İçeriğe atla

Giresun

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Bu sayfa Giresun ilinin şehir merkezini anlatmaktadır. İl için Giresun (il) sayfasına bakınız.

40°54′K 38°25′D / 40.900°K 38.417°D / 40.900; 38.417

Giresun
—  Şehir  —
Yukarıdan aşağıya:
Giresun Kalesi'nden Giresun'un görünümü,
Giresun Müzesi, Seyyit Mehmet Paşa Camii,
Giresun Ticaret Lisesi binası, Hacı Abdullah Halife Camii içindeki barok süslemeler
Giresun ilinin Türkiye'deki konumu
Giresun ilinin Türkiye'deki konumu
Giresun ilinin Türkiye'deki konumu
Koordinatlar: 40°54′K 38°25′D / 40.900°K 38.417°D / 40.900; 38.417
Ülke  Türkiye
Bölge Karadeniz Bölgesi
İl Giresun
Yönetim
 - Belediye Başkanı Fuat Köse (CHP)
Yüzölçümü
 - Kent 317 km2 (122 sq mi)
Nüfus (2022)
 - Kent 125.682
 - Şehir 145,361
Zaman dilimi UDAS (+03.00)
Posta kodu 28000
Alan kodu (+90) 454
Plaka kodu 28
İnternet sitesi: Giresun Belediyesi

Giresun (Çepnice: Giresin; Rumca: Κερασούντα, romanize: Kerasunta), Karadeniz Bölgesi'nin Doğu Karadeniz bölümünde yer alan Giresun ilinin merkezidir. Giresun, Osmanlı'daki idari bölgelerden biri olan Vilayet-i Çepni'nin merkeziydi. Giresun'un yerli nüfusunu Çepniler oluşturmaktadır.[1]

Batısında Bulancak, güney ve güneydoğusunda Dereli ve doğusunda Keşap ile çevrilidir. Şehrin başlıca gelir kaynağı fındıktır.

Giresun, Merkez, Sahilde. 9 Şubat 2020

Tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]

Antik Çağ

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yunan kolonizasyonu öncesinde bölgede Karadeniz'in yerli kabilelerinin varlığı bilinmekte olup Hitit kaynaklarında "Kaşka" adıyla geçen kendir ziraati yapan savaşçı bir halkın bahsi geçmektedir. MÖ 7. yüzyılda Kolhis ülkesinde Miletli koloniciler tarafından kurulan kent merkezinin çevresinde Kolh (Tzan) halkına ait köyler bulunmaktaydı.[2] MÖ 6. yüzyılda Pers İmparatorluğu'nun eline geçen bölge, Büyük İskender'in Pers İmparatorluğu'nu yıkmasının ardından özgürlüğüne kavuşmuştur. Sonrasında Pontus Krallığı tarafından ilhak edilen yöre, Zela Savaşı'nın ardından diğer Doğu Karadeniz şehirleri gibi Roma İmparatorluğu tarafından işgal edilmiş 1300 yıl sürecek Romalılaşma (Rumlaşma) sürecine girmiştir.

Roma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Eski adı Yunanca: "Kerasounta" (Κερασούντα), "Pharnacia", "Choerades" olan şehrin adı daha sonraları Roma ve Bizans yönetiminde "Kerasous" veya "Cerasus" olarak değiştirilmiştir. Kerasus, Yunanca "boynuz" demektir ve yarımadayı tasvir etmek için kullanılmıştır, "ounta" son eki ile birlikte Kerasous olan şehrin adı zamanla "Kerasunt" olarak söylenilmiştir.[3] Pontus Devleti'nin yıkılıp Roma hakimiyetinin başlamasından sonra Giresun yöresinin yerli kabileleri süratle asimile olarak tarih sahnesinden çekilmiştir. Bununla birlikte Roma ve Bizans kaynaklarında bölge halkı Can[4] (Tzan) olarak adlandırılmaya devam etmiştir. Roma döneminde Giresun Karadeniz'in oldukça önemli bir şehri durumundaydı. Bu dönemde şehir kendi adına para basma yetkisine sahip olacak kadar gelişmiştir.

Orta Çağ

[değiştir | kaynağı değiştir]

Giresun 1204 yılında Trabzon Rum İmparatorluğu'nun kurulmasıyla Komnenos'ların idaresi altına girdi. 1300'lü yıllarda imparatorluğun 2. büyük şehri olarak geçen Giresun yine bu yıllar boyunca birçok Türkmen akınına maruz kalmıştır. Bunlardan en kayda geçeni 1301'de Giresun çevresini bir süre zapteden Kuştoğan Bey, Mihail Panaretos'un kroniklerinde geçmektedir.[5] Ayrıca 1348'de Cenevizliler Giresun'u İmparatorluk ile çıkan bir antlaşmazlık sırasında yakmıştır. Giresun 1397 yılında Türkmen Beyleri Emir oğlu Süleyman Bey ve Pir Kadem Çakır bey tarafından fethedilmiş olup o zamandan bu yana işgal görmemiştir.

