İçeriğe atla

İkinci Dağlık Karabağ Savaşı: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Yakamoz51 (mesaj | katkılar)
Devriyeler
4.530 değişiklik
Azerbaycan: Dağlık Karabağ'da 2 bin 783 askerimiz şehit oldu
Yakamoz51 (mesaj | katkılar)
Devriyeler
4.530 değişiklik
k düzenleme
76. satır: 76. satır:
|güç3 =
|güç3 =
|güç4 =
|güç4 =
|kayıp1 = '''Azerbaycan'a göre:''' 2783 Ölü, 1245 Yaralı, 100+ Kayıp
|kayıp1 = '''Azerbaycan'a göre:'''
* 2783 Ölü,
* 1245 Yaralı,
* 100+ Kayıp
*<ref>[https://tr.euronews.com/2020/12/03/azerbaycan-dagl-k-karabag-da-2-bin-783-askerimiz-sehit-oldu Azerbaycan: Dağlık Karabağ'da 2 bin 783 askerimiz şehit oldu]</ref> Açıklanmadı<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.reuters.com/article/us-armenia-azerbaijan/azeris-and-ethnic-armenians-fight-as-russia-us-and-france-seek-ceasefire-idUSKBN26T16H |başlık=Azeris and ethnic Armenians fight as Russia, U.S. and France seek ceasefire |tarih=8 Ekim 2020 |ad1=Nvard |soyadı1=Hovhannisyan |ad2=Nailia |soyadı2=Bagirova |ad3=Stephanie |soyadı3=Nebehay |yayıncı=Reuters |erişimtarihi=11 Ekim 2020 |arşivtarihi=11 Ekim 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20201011141818/https://www.reuters.com/article/us-armenia-azerbaijan/azeris-and-ethnic-armenians-fight-as-russia-us-and-france-seek-ceasefire-idUSKBN26T16H |dil=İngilizce|ölüurl= hayır }}</ref>
*<ref>[https://tr.euronews.com/2020/12/03/azerbaycan-dagl-k-karabag-da-2-bin-783-askerimiz-sehit-oldu Azerbaycan: Dağlık Karabağ'da 2 bin 783 askerimiz şehit oldu]</ref> <ref>{{Web kaynağı |url=https://www.reuters.com/article/us-armenia-azerbaijan/azeris-and-ethnic-armenians-fight-as-russia-us-and-france-seek-ceasefire-idUSKBN26T16H |başlık=Azeris and ethnic Armenians fight as Russia, U.S. and France seek ceasefire |tarih=8 Ekim 2020 |ad1=Nvard |soyadı1=Hovhannisyan |ad2=Nailia |soyadı2=Bagirova |ad3=Stephanie |soyadı3=Nebehay |yayıncı=Reuters |erişimtarihi=11 Ekim 2020 |arşivtarihi=11 Ekim 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20201011141818/https://www.reuters.com/article/us-armenia-azerbaijan/azeris-and-ethnic-armenians-fight-as-russia-us-and-france-seek-ceasefire-idUSKBN26T16H |dil=İngilizce|ölüurl= hayır }}</ref>
{{Collapsible list|title='''Birimler:'''|titlestyle=font-weight:normal;background:transparent;text-align:left;|
{{Collapsible list|title='''Birimler:'''|titlestyle=font-weight:normal;background:transparent;text-align:left;|
* Bir savaş helikopteri hasar gördü<ref name="azerbaijanihelicoptersurvived">{{Haber kaynağı |url=https://report.az/herbi-xeberler/terterde-zedelenen-doyus-helikopteri-pesekarliqla-oz-erazimize-endirilib/ |başlık=Tərtərdə zədələnən döyüş helikopteri peşəkarlıqla öz ərazimizə endirilib |erişimtarihi=29 Eylül 2020 |tarih=27 Eylül 2020 |website=report.az |yayıncı=[[Report Information Agency]] |dil=az |arşivurl=https://web.archive.org/web/20201001213053/https://report.az/herbi-xeberler/terterde-zedelenen-doyus-helikopteri-pesekarliqla-oz-erazimize-endirilib/ |arşivtarihi=1 Ekim 2020 |ölüurl=hayır}}</ref>
* Bir savaş helikopteri hasar gördü<ref name="azerbaijanihelicoptersurvived">{{Haber kaynağı |url=https://report.az/herbi-xeberler/terterde-zedelenen-doyus-helikopteri-pesekarliqla-oz-erazimize-endirilib/ |başlık=Tərtərdə zədələnən döyüş helikopteri peşəkarlıqla öz ərazimizə endirilib |erişimtarihi=29 Eylül 2020 |tarih=27 Eylül 2020 |website=report.az |yayıncı=[[Report Information Agency]] |dil=az |arşivurl=https://web.archive.org/web/20201001213053/https://report.az/herbi-xeberler/terterde-zedelenen-doyus-helikopteri-pesekarliqla-oz-erazimize-endirilib/ |arşivtarihi=1 Ekim 2020 |ölüurl=hayır}}</ref>

Sayfanın 13.16, 3 Aralık 2020 tarihindeki hâli

2020 Dağlık Karabağ Savaşı
Dağlık Karabağ sorunu

  Dağlık Karabağ Cumhuriyeti tarafından talep edilen ancak Azerbaycan tarafından kontrol edilen bölge.

