Suriye hükümdarları listesi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Suriye bölgesi

Suriye Kralı unvanı MÖ ikinci yüzyılda Suriye bölgesinin tamamını yöneten Seleukos krallarına atıfta bulunmak için ortaya çıkmıştır. Eski Ahit'in Yunanca çevirilerinde Arami krallarına atıfta bulunmak için de kullanılmış, özellikle Aram-Şam krallarını belirtmiştir. Osmanlı İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı'nda yenilmesinin ardından bölge Fransa, Birleşik Krallık ve 8 Mart 1920'de Suriye Kralı ilan edilen Hicaz Prensi Faysal'ın egemenliği altına girdi. Faysal'ın hükümdarlığı Fransa tarafından devrilmeden önce birkaç ay sürdü ve unvan kullanım dışı kaldı.

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Suriye terimi ilk olarak MÖ 5. yüzyılda Herodot tarafından genel olarak Anadolu ve Mısır arasında uzanan bir bölgeyi belirtmek için kullanılmıştır.[1][2] Helenistik Dönem'in gelişiyle birlikte Yunanlar ve onların Seleukos hanedanı "Suriye" terimini Akdeniz ve Fırat arasındaki bölgeyi tanımlamak için kullanmıştır.[3] Demir Çağı'nda (MÖ 586'da sona ermiştir) bölgeye atıfta bulunmak için bu ismin kullanılması modern bir uygulamadır.[1][4]

Hükümdarlar listesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Seleukos Hanedanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Polibios'a göre Kral I. Antigonos Monophtalmos, Koele-Suriye'yi de içine alan Suriye Krallığı'nı kurmuştur.[5] Seleukos Kralı III. Antiohos, Panyum Muharebesi'nde (MÖ 200) Ptolemaios Krallığı'nı yenmiş; Mısır'ın kontrolündeki Suriye topraklarını (Koele-Suriye) ilhak ederek kendi Suriye topraklarıyla birleştirmiş ve böylece tüm Suriye'nin kontrolünü ele geçirmiştir.[6] MÖ 2. yüzyıldan itibaren Poiybios ve Poseidonius gibi antik yazarlar Seleukos hükümdarından Suriye kralı olarak bahsetmeye başladılar.[7][8] Bu unvanın krallar tarafından kullanıldığına dair kanıt, kendisini "Suriye kralı Aleksandros'un amirali" olarak tanımlayan Menophilus oğlu Antigonus'un yazıtıdır (Aleksandros, I. Aleksandros Balas ya da II. Aleksandros Zabinas'ı ifade etmektedir).[8]

Resim Hükümdar
(ve ömrü)
Saltanat
(ve görev süresi)
Ebeveynler, yardımcı vekiller ve notlar
III. Antiohos
(yaklaşık MÖ 241-187)
MÖ 200-187 III. Laodike
(MÖ 200-187)
Euboea
(MÖ 191-187)
IV. Seleukos
(yaklaşık MÖ 218-175)
MÖ 187-175 IV. Laodike
(MÖ 187-175)
  • III. Antiohos ve III. Laodike'nin oğlu.[13] Kardeşi Antiohos'un dul eşi IV. Laodike ile evlendi.[14]
Antiohos
(yaklaşık MÖ 180-170)
MÖ 175-170 Evlenmedi
  • IV. Seleukos ve IV. Laodike'nin oğlu.[15] Bakan Heliodoros gerçek gücü elinde tutuyordu,[15] daha sonra Antiohos amcası IV. Antiohos tarafından ortak kral yapıldı.[not 3][17]
IV. Antiohos
(yaklaşık MÖ 215-164)
MÖ 175-164 IV. Laodike
(yaklaşık MÖ 175 - c. 164)
  • III. Antiohos ve III. Laodike'nin oğlu.[18] Ağabeyinin dul eşiyle evlendi.[14]
V. Antiohos
(MÖ 172-161)
MÖ 164-162 Evlenmedi
  • IV. Antiohos ve muhtemelen IV. Laodike'nin oğlu.[19] Lysias gerçek güce sahipti.[20]
I. Dimitrios
(MÖ 187-150)
MÖ 162-150
Antiohos MÖ 150
  • I. Dimitrios'un tahtını kaybettiği yıl basılan bir sikkeden bilinmektedir; kimliği spekülasyonlara bırakılmıştır.[not 4][26]
I. Aleksandros
( -MÖ 145)
MÖ 150-145 Kleopatra Thea
(MÖ 150-145)
  • IV. Antiohos'un oğlu olduğu iddia edilir.[27][28] Antiohos'un Antiokis adlı bir cariyeden olan gayrimeşru oğlu olabilir.[not 5][30]
II. Dimitrios
( -MÖ 125)
MÖ 145-138
(birinci saltanat)
Kleopatra Thea
(MÖ 145-138)
  • I. Dimitrios ve muhtemelen V. Laodike'nin oğlu.[31]
  • İlk saltanat; Mısırlı VI. Ptolemaios, kızı Kleopatra Thea'yı I. Aleksandros'tan boşadı ve Dimitrios ile evlendirdi.[27]
VI. Antiohos
(MÖ 148 - MÖ 142/141)
MÖ 144-142/141 Evlenmedi
  • I. Aleksandros ve Kleopatra Thea'nın oğlu.[32] General Diodotus Trifon tarafından II. Dimitrios'a karşı kral ilan edildi. Diodotus Trifon, gerçek gücü elinde tuttu ve sonunda Antiohos'u öldürdü.[not 6][32]

