Eski Ahit

Eski Ahit veya Eski Antlaşma (arkaik tabirle "Ahd-i Atik"), Kutsal Kitap'ın (Kitâb-ı Mukaddes) İbranice kaleme alınmış olan ilk kısmına Hristiyanların verdiği isimdir. Yahudilerin Tanah ve Müslümanların Tevrat ve Zebur olarak kabul ettikleri kitapları içinde barındırır. Kutsal Kitap'ın birinci yüzyılda Grekçe kaleme alınan yazılarına "Yeni Ahit" adı verildi. İnançlı Yahudilerce "Yeni Ahit" kutsal kabul edilmez. Toplam 39 bölümden oluşur. Eski Ahit; Tevrat, Tarihsel Kitaplar, Şiirsel Kitaplar, Peygamberlik Kitapları olarak 4 temel bölüme ayrılır.

Kavramlar ve anlamları

Yahudilikte

Üç kısımdan oluşur: 1. Tora (Yasa/Öğreti) 2. Nev'im (Peygamberler) ve 3. Ketuvim (Kitaplar). Tanah kavramı (İbranice: תנ״ך TNK; not: İbranice'de K harfi ortada ve sonda kullanıldığı zaman H olur) bu üç kısmın ilk harflerini içeriyor: T (=Tora), N (=Nev'im) ve K (=Ketuvim).

Hristiyanlıkta

1. Türkçe: Ahd-i Atik, Eski Ahit, Eski Antlaşma

2. Latinceden etkilenmiş olan dillerde: Old Testament (İngilizce), Altes Testament (Almanca), l'Ancien Testament (Fransızca), Antico Testamento (İtalyanca)

Testament ve Ahit / Antlaşma

Bu kavramlar 2. Korintoslular 3:14’te bulunan Yunanca bir ifadenin tercümesidir.

''Fakat onların fikirleri körleşmişti; çünkü Mesih'te ortadan kaldırılmış olan aynı peçe, Eski Anlaşmanın okunmasında bugüne dek kaldırılmamış olarak duruyor.'' (2. Korintoslular 3:14; Kitabı Mukaddes, 2004)
''İsrailoğulları'nın zihinleri körelmişti. Bugün bile Eski Antlaşma okunurken zihinleri aynı peçeyle örtülü kalıyor. Çünkü bu peçe ancak Mesih aracılığıyla kalkar.'' (2. Korintoslular 3:14; Kutsal Kitap, 2001)

''But their minds were blinded: for until this day remaineth the same vail untaken away in the reading of the old testament; which vail is done away in Christ.'' (2. Korintoslular 3:14; King James Version, 1769)

''Aber ihr Sinn wurde verstockt. Denn bis zum heutigen Tag liegt diese Decke über der Verlesung des alten Testaments und wird nicht aufgedeckt, weil sie nur in Christus beseitigt wird.'' (2. Korintoslular 3:14; Luther tercümesi, 1975)

2. Korintoslular 3:14'teki Yunanca ifade diathḗké'dir.

Tertullianus M.S. 200 civarında ilk olarak Yunanca diathḗké Latince testamentum ile çevirdi. Bugün Avrupa'daki dillerde kullanılan „Testament“ (=vasiyetname) kavramı Latince testamentum ve Yunanca διαϑήκης (diathḗké) sözcüğünün hatalı bir tercümesidir.

Latince testamentum sözçüğünün anlamı hakkında Essays in Biblical Greek eserinde şunu okuyabiliriz: ''Umumi Latincenin filolojisi tanınmadığı için eskiden testamentum kelimesinin testament (vasiyetname) ya da son istek anlamına geldiği düşünüldü; halbuki yalnız ahit anlamına gelir.''

2. Korintoslular 3:14'teki diathḗké sözcüğü aslında ahit yani antlaşma demektir.

Temel bir eser olan Theologische Realenzyklopädie 2. Korintoslular 3:14 hakkında; eski diathḗké'de okumanın, gelecek ayette belirtildiği gibi Musa'yı okumakla bir olduğunu yazar. Devamen, eski diathḗké Musa'nın kanununu, olsa olsa Pentatök'ü (Musa'nın beş kitabı) kastettiğini anlatır.

Yunanca diathḗké sözcüğü kesinlikle İbranicede yazılan 39 (Başlangıç'tan Malaki'ye kadar) kitabı kastetmez. Pavlus, 2. Korintoslular 3:14'teki sözleriyle bu 39 kitabın küçük bir kısmına değinir. O, Musa'dan Pentatök içinde kaydedilen Kanun Ahdinden (Kanun Antlaşmasından) söz etti. Kanun Ahdi Sina Dağında Tanrı ile İsrailoğulları arasında yapılan bir antlaşmadır. Tanrı'nın bu ahitte dile getirdiği iradesi havra (Yunanca: synagōgē) ibadetlerinde okundu. Pavlus, Eski Ahdin İsa tarafından yerine getirildiğini ve böylece inananların zihinlerinden simgesel bir peçe kaldırıldığını açıkladı. Bu, diathḗké'nin asıl anlamıyla uyum içindedir.

Hristiyanlık-Yahudilik karşıtlığında, ahit kelimesinden önce kullanılan eski; niteliği eskimiş, iptal edilmiş ve geçerli olmayan olarak yorumlandı. Bu yorum Yahudiliğin değerden düşürülmesine hizmet etti. Fakat İsa Mesih ve takipçileri Kutsal Kitabın bir kısmının güncelliğini kaybettiğini ya da eski olduğunu ima etmektense, bu kayıtlardan “Kutsal Yazılar” olarak söz ettiler (Matta 21:42; Romalılar 1:2). Onlar o zamanki Yahudilik gibi aynı ya da benzeyen kavramlar kullandılar.

O nedenle Eski Ahitten yani Eski Antlaşmadan İbranice Kutsal Yazılar ya da İbranice Kutsal Kitap olarak söz etmek daha uygundur; çünkü Kutsal Kitap'ın bu kısmının büyük bir bölümünün orijinal hali İbranice yazılmıştır. Benzer şekilde Yeni Ahit yani Yeni Antlaşma denilen kısımdan da Yunanca Kutsal Yazılar ya da Yunanca Kutsal Kitap olarak söz etmek daha uygundur; çünkü Kutsal Kitap'ın bu kısmını yazmak üzere Yunanca kullanıldı.

İslamiyette

Tevrat ve Zebur

Bir görüşe göre Tevrat adı İbranice torah kelimesinden Arapçaya geçmiştir ve Musa'nın beş kitabı için kullanılır. Fakat gelenekte Tevrat denilince İbranice (ve Aramca) yazılmış olan tüm 39 kitabı da kapsayan İbranice Kutsal Yazılar anlaşılır. Bu iki farklı anlayışın sebebi, Kur'an'da Tevrat'ın hangi peygambere verildiğinin açıkça belirtilmemesidir. Ayetlerde ''Musa'ya Kitap'ın verildiği'', ''Tevrat'ın bir hidayet ve nur olarak İsrailoğullarının elinde olduğu ve peygamberlerin onunla hükmettikleri'' belirtilmekte ama Musa'ya verilen kitabın Tevrat olduğuna dair açık bir ifade bulunmamaktadır.