  Azerbaycan tarafından ele geçirilen bölgeler.

  SSCB zamanı Dağlık Karabağ Özerk Oblastı.

  1 Aralık 2020'de Azerbaycan'a teslim edilen Dağlık Karabağ toprakları.
Tarih27 Eylül 2020 - 10 Kasım 2020
Bölge
Dağlık Karabağ, Azerbaycan, ve Ermenistan
Sonuç

Azerbaycan zaferi

Coğrafi
Değişiklikler
  • Dağlık Karabağ Cumhuriyeti tarafından, bazı bölgelerden, özellikle güney cephesinden "taktiksel geri çekilme" yapıldı[11] ve stratejik tepeler dahil bazı yerler geri alındı.[12][13](Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'ne göre)
  • Azerbaycan Cebrayıl, Füzuli, Zengilan, Kubadlı[14] ve Şuşa[15] kentlerini Hadrut, Mincivan, Ağbend, Bartaz[16] yerleşimlerini[17], 286 köyü ve aralarında Murovdağ'ın da olduğu bazı tepeleri geri aldı. Ayrıca Azerbaycan-İran sınırı tamamen kontrol altına alındı. (Azerbaycan'a göre)[18][19][20][21].
    • Taraflar

     Azerbaycan
    Destekçi:

    Silah yardımı:

     Dağlık Karabağ Cumhuriyeti
     Ermenistan

    Silah yardımı:

    Komutanlar ve liderler
    Çatışan birlikler

    Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri

    İddia edilen:

    Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Savunma Ordusu
    Ermenistan Silahlı Kuvvetleri

    Ermeni diasporası[36][37]

    İddia edilen:

    Güçler

    Bilinmiyor
    İddia edilen:

    300 savaşçı[40][c]    		 Bilinmiyor
    Kayıplar

    Azerbaycan'a göre:

    • 2783 Ölü,
    • 1245 Yaralı,
    • 100+ Kayıp
    • [41] [42]
    Birimler:
      • Bir savaş helikopteri hasar gördü[43]

    Ermenistan'a göre:[44][45]

    • 6109 asker ve Suriyeli savaşçı öldü
    Birimler:

    Diğer kaynaklara göre:

    • 107 Suriyeli savaşçı öldü (SOHR)[46]

    Ermenistan'a göre:

    • 1221 ölü asker[47]
    • 17 asker ele geçirildi[48]
    Birimler:
    [49]

    Azerbaycan'a göre:[50][51]

    • 2300+ ölü veya yaralı asker
    Birimler:[52][53][54]
      • 16 komuta-gözlem merkezi
      • 252 tank
      • 50 IFV
      • 150 diğer askeri araçlar
      • 2 BM-27 Uragan
      • 6 S-300
      • 17 kundağı motorlu topçu sistemi
      • 24 batarya
      • 198 top
      • 58 havan
      • ~40 9K33 Osa
      • 2 SA-6 Gainful
      • 1 TOS-1
      • 1 Kolçuga
      • 18 İHA
      • 8 mühimmat deposu
      • 2 radar istasyonu
      • 6 Su-25 savaş uçağı
    3 Halep'li mücahit öldürüldü

    Yaklaşık 5000 kişi öldü (Rusya'ya göre)[55]
    65 Azeri[56] ve 36 Ermeni[57] sivil öldürüldü; 297 Azeri[56] ve 115 Ermeni[57] sivil yaralandı
    2 Ermeni[58], 1 Azeri[59], 2 Fransız [60], 3 Rus gazeteci[61] ve 1 İranlı sivil yaralandı.[62]

    90000 Ermeni yer değiştirdi (Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'ne göre)[63]
    Savaşın her günü (video)
      Dağlık Karabağ
      Azerbaycan
    Bölgenin haritası

    2020 Dağlık Karabağ Savaşı,[e] Dağlık Karabağ'da Türkiye destekli Azerbaycan ile Ermenistan destekli tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti arasında yaşanmış silahlı çatışmalardır.