Hanedan olmayan[değiştir | kaynağı değiştir]

VI. Antiohos'u tahta çıkararak II. Dimitrios'a karşı çıkan Diodotus Trifon, onun himayesindeki kişiyi öldürdü ve kendisini kral ilan ederek Seleukosların Suriye'yi tekrar birleştirdiği 138 yılına kadar hüküm sürdü.[28]

Resim Hükümdar
(ve ömrü)
Saltanat
(ve görev süresi)
Ebeveynler, yardımcı vekiller ve notlar
Diodotus Trifon
( -MÖ 138)
MÖ 142/141-138
  • Son sikkeler MÖ 138 yılına aittir ancak hükümdarlığı MÖ 137 yılının başlarına kadar sürmüş olabilir.[34]

Seleukos Hanedanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Resim Hükümdar
(ve ömrü)
Saltanat
(ve görev süresi)
Ebeveynler, yardımcı vekiller ve notlar
VII. Antiohos
( -MÖ 129)
MÖ 138-129 Kleopatra Thea
(138-129 BC)
  • I. Dimitrios ve muhtemelen V. Laodike'nin oğlu.[35] II. Dimitrios Partlar tarafından esir alındıktan sonra kardeşinin karısıyla evlendi.[28]
II. Dimitrios
( -MÖ 125)
MÖ 129-125
(ikinci saltanat)
Kleopatra Thea
(129-125 BC)
  • VII. Antiohos'un Partlara karşı bir savaşta ölmesinin ardından Partlar tarafından serbest bırakıldı ve tahtını ve karısını geri aldı.[28]
VIII. Antiohos
( -MÖ 96)
MÖ 128
(birinci saltanat)
  • II. Dimitrios ve Kleopatra Thea'nın oğlu.[36] Otoritesini tesis etmek amacıyla annesi tarafından kral olarak yükseltildi.[37]
II. Aleksandros
( -MÖ 123)
MÖ 128-123
  • Seleukos soyundan geldiğini iddia etti.[not 7][38] II. Dimitrios'a karşı kendini kral ilan etti.[39]

Ptolemaios Hanedanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Resim Hükümdar
(ve ömrü)
Saltanat
(ve görev süresi)
Ebeveynler, yardımcı vekiller ve notlar
Kleopatra Thea
(yaklaşık MÖ 165-121)
MÖ 125-121
  • VI. Ptolemaios ve Mısırlı II. Kleopatra'nın kızı.[40]
  • Kleopatra Thea kendi başına iktidarı ele geçirdi; kocası II. Dimitrios'u terk etti ve MÖ 125 yılında öldürülmesini ayarladı.[36]