''Bununla birlikte Kur'an bilginleri 'Musa'ya verilen kitabın Tevrat olduğu'nda fikir birliği etmişlerdir. Onlardan hiçbiri İncil'in İsa, Zebur'un Davud'la birlikte zikredilmesine rağmen Tevrat'ın Musa ile zikredilmemesinin üzerinde durmamışlardır.'' Ayrıca, Kur'an'da Musa'ya Furkan'ın verildiği yazar.

İslam inancında Zebur'un Tevrat'tan ayrı bir kitap olduğu kabul edilir. Çünkü Kur'an'da Tevrat, Zebur ve İncil'in isimleri ayrı ayrı zikredilmektedir. Fakat Zebur Kutsal Kitap içinde Tevrat'tan ayrı bir kitap değil Tevrat'ın 39 bölümünden biridir. Orada Mezmurlar adıyla geçer (İbranice: Mizmor, çoğulu: Mizmorim [ilahi şarkı], Arapça: Mezmur/mizmar, çoğulu: Mezamir [çalgı, kaval], Yunanca: Psalmoi [arp eşliğinde söylenen şarkı]). Bazı dil bilimcilere göre zebûr kelimesinin kökeni yazmak anlamındaki zebr masdarıdır (Lisânü’l- Arab, Tâcü’l-ʿarûs).

''Zeccac'a göre ise Zebur kelimesinin kökü menetmek anlamına gelen zebrdir. İşte Davud'a verilen Zebur da içinde kötülüklerden sakındıran nasihatler ve vaazlar bulunduğu için bu isimle anılmıştır.''

İbranice Kutsal Yazıların dilleri

Eski Ahit denilen kısım İbranice dilinde yazıldı. Sami dil ailesi içinde yer alır, hatta bu dil ailesinin atasıdır. Bu dilin İbrahim’in döneminde Kenan’da konuşulan dille de bağlantılı olduğu anlaşılıyor. Kenanlılar kendi konuştukları İbrani dilinde farklı lehçeler geliştirdiler. İşaya 19:18’de söz edilen “Kenan dili” budur. İbranice Kutsal Yazılarının dili 'Yahudice' de adlandırılır (İşaya 36:11; 2. Krallar 18:26, 28; 2. Tarihler 32:18; Nehemya 13:24).

M.Ö. 6. yüzyılda Yahudiler Babil'deki sürgünde bulundukları zaman oradaki resmi dil olan Aramca (ya da Aramice) konuştukları İbraniceyi etkiledi. Aramca da Sami dil ailesine aittir ve İbraniceye yakın olan bir lisandır.

İbranice Yazıların küçük kısımları Aramca yazıldı:

● Ezra 4:8 – 6:18 ● Ezra 7:12-26 ● Yeremya 10:11 ● Daniel 2:4b – 7:28.

İbranice Kutsal Yazılarının yazılış zamanı

İbranice Kutsal Yazıların tanıklığı

İlk olarak Musa İsraillilerle birlikte Mısır'dan çıktıktan sonra Sina çölünde bulunduğu zaman Pentatök'ü (ilk beş kitap) kaleme aldı.

İsrail'in Mısır'dan çıkış tarihini tespit etmek için, Pers kralı Büyük Kyros'un Babil’i fethettiği zamandan başlayarak geriye hesaplanması gerekir. Bu olay, hem İbranice Kutsal Yazılarda hem de dindışı tarihte iyi bilinen bir olaydır ve tarihi tartışılmaz. Tarihçiler, Koreş’in komutasındaki Med ve Pers kuvvetlerinin Babil şehrini ele geçirmesi M.Ö. 539 yılında olduğunu kabul ederler.

Bu olay Daniel 5:30’da kayıtlıdır. Çeşitli eski tarihçiler (Diodoros, Africanus, Eusebios, Batlamyus ve Babil tabletleri) Kyros’un Babil’i M.Ö. 539’da ele geçirdiği konusunda hemfikirdir. Nabonidus Kroniği şehrin düşüşünün yılını belirtmediği halde ay ve gününü bildirir. Böylece Babil’in düşüşü Jülyen takvimine göre M.Ö. 11 Ekim 539’a veya Gregoryen takvimine göre M.Ö. 5 Ekim 539’a tarihlendirilir.

Kyros'un saltanatının ilk yılında, yani M.Ö. 537’nin ilkbaharından önce çıkardığı bir fermanla Yahudiler serbest bırakıldılar. Ezra 3:1’de, İsrailoğullarının yedinci ay olan Tişri’de (Eylül-Ekim) Yeruşalim’e (Kudüs) dönmüş olduğu kayıtlıdır. O halde, Yahudilerin Yeruşalim’de tekrar oturmaya başladıkları tarih M.Ö. 537’nin sonbaharıdır.

Bu tarih önceden bildirilen bir dönemin sonuna işaret eder. M.Ö. 537, Vaat Edilmiş Toprakların ‘viraneye döneceği yetmiş yıllık’ dönemin sonuydu (Yeremya 25:11, 12; 29:10). Bu sözleri çok iyi bilen Daniel, ‘yetmiş yıllık’ dönemin sonu yaklaşırken Tanrı’ya yönelip yardım diledi (Daniel 9:1-3). “Yetmiş yıl” M.Ö. 537 sonbaharında sona erdiğine göre, M.Ö. 607 sonbaharında başlamış olmalıdır.

Birinci ve İkinci Krallar kitaplarında İsrail ve Yahuda krallarının saltanat süreleri kayıtlıdır. Bu sürelerin toplanması birleşik İsrail krallığın ikiye bölündüğü zamandan beri Yeruşalim'in yıkılışına kadar 390 yıl geçtiğini gösterir. M.Ö. 607’den geri sayarsak, 390 yıllık dönemin M.Ö. 997’de başladığını görürüz. O yıl Yeroboam Süleyman’ın ölümünden sonra, Davut'un krallığıyla bağlarını koparıp "İsrailoğullarını Rabbin yolundan ayırdı ve onları büyük bir günaha sürükledi." (2. Krallar 17:21).

Süleyman’ın 40 yıl süren saltanatı M.Ö. 997’nin ilkbaharında bitti. Bunun için ilk saltanat yılı M.Ö. 1037’nin ilkbaharında başlamış olmalıdır (1. Krallar 11:42). 1. Krallar 6:1 ayeti Süleyman’ın saltanatının dördüncü yılının ikinci ayında, Tanrı'nın tapınağını Yeruşalim’de inşa etmeye başladığını söyler. Bu, mabedin yapımının başladığı güne kadar Süleyman’ın resmen kral olmasının üzerinden üç tam yıl ve bir ay geçtiği anlamına gelir. Dolayısıyla Süleyman M.Ö. 1034 yılında (Nisan-Mayıs) tapınağı inşa etmeye başlamış olmalıdır. Bununla birlikte aynı ayet (1. Krallar 6:1), mabedin yapımının ‘İsrailoğullarının Mısır diyarından çıkışının dört yüz sekseninci yılında’ başladığını da söylüyor. Bu ayette geçen “dört yüz sekseninci” sayısı yine bir sıra sayısıdır ve bununla 479 tam yıl kastedilir. Böylece M.Ö. 1034 yılından 479 yıl geri hesaplayarak İsrailoğullarının Mısır’dan çıkış yılı olarak M.Ö. 1513’ü buluruz. Musa Mısır'dan çıktıktan sonra çöldeyken Tevrat'ı yazmaya başladı.