    Çatışmalar 27 Eylül 2020 sabahı, Karabağ Savaşı (1988-1994) sonrasında kurulan temas hattında başladı ve her iki taraf da askerî ve sivil kayıplar bildirdi. Çatışmalara yanıt olarak, Ermenistan ve Dağlık Karabağ Cumhuriyeti, sıkıyönetim ve topyekûn seferberlik ilan ederken,[69][70] Azerbaycan ise 28 Eylül'de ilan edilen kısmi sıkıyönetim sonrası[71] sokağa çıkma yasağı ve sınır hattı boyunca savaş hâli ilan etti.[72][73]

    Çok sayıda ülke ve Birleşmiş Milletler çatışmayı şiddetle kınadı ve her iki tarafı da gerilimi azaltmaya ve müzakereleri gecikmeden sürdürmeye çağırdı.[74] 10 Ekim'de Uluslararası Kızılhaç Komitesi desteği ve Rusya arabuluculuğunda hem Ermenistan hem de Azerbaycan tarafından kabul edilen insanî ateşkes resmen yürürlüğe girse de[75][76] ateşkes her iki taraf tarafından da tamamen göz ardı edilerek ölülerin planlanan dönüşü ve yaralı ve tutukluların değişimi durduruldu.[77]

    9 Kasım 2020 tarihinde, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in arabuluculuğu ile Azerbaycan cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Ermenistan başbakanı Nikol Paşinyan tarafından Ateşkes Antlaşması imzalandı ve Dağlık Karabağ bölgesindeki tüm çatışmalara 10 Kasım 2020 tarihinde Moskova saati ile 00.00 itibariyle son verildiği açıklandı.[78][79] Tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti cumhurbaşkanı Arayik Harutyunyan da çatışmaların sona ermesini kabul etti.[80]

    Arka plan

    Daha fazla bilgi: Dağlık Karabağ sorunu, Karabağ Savaşı ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin Dağlık Karabağ sorunu üzerine aldığı kararlar listesi
    Dağlık Karabağ Özerk Bölgesi'ni de kapsayan 1928 yılına ait Azerbaycan SSC haritası.

    Çatışmalar, Dağlık Karabağ sorununun bir parçasıdır ve Ermenilerin etnik çoğunluğu oluşturduğu,[81][82][83][84] de jure olarak Azerbaycan'ın parçası olan[69][85][86][87] Dağlık Karabağ konusundaki anlaşmazlıktan kaynaklanmaktadır. Dağlık Karabağ Savaşı, 1994 yılında ateşkesle sonuçlandı. Savaş, Dağlık Karabağ bölgesinin yanı sıra Azerbaycan'ın çevre şehirleri olan Ağdam, Cebrayıl, Füzuli, Kelbecer, Kubadlı, Laçın ve Zengilan'ın Ermenilerin işgaliyle sonuçlandı. Cenevre Uluslararası İnsani Hukuk ve İnsan Hakları Akademisi tarafından hazırlanan 2018 savaş raporuna göre, "Ermenistan Dağlık Karabağ üzerindeki yetkisini, kendini ilan eden Dağlık Karabağ Cumhuriyeti ve kuvvetlerine donanım, finansman veya eğitim ve operasyonel destek sağlayarak kullanır. ama aynı zamanda askerî ve paramiliter faaliyetlerinin genel planlamasını koordine etmekte ve yardım etmekte."[88] Otuz yıl boyunca ateşkesin birden fazla ihlali meydana geldi, en ciddi olanları: 2008 Mardakert çarpışması 2012 Azerbaycan-Ermenistan sınır çatışmaları 2014 Azerbaycan-Ermenistan çatışmaları 2016 Dağlık Karabağ çatışmaları ve son olarak Tovuz Rayonu'nda Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki sınırda başlayan Temmuz 2020 çatışmalarıydı.[89] Ancak 2016'daki çatışmalar haricinde pek fazla sınır değişikliği olmamakla birlikte bu çatışmalar sadece birkaç gün sürmüştür. Ermenistan'ın 27 Eylül sabahı Terter Rayonu ve Füzuli Rayonu'nda sivil yerleşim yerlerine yaptığı saldırıya Azerbaycan ordusunun karşı hücuma geçerek karşılık vermesi sonucu başlayan çatışmalar iki ülke arasında savaşa dönüşmüştür.[90]

    23 Temmuz 2020'de Ermenistan, Rusya ile ortak hava savunma sistemi tatbikatlarının ve Temmuz 2020 çatışmalarının analizlerinin başladığını duyurdu.[91] Azerbaycan da bir hafta sonra 29 Temmuz'dan 10 Ağustos'a[92] kadar, Türkiye'nin de katılımıyla[93] Eylül ayı başlarına kadar süren bir dizi askerî tatbikat gerçekleştirdi. Eylül sonlarında Ermenistan, Rusya Federasyonu'nun güney topraklarında, Ermenistan'da ve ayrıca Abhazya ve Güney Osetya'da, her ikisi de Gürcistan'ın ulusal sınırları içinde tartışmalı olan ortak askerî tatbikatlara katıldı. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun 75. oturumunda Türkiye cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Azerbaycan ve Gürcistan'ın toprak bütünlüğünü destekleyen bir açıklama yaptı.[94][95]

