Mşehi Kilisesi
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Aydoğdu, Şenkaya, Erzurum |
| Koordinatlar | 40°42′54″K 42°30′35″D / 40.71500°K 42.50972°D |
| İnanç | Doğu Ortodoks Kilisesi |
| Mezhep | Gürcü Ortodoks Kilisesi |
| Durum | Harabe |
| Mimari | |
| Mimari tür | Kilise |
| Mimari biçim | Gürcü Mimarisi |
| Tamamlanma | Orta Çağ |
| Özellikler | |
| Malzemeler | Taş |
Mşehi Kilisesi (Gürcüce: მშეხის ეკლესია) veya Muşeh Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı ve eski adı Mşehi olan Aydoğdu köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir.[1] Kilise, Aydoğdu köyünün eski adından dolayı bu şekilde adlandırılmıştır.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Mşehi (მშეხი), Gürcüce aile veya sülale adıdır. Bu sülaleden insanların yerleşik olmasından dolayı köy bu şekilde adlandırılmıştır.[2] Kilisenin bulunduğu Tao bölgesi, Orta Çağ'da Gürcistan'ın sınırları içinde yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve Mşehi köyünü 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Mşehi köyü, 1595 tarihli Osmanlı tahrir defterinde 18 haneden oluşuyordu. Bu defterdeki kayda göre bir hane Müslüman olmuş, 17 hane Hristiyan olarak kalmıştı.[3][4] Kilisenin Osmanlı döneminden önce inşa edildiği ve Hristiyan nüfusun ibadet yeri olduğu anlaşılmaktadır.
Mimari[değiştir | kaynağı değiştir]
Mşehi Kilisesi'nin günümüze ulaşan kalıntıları, köyün 3,5 kilometre kuzeydoğusunda yer alır. Eski yerleşim yerinin burada bulunması veya kilisenin ortadan kalkmış başka bir köyün kilisesi olduğu anlaşılmaktadır. Nitekim bugünkü yerleşimin hemen yanında, kısmen kayaya oyulmuş başka bir kilise bulunmaktadır. Mşehi Kilisesi, kaba yontulmuş taşlarla harç kullanılarak inşa edilmiştir. Kilisenin çatı örtüsü çökmüş, dört duvarının üst kısımları yıkılmıştır. Buna rağmen günümüze kalmış haliyle duvarların yüksekliği 4 metreyi bulur. Kilisenin giriş kapısı güneyde yer alır. Köylülerin verdiği bilgiye göre kapının alınlığında bir yazı bulunuyordu. Ancak bu yazı günümüze ulaşmamıştır. Kilisenin bulunduğu yer köylülerce günümüzde “Kilise Dere” olarak adlandırılmaktadır.[5]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ 2017 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2017 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2018, s. 82. 31 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-9-4
- ^ Natela Partenadze, "ზმნისწინისა და ზმნის ფუძის ურთიერთშეხამების საკითხი მარადიდულ კლარჯულში", International Kartvelological Congress - II, Tiflis, 2018, s. 116.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 563". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2024.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 340". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2024.
- ^ 2017 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2017 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2018, s. 82, 87. 31 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-9-4