İbranice Kutsal Yazıların yazılış zamanı açısından son kitabı Malaki kitabıdır. Kayda göre o sırada bir vali diyarı yönetiyordu (Malaki 1:8). Bu ayrıntı, Yahuda’nın 70 yıl ıssız kalışının ardından Yeruşalim’in yeniden inşa edildiği döneme işaret eder. Kayıtta sadece orada sunulan hizmetlerden bahsettiği için Yeruşalim'deki tapınağının inşası bitirilmiş idi. Bunun için Malaki kitabında anlatılan dönem, mabet tamamlandığı sırada görevde olan birinci Vali Zerubbabel’den (Haggay 2:21) sonrası olmalıdır.

İbranice Kutsal Yazılar o dönemde sadece bir validen daha söz eder; bu Nehemya’dır (Nehemya 5:14). Kaydın Nehemya’nın valilik döneminin ilk zamanlarında yazılmadığı anlaşılıyor. Çünkü Malaki Yeruşalim ile surlarının inşasına dair hiçbir şey söylemedi. Malaki, görevini kötüye kullanan kâhinler hakkında birçok ayrıntı verir. Dolayısıyla kitabını Nehemya’nın Yeruşalim’e ikinci kez geldiğinde yazdığı anlaşılır.

Nehemya Artakserkses’in saltanatının 32. yılında, yani M.Ö. 443’te, kralın emri üzerine Babil’e geri çağrılmış, fakat sonra tekrar Yeruşalim’e dönmüştü (Nehemya 13:6; Malaki 2:1). Malaki ve Nehemya kitaplarında birbirlerine benzeyen bazı pasajların bulunması bu iki kaydın aynı dönemde yazıldığına işaret eder. (Malaki 2:4-8, 11, 12 - Nehemya 13:11, 15, 23-26; Malaki 3:8-10 - Nehemya 13:10-12).

Musa'nın bilgi kaynağı

Musa bilgisini üç yolla edinmiş olabilir:

1.) Musa Tanrı'dan haberler aldığını belirtir (Çıkış 17:14). Tanrı'nın peygamberlere ilham ettiğine inanan insanlar, Başlangıç kitabının Tanrı'nın yönlendirmesiyle kaleme alındığını kabul ederler. Musa yaratılış hakkındaki bilgileri yalnız bu şekilde alabildi.

2.) Öbür ayrıntılar ise sözlü gelenekle bir nesilden sonraki nesle nakledilmiş olabilir. Başlangıç kitabına göre Nuh Tufanından önce yaşamış olan insanlar uzun yaşadıkları için ilk insan Adem'den Musa'ya kadar ancak beş nesil geçmişti: Metuşelah, Sam, İshak, Levi ve Amram.

3.) Başka bir ihtimale göre Musa tarihsel bilgisini, var olan yazı ve belgelerden aldı. 18. yüzyılda Hollandalı bilgin Campegius Vitringa da (1659-1722) bu görüşü savundu; çünkü Başlangıç'ta 10 defa „... soyunu anlatan kayıt budur: ...“ ya da „... ilgili kayıt şudur: ...“ (Başlangıç 2:4; 5:1; 6:9; 10:1; 11:10, 27; 25:12, 19; 36:1, 9; 37:2) gibi ibareler bulunur. Burada „kayıt“ olarak çevrilen İbranice sözcük (tōle·dhṓth) „tarih“ ya da „kaynak“ olarak da tercüme edilebilir.

Bu sebepten dolayı Vitringa ve daha sonra başkaları da tōle·dhṓth kavramını Musa'dan önceki tarihsel belgeler olarak anladı. Onlar, bu raporların isimleri geçen kişiler tarafından (Adem, Nuh, Nuh'un oğulları, Sam, Terah, İsmail, İshak, Esav ve Yakup) kaleme alındığını ya da bu ataların bu belgelerin sahipleri olduğunu varsaydı.

Diğer bir görüşe göre bu kayıtlar, daha kapsamlı bir tarih raporunun kısımlarını birbirlerinden ayıran başlıklardır.

Dinbilimcilerin görüşü

Tanah'ın yazılış zamanıyla ilgili birçok teori vardır.

• Dinbilimcilerin çoğu M.Ö. 1200 ila M.Ö. 100 yılları arasında yazıldığını kabul eder.

• Tevrat'ın Musa tarafından yazılmadığını iddia eden eleştiriciler (Wellhausen ve taraftarları), M.Ö. 950'de değişik yazarların Tanah'ı kaleme almaya başladıklarını ileri sürerler.

• Başkaları Tanah'ın Yahudilerin Babil'den dönmelerinden sonra (M.Ö. 5./4. yüzyılda) yazıldığını düşünürler.

İbranice Kutsal Yazı sayılan kitapların listesi

Kitaplar Listesi

Hristiyanlık	Yahudilik
1. Başlangıç / Tekvin / Yaratılış (Genesis)(1)	1. Bereşit(2) [„Başlangıçta“] - (Başlangıç)
2. Çıkış / Mısırdan Çıkış (Exodus)	2. Şemot [„Adlar“] - (Çıkış)
3. Levioğulları / Levililer (Levitikus)	3. Vayikra [„Ve çağırdı“] - (Levioğulları)
4. Sayılar / Çölde Sayım (Numeri)	4. Bamidbar [„Çölde“] - (Sayılar)
5. Kanunun Tekrarı / Tesniye (Deuteronomium)	5. Devarim [„Sözler“] - (Tekrar)
6. Yeşu	6. Yeoşua
7. Hakimler	7. Şofetim (Hakimler)
8. Rut	18. Rut
9. 1. Samuel	8. Şemu'el (1.+2. Samuel [bir kitap])
10. 2. Samuel
11. 1. Krallar	9. Melahim (1.+2. Krallar [bir kitap])
12. 2. Krallar
13. 1. Tarihler	24. Divre Ayamim (1.+2. Tarihler [bir kitap])
14. 2. Tarihler
15. Ezra	23. Ezra (+ Nehemya) [bir kitap])
16. Nehemya
17. Ester	21. Ester
18. Eyüp	16. İyov (Eyüp)
19. Mezmurlar	14. Teilim (Mezmurlar)
20. Özdeyişler / Süleyman'ın Meselleri	15. Mişle (Özdeyişler)
21. Vaiz	20. Kohelet (Vaiz)
22. Ezgiler Ezgisi	17. Şir Aşirim (Ezgiler Ezgisi)
23. İşaya	10. Yeşayau (İşaya)
24. Yeremya	11. Yirmeyau (Yeremya)
25. Ağıtlar / Yeremya'nın Mersiyeleri	19. Eha (Ağıtlar)
26. Hezekiel	12. Yehezkel (Hezekiel)
27. Daniel	22. Daniel
	13. Tre Asar (Onikiler) [bir kitap]:
28. Hoşea	Oşea
29. Yoel	Yoel
30. Amos	Amos
31. Obadya	Ovadya
32. Yunus	Yona
33. Mika	Miha
34. Nahum	Nahum
35. Habakkuk	Habakuk
36. Tsefanya	Tsefanya
37. Haggay	Hagay
38. Zekeriya	Zeharya
39. Malaki	Malahi

⁽¹⁾Parantez içinde olan (No. 1-5) isimler kitapların Latince adlarıdır.