Seleukos Hanedanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Resim Hükümdar
(ve ömrü)
Saltanat
(ve görev süresi)
Ebeveynler, yardımcı vekiller ve notlar
V. Seleukos
(-MÖ 125)
MÖ 125
  • II. Dimitrios ve Kleopatra Thea'nın oğlu.[41]
  • Babasının öldürülmesinin ardından, onu öldüren annesinin isteklerine karşı çıkarak kendini kral ilan etti.[42]
VIII. Antiohos
(-MÖ 96)
MÖ 125-96
(ikinci saltanat)
Trifena
(124-111 BC)
Kleopatra Selene
(103-96 BC)
  • Kleopatra Thea, kraliçe olmasından kaynaklanan hoşnutsuzluk nedeniyle VIII. Antiohos'u ortak kral olarak yükseltti.[not 8][47]
IX. Antiohos
( -MÖ 95)
MÖ 114-95 IV. Kleopatra
(114-112 BC)
Cleopatra Selene
(96-95 BC)
  • VII. Antiohos ve Kleopatra Thea'nın oğlu.[45]
  • IV. Kleopatra'nın yardımıyla VIII. Antiohos'a karşı ayaklandı.[48]
VIII. Antiohos, MÖ 96'da ölmüş ve IX. Antiohos MÖ 95'te onu takip etmiştir.[49] Ülke, VIII. Antiohos'un beş oğlu ve IX. Antiohos'un torunlarının kendi aralarında savaştığı bir iç savaşa karışmıştır.[50] Tüm bu hükümdarların kronolojisi sorunludur ve özellikle VI. Seleukos'nın halefleri konusunda belirsizdir.[51]
III. Dimitrios
( -MÖ 88)
MÖ 96-88
  • VIII. Antiohos ve Trifena'nın oğlu.[23]
  • Şam'da kral ilan edildi.[52]
VI. Seleukos
( -MÖ 94/93)
MÖ 96-94/93
  • VIII. Antiohos ve Trifena'nın oğlu.[23] IX. Antiohos'u yendi ama kısa süre sonra öldürüldü.[53]
X. Antiohos
( -MÖ 92)
MÖ 95-92 Kleopatra Selene
(MÖ 95-92)
  • IX. Antiohos'un ve adı kayıp olan ilk eşinin oğlu.[23]
  • Babasının intikamını aldı ve VI. Seleukos'u öldürdü.[not 9][52] Üvey annesiyle evlendi.[55]
XI. Antiohos
( -MÖ 93)
MÖ 94-93
  • VIII. Antiohos ve Trifena'nın oğlu.[23] X. Antiohos tarafından öldürüldü.[56]
I. Philippos
( -MÖ 83)
MÖ 94-84/83
  • VIII. Antiohos ve Trifena'nın oğlu.[23] İkizi XI. Antiohos ile birlikte tahta geçti.[not 10][56]
XII. Antiohos
( -MÖ 84)
MÖ 87-84/83
  • VIII. Antiohos ve Trifena'nın oğlu.[23] Sadece Şam'da hüküm sürdü.[59]

Ptolemaios Hanedanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Resim Hükümdar
(ve ömrü)
Saltanat
(ve görev süresi)
Ebeveynler, yardımcı vekiller ve notlar
Kleopatra Selene
(yaklaşık MÖ 135/130-69)
MÖ 83-69
  • VIII. Ptolemaios ve karısı Mısırlı III. Kleopatra'nın kızı.[60]
  • Kleopatra Selene, XII. Antiohos ve I. Philippos'un ölümlerinin ardından oğlu XIII. Antiohos'u kral ilan etti. Kendisini de ortak hükümdar olarak atamış gibi görünüyor.[61][62]

Seleukos Hanedanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Resim Hükümdar
(ve ömrü)
Saltanat
(ve görev süresi)
Ebeveynler, yardımcı vekiller ve notlar
XIII. Antiohos
(yaklaşık MÖ 94-63)
MÖ 83 veya 83-74
(ilk saltanat)

Artaksiad Hanedanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Resim Hükümdar
(ve ömrü)
Saltanat
(ve görev süresi)
Ebeveynler, yardımcı vekiller ve notlar
Büyük Tigran
(MÖ 140-55)
MÖ 83/74-69
  • Ermenistan kralı. Suriye'yi istila etmiştir. İstila yılı tartışmalıdır ve geleneksel olarak Appianus'un anlatımına dayanarak MÖ 83 olarak kabul edilir.[57] İstila tarihi aslında MÖ 74 civarında da olabilir.[71] Ermeni Kralı, MÖ 69 yılında Kleopatra Selene'yi yakalayıp öldürmüş,[72] ancak aynı yıl Romalılar tarafından Suriye'yi boşaltmak zorunda bırakılmıştır.[73]

Seleukos Hanedanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Resim Hükümdar
(ve ömrü)
Saltanat
(ve görev süresi)
Ebeveynler, yardımcı vekiller ve notlar
XIII. Antiohos
(yaklaşık MÖ 94-63)
MÖ 69-67
(ikinci saltanat)
  • Romalı general Pompey, Tigran'ın ayrılmasının ardından Antiohos'u kral olarak onayladı.[72]
II. Philippos
( -MÖ 57'den sonra)
MÖ 67-65
XIII. Antiohos
(yaklaşık MÖ 94-63)
MÖ 65-64
(üçüncü saltanat)
  • Kendisini esir alanlar tarafından serbest bırakıldı ve Suriye'yi bir Roma eyaleti olarak ilhak eden Pompey tarafından tahttan indirilmeden önce bir yıl boyunca ülkeyi yönetti.[72]