Osmanlı dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]
1900'lü yılların başlarında Giresun

Daha sonraki yıllarda Osmanlıların Trabzon İmparatorluğu'nu 1461 yılında fethi ile Giresun da Osmanlı Devleti'nin hakimiyetine geçmiştir. 1500'li yıllardaki tahrir defterlerinde Giresun ve civarının (Koyulhisar/Büyükliman/Vakfıkebir) arası Vilayeti Çepni olarak görünüyor ve özel bir yönetimle idare ediliyordu. Beylikler döneminden sonra (1461) Osmanlı İmparatorluğu'nun Trabzon Vilayeti'ne bağlanmış olan Giresun, 1920'de Ordu, Tirebolu ve Görele kazalarıyla birleştirilerek Giresun Sancağı kurulmuştur. 1923'te il olmuştur.

Giresun, özellikle uluslararası düzeyde tanınan fındığı ile bilinir, şehrin sembolüdür. Fındıkta uzmanlaşma üretim geçmişle açıklanabilir. 19. yüzyılda, Avrupa'da ticaretin genişlemesi sırasında, en iyi birincil ürünler aranmıştır, bunlar arasında gıda da vardır. Bu durum, o zamanlar yerel bir pazar olan şehirdeki ticaretin genişlemesi için uygun bir ortam bulmuş olan Osmanlı kapitülasyonları ile birleşince, fındık üretimini artırmıştır.[6]

Cumhuriyet

[değiştir | kaynağı değiştir]

1923 mübadelesi ile Hristiyan nüfusunu kaybeden kentte ticari hayat tamamen Müslüman nüfusun eline geçmiştir. Yörenin temel ekonomik etkinliği olan fındık üretimi ekim alanları bu dönemde arttırılmıştır. 1926 yılında Giresun Ticaret Borsası ve Kızılay Giresun Şubesi açılmış, 26 Temmuz 1938 tarihinde Fındık Tarım Satış Kooperatifleri Birliği (Fiskobirlik) kurulmuş, 1944'te Şebinkarahisar Devlet Hastanesi, 1959'da Tirebolu Çay fabrikası, 1962'de Giresun Göğüs Hastalıkları Hastanesi, 1970'te Giresun Fındık İşleme Tesisleri ve SEKA Aksu Kağıt Fabrikası, 1971'de Doğankent Hidroelektrik Santrali, 1976'da Giresun Meslek Yüksek Okulu hizmete başlamıştır. 2006'da Giresun Üniversitesi kurulmuştur. 2007'de Giresun Üniversitesi Tıp Fakültesi kurulmuştur.

2007 yılında Aydınlar Köyü, 2008 yılında Küçükköy, Çaykara ve Demirci köyleri, 2013 yılında ise adı Cumhuriyet Mahallesi olarak değişen Çalış Köyü, Giresun Belediyesine bağlanmıştır.

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]

İl merkezi, Aksu ve Batlama vadileri arasında denize doğru uzanan bir yarımada üzerinde kurulmuş olup, bu yarımadanın doğusunda ve 2 km açığında Doğu Karadeniz'in tek adası olan Giresun Adası bulunmaktadır.

Giresun Dağları'ndan bir görünüm
Giresun ili sahilinde bir gün batımı görünümü

Dağlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Doğu Karadeniz Dağları'nın orta kesimleri il sınırları içerisinde yer almakta olup Giresun Dağları adıyla bilinir ve Zirvesi olan Abdal Musa Tepesi 3.331 m'dir. Denizden itibaren yükseklikler hızla yer yer 2.000 metre yüksekliğe ulaşırlar. Derin vadilerle parçalanmış Giresun Dağları üzerinde eski buzulların açığı topoğrafik formların yanı sıra, buzul göllerine de rastlanmaktadır. İl sınırlarında yer alan önemli yükseltiler şunlardır: Abbal Musa Dağı (3.331 m), Gâvur Dağı (3.248 m), Küçükkor Dağı (3.044 m), Cankurtaran Dağı (3.278 m), Karagöl Dağı (3.095 m), Akıl Baba Dağı (2.561 m), Çaldağı (2.035 m)

Akarsular

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuzey Anadolu Dağları'nda kaynak bulan pek çok akarsu, ili güneyden kuzeye geçerek Karadeniz'e dökülmektedir. Aksu Deresi, Batlama Deresi, Yağlıdere Deresi, Gelevera Deresi ve Harşit (Doğankent) Çayı ile Pazarsuyu bu akarsuların önemlileridir. Ayrıca ilin güney kesiminden doğu-batı doğrultusunda geçen Kelkit Çayı da bu tür bir vadide akmaktadır.