⁽²⁾Kitapların (No. 1-5) Yahudice isimleri metinlerin ilk sözleridir.

Yahudilikte 24 kitap sayılır çünkü bazı kitaplar birleştirilmiştir. (örneğin: 12 peygamber = bir kitap). Birkaç Yahudi bilgin Rut ve Hakimler kitapları ile Yeremya ve Ağıtlar kitaplarını da birlikte kabul etmişlerdir. Bu şekilde İbranice alfabenin harflerinin sayısına denk gelen 22 kitabı elde etmiş oluyorlar.

Bunun için Yahudi tarihçisi Flavios Josephus 22 kitaba değindi. ('Kanon ya da kitaplar listesi'ne bakınız).

Kanon ya da kitaplar listesi

İşaya tomarı, İbranice Kutsal Kitabın en eski fragmanı, Ölü Deniz'deki mağaralarda bulundu, M.Ö. 150 - 100

Kutsal Yazılara ait olan kitapların tümü Hieronymus (M.S. 347-420) tarafından Latince Bibliotheca Divina yani Tanrısal Kütüphane olarak adlandırılmıştır. Bu kütüphanenin bir kataloğu yani içindeki yayınların resmi bir listesi vardır.

Bu liste bazı dillerde kanon (uyumlu) olarak adlandırılır. Yunanca kanon sözcüğünün İbranice karşılığı kaneh’tir. Geçmişte bu sözcük, ölçme çubuğu olan bir kamış için kullanılırdı. Dolayısıyla “kanonik” (Kutsal Metinler dizisine ait) kitaplar, doğru inançların, öğretilerin ve davranışların saptanmasında güvenilir bir ölçü olarak kullanılacak değerde olan gerçek kitaplardır.

M.S. birinci yüzyıl Yahudi tarihçisi Flavios Josephus, Pros Apiona (Apion’a Karşı) adlı eserinde İbranilerce kutsal kabul edilen tüm kitaplara değinir. O şöyle yazar: “Birbiriyle çelişen binlerce kitabı kendi kitabımız olarak kabul etmiyoruz. Resmen kabul ettiğimiz kitaplar yalnızca yirmi iki tanedir ve tüm devirlerin kaydını içerir. Bunlardan beşi Musa’nın kitabıdır; bu kitaplarda Tanrı’nın kanunları ve insanın doğuşundan bu kanunları bildiren kişinin ölümüne dek yaşanan tarihsel olaylar yer alır. . . . . Musa’nın ölümünden Pers kralı Ahaşveroş’un ardılı olan Artakserkses’e kadar yaşamış peygamberler, on üç kitapta kendi devirlerinde geçen olayları kaleme aldılar. Diğer dört kitap Tanrı’ya ilahiler ve insan davranışlarını şekillendiren genel ilkelerle doludur”

Böylece Josephus, İbranice Kutsal Metinler dizisinin M.S. birinci yüzyıldan çok önce belirlenmiş olduğunu gösterir.

Nash papirüsü, M.Ö. 1. yüzyıl

Geleneksel Yahudi inanışına göre İbranice Kutsal Metinler dizisinin derlenmesi ve listelenmesi işini Ezra başlatmış ve Nehemya tamamlamıştır. Ezra bir Kutsal Kitap yazarı olmasının yanı sıra kâhin, bilgin ve Kutsal Yazıları kopyalama işinde görevli biri olarak, bu iş için kesinlikle yeterli durumdaydı (Ezra 7:1-11). Dolayısıyla İbranice Kutsal Metinler dizisinin M.Ö. beşinci yüzyılın sonunda tamamlandığı yönündeki genel inanıştan kuşku duymak için bir neden yoktur.

Apokrif yazılar

Yunanca apokrifos (ἀπόκρυφος [apokryphos]) sözcüğü “özenle gizlenmiş şeyler'' için kullanılır. Bu terim, kişisel olarak okunmaya değer görülmekle birlikte, Tanrı ilhamı olduğuna ilişkin kanıt içermeyen ve asıl kaynağı hakkında kuşku uyandıran kitaplar için kullanılır. Geçmişte bu kitaplar ayrı tutulur ve topluluk önünde okunmazdı. Bu nedenle bu kitaplara “gizlenmiş” anlamı taşıyan bir isim verilmişti.

M.S. birinci yüzyıl Yahudi tarihçisi Flavios Josephus, Pros Apiona (Apion’a Karşı) adlı eserinde İbranilerce kutsal kabul edilen tüm kitaplara değinir. Onun listesinde apokrif yazılar İbranice Kutsal Yazılar'a dahil edilmediler. (Dipnot 11'e bakınız).

M.S. 397’deki Kartaca Konsili’nde, Kutsal Metinler dizisindeki Ester ve Daniel kitabına eklemeler yapılması ve apokrif kitaplardan yedisinin İbranice Kutsal Yazılara eklenmesi önerildi. Buna rağmen Katolik Kilisesi bu eklerin Kutsal Metinler dizisine dahil edilmesini ancak 1546’daki Trento Konsili’nde kesin olarak onayladı.

Apokrif yazılar:

• Ester’e eklemeler,

• Daniel’e yapılan üç ek,

• Tobit,

• Yudit,

• Bilgelik,

• Sirak,

• Baruk,

• Birinci Makabiler,

• İkinci Makabiler.

El Yazmaları

Kodeks Sinaiticus

İbranice Kutsal Yazıları ilk kaleme alanlar ve çoğaltanlar bunları, o dönemde yaygın olarak kullanılan ve kolayca bozulabilen papirüs ve parşömen gibi malzemeler üzerine yazdılar. Papirüs, aynı adı taşıyan bir su bitkisinden, parşömen ise hayvan derilerinden yapılır. Yazıcılar yaklaşık M.S. 4. yüzyıldan itibaren el yazmalarında papirüs yerine genellikle dana, kuzu ya da keçi derisinden yapılan ve daha dayanıklı bir malzeme olan vellum (bir parşömen türü) kullanmaya başladılar.

Orijinal metinlerin hiçbiri şimdiye kadar bulunamamıştır. Çünkü papirüs ve deri gibi dayanıksız malzemeler nemli iklimlerde hızla çürür. The Anchor Bible Dictionary şöyle diyor: “Bölgedeki iklim şartları yüzünden, bu döneme [MÖ birinci binyıl] ait papirüs bir belge ancak çöldeki bir mağarada ya da sığınakta muhafaza edilmişse bu kadar uzun süre dayanır.” Buna rağmen Kutsal Kitabın kısımlarının eski dönemlere ait binlerce kopyası bulunmuştur.

