İbrani alfabesi
 | Bu maddenin veya maddenin bir bölümünün gelişebilmesi için Orta Doğu konusunda uzman kişilere gereksinim duyulmaktadır. (Mayıs 2020) |
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| İbrani alfabesi | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Tarihçe | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
İbrani alfabesi (İbranice: אָלֶף־בֵּית עִבְרִי, romanize: Alefbet ivri), Sami dilleri grubuna bağlı ve İsrail'in resmî dili olan İbranicenin ve Aşkenaz Yahudilerinin konuştuğu bir Cermen dili olan Yidiş (Yahudi Almancası) ile Sefarad Yahudilerinin dili olan Ladino (Yahudi İspanyolcası) gibi diğer Yahudi dillerinin yazımında kullanılan Arami alfabesi kökenli bir yazı sistemi.
Birçok Sami dilinde olduğu gibi İbrani alfabesi de sağdan sola doğru yazılan 22 temel sessiz harften oluşmaktadır. Harfler bitiştirilmez ve ayrı yazılır. Beş harfin sonda yazılışı farklıdır ve bunlara sofit denir. Sesli harfler (נִקּוּד, nikkud; çoğulu: nikkudot), ana harflerin altına konulan işaretler ile gösterilir. Ancak bu noktalamalar çoğu zaman kullanılmaz. Bunlar; ancak dini metinler, sözlükler ve yabancı kelimelerin doğru okunuşunu göstermek için kullanılır.
Her İbranice harfin sayısal bir değeri bulunmaktadır. Örneğin, alefin sayısal değeri 1 ve yodun sayısal değeri 10'dur; 11 sayısı ise bu iki harfin kullanımıyla gerçekleşir (יא).
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Tarihi açıdan paleo-İbrani alfabesi olarak da isimlendirilen Fenike alfabesi Yahudi metinlerinde kullanılmış ana yazıyı oluşturmuştur, ancak bu yazının kullanımı MÖ 6. yüzyıl civarında Babil Sürgünü döneminde kalkmış ve Asur kökenli Arami alfabesi kullanılmaya başlanmıştır.[1] Modern İbrani alfabesi Arami alfabesinden türemiş olmakla birlikte, Sâmirî alfabesi hala eski alfabeden evrilmiş bir yazı sistemi kullanmaktadır.[2] Tarih boyunca az çok şekil değişiklikleri geçirmiş olan İbrani alfabesinin Antik Dönem İbrani Alfabesi, Kare Yazı, El Yazısı, Raşi ve Solitreo gibi biçimleri de bulunmaktadır.
Harfler ve okunuşları[değiştir | kaynağı değiştir]
| Simge | Harf adı | Ses değeri | Sayısal (Matematiksel) değeri |
|---|---|---|---|
| א | alef | - (1) | 1 |
| ב | bet, ve | b, v | 2 |
| ג | gimel | g | 3 |
| ד | dalet | d | 4 |
| ה | he | h (2) | 5 |
| ו | vav | v | 6 |
| ז | zayin | z | 7 |
| ח | het | kh (ya da h) (3) | 8 |
| ט | tet | t | 9 |
| י | yud | y (4) | 10 |
| ך* ve כ | kaf, haf | k, kh, h | 20 |
| ל | lamed | l | 30 |
| מ ve ם* | mem | m | 40 |
| ן* ve נ | nun | n | 50 |
| ס | sameh | s | 60 |
| ע | ayin | - (5) | 70 |
| פ ve ף* | pe ve fe | p, f | 80 |
| צ ve ץ* | tsadik | ts (ya da tz/z) | 90 |
| ק | kuf | k ya da q | 100 |
| ר | reş | r | 200 |
| ש | şin, sin | ş, s | 300 |
| ת | tav | t | 400 |
Tarihi İbrani alfabesi varyantları[değiştir | kaynağı değiştir]
| Harf isimleri (Kodsuz) |
Varyantlar | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Çağdaş İbranice | Eski Ahit İbranicesi | |||||||
| Serif | Sans- serif |
Tek Aralıklı | El Yazısı | Raşi | Fenikece | Paleo-İbranice | Aramice | |
| Alef | א | א | א | 
|
|
|
|
|
| Bet | ב | ב | ב | 
|
|
|
|
|
| Gimel | ג | ג | ג | 
|
|
|
|
|
| Dalet | ד | ד | ד | 
|
|
|
|
|
| He | ה | ה | ה | 
|
|
|
|
|
| Vav | ו | ו | ו | 
|
|
|
|
|
| Zayin | ז | ז | ז | 
|
|
|
|
|
| Het | ח | ח | ח | 
|
|
|
|
|
| Tet | ט | ט | ט | 
|
|
|
|
|
| Yod | י | י | י | 
|
|
|
|
|
| Kaf | כ | כ | כ | 
|
|
|
|
|
| Final Kaf | ך | ך | ך | 
|
| |||
| Lamed | ל | ל | ל | 
|
.svg){kind=small}
|
|
|
|
| Mem | מ | מ | מ | 
|
|
|
|
|
| Sonda Mem | ם | ם | ם | 
|
| |||
| Nun | נ | נ | נ | 
|
|
|
|
|
| Sonda Nun | ן | ן | ן | 
|
| |||
| Samekh | ס | ס | ס | 
|
|
|
|
|
| Ayin | ע | ע | ע | 
|
|
|
|
|
| Pe | פ | פ | פ | 
|
|
|
|
|
| Sonda Pe | ף | ף | ף | 
|
| |||
| Tsadi | צ | צ | צ | 
|
|
|
|
 , 
|
| Sonda Tsadi | ץ | ץ | ץ | 
|
| |||
| Qof | ק | ק | ק | 
|
|
|
|
|
| Reş | ר | ר | ר | 
|
|
|
|
|
| Şin | ש | ש | ש | 
|
|
|
|
|
| Tav | ת | ת | ת | 
|
|
|
|
|
- Bazı harflerin yanında bulunan yıldız işareti o harfin sadece kelime sonunda kullanıldığına işarettir.
- C sesi gimal harfinin üzerine ayraç koyularak elde edilir.
- Ç sesi tsadi harfinin üzerine ayraç koyularak elde edilir.
- J sesi zayin harfinin üzerine ayraç koyularak elde edilir.
- İbranicede W sesi bulunmazken W sesi olan yabancı kelimeler için çift vav kullanılır.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ The Mishnah, ed. Herbert Danby, Oxford University Press: Oxford 1933, s.v. Megillah 1:8, p. 202 (note 20); Yadayim 4:5-6, p. 784 (note 6) (0-19-815402-X)
- ^ Angel Sáenz-Badillos (1993). A History of the Hebrew Language. Cambridge, England: Cambridge University Press. ISBN 0-521-55634-1.