    Çatışmaların yeniden başlamasından önce Hamza Tümeni'nden Suriye Millî Ordusu mensuplarının Azerbaycan'a nakledildiği iddiası ortaya atıldı.[96] Türk kaynakları tarafından ise Irak ve Suriye'den birçok YPG ve PKK mensubunun Ermeni milislerini Azerbaycan'a karşı eğitilmesi için Dağlık Karabağ'a gittiği savı dile getirildi.[97]

    Çatışmalar

    Çatışmalar 22 Eylül 2020 sabahı çatışmalar temas hattında başladı. Ermenistan güçleri, Karabağ'ın güneydoğu ve kuzey bölgelerindeki ilk savunma hattından geri çekildiler, ancak Azerbaycan zırhlı oluşumlarına tanksavar güdümlü füzeler ve toplarla önemli kayıplar verdirerek düzinelerce aracı imha ettiler. Azerbaycan, 13 kısa menzilli karadan havaya füze sistemini devre dışı bırakarak, Ermeni hava savunmalarına karşı yapılan saldırılarda dronları yoğun bir şekilde kullandı. Azerbaycan askerleri çatışmanın ilk üç gününde güneyde sınırlı da olsa ilerlemeyi başardı. Sonraki üç gün boyunca, her iki taraf da büyük ölçüde sabit pozisyonlarda kaldı. Kuzey cephesinde Ermeni güçleri karşı saldırıya geçerek bir miktar yeri geri almayı başardı. Ermeni güçlerinin en büyük karşı saldırısı dördüncü günde gerçekleşti ancak Azerbaycan'ın insansız hava araçları ile düzenlediği saldırılar sonucu zırhlı ve topçu birlikleri ağır kayıplara uğradı.[98]

    Dosya:Rescue teams work at a site hit by a rocket during fighting over the breakaway region of Nagorno-Karabakh, in the city of Ganja, Azerbaijan, early Oct. 17, 2020.png
    Kurtarma ekipleri balistik füze saldırılarının hedefi olan Azerbaycan'ın en büyük ikinci şehri Gence'de.

    Altıncı günde Ermenistan ve Azerbaycan birbirlerinin altyapı tesislerine karşı füze ve roket saldırıları düzenlemeye başladı. Vurulan hedefler arasında; çok namlulu roketatar ile vurulan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin başkenti Hankendi, füze saldırılarına uğrayan Ermenistan'ı Dağlık Karabağ'a bağlayan bir köprü ve Ermeni güçler tarafından balistik füzelerle dört kez vurulan Azerbaycan'ın en büyük ikinci şehri Gence vardı. Çatışmaların yedinci gününün sabah saatlerinde Azerbaycan, büyük bir taarruz başlattı ve Dağlık Karabağ'ın kuzeyinde ilerleyerek bazı bölgesel kazanımlar elde etti ancak ilerleme daha sonra durdu.[98]

    Daha sonra çatışmaların çoğu, dağlık araziden oluşan kuzeye kıyasla nispeten daha düz ve az nüfuslu olan güneye kaydı. Azerbaycan güçleri Cebrayıl ve Füzuli'ye saldırılar düzenleyerek çok katmanlı Ermeni savunma hatlarını yarmayı ve Ermeni birlikleri tarafından tampon bölge olarak tutulan bir bölgeyi yeniden ele geçirmeyi başardı.[98] Azerbaycan, Ermeni birliklerine karşı çoğu saldırısını insansız hava araçlarıyla gerçekleştirdi ve karşı tarafın büyük oranda kayıplar vermesini sağladı. Azerbaycan güçleri, Ermeni kuvvetlerine ait olan topçu bataryaları, hava savunma sistemleri ve mekanize birlikleri öncelikli olarak hedef aldı. İlerleyen günlerde piyadelerinde hedef alındığı, Azerbaycan tarafından yayınlanan görüntülerde ortaya çıktı. Ayrıca Azerbaycan'a ait olan bazı insansız hava araçları, Ermeni kuvvetleri tarafından düşürüldü.[99][100]

    Bombardıman sonrası Dağlık Karadağ Cumhuriyeti'nin de facto başkenti Hankendi. (4 Ekim 2020)