Papirüs El Yazmaları

İbranice Kutsal Yazıların bazı kısımları eski Papirüs el yazmalarında bulunur:

Papirüs El Yazmaları

	Simge	İsim	Tarih	Dil	Bulundukları Yer	İçerik
1		Nash Papirüsü	M.Ö. 2./1. yüzyıl	İbranice	Cambridge (İngiltere)	10 Emirden 24 satır ve Kanunun Tekrarı 5 ve 6'dan birkaç ayet
2	957	Rylands Greek 458	M.Ö. 2. yüzyıl	Yunanca	Manchester (İngiltere)	Kanunun Tekrarı 23-28'dan fragmanlar
3		Fouad 266	M.Ö. 1. yüzyıl	Yunanca	Kahire (Mısır)	Başlangıç ve Kanunun Tekrarı’ndan kısımlar
4	4Q LXX Levb	Lût Gölü Levioğulları Tomarı	M.Ö. 1. yüzyıl	Yunanca	Kudüs (İsrail)	Levioğulları’ndan fragmanlar
5	963	Chester Beatty VI	M.S. 2. yüzyıl	Yunanca	Dublin (İrlanda) ve Ann Arbor, Mich. (ABD)	Sayılar ve Kanunun Tekrarı’ndan kısımlar
6	967/968	Chester Beatty IX, X	M.S. 3. yüzyıl	Yunanca	Yunanca Dublin (İrlanda) ve Princeton, N.J. (ABD)	Hezekiel, Daniel ve Ester’den kısımlar

Vellum ve Deri El Yazmaları

İbranice Kutsal Yazıların bazı kısımları eski deri el yazmalarında bulunur:

Vellum ve Deri El Yazmaları

	Simge	İsim	Tarih	Dil	Bulundukları Yer	İçerik
1	Al	Halep Kodeksi	M.S. 930	İbranice	Önceleri Halep’te (Suriye), şimdi İsrail’de	İbranice Kutsal Yazıların büyük kısmı (Ben Aşer metni)
2		British Museum Kodeksi Or4445	M.S. 10. yüzyıl	İbranice	Londra (İngiltere)	Pentatök’ün (ilk 5 Kitap) büyük kısmı
3	Ca	Kahire Karai Kodeksi	M.S. 895	İbranice	Kahire (Mısır)	İlk dönemdeki ve sonraki peygamberler
4	B 19A	Leningrad Kodeksi	M.S. 1008	İbranice	St. Petersburg (Rusya)	İbranice Kutsal Yazılar
5	B 3	Petersburg Peygam-berler Kodeksi	M.S. 916	İbranice	St. Petersburg (Rusya)	Sonraki Peygamberler
6	1QIsa	Lût Gölü Birinci İşaya Tomarı	M.Ö. 2. yüzyıl	İbranice	Kudüs (İsrail)	İşaya
7	11QPsa	Lût Gölü Mezmurlar Tomarı	M.S. 1. yüzyıl	İbranice	Kudüs (İsrail)	Mezmurlar’ın son üçte birlik kısmındaki 41 mezmurdan bölümler

İbranice Kutsal Yazılar tercüme olarak (Septuagint çevirisi) bazı meşhur olan kodekste bulunur:

Vellum ve Deri El Yazmaları

	Simge	İsim	Tarih	Dil	Bulundukları Yer	İçerik
1	א	Kodeks Sinaiticus	4. yüzyıl	Yunanca	Londra (İngilterre)	İbranice Kutsal Yazıların bir kısmı, tüm Yunanca Kutsal Yazılar ve bazı Apokrif yazılar
2	A	Kodeks Alexandrinus	5. yüzyıl	Yunanca	Londra (İngilterre)	İbranice ve Yunanca Kutsal Yazıların tümü (bazı ufak kısımlar kayıp ya da hasarlı) ve bazı Apokrif yazılar
3	B	Kodeks Vatikanus 1209	4. yüzyıl	Yunanca	Vatikan Kütüphanesi	başlangıçta tüm Kutsal Kitap (şimdi ise eksik: Başlangıç 1:1 – 46:28; Mezmur 106-137; İbraniler 9:14'ten sonra; 2. Timoteos; Titus; Filimon; Vahiy)
4	C	Kodeks Ephraemi Syri reskriptus	5. yüzyıl	Yunanca	Paris (Fransa)	İbranice Kutsal Yazılardan kısımlar (64 yaprak) ve Yunanca Kutsal Yazılar (145 yaprak)

Eski tercümeler

Samiriye Pentatökü

Samiriye Pentatökü

Samiriye Pentatökü eski tarihli bir tercümedir ve İbranice Kutsal Yazıların (Eski Ahit) ilk beş kitabını içerir. Bu çeviri bir transliterasyondur. Samiriye yazısı eski İbranice yazısından türediğinden dolayı Musa'nın beş kitabının İbranice metni Samiriyelilerin kullandıkları harflere çevrildi.

M.Ö. 740'ta on kabilelik İsrail krallığı Asur imparatorluğu tarafından yıkıldı (2. Krallar 15:29). Üst tabakalı İsrailliler Asur'a sürgün edildikten sonra başka halklardan insanlar Samiriye yöresine getirildiler (2. Krallar 17:24). Samiriye bölgesinde kalmış olan İsarailoğullarının tapınması oraya yerleştirilen insanların kendi put tanrılarına sundukları tapınmayla birleştirildi. Samiriyeliler yalnız Musa'nın beş kitabını kutsal olarak saydıkları için Samiriye Pentatökü adlandırılan çevirisi yapıldı.

Bilginler yazılış tarihi konusunda hemfikir değildir. Bazıları M.Ö. ikinci yüzyılı öne sürer, başkaları ise tercümenin M.Ö. dördüncü yüzyılda yapıldığını düşünür. Samiriye Pentatökü ile İbranice metin arasında yaklaşık 6.000 fark bulunur, fakat bunlar ekseriyetle anlamını değiştirmeyen önemsiz ayrıntılardır. Bu tercümenin bugün mevcut olan en eski elyazmaları M.S. 12./13. yüzyıldandır.

Aramca Targumlar

Aramca kavram Targum “çeviri” ya da “yorumlama” anlamına gelir. Babil'e sürgün edilen Yahudiler Pers İmparatorluğu altında yaşadıkları zaman Aramca aralarında yaygın bir dil oldu. Bu sebepten dolayı Tanah ancak Aramca tercümeleriyle birlikte okunduğunda anlaşılabiliyordu.

Targum adlandırılan bu tercümelerin M.S. beşinci yüzyıldan sonra yapıldıkları düşünülüyor. Aramca Targumlar orijinal metne bağlı kalan tercümeler değil, anlamı farklı şekilde ifade eden serbest çevirilerdir.

Yunanca Septuagint

Yunanca Septuagint (“Yetmiş”) çevirisi M.Ö. 280 yıllarında İbraniceden yapılan ilk ve en önemli çeviridir. Yahudi geleneğe göre İbranice Kutsal Yazılar İskenderiye’de (Mısır) 72 Yahudi bilgin tarafından Yunancaya çevrildi. Sonra bu çevirinin 70 kişi tarafından yapıldığı söylenmeye başladı. Böylece bu tercüme Septuagint adını aldı. O zamanki Yunan kültürünün etkisi altında yaşayan Yahudiler böyle bir çeviriye gereksinim duyuyordu.

