Fenike alfabesi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Fenike alfabesi
Phoenician alphabet.svg
Tür Alfabe
Diller Fenikece
Dönem M.Ö.1200– M.Ö.150 [1]
Aile sistemi
ISO 15924 rtl, Phoenician
Yön Sağdan sola
Unicode adı Phoenician
Unicode aralığı U+10900–U+1091F
Bu sayfa UFA fonetik Unicode semboller içerir. Doğru bir görüntüleme desteğiniz bulunmadığı takdirde, soru işaretleri, kutular veya diğer Unicode karakterleri görebilirsiniz. IPA sembolleri ile ilgili rehberi okumak için, bakınız Yardım:IPA.

Fenike alfabesi, tahminen MÖ 1200 yılında ortaya çıkmış, Fenike dilini yazmak için kullanılmıştır. Günümüzde kullanılan birçok çağdaş alfabe Fenike alfabesinden türemiştir. Paleo-İbrani alfabesi, doğrudan Fenike yazı sisteminden gelmektedir. Modern Arap alfabesinin kökeni olan Arami alfabesi; Avrupa'da Yunan alfabesi, Yunan alfabesi üzerinden Kiril alfabesi ve Latin alfabesi, Fenike alfabesinden türemiş alfabelerdir. Fenikelilerden önce yazı, resimlerden oluşmaktaydı ve her kelimeye karşılık bir resim çizilirdi. Fenikeliler, her ses için bir sembol kullanarak bu sesleri birleştirip kelimeler oluşturdular. Bu sayede cümleler, artık resimlerin birleştirilmesiyle değil; seslerin birlikteliğini içerir kelimelerin birleştirilmesiyle kuruluyordu.

Bugün Fenike alfabesi ile ilgili arkeolojik kalıntılar, Mısır ve Lübnan'ın tarihi bölgelerinde bulunabilir. Fenike Alfabesi olarak adlandırılan ve ilk alfabe olduğu iddia edilen yazıt, İtalya'nın Toskana bölgesinde bulunan Marsilya Yazıtı'dır. Kazım Mirşan tarafından Türkçe okunan bu yazıt, bir yazı tahtası olarak adlandırılabilecek yüzeyi düz bir taşın üzerinde bulunmuştur. Yazıtta: "Tanrı namına elde olunan zaferleri halka anlatmayı mümkün kılan yazıları okutan harfler" denmektedir.[3]

Alfabe[değiştir | kaynağı değiştir]

Harf İsim Anlamı Transliterasyon Karşılık gelen harf
İbrani Arap Yunan Latin Kiril
Aleph Aleph Alef öküz ʼ א ﺍ Αα Aa Аа
Beth Beth Bet ev b ב ﺏ Ββ Bb Бб, Вв
Gimel Gimel Gimel bumerang g ג ﺝ Γγ Cc, Gg Гг
Daleth Daleth Dalet kapı d ד ﺩ Δδ Dd Дд
He He He pencere h ה ﮬ Εε Ee amig, Єє
Waw Waw Vav kanca w ו ﻭ (Ϝϝ), Υυ Ff, Uu, Vv, Ww, Yy Уу
Zayin Zayin Zayin silah z ז ﺯ Ζζ Zz Зз
Heth Heth Het duvar, avlu ḥ ח ﺡ Ηη Hh Ии
Teth Teth Tet tekerlek ṭ ט ﻁ Θθ Фф
Yodh Yodh Yud el y י ﻱ Ιι Ii, Jj Іі
Kaph Kaph Kaph avuç çizgileri k כ ﻙ Κκ Kk Кк
Lamedh Lamedh Lamed üvendire l ל ﻝ Λλ Ll Лл
Mem Mem Mem su m מ ﻡ Μμ Mm Мм
Nun Nun Nun balık n נ ﻥ Νν Nn Нн
Samekh Samekh Sameh sütun, mesnet s ס س Ξξ, Χχ Xx Xx
Ayin Ayin Ayın göz ʿ ע ﻉ Οο Oo Оо
Pe Pe Pe ağız p פ ﻑ Ππ Pp Пп
Sade Sade Tsade av, bitki ṣ צ ﺹ Ϡϡ Цц, Чч
Qoph Qoph Qaf iğne deliği q ק ﻕ Ϙϙ Qq
Res Res Reş baş r ר ﺭ Ρρ Rr Рр
Sin Sin Şin dişler š ש ش Σσ Ss Сс, Шш
Taw Taw Tav işaretleme t ת ﺕ Ττ Tt Тт

Fenike Alfabesinden türeyen alfabeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu tabelada Fenike Alfabesinden türeyen diğer alfabelerden örnekler gösterilmektedir. Böylece ortak kökenli harflerin zaman ile değişimi gözlemlenebilmektedir.