    9 Ekim'de her iki taraf da geçici bir insani ateşkes kararı aldı. İlan edilen ateşkesin ardından Dağlık Karabağ Cumhurbaşkanı, Azerbaycan'ın bölgede savunma hatlarını kırarak bir miktar başarı elde ettiğini itiraf etti.[101] Ermenistan Başbakanı, Ermeni kuvvetlerinin kısmen geri çekildiğini duyurdu.[102] Ancak ateşkes hızla bozuldu ve Azerbaycan'ın ilerlemesi devam etti. Birkaç gün içinde Azerbaycan güney cephesinde düzinelerce köyün ele geçirildiğini duyurdu.[103] Azerbaycan 4 Ekim'de Cebrayıl'ın, 19 Ekim'de Füzuli'nin işgalden kurtarıldığını duyurdu. Azerbaycan birlikleri ayrıca Hüdaferin Barajı ve Hüdaferin köprülerini de ele geçirdi. Azerbaycan, 22 Ekim'de İran ile sınır bölgesinin tamamen güvence altına alındığını açıkladı.[104]

    Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin de facto başkenti Hankendi, çatışma sırasında yaşanan bombardımanlardan ağır hasar gördü.

    Azerbaycan güçleri daha sonra kuzeybatıya yönelerek Ermenistan ile Dağlık Karabağ arasındaki tek otoyol olan Laçın Koridoru'na doğru ilerlemeye başladı. Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nden yapılan bir açıklamaya göre, karşı saldırıyla Azerbaycan kuvvetleri geri püskürtüldü. Ermeni kuvvetlerinin direnişi Azerbaycan'ın 26 Ekim'e kadar Laçın Koridoru'nun 25 kilometre yakınında ilerlemesini durdurdu. Dağlık arazilere ve ormanlara çekilen Ermeni birlikleri, Azerbaycan piyadelerine karşı küçük düzeyde saldırılar düzenledi ve Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki güneybatı sınırına doğru saldırı başlattı.[105] 26 Ekim'de ABD aracılığı ile ateşkes yürürlüğe girdi, ancak çatışmalar dakikalar içinde yeniden başladı.[106][107] Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev 8 Kasım 2020 Şehitler Hiyabanınıda yaptığı konuşmada Azerbaycan ordusunun Karabağ'ın ikinci büyük şehri Şuşa'yı işgalden kurtardığını duyurdu.[108][108][109] Şuşa'nın geri alınmasından iki gün sonra 10 Kasım gecesi imzalanan ateşkesle Ermenistan yenilgiyi kabul etti ve mevcut savaş hali şimdilik sona erdi.[110]

    Askerî çatışmaların zaman çizelgesi

    Ana madde: 2020 Dağlık Karabağ çatışmalarının zaman çizelgesi

    Çatışmalar esnasında ağır silahlar, roketler, başta Türk yapımı Bayraktar TB2 ve İsrail yapımı Harop kamikaze dronları olmak üzere[111][112] dronlar ve zırhlı savaş araçları kullanıldı.[113] Ayrıca uluslararası toplumun çoğunluğu tarafından yasaklanan ancak Ermenistan veya Azerbaycan tarafından kullanımı yasaklanmamış misket bombaları da kullanıldı:[114] Azerbaycan, Ermenistan'ın sivillere karşı misket bombası kullandığını iddia etse de[115] uluslararası üçüncü taraflar, Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ'ın sivil yerleşim bölgelerine karşı misket bombası kullandığına dair kanıtları doğrulamıştır.[116][117] Aynı şekilde Ermeni güçlerin de misket bombası kullandığı tespit edilmiştir.[118]

    Ermeni güçler tarafından Azerbaycan'ın Gence şehrine bir dizi balistik füze saldırısı düzenleyip sivillerin zarar görmesine neden olurken, Azerbaycan güçleri tarafından da Dağlık Karabağ'ın de facto başkenti Hankendi ve diğer sivil yerleşim birimleri ve altyapı tesisleri hedef alındı. İki tarafın da saldırıları sonucu can kayıpları verildi ve maddi hasarlar ortaya çıktı.[119] Dezenformasyon ve yanıltıcı bilgiler de çatışmaya eşlik etti.[120]

    Tartışmalı toprak miktarı sınırlı olsa da çatışma seviyesi ve uluslararası sınırlara konumlanan mühimmatlar nedeniyle çatışma Dağlık Karabağ sınırlarının ötesine genişledi. İran'ın Doğu Azerbaycan Eyaleti'ne mermi ve roketler düştü, ancak herhangi bir hasar görülmedi[121][122][123] ve İran, kendi toprakları üzerinde birkaç insansız hava aracının (İHA) düştüğünü veya düşürüldüğünü belirtti.[124][125][126][127] Gürcistan ise Kaheti bölgesinde iki insansız hava aracının çarpıştığını bildirdi.[128]