Septuagint'in çok sayıda papirüs fragmanı var. En eski fragmanlardan biri M.Ö. birinci yüzyıla ait olan Fouad 266 Papirüsüdür. Bu papirüs Başlangıç ve Kanunun Tekrarı kitaplarından bölümler içerir. Bu papirüs fragmanı Tanrı'nın isminin Yunanca metin içinde klasik İbrani alfabesine ait karakterlerle yazıldığını gösterir.

İbranice Kutsal Yazıların tümünü içeren diğer papirüsler M.S. dördüncü ile dokuzuncu yüzyıl arasında hazırlanmıştır. Bunlar birbirinden ayrı büyük harflerle yazıldığından onsiyaller olarak adlandırılır. Diğer el yazmaları minüsküller olarak bilinir; çünkü daha küçük ve el yazısı tarzında yazılmıştır. Minüskül harflerle bitişik yazılmış el yazmaları dokuzuncu yüzyıldan matbaanın icadına dek kullanılıyordu.

Yunanca Septuagint metninin önemli onsiyal el yazmaları Sina Yazması, 1209 numaralı Vatikan Yazması ve İskenderiye Yazması'dır.

İçerik

(Parantez içindeki sayılar bölümlerin ve ayetlerin numaralarıdır)

• Başlangıç: Yaratılış (1); Adem ve Havva (2, 3); Kain ve Habil (4); Tufandan önceki nesiller (5); Nuh (6-9): Tufan (7, 8); Halklar listesi (10); Babil kulesi ve tufandan sonraki nesiller (11); İbrahim (12-24): İbrahim oğlunu kurban edecekti (22); İshak (25-27); Yakup (28-36); Yusuf (37-50).

• Çıkış: İsrail halkının Mısır'daki köleliği (1); Musa (2-40): Musa'nın doğumu (2), Musa peygamber olarak seçiliyor (3, 4), on bela (5-11), Mısır'dan çıkış (12), Kızıl Deniz'den geçiş (13-15), İsrail çölde (16-19), 10 emir (20), Musa çölde başka kanunlar ve tapınak için yönergeler alıyor (21-40).

• Levioğulları: Tanrı'nın İsraillilere verdiği kanun ve kurallar (1-27): Kurbanlar (1-7), kâhinlik (8-10), temizlik (11-15), kefaret günü (16), kan (17-20), kâhinlik ve bayramlar (21-25), başka kanunlar (26, 27).

• Sayılar: Sina Dağı'ndaki olaylar (1-10); Çöldeki olaylar (10-21); Moab düzlüklerindeki olaylar (22-36).

• Kanunun Tekrarı: Musa'nın ilk konuşması (1-4); Musa'nın ikinci konuşması (5-26): Tanrı’ya tapınma konusundaki kanunlar (12-16), hukuki meseleler, yönetim ve savaşla ilgili kanunlar (16-20), halkın özel ve toplumsal yaşamını düzenleyen kanunlar (21-26); Musa'nın üçüncü konuşması (27, 28); Musa'nın dördüncü konuşması (29, 30); Yeşu'nun görevlendirilmesi ve Musa'nın ilahisi (31-32); Musa'nın son hayır duası (32-34).

• Yeşu: Vadedilmiş topraklara giriş (1-5); Kenan'ın fethi (6-12); Diyarın paylaştırılması (13-22); Yeşu'nun son tembihleri (23, 24).

• Hakimler: Hakimler döneminde İsrail'deki ortam (1-2); Hakimlerin işleri (3-16); Ülkedeki iç karışıklığı gösteren bazı olaylar (17-21).

• Rut: Rut Naomi’den hiç ayrılmamaya karar veriyor (1); Rut Boaz’ın tarlasında başak topluyor (2); Boaz akrabalık görevini yaparak Rut’la evleniyor (3, 4).

• 1. Samuel: Eli’nin hâkimlik dönemi ve küçük Samuel (1-4); Samuel İsrail’de hâkimlik yapıyor (5-7); İsrail’in ilk kralı Saul (Talut) (8-12); Saul’un itaatsizliği (13-15); Davut’un meshedilişi, cesareti (16, 17); Saul Davut’un peşine düşüyor (18-27); Saul’un intiharı (28-31).

• 2. Samuel: Davut’un hükümdarlık döneminin başındaki olaylar (1-4); Davut kral olarak Yeruşalim’de (5, 6); Tanrı’nın Davut’la yaptığı ahit (7); Davut İsrail topraklarını genişletiyor (8-12); Davut Tanrı’ya karşı günah işliyor (11, 12); Davut’un ailesinde yaşanan sıkıntılar (13-18); Davut’un saltanatındaki son olaylar (19-24).

• 1. Krallar: Süleyman kral oluyor (1, 2); Süleyman ülkeyi hikmetle yönetiyor (3, 4); Süleyman’ın mabedi (5-10); Süleyman’ın sadakatsizliği ve ölümü (11); Krallık bölünüyor (12:1 - 14:20); Yahuda: Rehoboam, Abiyam ve Asa (14:21 - 15:24); İsrail: Nadab, Baaşa, Elah, Zimri, Tibni, Omri ve Ahab (15:25 – 16:34); İsrail’de İlya’nın peygamberlik hizmeti (17:1 - 22:40); Yahuda’da Yehoşafat dönemi (22:41-53).

• 2. Krallar: İsrail kralı Ahazya (1); Elişa İlya’nın hizmetini devralıyor (2); İsrail kralı Yehoram (3); Elişa’nın diğer mucizeleri (4:1 – 8:15); Yahuda kralı Yehoram (8:16 - 29); İsrail kralı Yehu (9, 10); Yahuda kralı Yehoaş (11, 12); İsrail kralları Yehoahaz ve Yehoaş (13); Yahuda kralı Amatsya (14:1-22); İsrail kralı II. Yeroboam (14:23-29); Yahuda kralı Azarya (Uzziya) (15:1-7); İsrail kralları Zekeriya, Şallum, Menahem, Pekahya ve Pekah (15:8-31); Yahuda kralları Yotam ve Ahaz (15:32 – 16:20); İsrail’in son kralı Hoşea (17); Yahuda kralı Hizkiya (18-20); Yahuda kralları Manasse, Amon ve Yoşiya (21:1 – 23:30); Yahuda kralları Yehoahaz, Yehoyakim ve Yehoyakin (23:31–24:17); Yahuda’nın son kralı Tsedekiya (24:18 – 25:30)

• 1. Tarihler: Soy kayıtları (1-9); Saul’un imansızlığı ölümüyle sonuçlanıyor (10); Davut’un krallığı pekişiyor (11, 12); Davut ve Tanrı’nın Sandığı (Ahit Sandığı)(13-16); Davut ve Tanrı’nın evi (16, 17); Davut’un fetihleri (18-21); Davut’un mabet hazırlıkları (21, 22); Davut hakiki tapınmayla ilgili hizmetleri düzenliyor (23-29)

