Nişantaşı, Şenkaya
| Nişantaşı | |
|---|---|
 | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Nişantaşı Nişantaşı'nın Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Şenkaya |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1645 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 486 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25360 |
Nişantaşı, Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahallenin eski adı, yaygın olarak Kevank olarak bilinir. Oysa 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Keyğvank (كیغوانك) olarak geçer.[4] 1886 nüfus sayımında ise Keyvank (Кейванкъ) ve Erkan-i Harbiye-i Umumiye'nin 1914 tarihli haritasında da Keyvank (كیوانق) olarak geçer.[5][6] Bu yerleşimin adı halk arasında "Kevenk" olarak bilinir.
Keyğvank köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao'da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Bugünkü köyün sınırları içinde bulunan megalit yapı ve kilise kalıntısı da buranın çok eski bir yerleşim olduğunu göstermektedir.[7]
Keyğvank köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde Penek livasının Penek nahiyesine bağlıydı. Bu defterde köy boşalmış olarak kaydedilmiştir. Oysa Keyğvank'ta 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine 67 Hristiyan hane yaşıyordu. Köyün bu iki tarih arasında bir nedenle boşalmış olduğu anlaşılmaktadır.[4][8]
Keyğvank köyünün yeniden meskun hale geldiği 1835 tarihli nüfus defteriden anlaşılmaktadır. Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi belirleme amacıyla bu tarihte yaptığı nüfus tespitinde bu yerleşim Çıldır Eyaleti'nin Penek sancağına bağlıydı ve bu tarihte köyü oluşturan 25 hanede 87 erkek kaydedilmişti. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Keyğvank köyünün nüfusunun yaklaşık 202 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[9]
Keyğvank köyü, 93 Harbi'nin ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti tarafından Çarlık Rusya'sına bırakıldı. Rus idaresince Keyvank (Кейванкъ) adıyla kaydedilmiş olan köy Oltu sancağının Oltu kazasına bağlıydı. 1886 nüfus sayımında köydeki 45 hanede, 203'ü erkek ve 149'u kadın olmak üzere 352 kişi yaşıyordu. Nüfusun tamamı Türkmenlerden oluşuyordu. Keyvank köyünün nüfusu 1896 yılında 470 kişiye, 1906 yılında ise 548 kişiye yükselmiştir.[5][10]
Keyvank köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde de "Keyvank" (كیوانك) olarak kaydedilmiştir. Bu tarihte köy Erzurum vilayetinde Oltu kazasının Kosor nahiyesine bağlıydı.[11] 1940 genel nüfus sayımında "Kevank" adıyla aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 914 kişiden oluşuyordu.[12] 1946 yılında Şenkaya kazası kurulunca, Kosor nahiyesi ve Kevank köyü bu kazaya bağlandı. Keyğvank veya Kevank Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Nişantaşı olarak değiştirilmiştir.[13] Nişantaşı köyünün 1965 yılındaki nüfusu 1.237 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 211 kişi okuma yazma biliyordu.[14]
Nişantaşı sınırları içinde bulunan megalit yapı tamamen yıkılmış ve günümüzde taş yığınına dönüşmüştür. Köyün Hristiyan nüfusundan kalan Kevank Kilisesi, bugünkü yerleşimin 2 kilometre güneybatısında bulunmaktadır. Bugüne ulaşan duvarların yüksekliği 1 metreyi bulur. Kilisenin duvarlarının kırmızı taşlarla kaplı olduğu bugüne kalan kalıntılardan anlaşılmaktadır.[7]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Şenkaya Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[15]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahalle, Erzurum il merkezine 165 km, Şenkaya ilçe merkezine 30 km uzaklıktadır.[16] Mahalle, Şenkaya'nın kuzeydoğusunda olup, 
numaralı Erzurum-Ardahan (Oltu-Göle) devlet yoluna, 6,7 km.lik bir köy yoluyla bağlıdır.[17]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 486[1] |
| 2021 | 509[1] |
| 2020 | 520[1] |
| 2019 | 528[1] |
| 2018 | 561[1] |
| 2017 | 582[1] |
| 2016 | 585[1] |
| 2015 | 579[1] |
| 2014 | 590[1] |
| 2013 | 589[1] |
| 2012 | 591[2] |
| 2011 | 616[2] |
| 2010 | 631[2] |
| 2009 | 644[2] |
| 2008 | 791[2] |
| 2007 | 833[2] |
| 2000 | 640[2] |
| 1990 | 848[18] |
| 1985 | 1.049[19] |
| 1965 | 1.237[20] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Şenkaya Nişantaşı Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Nisantasi, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 20 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ a b "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. cilt (1958): s. 564". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021.
- ^ a b "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 742". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2023.
- ^ ""Oltu" (Harita) - Erkan-ı Harbiye-i Umumiye, 1330". 26 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2023.
- ^ a b 2017 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2018, s. 43-44. 31 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-9-4
- ^ Tao (Gürcüce), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 86. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ Tao (Gürcüce), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 90. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 120, ISBN 9786052100271.
- ^ "Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 226". 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2023.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 248.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, 1968, Ankara, s. 699". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2023.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 261.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "Nişantaşı Mahallesi". YerelNet.org.tr. 23 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ "Nisantaşı to Nişantaşı". Nisantaşı to Nişantaşı. Erişim tarihi: 30 Kasım 2023.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.