    Hocavend'e düzenlenen saldırılar sonrası[129] Dağlık Karabağ yetkilileri sivilleri silah altına almaya başladı.[130] 10 Ekim'de Rusya, hem Ermenistan hem de Azerbaycan'ın Moskova'da on saatlik görüşmelerin ardından insani ateşkes konusunda anlaştıklarını ve her iki tarafın da "esaslı" görüşmelere katılacaklarını açıkladı ancak çatışmalar devam etti.[131] 17 Ekim gece yarısı ikinci ateşkes[132] de göz ardı edildi, ardından 26 Ekim'de üçüncü ateşkes girişimi de başarısız oldu.[133]

    Ermenistan ve Azerbaycan tarafından atılan askerî olmayan adımlar

    Çatışmanın başlangıcından bu yana hem Ermenistan hem de Azerbaycan, ifade özgürlüğünü kısıtlayan sıkıyönetim ilan ettiler. Ekim ayında Ermenistan'da cephedeki durumun olumsuz bir şekilde ele alınmasını yasaklayan yeni bir yasa yürürlüğe girdi.[134] Azerbaycan'da da uluslararası gazetecilerin çalışmalarına ilişkin kısıtlamalar getirilirken Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nde herhangi bir kısıtlama bildirilmedi.[135]

    Ermenistan

    7 Ekim'de Erivan'ın Cumhuriyet Meydanı'nda orduya destek amacıyla asılan bir afiş.

    28 Eylül'de Ermenistan, seferberlik rezervinde kayıtlı 18 yaşından büyük erkeklerin ülkeyi terk etmesini yasakladı.[136] 1 Ekim'de, Ermeni Ulusal Güvenlik Servisi, eski bir yüksek rütbeli Ermeni askerî yetkiliyi Azerbaycan adına casusluk yaptığı şüphesiyle tutukladığını açıkladı.[137] Üç gün sonra Servis, casusluk şüphesiyle çok sayıda yabancı vatandaşı tutukladığını açıkladı.[138] İsrail'in Azerbaycan'a silah satışını protesto eden Ermenistan, İsrail büyükelçisini geri çağırdı.[139]

    8 Ekim'de Ermenistan Cumhurbaşkanı Armen Sarkisyan Ulusal Güvenlik Servisi yöneticisini görevden aldı.[140] Ermenistan hükûmeti daha sonra sıkıyönetimi sertleştirdi ve devlet organlarını eleştirmeyi ve "ülkenin savunma kapasitesini bozmaya yönelik propagandayı" yasakladı.[141] Aynı gün Ermenistan Savunma Bakanlığı, bir Novaya Gazeta muhabirinin Dağlık Karabağ'a izinsiz girdiği gerekçesiyle gazetecilik akreditasyonunu iptal etti.[142] 9 Ekim'de Ermenistan, güvenlik mevzuatını sıkılaştırdı.[141] 21 Ekim'de Ermenistan Bakanlar Kurulu, Türk mallarının ithalatını geçici olarak yasakladı; karar 31 Aralık'ta yürürlüğe girecek.[143] Ertesi gün Ermenistan Ulusal Meclisi çatışmalarda yaralanan ve ölen Ermeni askerlerin borçlarını silmek üzere yasa çıkardı.[144] 27 Ekim'de Ermenistan Cumhurbaşkanı Armen Sarkisyan; Ulusal Güvenlik Teşkilatı'nın istihbarat dairesi başkanı Tümgeneral Hovhannes Karumyan'ı ve Ulusal Güvenlik Servisi'nin sınır birlikleri kurmay başkanı Gagik Tevosyan'ı görevden aldı.[145] 8 Kasım'da Sarkisyan, Ulusal Güvenlik Teşkilatı'nın geçici başkanını bir kez daha görevden aldı.[146]

    8 Kasım günü bir Ermeni aktivist, savaş karşıtı paylaşımından dolayı polis tarafından para cezasına çarptırıldı.[147]

    Azerbaycan

    Bakü'deki 28 Mayıs garının yakınında, Cafer Cabbarlı Meydanı'nda asılmış bir Azerbaycan bayrağı, 10 Ekim 2020.