• 2. Tarihler: Süleyman’ın görkemli saltanatı (1-9); Rehoboam’ın ve Abiya’nın yönetimleri (10-13); Tanrı’dan korkan kral Asa (14-16); Yehoşafat’ın iyi yönetimi (17-20); Yehoram, Ahazya ve Atalya’nın kötü yönetimleri (21-23); Yehoaş, Amatsya ve Uzziya’nın iyi başlayıp kötü biten yönetimleri (24-26); Yotam Tanrı’ya kulluk ediyor (27); Kötü kral Ahaz (28); Sadık kral Hizkiya (29-32); Manasse ve Amon’un kötü yönetimleri (33); Cesur hükümdar Yoşiya (34, 35); Yehoahaz, Yehoyakim, Yehoyakin, Tsedekiya dönemi ve Yeruşalim’in ıssız kalışı (36)

• Ezra: Bir grup Yahudi geri dönüyor (1:1-3:6); Mabedin yeniden inşası (3:7-6:22); Ezra Yeruşalim’e dönüyor (7, 8); Kâhinlerin arındırılması (9, 10)

• Nehemya: Nehemya Yeruşalim’e gidiyor (1, 2); Surların inşası (3-6); Halka Kanunun öğretilmesi (7:1-12:26); Surların adanması (12:27–13:3); Kirletici etkenlerin ortadan kaldırılması (13:4-31)

• Ester: Vaşti’nin kraliçeliği alınıyor (1); Ester kraliçe oluyor (2); Haman’ın komplosu (3–5); Durum tersine dönüyor (6, 7); Mordekay’ın konumu yükseltiliyor, Yahudiler kurtuluyor (8-10)

• Eyüp: Eyüp kitabının girişi (1:1-5); Şeytan Tanrı’ya meydan okuyor (1:6–2:13); Tartışmanın birinci turu (3-14); Tartışmanın ikinci turu (15-21); Tartışmanın üçüncü turu (22-25); Eyüp’ün son savunması (26-31); Elihu’nun konuşması (32-37); Tanrı Eyüp’e cevap veriyor (38:1–42:6); Tanrı’nın verdiği hüküm ve bereket (42:7-17)

• Mezmurlar: Tanrı’ya ibadet ederken çalgı eşliğinde seslendirilen şiirler: Birinci Kitap (1-41); İkinci Kitap (42-72); Üçüncü Kitap (73-89); Dördüncü Kitap (90-106); Beşinci Kitap (107-150)

• Özdeyişler: Birinci Kısım (1-9): Bu kısım bir babanın oğluyla konuşması şeklinde yazılmış, birbiriyle bağlantılı kısa konuşmalardan oluşan bir şiir şeklindedir. İkinci Kısım (10-24): Bu kısım çok farklı konularda seçme sözlerden oluşur; bunlar yaşamda karşılaşılan karmaşık durumların nasıl hikmetle ele alınacağını gösteren özdeyişlerdir. Üçüncü Kısım (25-29). Bu kısımda çeşitli konularda yararlı öğütler bulunur. Dördüncü Kısım (30, 31): Agur ve kral Lemuel'in özdeyişleri.

• Vaiz: Hayattaki uğraşların boşluğu (1-3); Tanrı’dan korkan kişilere hikmetli öğütler (4-7); Herkesin sonu bir (8:1–9:12); Hikmet ve insanın yükümlülüğü (9:13–12:14).

• Ezgiler Ezgisi: Şulamlı kız Süleyman’ın konak yerinde (1:1-14); Genç kız çobanı özlüyor (2:3–3:5); Şulamlı kız Yeruşalim’de (3:6–5:1): Genç kızın rüyası (5:2–6:3); Süleyman’ın son çabaları (6:4–8:4); Şulamlı kız geri dönüyor (8:5-14).

• İşaya: İşaya’nın “Yahuda ve Yeruşalim hakkında” mesajı (1-6); İstila tehlikesi ve tüm sıkıntıların sona ereceği vaadi (7-12); Babil’in sonu bildiriliyor (13:1–14:27); Toprakları ıssız kalacak uluslar (14:28–23:18); Tanrı’nın hükmü ve sağlayacağı kurtuluş (24-27); Tanrı’nın gazabı ve lütfu (28-35); Hizkiya’nın zamanında Tanrı öfkesini Asur’a yöneltiyor (36-39); Tanrı şahitlerini teselli ediyor (40-44); Babil’den öç alınıyor (45-48); Sion teselli ediliyor (49-59); Tanrı Sion’u güzelleştiriyor (60-64); “Yeni gökler ve yeni bir yer” (65, 66).

• Yeremya: Yeremya görevlendiriliyor (1); Yeruşalim sadakatsiz bir şehir (2-6); Mabet onları koruyamayacak (7-10); Ahdi bozanlar lanetleniyor (11, 12); Değişmesi olanaksız olan Yeruşalim yok olmaya mahkûm (13-15); Tanrı balıkçılar ve avcılar gönderecek (16, 17); Çömlekçi ve balçık (18, 19); Yeremya zulme rağmen vazgeçmiyor (20); Tanrı’nın yöneticilere öfkesi (21-22); “Doğru bir filiz” çıkacak (23, 24); Tanrı’nın milletlerle davası (25); Yeremya haklı çıkıyor (26-28); Babil’deki sürgünlere teselli (29-31); Tanrı’nın Davut’la yaptığı ahit kesindir (32-34); Tanrı’nın Rekab’a vaadi (35); Yeremya kitabı yeniden yazıyor (36); Yeruşalim’in son günleri (37-39); Mitspa’da ve Mısır’da yaşananlar (40-44); Baruk’un payı (45); Tanrı’nın kılıcı milletlere karşı (46-49); Tanrı’nın kılıcı Babil’e karşı (50, 51); Yeruşalim düşüyor (52).

• Ağıtlar: Yeruşalim'in yıkılışı hakkındaki ağıtlar: İlk şiir (1); İkinci şiir (2); Üçüncü şiir (3); Dördüncü şiir (4); Beşinci şiir (5).

• Hezekiel: Hezekiel gözcü olarak görevlendiriliyor (1-3); Hezekiel Yeruşalim kuşatmasını canlandırıyor (4-7); Tanrı’ya isyan eden Yeruşalim hakkındaki görüntü (8-11); Yeruşalim hakkında Babil’de bildirilen diğer peygamberlik sözleri (12-19); Yeruşalim aleyhindeki hükümler (20-23); Yeruşalim son kez kuşatılıyor (24); Milletler hakkında bildirilen peygamberlik sözleri (25-32); Hezekiel’in sürgündeki gözcülük hizmeti; ülke eski durumuna kavuşacak (33-37); Magoglu Gog ülkesine geri dönen İsrail’e saldırıyor (38, 39); Mabetle ilgili görüntü (40-48).

• Daniel: Devlet hizmetine hazırlık (1); Dev heykel rüyası (2); Üç İbrani alev alev yanan fırında hayatta kalıyor (3); Nabukadnezar'ın rüyası (4); Belşazar’ın şöleni; duvardaki elyazısı (5); Daniel aslanlar çukurunda (6); Canavarlarla ilgili görüntüler (7, 8); Geleceği bildirilen Önder Mesih (9); Kuzey kralıyla güney kralının mücadelesi; Mikael harekete geçiyor (10-12).

