Gümüşhane

Vikipedi, özgür ansiklopedi
15.36, 29 Ocak 2021 tarihinde Satirdan kahraman (mesaj | katkılar) tarafından oluşturulmuş 24750568 numaralı sürüm (Gerekçe: + deneme amaçlı değişiklik)
Bu sayfa Gümüşhane ilinin merkez ilçesini anlatmaktadır. Başlığın diğer anlamları için Gümüşhane (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Gümüşhane
İlçe
Türkiye'deki Yeri
Türkiye'deki Yeri
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlGümüşhane
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
İdare
 • Belediye başkanıErcan Çimen (AK Parti)
Rakım1150 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam57,269
 • Kır
-
 • Şehir
-
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu29100
İl alan kodu456
İl plaka kodu29

Gümüşhane, Gümüşhane ilinin aynı isimli merkez ilçesi olan yönetsel birimdir.

Köken bilimi

Türkçe: gümüş ve Farsça: خانه hane=khane kelimelerinin birleşmesi ile oluşmuştur. Şehir ismini yakınlarındaki gümüş madenlerinden almıştır. Bizans döneminde şehrin bulunduğu bölge Haldia (Chaldia) isimleri ile bilinmektedir. 1850'lerde Helen Revivalizmi'nin bölgede de etkinleşmesi ile birlikte eğitimli Rumlar tarafından şehre Yunanca, Gümüş kenti anlamına gelen Argyropolis (Yunanca: Αργυρούπολις. άργυρος argyros "gümüş" + πόλις (polis) kent) denmeye başlanmıştır.[kaynak belirtilmeli] Günümüzde Yunanistan'da Atina'nın güneyinde ve Girit'te aynı isimli kentler bulunmaktadır.

Tarih

Bölgede yapılan arkeolojik çalışmalarda MÖ 3.500 tarihlerinde bölgede insan yerleşimine ve MÖ 3.000 tarihlerinde tarım yapıldığına dair izler bulunmuştur. Asurlular döneminde Hayasa-Azzi ülkesi olarak adlandırılan bölgede Hitit döneminde Karadeniz Bölgesinin otokton halkı Kaşkaların yaşadığı sanılmaktadır. MÖ 9. yüzyılda Urartu hakimiyetine giren, Kimmer ve İskit saldırılarından sonra Pontus, Roma, Bizans ve Trabzon İmparatorluğu tarafından yönetilmiştir. Bu yönetimler arasında kısa süreli Arap, Ermeni, Türkmen hakimiyetleri gören kent Trabzon İmparatorluğu'nun yıkılmasının ardından da 1514 yılında temelli Osmanlı hakimiyetine girene dek Akkoyunlu ve Safeviler tarafından yönetilmiştir. I. Dünya Savaşı sırasında 1916’dan 1918'e dek Rus orduları tarafından işgal edilen bölgenin Hristiyan halklarından Ermeniler 1915 tehciriyle, Rumlar 1923 mübadelesi ile Anadolu dışına gönderilmişlerdir.

Bölgede yapılan arkeoloji araştırmalarında ele geçen buluntular, buradaki yerleşimin MÖ 3000 yıllarına kadar uzandığını göstermektedir. MÖ 2000'in ortalarında Azzi ve Hayasalar buraya yerleşmiştir. Bu nedenle de, Gümüşhane’yi de içine alan bölgeye Hayasa-Azzi ülkesi denilmiştir. Mezopotamya’dan gelen Asurlu tüccarların, Gümüşhane ve yöresinde bulunan maden yatakları nedeniyle bölgeye ilgi duymuşlardır. Hitit İmparatorluk döneminde Gümüşhane çevresindeki gümüş yataklarının işletilmiştir. Hitit İmparatorluğu’nun yıkılmasından sonra bölgeye Urartular hakim olmuş, MÖ 8. yüzyıl sonlarına doğru Kimmer-İskit akınları başlamıştır. Daha sonra yöreye Medler, Persler ve Pontos Krallığı egemen olmuştur. MÖ 1. yüzyılda bölgede Romalıların hakimiyeti görülmektedir. MS 395’te Bizans İmparatorluğu toprakları içerisinde kalan Gümüşhane, MS 7. yüzyılda Bizans-Hazar askeri işbirliğine konu olan topraklar arasındaydı. Roma ve Bizans dönemlerinde yörede kurulu kente Argyropolis (Yunanca argyros: “gümüş” ve polis: "kent" demektir.) adı verilmiştir. Bu dönemde yörenin önem kazanmasının nedenleri, ticaret yolları üzerinde bulunuşu ve gümüş madenlerinden ötürüdür.

Merkez ilçeye bağlı köy olan Akçakale Köyü'nün referandum sonucunda %80'lik bir oranla merkez ilçeye mahalle olarak bağlanmayı kabul etmesi üzerine, 2018 yılında Akçakale mahalle oldu.[1]

Coğrafya

Kuzey Anadolu sıradağları içinde yer alan ilin toprakları çok engebeli olup en yüksek yeri günümüzde Çakırgöl olarak bilinen Kolat dağlarında 3.000 metreyi geçmektedir. İlin kuzey kesimi Zigana (Kalkanlı) ve Soğanlı dağları, güneyi ise Çoruh, Kelkit, Kop ve Otlukbeli dağları tarafından çevrilidir. Kelkit vadisindeki küçük bazı düzlükler ise ilin en önemli tarım alanlarıdır.