    27 Eylül'de Azerbaycanlı yetkililer çatışmaların başlamasından kısa bir süre sonra internet erişimini kısıtladı. Resmî bir açıklamaya göre bu, Ermeni provokasyonlarını önlemek için yapıldı.[148] Azerbaycan Millî Meclisi, 28 Eylül gece yarısından itibaren Bakü, Gence, Göygöl, Yevlah ve bazı ilçelerde sokağa çıkma yasağı ilan etti.[149][150] Azerbaycan Hava Yolları, Azerbaycan'daki tüm havalimanlarının 30 Eylül'e kadar normal yolcu uçuşlarına kapatılacağını duyurdu.[151] Füzuli, Terter, Karabağ ve Gence Askerî Savcılıkları savaş ve diğer suçlarla ilgili cezai soruşturma başlattı.[152]

    28 Eylül'de Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev Azerbaycan'da kısmi seferberliğe izin veren bir kararname çıkardı.[153] 8 Ekim'de Azerbaycan, Yunanistan'daki Ermenilerin Dağlık Karabağ'a, Azerbaycan'la savaşmak için getirildiği iddialarının ardından Yunanistan büyükelçisini geri çağırdı.[154]

    17 Ekim'de Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı, Rusya Devlet Duması iktidarındaki Birleşik Rusya partisinin üyesi Vitali Milonov'un, Azerbaycan hükûmetinin izni olmadan Dağlık Karabağ'ı ziyaret ettiği gerekçesiyle istenmeyen kişi ilan edildiğini bildirdi.[155] 24 Ekim'de -Azerbaycan Merkez Bankası'nın tavsiyesi üzerine- Azerbaycan Bankalar Birliği üye bankaları, çatışmada ölen asker ve sivillerin borçlarının silinmesi kararını oybirliğiyle kabul etti.[156]

    29 Ekim'de Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, çatışma sırasında Azerbaycan kuvvetleri tarafından kontrolü ele geçirilen bölgelerde geçici özel idareler kurulmasına ilişkin bir kararname çıkardı.[157][158] Kararnameye göre bu idarelerdeki komutanlar İçişleri Bakanlığı tarafından atanacak fakat Savunma Bakanlığı, Devlet Sınır Hizmeti, Devlet Güvenlik Servisi ve ANAMA dahil olmak üzere hükûmetin diğer yürütme organlarıyla da koordinasyon sağlamak zorunda kalacaklar.[159][160]

    31 Ekim'de Azerbaycan, İran sınırındaki topraklarının kontrolünü ele geçirdikten sonra dört sınır karakolunu daha restore etti.[161]

    4 Kasım'a kadar savaş karşıtı eylemleri nedeniyle altı barış aktivisti, Azerbaycan Devlet Güvenlik Servisi tarafından sorguya çağrıldı.[162][163][164][165][166]

    Barış anlaşması

    Ana madde: 2020 Dağlık Karabağ Ateşkes Antlaşması
    Daha fazla bilgi: 2020 Ermenistan protestoları
      İlgili alanın dışındaki Azerbaycan toprakları.
      Ermenistan.
      Azerbaycan tarafından ele geçirilen ve Azerbaycan'ın kontrolünde kalan bölgeler.
      15 Kasım 2020'de Ermenistan tarafından boşaltılan Kelbecer Rayonu.
      20 Kasım 2020'de Ermenistan tarafından boşaltılan Ağdam Rayonu.
      1 Aralık 2020'de Ermenistan tarafından boşaltılan Laçın Rayonu.
      Azerbaycan'a teslim edilmeyen Dağlık Karabağ alanı.
      Rus barış gücünün bulunduğu Laçın Koridoru.
                         Dağlık Karabağ'a iki irtibat yolu.                      Ermenistan içerisinden Azerbaycan-Nahçıvan irtibat yolu.                      Savaştan önceki temas hattı.                      Dağlık Karabağ Cumhuriyeti tarafından talep edilen diğer bölgeler.

    Azerbaycan'ın, 8 Ekim 2020'de, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin de facto başkenti Hankendi'ye 15 kilometre uzaklıkta olan Şuşa'yı ele geçirmesinin[167] ardından, 9 Kasım 2020'de Rusya'nın aracılığıyla İnternet üzerinden barış anlaşması yapıldı.[168] Ermenistan, Azerbaycan ve Rus liderlerin olduğu video konferans görüşmesine, Rusya ve Ermenistan'ın muhalefetiyle Türkiye dahil olamadı.[169] ABD ve Avrupa Birliği ise barış anlaşmasının tamamen dışına bırakıldı.[168] 10 Kasım 2020'de anlaşma imzalandı.