• Hoşea: Zina yapan İsrail betimleniyor (1-3); Tanrı’nın Efraim’e (ve Yahuda’ya) hükümleri (4-14).

• Yoel: Böcek sürüleri ülkeyi talan ediyor; Tanrı’nın günü yakın (1:1–2:11); Tanrı’ya dönün; O, insanlar üzerine ruhunu dökecek (2:12-32); “Milletler Yehoşafat Ovasında” yargılanacak (3).

• Amos: Milletler hakkındaki hükümler (1:1–2:3); Yahuda ve İsrail hakkındaki hükümler (2:4-16); İsrail hesap veriyor (3-6); Amos muhalefete rağmen hizmetini sürdürüyor (7); Yoksulları ezenlerin cezalandırılması ve ülkeye geri dönüş (8, 9).

• Obadya: Edom’a verilen hüküm (1-16. ayetler); Yakup evi eski haline dönüyor (17-21. ayetler).

• Yunus: Tanrı Yunus’u Nineve’ye gönderiyor fakat o kaçıyor (1:1-16); Yunus’u “büyük bir balık” yutuyor (1:17–2:10); Nineve’de hüküm mesajı duyuruyor (3, 4).

• Mika: Putperest Samiriye’yi cezalandırılacak (1, 2); İsrail evinin yöneticileri mahkûm edilecekler, fakat bir kurtarıcı gelecek (3-5); Mika halkının ahlaksal açıdan yozlaşmasından yakınıyor (6, 7).

• Nahum: Nineve hakkındaki hükmü (1); Nineve’nin uğrayacağı yıkım betimleniyor (2, 3).

• Habakkuk: Peygamber Tanrı’ya yakarıyor (1:1–2:1); Babil kınanıyor (2:2-20); Savaş gününde Tanrı ortaya çıkıyor (3).

• Tsefanya: Tanrı’nın günü yakın (1); İnsanlar Tanrı’ya yönelmeli; yok edilecek milletler (2); Asi Yeruşalim’den hesap soruluyor; alçakgönüllü bir azınlık lütuf görüyor (3).

• Haggay: Birinci mesaj Vali Zerubbabel ile Başkâhin Yeşu’ya iletiliyor (1); İkinci mesaj Zerubbabel, Yeşu ve sürgünden dönen halk içindir (2:1-9); Üçüncü mesaj Haggay kâhinlere hitap ediyor (2:10-19); Dördüncü mesaj Haggay bu kez Zerubbabel’e hitap ediyor (2:20-23).

• Zekeriya: İlk görüntü: Dört atlı (1:1-17); İkinci görüntü: Boynuzlar ve zanaatçılar (1:18-21); Üçüncü görüntü: Yeruşalim’in refahı (2); Dördüncü görüntü: Yeşu kurtarılıyor (3); Beşinci görüntü: Şamdan ve zeytin ağaçları (4); Altıncı görüntü: Uçan tomar (5:1-4); Yedinci görüntü: Efa (dönemin bir ölçü kabı) (5:5-11); Sekizinci görüntü: Dört savaş arabası (6:1-8); Filiz. Yanlış güdülerle tutulan oruç (6:9–7:14); Ülke eski durumuna kavuşuyor (8); Milletler ve sahte çobanlar hakkındaki bildiriler (9-11); Tanrı savaşıyor ve yeryüzünün kralı oluyor (12-14).

• Malaki: Tanrı’nın kâhinlere emri (1, 2); Rab ve habercisi (3); Tanrı’nın büyük ve korkunç günü (4).

Eski Ahit'in Kutsal Kitap açısından anlamı

Eski Ahit Tanrı ile İsrail halkı arasında yapılan bir antlaşmadır. Peygamber Musa bu ahdin aracısı olarak Tanrı'dan gelen kanunları kaleme aldığı için Kanun Ahdi ya da sadece Kanun da adlandırılır (İbraniler 7:19). Sina dağında yapılan bu ahit 10 emirle birlikte aşağıyukarı 600 başka kanunlar da içeriyordu.

Musa, ahit kitabına yazılmış olan kanunları İsrail halkının önünde okuduktan sonra onlar emirleri tutmak istediklerini dile getirdiler (Çıkış 24:7). Kurbanlar kesildikten sonra Eski Ahit yürürlüğe konuldu (Çıkış 24:8).

Hayat ve tapınma için verilen kanunların yanında kurbanlar hakkındaki yönergeler büyük bir rol oynadı. Bu kişisel ve umumi kurbanlar günahları silip temizlemek (İbranice kafarʹ sözcüğünün birinci anlamı “örtmek” ya da “silip temizlemek”ti, fakat “kefaret” olarak da tercüme edilmişti) amacıyla kesildi.

Elçi Pavlus „boğaların ve keçilerin kanının günahları ortadan kaldırması olanaksız“ olduğunu yazdı. (İbraniler 10:4) Bu kurbanlar sayesinde „günahlar hatırlatılmış oluyordu.“ (İbraniler 10:3) Bu şekilde eski ahit „Mesih’e götüren“ bir „eğitici“ oldu (Galatyalılar 3:24), çünkü İsa'nın fidye niteliğinde (Matta 20:28) olan ölümü „günahlar için kalıcı değerde tek bir kurban“ olarak hizmet eder (İbraniler 10:12) ve insanların günahlarının bağışlanmasına yol açar (Koloseliler 1:14).

Bunun için Tanrı Eski Ahit yürürlükteyken Yeremya peygamber aracılığıyla “yeni bir ahit” yapacağını bildirmişti (Yeremya 31:31-33). Böylece Eski Ahit Yeni Ahit'e sevkeden bir „eğitici“ (Galatyalılar 3:24) ve bir öngörüydü (İbraniler 10:1).

İlgili sinema filmleri

• The Ten Commandments (On Emir), (1923) Fragman5 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• 'Samson and Delilah', (1923)
• 'Noah's Ark', (1928)
• 'Esther' (1948)
• 'Samson and Delilah', (1949)
• The Ten Commandments (On Emir), (1956) Fragman10 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• 'Solomon and Sheba', (1959) Fragman30 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• 'David and Goliath', (1960)
• 'Esther with The King', (1960)
• 'Sodom and Gomorah', (1962)
• 'The Bible', (1966) Fragman30 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• 'The Thirteenth Day: The Story of Esther' (1979)
• 'King David', (1985)
• 'Esther' (1986)
• 'Abraham', (1994) Richard Harris
• 'Joseph', (TV, 1995) Ben Kingsley Fragman8 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• 'Moses', (TV, 1995) Ben Kingsley
• 'Samson and Delilah', (TV, 1996) Dennis Hopper
• 'The Prince of Egypt', (Anime, 1998) Fragman19 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• 'Noah's Ark', (TV, 1999)
• 'Esther' (TV, 1999)
• 'Joseph: King of Dreams', (Anime, 2000) Fragman27 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• 'One Night With The King', (2006) Fragman1 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• 'The Ten Commandments' (Anime, 2007) Fragman30 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kaynakça

Notlar

Ayrıca bakınız

• Tanah
• Yeni Ahit

Dış bağlantılar

• Hristiyanlık inanışına göre ilahi dinlerin kitaplarının oluşumu – Daniel Wickwire