Torul Trabzon Aydıntepe, Bayburt
 
Torul Kuzey Bayburt
Batı   Gümüşhane    Doğu
Güney
Şiran Kelkit Köse, Gümüşhane

İklim ve bitki örtüsü

Gümüşhane Türkiye'de Karasal ikliminin etkisi altındadır ancak Gümüşhane'nin bazı kesimlerinde Doğu Anadolu Bölgesi ile Karadeniz bölümü arasında bir geçiş teşkil etmektedir. Bunun nedeni ise, Yüksek Zigana duvarları Doğu Anadolu Bölgesinin şiddetli soğuklarının gelmesini engellemesidir.

Gümüşhane Dağlarında kayın, meşe, ladin, köknar ve sarıçam ağaçlarından oluşan ormanlarla kaplıdır.

Nüfus

Yıl Toplam Şehir Kır
1927[2] 23.659 2.549 21.110
1935[3] 26.875 3.161 23.714
1940[4] 30.219 4.343 25.876
1945[5] 30.635 3.894 26.741
1950[6] 31.857 4.220 27.637
1955[7] 33.541 4.189 29.352
1960[8] 39.418 5.312 34.106
1965[9] 42.815 8.092 34.723
1970[10] 48.201 12.440 35.761
1975[11] 46.504 11.166 35.338
1980[12] 42.628 12.735 29.893
1985[13] 47.929 22.067 25.862
1990[14] 47.140 26.014 21.126
2000[15] 46.656 30.270 16.386
2007[16] 37.784 28.028 9.756
2008[17] 37.856 26.238 11.618
2009[18] 39.290 27.215 12.075
2010[19] 40.316 28.620 11.696
2011[20] 42.794 31.011 11.783
2012[21] 44.888 32.444 12.444
2013[22] 48.690 35.916 12.774
2014[23] 52.628 40.078 12.550
2015[24] 53.074 41.604 11.470
2016[24] 58.000 46.986 11.014
2017[24] 57.814 46.602 11.212
2018[24] 57.269 39.563 17.706
2019[24] 56.398 40.728 15.670
2020[24] 51.483 37.752 13.731

Ekonomi

Gümüşhane'nin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır.tahıl tarlalarının büyük bölümü buğdaya ayrılmıştır.Buğday üretiminin büyük bölümü Kelkit ilçesinde gerçekleşir.Zaten ilçedeki tarım alanının %36'sı Kelkit ilçesindedir. Sanayi bitkilerinden şeker pancarı ekilir.Şeker pancarı komşu iller (Erzurum ve Erzincan) şeker fabrikaları açıldıktan sonra gelişmiştir.Meyvecilik önemlidir.Özellikle Harşit Vadisi'nin tabanında çeşitli meyve bahçeleri vardır.Bu meyvelerin en ünlüsü elmadır.

Spor

Profesyonel liglerde yer alan Gümüşhanespor, 2. Ligde yer almaktadır. Torul Gençlerbirliği Voleybol takımı ise 1.ligde yer almaktadır. Ayrıca Bayanlar Voleybol 3. liginde Gümüşhane Gençlerbirliği mücadele etmektedir. Şehir merkezinde bir adet futbol stadyumu, bir adet de kapalı spor salonu bulunmaktadır.

Eğitim

Gümüşhane Üniversitesi, 2008 yılında Gümüşhane'de Devlet Üniversitesi olarak kurulmuştur. Gümüşhane Üniversitesinin çeşitli fakülteleri bulunmaktadır. Genelde mühendislik ağırlıklı yan bilim dallarında öğrenim gören öğrencileri vardır. Ayrıca Kelkit, Şiran ve Kürtün'de yüksekokul bulunmaktadır.Gümüşhane Üniversitesi 2013 yılında 10 bine yakın öğrenciye eğitim imkânı tanımaktadır.

Maden

Gümüşhane ilinde İlkçağ’dan beri işletilen ve ilin adını veren gümüş yatakları, 19. yüzyılın tükenmeye yüztutmuş ve önemini yitirmiştir. Günümüzde ise hiç işlenmemektedir. İlin başka yeraltı zenginliği Gümüşhane merkezde altın madenleri ve de Kelkit ilçesinde linyit yataklarıdır.Ayrıca merkez ilçede demir,bakır, çinko,kurşun yatakları vardır.[kaynak belirtilmeli]

Kaynakça

  1. ^ "Akçakale Resmen Mahalle Oldu". gumushane.bel.tr. 7 Şubat 2018. 18 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2020. 
  2. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  3. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  4. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  5. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  6. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  7. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  8. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  9. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  10. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  11. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  22. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  23. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  24. ^ a b c d e f
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Gümüşhane&oldid=24750568" sayfasından alınmıştır