Aydoğdu, Şenkaya
| Aydoğdu | |
|---|---|
 | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Aydoğdu Aydoğdu'nun Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Şenkaya |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 2044 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 113 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25360 |
Aydoğdu, Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Aydoğdu köyünün eski adı Mşehi'dir. Mşehi (მშეხი), Gürcüce bir ad olup aile veya sülaleyi ifade eder. Mşehi sülalesinden kişilerin yaşıyor olmasından dolayı köy bu şekilde adlandırılmıştır.[4] Bu yer adı Türkçeye Muşeh şeklinde girmiştir. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Muşeh (موشخ) olarak geçer.[5] Rus idaresi köyün adını 1886 nüfus tespitinde Gürcücesine uygun biçimde Mşeh (Мшехъ) şeklinde kaydetmiştir.[6]
Mşehi köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ın bir parçası olan Tao bölgesinde yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirdi. Köyün bugünkü sınırları içinde tespit edilmiş olan eski Mşehi Kilisesi ile kale kalıntıları da buranın eski bir yerleşim alanı olduğunu göstermektedir.[7]
Mşehi veya Muşehi köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde Penek livasının Penek nahiyesine bağlıydı. Köyün nüfusu, 18 haneden oluşuyordu. Bir hane yeni Müslüman olmuş ve bu hanenin reisi "İbrahim veled-i Abdullah" adıyla kaydedilmiştir. Kalan nüfusun Gürcüler ve Ermenilerden oluştuğu hane reisi erkeklerin adlarından anlaşılmaktadır. Bu deftere göre köyde buğday, çavdar, darı ve yonca tarımı ile arıcılık yapılıyor ve koyun besleniyordu.[8]
Mşehi köyü,Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi belirleme amacıyla 1835 yılında yaptığı nüfus tespitinde Çıldır Eyaleti'nin Penek sancağına bağlıydı ve bu tarihte köyü oluşturan 15 hanede 42 erkek kaydedilmişti. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Mşehi köyünün nüfusunun yaklaşık 84 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[9]
Mşehi köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Çarlık Rusya'sına bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus tespitinde "Mşeh" (Мшехъ) adıyla kaydedilmiş olan köy, Oltu sancağının Oltu kazasına bağlı Zadgerek nahiyesinin sekiz köyünden biriydi. Nüfusu, 24'ü erkek ve 35'i kadın olmak üzere, 12 hanede yaşayan 59 kişiden oluşuyordu. Nüfusun tamamı Türkmen olarak kaydedilmiştir.[10] Mşeh köyünün nüfusu 1896 yılında 63 kişiye, 1906 yılında ise 73 kişiye yükselmiştir.[11] Mşehi veya Muşeh köyünün kışlasıyken Muşih Kışla adıyla ayrı bir köy haline gelmiş olan yerleşim de Rus nüfus tespitlerinde "Mşeh" (Мшехъ) adıyla kaydedilmiştir. Ancak bu ikinci Mşeh köyü Kaskanlı nahiyesine bağlıydı.[12]
Mşehi köyü 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Muşeh / Muşih (موشیخ) adıyla Erzurum vilayetinin Oltu kazasına bağlı Kosor nahiyesinde yer alıyordu. Muşeh köyünün kışlası da bu tarihte Muşih Kışla adıyla ayrı bir köy olarak kaydedilmiştir.[13] 1940 genel nüfus sayımında Müşih olarak kaydedilmiş olan köy, aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 226 kişiden oluşuyordu.[14] 1946 yılında Şenkaya ilçesi kurulunca, Muşih köyü Oltu ilçesinden alınarak bu yeni ilçeye bağlandı. Mşehi, Muşih ve Muşik, Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Aydoğdu olarak değiştirilmiştir.[15] 1965 genel nüfus sayımında Aydoğdu köyünün nüfusu 351 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 82 kişi okuma yazma biliyordu.[16]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Şenkaya Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[17]
Aydoğdu köyünün sınırları içinde Mşehi Kilisesi dışında, bir adet yıkık halde kaya kilisesi ve büyük ölçüde yıkılmış halde üç adet başka yapıların kalıntıları bulunmaktadır.[18]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahalle, Erzurum il merkezine 179 km, Şenkaya ilçe merkezine 29 km uzaklıktadır.[19][20] Mahalle, Şenkaya'nın kuzeydoğusunda olup, 
numaralı Erzurum-Ardahan (Oltu-Göle) devlet yolu kenarındadır.[21]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 113[1] |
| 2021 | 119[1] |
| 2020 | 126[1] |
| 2019 | 126[1] |
| 2018 | 124[1] |
| 2017 | 121[1] |
| 2016 | 114[1] |
| 2015 | 122[1] |
| 2014 | 126[1] |
| 2013 | 121[1] |
| 2012 | 123[2] |
| 2011 | 117[2] |
| 2010 | 115[2] |
| 2009 | 115[2] |
| 2008 | 111[2] |
| 2007 | 117[2] |
| 2000 | 122[2] |
| 1990 | 171[22] |
| 1985 | 236[23] |
| 1965 | 351[24] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Şenkaya Aydoğdu Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 24 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Aydogdu, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 24 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ Natela Partenadze, "ზმნისწინისა და ზმნის ფუძის ურთიერთშეხამების საკითხი მარადიდულ კლარჯულში", International Kartvelological Congress - II, Tiflis, 2018, s. 116.
- ^ Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი : გამოკვლევა: წიგნი III), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. Cilt (1958), 563.
- ^ Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı", Sıra no: 704.
- ^ 2017 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2017 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2018, s. 82, 87. 31 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-9-4
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s 340; III. cilt (1958), s. 563". 23 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2022.
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 90. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - Sıra no: 693.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 120, ISBN 9786052100271.
- ^ Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - Sıra no: 704.
- ^ "Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 226". 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2023.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 248.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, 1968, Ankara, s. 729". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2022.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 261.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ 2017 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2017 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2018, s. 82, 87-87. ISBN 978-9941-9470-9-4
- ^ "Aydoğdu Mahallesi". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ "Aydoğdu to Erzurum". Aydoğdu to Erzurum. 24 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2024.
- ^ "Google Maps". Google Maps. 24 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2024.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.