Antonius Hanedanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Resim Hükümdar
(ve ömrü)
Saltanat
(ve görev süresi)
Ebeveynler, yardımcı vekiller ve notlar
Ptolemy Philadelphus
(MÖ 36-30'dan sonra)
MÖ 34-30

Haşimi Hanedanı[değiştir | kaynağı değiştir]

8 Mart 1920'de Suriye Ulusal Kongresi tarafından desteklenen Haşimi Hanedanı'ndan Prens Faysal kendisini Suriye Arap Krallığı'nın kralı ilan etti; krallık aynı yılın 24 Temmuz'unda yıkıldı.[76]

Resim Hükümdar
(ve ömrü)
Saltanat
(ve görev süresi)
Fors Notlar
Faysal
(20 Mayıs 1885 - 8 Eylül 1933)
8 Mart 1920 - 24 Temmuz 1920 Huzeyme bint Nasır
(8 Mart 1920 - 24 Temmuz 1920)

Arami kralları için Kutsal Kitap'taki kullanım[değiştir | kaynağı değiştir]

Eski Ahit'in MÖ üçüncü yüzyılda Yunancaya yapılan ilk çevirisinde (Septuaginta olarak adlandırılır),[79] Aram ve Aramiler genellikle Suriye ve Suriyeliler olarak çevrilmiştir;[80][81] dolayısıyla kraldan Suriye kralı olarak bahsedilmiştir[82] ve bu durum birçok İngilizce çeviride de devam etmiştir.[80] İbranice Eski Ahit'teki Aram ve çevirideki Suriye çoğu zaman Aram-Şam krallığına işaret etmektedir.[80] Zaman zaman diğer Arami bölgeleri de Suriye olarak anılmıştır.[80] W. Edward Glenny'ye göre, Aram'ın Suriye olarak çevrilmesi Suriye karşıtı bir önyargıyla açıklanabilir, çünkü çevirinin yapıldığı dönemde Suriye, Yahudilerin baş düşmanı olan Seleukoslara aitti; Aram-Şam ise MÖ 9. yüzyılda Demir Çağı'nın en parlak döneminde Yahudilerin düşmanıydı.[83]

"Suriye kralları" olarak anılan Arami kralları[değiştir | kaynağı değiştir]

