nokta |
| , | – – • • – – | virgül |
| ? | • • – – • • | soru işareti |
| - | – • • • • – | tire |
| / | – • • – • | taksim |
| Sayı | Kodu |
|---|---|
| 0 | – – – – – |
| 1 | • – – – – |
| 2 | • • – – – |
| 3 | • • • – – |
| 4 | • • • • – |
| 5 | • • • • • |
| 6 | – • • • • |
| 7 | – – • • • |
| 8 | – – – • • |
| 9 | – – – – • |
Mors kodu radyo cihazları ile yayınlanmak istendiği zaman diğer radyo bazlı iletişim cihazlarından daha basit bir düzenek kullanmak yeterlidir. Yüksek cızırtılı, düşük frekanslı ortamlarda bile kullanılabilmektedir. Bir diğer avantajı da daha düşük bant genişliğine ihtiyaç duymasıdır. Örneğin sesli iletişimde 2400 Hz bant genişliği kullanılırken, Mors kodu için tek taraflı 100–150 Hz yeterli olmaktadır.
Mors alfabesinin geliştirilerek kullanıldığı bir diğer alan ise Q kodlarıdır. Amatör radyocular, sık kullandıkları mesajları kısaltıp Q kodları haline çevirmişlerdir. Radyo frekansı üzerinden haberleşmelerinde bu Q kodlarını kullanırlar.
Bunun dışında mors alfabesi ile haberleşme yazılı mesajlaşmadan daha hızlıdır. Hatta bazı cep telefonu şirketleri mors alfabesi uyumlu cep telefonu üretmektedir.
1991 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde FCC'nin Amatör Radyocu lisansını alabilmek için dakikada 5 kelimeyi Mors alfabesi ile alıp, göndermek gerekliydi. 2000 yılına kadar amatör radyo lisanslarının en üst seviyesi olan extra class için bu rakam 20 kelimeye kadar çıkıyordu. 2005 yılından itibaren bu lisans için de 5 kelime yeterli sayıldı.
2003 yılında Dünya Radyo İletişimcileri Konferansı'nda alınan karar gereğince Uluslararası Mors Alfabesini bilmek amatör telsizci sertifikası alma koşulu olmaktan çıkarıldı.
Acil durum iletişimi[değiştir | kaynağı değiştir]
 |
|
| Dinlerken sorun mu yaşıyorsunuz? Medya yardımı alın. | |
Önemli ve uluslararası bir acil durum mesajı olarak SOS,
" ▄ ▄ ▄ ▄▄▄ ▄▄▄ ▄▄▄ ▄ ▄ ▄ " şeklinde gönderilir. (3 kısa 3 uzun 3 kısa) Bu birçok farklı şekilde kullanılabilir ve uyarlanabilir bir acil durum mesajıdır: radyoyu açıp kapatmak, el fenerini yakıp söndürmek, göz kapaklarını açıp kapatmak, duvara veya her hangi bir yere vurup ses çıkartmak bunlardan bazılarıdır. SOS öncesinde CQD yaygın olarak kullanılan acil durum mesajıydı.
Yaygın kısaltmalar ve q kodları[değiştir | kaynağı değiştir]
bazı mors kısaltmaları aşağıda tablolanmıştır:
| Kısaltma | anlamı |
|---|---|
| de... | "From..", "This is", "Burası", "Bu istasyon", |
| cq | "calling all stations", "Tüm istasyonlara genel çağrı" |
| dx | uzun mesafe iletişimi |
| rx | "receiver", "alıcı" |
| tx | "transmit", "verici", "iletim" |
| sk | "silent key", "rahmetli" (ölmüş radyo amatörünü ifade etme) |
| 73 | "Best regards", "saygılarımla" |
| 88 | "Aşk" ve "öpücüklerimle" |
| 99 | "Kaybol!" |
Farklı disiplin ve uğraşılarda farklı Q kodları kullanılabilir. Amatör telsizcilikte kullanılan bazı Q kodları aşağıda tablolanmıştır:
| kısaltma | soru olarak anlamı | cevap olarak anlamı |
|---|---|---|
| QRA | istasyonunuzun çağrı işareti nedir | istasyonumun çağrı işareti...'dır |
| QRL | meşgul musun? | evet ... ile çağrı yağıyorum lütfen enterfere yapma. Hayır |
| QRM | iletimime başka sinyal karışıyor mu | 1 az 2 biraz 3 orta 4 güçlü 5 aşırı |
| QRK | mesajlarımın okunabilirliği nasıl? | 1 hiç anlaşılmıyor 2 kötü 3 orta 4 iyi 5 net |
| QRP | güç azaltayım mı? | evet-hayır |
| QRV | frekansta dinleyen, hazır istasyon var mı? | evet frekansta dinlemedeyim |
| QRZ | beni kim çağırıyor? | |
| QSL | mesajım alındı mı? anlaşıldı mı? | evet anlaşıldı |
| QSO | çağrı | çağrı |
| QST | tüm istasyonlara genel çağrı | tüm istasyonlara genel çağrı |
| QSY | ... frekansa geçelim mi? | ... frekansına geçelim |
| QTH | Mevkiniz, locator neresi? | Mevkim .... |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b "Morse." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