Göller

[değiştir | kaynağı değiştir]

İl sınırları içerisinde önemli bir göl olmamakla birlikte Karagöl Dağı ve Sağrakgöl üzerinde küçük buzul göllerine rastlanmaktadır.

Bitki örtüsü

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlin kuzeyi ile güneyi arasındaki iklim farkı, yağış miktarının güneye doğru azalması doğal bitki örtüsünün yapısını da aynı ölçüde etkilemektedir. Giresun ve çevresi, zengin tarım alanlarına sahiptir. Kelkit Vadisi ile kollarının civarı bozkır görünümünde olmasına karşın, kıyı ile dağlar arasında kalan kesimi ormanlarla kaplıdır.

Yaylalar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Genellikle Karagöl Dağları'nın batısında yer alan önemli yaylalar şunlardır: Kulakkaya Yaylası, Tamdere, Karagöl Yaylası, Sağrak, Kümbet, Bektaş, Sis Dağı, Paşakonağı Yaylası.

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıl Toplam Şehir Kır
1927[7] 93.008 11.814 81.194
1935[8][a] 83.734 13.967 69.767
1940[9] 90.622 16.273 74.349
1945[10][b] 61.481 12.431 49.050
1950[11] 65.205 12.507 52.698
1955[12] 74.966 15.248 59.718
1960[13][c] 61.858 19.902 41.956
1965[14] 70.323 25.331 44.992
1970[15] 77.622 32.522 45.100
1975[16] 80.103 38.236 41.867
1980[17] 86.405 45.690 40.715
1985[18] 94.746 55.887 38.859
1990[19] 102.294 67.604 34.690
2000[20] 112.501 83.636 28.865
2007[21] 113.936 89.241 24.695
2008[22] 116.310 90.034 26.276
2009[23] 119.181 94.961 24.220
2010[24] 119.677 96.948 22.729
2011[25] 122.597 101.107 21.490
2012[26] 123.129 100.712 22.417
2013[27] 124.144 102.307 21.837
2014[28] 126.172 105.748 20.424
2015[29] 128.779 107.075 21.704
2016[29] 135.144 107.953 27.191
2017[29] 134.937 112.415 22.522
2018[29] 135.920 113.761 22.159
2019[29] 138.858 117.944 20.914
2020[29] 140.231 120.186 20.045
2021[29] 143.503 122.787 20.716

Galeri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Bulancak ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
  2. ^ Keşap ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
  3. ^ Dereli ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "ÇEPNİ SÖZLÜĞÜ". Sanatla Yaşam. 26 Haziran 2024. Erişim tarihi: 5 Nisan 2025. 
  2. ^ "Kolhlar ülkesinde, deniz kıyısında Sinope'nin kolonisi olan Yunan şehri Kerasus'a vardık" Anabasis V.3.2
  3. ^ Özhan Öztürk. Karadeniz: Ansiklopedik Sözlük (Blacksea: Encyclopedic Dictionary). 2 Cilt (2 Volumes). Heyamola Publishing. Istanbul.2005 ISBN 975-6121-00-9
  4. ^ Pek çok araştırıcı Doğu Karadenzi'de rastlanılan Canik, Cani, Caniki, Canot, Canpet gibi yerleşim isimlerinin bu halkın mirası olduğunu düşünmektedir. Bkz. Özhan Öztürk. Karadeniz Ansiklopedik Sözlük. Cilt 1. ss. 210-211
  5. ^ Miller, William (1969). Trebizond: The Last Greek Empire of the Byzantine Era, 1204-1461 (İngilizce). Argonaut. 
  6. ^ Cecchini Rodríguez, Arnau (2023). "The modernization of Giresun: A metamorphosis applied in urban space". The modernization of Giresun. [ölü/kırık bağlantı]
  7. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  8. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  9. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  10. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  11. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  12. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  13. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  14. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  26. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  27. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  28. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  29. ^ a b c d e f g
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Merkez Nüfusu - Giresun". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Giresun Merkez Nüfusu". nufusune.com. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Giresun&oldid=35269108" sayfasından alınmıştır