Vesika İsim Saltanat notlar
Rezon MÖ 10. yüzyıl
  • 1Kr.11:25'te "Suriye'yi yöneten" kişi olarak geçer.[84]
  • "Ezron" olarak da adlandırılır[85][86] ve sadece Eski Ahit'ten bilinir.[87]
Hezion MÖ 10. yüzyıl
  • "Hazib" adı da kullanılmıştır.[86] Sadece Eski Ahit'ten bilinir.[87]
I. Ben-Hadad
  • Sadece Eski Ahit'ten bilinir.[88]
II. Ben-Hadad
  • Birçok Kutsal Kitap araştırmacısı tarafından Asur kaynaklarında adı geçen Adad-İdri ile eş tutulur.[88]
Hazael y. MÖ 842-800
  • Muhtemelen bir gaspçı; Asur kayıtlarında "hiç kimsenin oğlu" olarak tanımlanır.[89][90]
III. Ben-Hadad
  • Hem Eski Ahit'te hem de Kutsal Kitap dışı kaynaklarda "Ben-Hadad" adıyla anılan tek kral.[88]
Rezin MÖ 750'ler-733
  • Asur yazıtlarında Rakyan olarak bilinir.[91]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ III. Antiohos'un oğlu Antiohos MÖ 209 yılında ortak kral oldu ve MÖ 193 yılında öldü.[11]
  2. ^ III. Laodike'nin gözden düştüğüne inanmak için hiçbir neden yoktur çünkü kocasından sağ kurtulmuş ve onun ve haleflerinin hükümdarlıkları boyunca onurlandırılmıştır.[12] Seleukos hükümdarları çok eşlilik yapmamışlardır ve Polybios'un propaganda amaçlı eseri bir yana, en düşmanca anlatılar bile III. Antiohos'u bu eylemle suçlamamaktadır.[12] Paul J. Kosmin Antiohos'un ikinci karısı sorununa bir çözüm önerir; Polybios'a göre Euboea, Antiohos'un ikinci karısına verdiği bir isimdi ve onun adasının adıdır.[12] Dolayısıyla, Kosmin'e göre, Antiohos bu kızla evlenerek, kızın sembolü haline geldiği adayla evlendiğini göstermiştir.[12]
  3. ^ Antiohos tahta çıktığında dört ya da beş yaşında bir çocuktu.[16] Heliodorus might have killed Seleucus IV,[15] IV. Antiohos tarafından görevden alınmadan önce yeğenini ortak kral olarak tutmuş ve MÖ 170 yılında öldürmüştür.[17]
  4. ^ Fritz Heichelheim üç olasılık öne sürmüştür: Antiohos, I. Dimitrios'un Antiohos hanedan adını alan oğlu Antigonus, bir taklitçi ya da I. Dimitrios'un en küçük oğlu VII. Antiohos idi.[24] Alfred Raymond Bellinger VII. Antiohos önerisini en inandırıcı öneri olarak görmüştür.[25]
  5. ^ Appianus Aleksandros'u "Aleksandros Nothos" (piç Aleksandros) olarak adlandırmıştır; bu piçlik antik yazarların Aleksandros'un babasına dair şüphelerinin nedeni olabilir.[29]
  6. ^ Josephus Antiohos'un öldürülmesini II. Dimitrios'un ilk saltanatının sonuna, Diodorus ise Diodotus Trifon'un gaspını konsüllük yılı MÖ 138'e yerleştirmiştir.[33] Ancak Antiohos adına basılan son sikkeler M.Ö. 142/141 yılına aittir ve bu da onun o sıralarda öldürüldüğünü göstermektedir.[33]
  7. ^ II. Aleksandros, kendisini Poseidonius'a göre I. Aleksandros'ın oğlu ya da Justin'e göre VII. Antiohos'un evlatlık oğlu olarak gösteren bir soyağacı uydurdu.[38]
  8. ^ MÖ 124/123 yılında,[43] Trifena ile evlendi. Trifena, MÖ 111 yılında IX. Antiohos tarafından öldürüldü.[44][45] MÖ 103 yılında Tryphaena'nın kız kardeşi Kleopatra Selene ile evlendi.[46]
  9. ^ Saltanatı aslında MÖ 89/88'de sona ermiş olabilir.[54]
  10. ^ Philippos'un ölüm tarihi bilinmemektedir ancak geleneksel olarak MÖ 84 veya MÖ 83 yılı olduğu varsayılmaktadır.[57] Yine de MÖ 75 yılına kadar hüküm sürmüş olma ihtimali vardır.[58]
