Ormanlı, Şenkaya
| Ormanlı | |
|---|---|
 | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Ormanlı Ormanlı'nın Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Şenkaya |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 1913 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 360 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25360 |
Ormanlı, Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahalleninn eski adı Arsenak'tır. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı tahrir defterinde de Arsenak (ارسناك) olarak geçer. Gürcüce kaynaklarda Arsenaki (არსენაკი) olarak geçer.[4] Bu yer adı zaman içinde Ersinek'e dönüşmüştür.
Arsenak köyünün bulunduğu Tao, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biriydi. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü Gürcülerden ele geçirmiştir. Köydeki yıkık kale, buranın eski bir yerleşim olduğunu göstermesi açısından önemlidir.[5]
Arsenak, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterinde Arsenak (ارسناك) olarak geçen yerleşim, Gürcistan Vilayeti içinde Penek livasının Penek nahiyesine bağlıydı. Tao bölgesindeki en büyük köylerden biriydi; Aşağı, Orta ve Yukarı olmak üzere üç kısımdan oluşuyordu. Tek bir köy olarak kaydedilmiş olan Arsenak'ta 138 hane yaşıyordu. 132 hane Hristiyan olarak yazılmıştı ve ispenç vergisi veriyordu. Dört hane reisinin (Bayram, Mahmud, Murad ve Muharrem) yeni Müslüman olduğu baba adlarının “Abdullah” yazılmasından anlaşılmaktadır. Hane reislerinin adlarına bakarak köyün nüfusunun çoğunluğunun Gürcülerden oluştuğu söylenebilir.[6] Nitekim Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili'nin 1907 yılında saptadığı kilise yazıtları da buranın eski bir Gürcü yerleşimi olduğunu göstermektedir.[7]
Arsenak köyü, Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi belirleme amacıyla sadece erkek nüfusunu tespit ettiği 1835 yılında da Çıldır Eyaleti'nin Penek sancağına bağlıydı ve nüfusu 30 haneden oluşuyordu. Bu sırada köyde 110 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Arsenak köyünün toplam nüfusunun yaklaşık 220 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[8]
Arsenak, 93 Harbi'nin ardından 1878 yılında Berlin Antlaşması’yla Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin Arsenek (Арсенекъ) adıyla kaydettiği köy Oltu sancağının Oltu kazasına bağlıydı. Köyün adı, “Arsenek Rum ve Türk” (Арсенекъ Греческий и Арсенекъ Турецкий) biçiminde yazılmıştı. 1886 tarihli tespite göre köydeki 88 hanede, 259'u erkek ve 277'i kadın olmak üzere 536 kişi yaşıyordu. Bu nüfus içinde 356 kişi (56 hane) “Türk”, 180 kişi (32 hane) “Rum” olarak kaydedilmiştir.[9] “Türk” olarak kaydedilmiş nüfusun Müslümanlaşmış Gürcüler olduğu belirtilmiştir.[4]
Arsenak köyünün nüfusu 1896 yılında 428'i Türk ve 158'i Rum olmak üzere 586 kişiden, 1906 yılında ise 444'ü Türk ve 185'i Rum 629 kişiden oluşuyordu.[10] 1907 yılında köyü ziyaret eden Ekvtime Takaişvili de köyün nüfusunun Müslümanlar ile Rumlardan oluştuğunu yazmıştır. Takaişvili’nin verdiği bilgiye göre, köyün Müslüman kesimindeki kiliseler tamamen yıkılmıştı. Rum kesiminde eski kilisenin yerinde yeni bir kilise inşa edilmişti. Bununla birlikte eski kiliseden kalan taşlarda Gürcü alfabesinin Nushuri harfleriyle Gürcüce yazılar belli oluyordu.[7] 2017 yılında ise Gürcü araştırma ekibi köyde ahır ve samanlık duvarları ile avluda Ermenice yazılı üç adet taş tespit etmiştir. Ancak bu taşların kaynağı bilinmemektedir.[11]
Arsenak köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Ârsenak/Ârsenek" (آرسنك) adıyla Erzurum vilayetinde Oltu kazasının Kosor nahiyesine bağlıydı.[12] Arsenak köyü, 1940 genel nüfus sayımında "Ersinek" adıyla aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 1.202 kişiden oluşuyordu.[13] Arsenak veya Ersinek Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında Ormanlı olarak değiştirilmiştir.[14] Ormanlı’nın nüfusu 1965 yılında 1.604 kişide oluşuyordu ve bu nüfus içinde 441 kişi okuma yazma biliyordu.[15]
Ormanlı Mahallesi’nde Kıpçak Türklerine ait olduğu belirlenen ve 2500 yıllık olduğu ortaya çıkan Taş Baba heykelleri bulunmuştur.[16] Bulunan heykellerin varlığı göz önüne alındığında bölgenin Türklerle etkileşiminin son derece eski dönemlere uzandığı açıkça görülmektedir.[17]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Şenkaya Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[18]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahalle, Erzurum il merkezine 162 km, Şenkaya ilçe merkezine 33 km uzaklıktadır.[19][20] Mahalle, Şenkaya'nın kuzeydoğusunda olup, 
numaralı Erzurum-Ardahan (Oltu-Göle) devlet yoluna, Akşar Mahallesi'nde,9,2 km.lik bir köy yoluyla ulaşmktadır.[21]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 360[1] |
| 2021 | 376[1] |
| 2020 | 382[1] |
| 2019 | 380[1] |
| 2018 | 401[1] |
| 2017 | 391[1] |
| 2016 | 408[1] |
| 2015 | 395[1] |
| 2014 | 409[1] |
| 2013 | 411[1] |
| 2012 | 404[2] |
| 2011 | 412[2] |
| 2010 | 429[2] |
| 2009 | 418[2] |
| 2008 | 439[2] |
| 2007 | 452[2] |
| 2000 | 510[2] |
| 1990 | 655[22] |
| 1985 | 897[23] |
| 1965 | 1.604[24] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Şenkaya Ormanlı Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Ormanlı, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ a b "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt; III. cilt (1958): s. 566". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2023.
- ^ 2017 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2018, s. 40. 31 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-9-4
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 347-349; III. cilt (1958): s. 566". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2023.
- ^ a b "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), Paris, 1938, s. 33-34". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2023.
- ^ Tao (Gürcüce), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 90. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 725". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2023.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 119, ISBN 9786052100271.
- ^ 2017 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2018, s. 41. 31 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-9-4
- ^ "Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 226". 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2023.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 247.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, 1968, Ankara, s. 649". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2023.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 261.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2023.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "Ormanlı Mahallesi". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ "Ormanlı to Erzurum". Ormanlı to Erzurum. Erişim tarihi: 30 Kasım 2023.
- ^ "Ormanlı to Erzurum Ardahan Yolu". Ormanlı to Erzurum Ardahan Yolu. Erişim tarihi: 30 Kasım 2023.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.