Fenike Alfabesi Phoenician aleph.svg Phoenician beth.svg Phoenician gimel.svg Phoenician daleth.svg Phoenician he.svg Phoenician waw.svg Phoenician zayin.svg Phoenician heth.svg Phoenician teth.svg Phoenician yodh.svg Phoenician kaph.svg Phoenician lamedh.svg Phoenician mem.svg Phoenician nun.svg Phoenician ayin.svg Phoenician pe.svg Phoenician sade.svg Phoenician qoph.svg Phoenician res.svg Phoenician sin.svg Phoenician taw.svg
Euboia (Eğriboz) Alfabesi Greek Alpha 06.svg Greek Beta 16.svg Greek Gamma archaic 1.svg Greek Delta 03.svg Greek Epsilon archaic.svg Greek Digamma oblique.svg Greek Zeta archaic.svg Greek Eta archaic.svg Greek Theta archaic.svg Greek Iota normal.svg Greek Kappa normal.svg Greek Lambda 06.svg Greek Mu 02.svg Greek Nu straight.svg Greek Xi archaic grid.svg Greek Omicron 04.svg Greek Pi archaic.svg Greek San 02.svg Greek Koppa normal.svg Greek Rho pointed.svg Greek Sigma normal.svg Greek Tau normal.svg Greek Upsilon normal.svg Greek Phi 02.svg Greek Chi normal.svg Greek Psi straight.svg
İyon Alfabesi Greek Alpha 04.svg Greek Beta 15.svg Greek Gamma 02.svg Greek Delta normal.svg Greek Epsilon 04.svg Greek Zeta archaic.svg Greek Eta archaic.svg Greek Theta archaic straight.svg Greek Iota normal.svg Greek Kappa 04.svg Greek Lambda Gamma-shaped.svg Greek Mu 04.svg Greek Nu archaic.svg Greek Xi archaic.svgGreek Xi 05.svg Greek Omicron normal.svg Greek Pi archaic.svg – Greek Koppa normal.svg Greek Rho 01.svgGreek Rho 06.svg Greek Sigma normal.svgGreek Sigma Z-shaped.svg Greek Tau normal.svg Greek Upsilon V-shaped.svg Greek Phi normal.svg Greek Chi normal.svg Greek Psi straight.svgGreek Psi V-shaped.svg Greek Omega 04.svg
Antik Yunan Alfabesi Α,α B,β Γ,γ Δ,δ Ε,ε (Ͱ,ͱ) (Ϝ,ϝ) (Ͷ,ͷ) Ζ,ζ Η,η Θ,θ Ι,ι Κ,κ Λ,λ Μ,μ Ν,ν Ξ,ξ Ο,ο Π,π (𐌑,ϻ) (Ͳ,ͳ) (Ϡ,ϡ) (Ϙ,ϙ) (Ϟ,ϟ) Ρ,ρ Σ,σ,ς Τ,τ Υ,υ Φ,φ Χ,χ Ψ,ψ Ω,ω (Ϸ,ϸ)
Fenike alfabesi Phoenician aleph.svg Phoenician beth.svg Phoenician gimel.svg Phoenician daleth.svg Phoenician he.svg Phoenician waw.svg Phoenician zayin.svg Phoenician heth.svg Phoenician teth.svg Phoenician yodh.svg Phoenician kaph.svg Phoenician lamedh.svg Phoenician mem.svg Phoenician nun.svg Phoenician ayin.svg Phoenician pe.svg Phoenician sade.svg Phoenician qoph.svg Phoenician res.svg Phoenician sin.svg Phoenician taw.svg
Arami alfabesi 𐡀 𐡁 𐡂 𐡃 𐡄 𐡅 𐡆 𐡇 𐡈 𐡉 𐡊 𐡋 𐡌 𐡍 𐡎 𐡏 𐡐 𐡑 𐡒 𐡓 𐡔 𐡕
Süryani alfabesi ܐ ܒ ܓ ܕ ܗ ܘ ܙ ܚ ܛ ܝ ܟ ܠ ܡ ܢ ܣ ܥ ܦ ܨ ܩ ܪ ܫ ܬ

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Earliest attestation in the Bronze Age collapse period, classical form from about 1050 BC; gradually died out during the Hellenistic period as its evolved forms replaced it; obsolete with the destruction of Carthage in 149 BC.
  2. ^ Himelfarb, Elizabeth J. "First Alphabet Found in Egypt", Archaeology 53, Issue 1 (Jan./Feb. 2000): 21.
  3. ^ Mirşan, Kazım. Etrüskler, MMB, Bodrum, 1998, s.61

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Fenike_alfabesi&oldid=28985648" sayfasından alınmıştır