  11. ^ 2002 yılında nümismat Brian Kritt, Kleopatra Selene ve bir ortak hükümdarın portresini taşıyan bir sikkenin keşfedildiğini ve deşifre edildiğini duyurdu.[64][65] Kritt hükümdarın adını Seleukos Philometor olarak okudu ve anne sevgisi anlamına gelen "Philometor" sıfatına dayanarak onu Kleopatra Selene'nin Cicero tarafından isimlendirilmemiş oğluyla özdeşleştirdi.[66] Kritt, yeni keşfedilen hükümdara VII. Seleukos adını vermiş ve Kybiosaktes ile aynı olma ihtimalinin çok yüksek olduğunu düşünmüştür.[67] "VII. Seleukos" okuması Lloyd Llewellyn-Jones ve Michael Roy Burgess gibi bazı akademisyenler tarafından kabul edildi,[68][69] ancak Oliver D Hoover, sikkenin kötü bir şekilde hasar gördüğünü ve bazı harflerin okunamadığını belirterek Kritt'in okumasını reddetti; Hoover kralın adını Antiohos olarak okudu ve onu XIII. Antiohos ile özdeşleştirdi.[65]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b Bryce 2009, s. 680.
  2. ^ Herodotus 1862, s. 126.
  3. ^ Pipes 1992, s. 13.
  4. ^ Mumford 2013, s. 70.
  5. ^ Mahaffy 2014, s. 493.
  6. ^ Kosmin 2014, s. 122.
  7. ^ Austin 2010, s. 652.
  8. ^ a b Kosmin 2014, s. 112.
  9. ^ Bunbury 1872, s. 719.
  10. ^ Alten 2017, s. 27.
  11. ^ a b Gera 1998, s. 283.
  12. ^ a b c d e Kosmin 2014, s. 137.
  13. ^ Vehlow 2013, s. 145.
  14. ^ a b Ogden 2017, s. 241.
  15. ^ a b c Gera 1998, s. 110.
  16. ^ Cook 2004, s. 220.
  17. ^ a b Gera 1998, s. 115.
  18. ^ Georganas 2016, s. 106.
  19. ^ Iossif & Lorber 2007, s. 68.
  20. ^ Hazel 2002, s. 20.
  21. ^ a b Hoover 2000, s. 107.
  22. ^ Hazel 2002, s. 73.
  23. ^ a b c d e f g Chrubasik 2016, s. XXIV.
  24. ^ Heichelheim 1944, s. 364.
  25. ^ Bellinger 1945, s. 59.
  26. ^ Bellinger 1945, s. 58.
  27. ^ a b Kosmin 2014, s. 22.
  28. ^ a b c d Chrubasik 2016, s. 162.
  29. ^ Wright 2011, s. 43.
  30. ^ Ogden 1999, ss. 45-46.
  31. ^ Atkinson 2016, s. 29.
  32. ^ a b Hazel 2002, s. 21.
  33. ^ a b Atkinson 2016, s. 41.
  34. ^ Atkinson 2016, s. 43.
  35. ^ Hoover 2000, s. 108.
  36. ^ a b Atkinson 2012, s. 114.
  37. ^ Houghton 1993, ss. 88.
  38. ^ a b Shayegan 2003, s. 96.
  39. ^ Kosmin 2014, s. 23.
  40. ^ Burstein 2007, s. 78.
  41. ^ Schürer 2014, s. 133.
  42. ^ McAuley 2017, s. 90.
  43. ^ Brijder 2014, s. 60.
  44. ^ Whitehorne 2002, s. 165.
  45. ^ a b Downey 2015, s. 129.
  46. ^ Whitehorne 2002, s. 166.
  47. ^ Atkinson 2012, s. 114, 115.
  48. ^ Whitehorne 2002, s. 165, 167.
  49. ^ Whitehorne 2002, s. 167.
  50. ^ Kosmin 2014, s. 243.
  51. ^ Hoover 2007, ss. 284, 289.
  52. ^ a b Downey 2015, s. 133.
  53. ^ Hoover 2007, ss. 288.
  54. ^ Hoover 2007, ss. 294.
  55. ^ Whitehorne 2002, s. 168.
  56. ^ a b Houghton 1987, ss. 79.
  57. ^ a b Hoover 2007, s. 296.
  58. ^ Hoover 2007, s. 298.
  59. ^ Hoover 2007, ss. 298, 299.
  60. ^ Llewellyn-Jones 2013, s. 1572.
  61. ^ Burgess 2004, s. 20, 21.
  62. ^ Bellinger 1949, s. 79.
  63. ^ Burgess 2004, s. 23, 24.
  64. ^ Kritt 2002, s. 25.
  65. ^ a b Hoover 2005, s. 95.
  66. ^ Kritt 2002, s. 27.
  67. ^ Kritt 2002, s. 28.
  68. ^ Llewellyn-Jones 2013, s. 1573.
  69. ^ Burgess 2004, s. 20.
  70. ^ Kritt 2002, s. 27, 28.
  71. ^ Hoover 2007, s. 297.
  72. ^ a b c d Burgess 2004, s. 24.
  73. ^ a b Hoover 2007, s. 299.
  74. ^ Whitehorne 2002, s. 209.
  75. ^ Spawforth 2006, s. 6.
  76. ^ Moubayed 2012, s. 20.
  77. ^ Schafer 2013, s. 245.
  78. ^ Salibi 2006, s. 68.
  79. ^ Flesher & Chilton 2011, s. 339.
  80. ^ a b c d Greene 1993, s. 44.
  81. ^ McClintock & Strong 1867, s. 353.
  82. ^ Clarke 1851, s. 843.
  83. ^ Glenny 2009, s. 152.
  84. ^ Maxwell Miller & Hayes 1986, s. 214.
  85. ^ Lipiński 2000, s. 369.
  86. ^ a b Galvin 2011, s. 90.
  87. ^ a b Bryce 2012, s. 178.
  88. ^ a b c Nelson 2014, s. 109.
  89. ^ Dever 2012, s. 363.
  90. ^ Suriano 2007, s. 174.
  91. ^ Kah-Jin Kuan 2016, s. 125.

Genel[değiştir | kaynağı değiştir]