    Görüşme ile Azerbaycan'ın talep ettiği; Laçın ve Kelbecer'de devam eden çatışmalardan Ermenistan'ın çekilmesi, Azerbaycan'ın ilerlediği toprakları elinde tutması, Nahçıvan ile Azerbaycan arasında Ermenistan üzerinden bir irtibat yolu kurulması konularında anlaşmaya varıldı.[169] Ermenistan tarafının talebi doğrusunda da, Laçın'da Dağlık Karabağ Cumhuriyeti-Ermenistan koridorunun zamanlaması ve genişiliği konusunda detaylar belirlendi; Nahçıvan ile Azerbaycan arasındaki irtibat yolu ise bazı konularda detaylandırılmadı.[169] Yerinden edilmişler ve mültecilerin, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiseri aracılığıyla bölgelerine geri döneceği kararlaştırıldı.[169][170] Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Türk-Rus ortaklığıyla Karabağ'da bir gözlem merkezi oluşturulacağını ve bu merkezde iki tarafın ateşkes ihlali işleyip işlemediklerinin insansız hava araçları aracılığıyla kontrol edileceğini belirtti.[171] Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, "Türkiye, anlaşmanın uygulanmasını gözetmek ve denetlemek üzere bölgede kurulacak ortak barış gücünde, Rusya ile birlikte yer alacaktır" dedi.[171] Lavrov ise 10 Kasım 2020'de imzalanan anlaşmadaki maddelerde Karabağ'a Türk askerlerinin gelmeyeceğinin, Türk askerlerinin Karabağ'dan uzak Azerbaycan topraklarında sınırlı bir bölgede duracağının belirtildiğini söyledi.[171]

    Anlaşmanın imzalanmasının ardından, anlaşmayı "yenilgi" olarak gören Ermenistan halkından tepki geldi.[172] Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan'ın hedef olduğu protestolarda, protestocular parlamento binasına girmeye çalıştı.[172] Paşinyan ise Facebook üzerinden yaptığı açıklamayla, Ermenistan'ın "daha kötü bir sonuç"tan geri döndüğünü söyledi.[172] Paşinyan, alınan kararın Ermeni halkı için "acı verici" olduğunu, bu kararın sahadaki Ermeni ordusunun ısrarı sebebiyle gerçekleştiğini belirtti.[173]

    Zayiat ve altyapı hasarları

    Ana madde: Dağlık Karabağ çatışmalarında ölü sayısı

    Karabağ'dan insan hakları savunucusu Artak Beglaryan, 27 Eylül'de Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ'ın Martuni ilinde sivil yerleşim yerlerine saldırması sonucu bir kadın ve bir çocuğun öldürüldüğünü söyledi. Beglaryan'a göre okullar bombalandı ve birçok yerleşim yerinde sivil altyapıya büyük çaplı hasar verildi.[174] Ayrıca Beglaryan: "Sadece Hankendi'de çocuklar ve kadınlar da dahil olmak üzere 10'dan fazla yaralı var" dedi.[175] Azerbaycan Savunma Bakanlığı bu iddiaları yalanladı.[176] Azerbaycan Cumhuriyet Başsavcısı, 27 Eylül itibariyle yaptığı açıklamada "toplam 19 sivilin çeşitli yaralarla hastaneye kaldırıldığını" bildirdi.[177] Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı Basın Servisi'ne göre, Kaşaltı, Karakoyunlular, Naftalan sakinleri, 69 yaşındaki Elbrus Gurbanov ve ailesinden dört kişi, 64 yaşındaki Şafayat Gurbanova, 14 yaşındaki Fidan Gurbanova, 13 yaşındaki Şahriyar Gurbanov ve 39 yaşındaki Afag Amirova, Ermenistan Silahlı Kuvvetlerinin topçu ateşi sonucu hayatını kaybetti.[178]

    Azerbaycan'a göre 550'den fazla Ermeni askeri öldürüldü veya yaralandı, 22 tank ve diğer zırhlı aracı imha edildi ve Ermenistan ordusu 15 Ermeni 9K33 Osa uçaksavar birimi, 8 topçu silahı, 18 İHA ve 3 mühimmat deposu[179] ve bir helikopter kaybetti. Dağlık Karabağ'daki ayrılıkçı yetkililer, askerlerinin 16'sının öldüğünü, 100'ünün de yaralandığını söyledi.[69] Ermenistan başlangıçta dört Azerbaycan helikopteri, on tank ve IFV'nin yanı sıra 15 insansız hava aracının imha edildiğini açıkladı.[180] Daha sonra 200 Azerbaycan askerinin öldürdüğünü ve 30 civarında tank ile 20 civarında insansız hava aracının imha edildiği iddia edilen[181] görüntüler yayımladı.[182]

    30 Ekim günü Azerbaycan Millî Eğitim bakanı Emin Amrullayev, Karabağ'da çatışmaların başlangıcından bu yana dokuz öğrencinin öldüğünü söyledi.[183]

    Analiz

    Analiz uzmanları, çatışmaların büyük olasılıkla Azerbaycan tarafından başlatıldığına ve ülkenin işgal altındaki topraklarının kontrolünü ele geçirme niyetinde olduğunu bildirdi. Azerbaycan'ın hedefleri stratejik olarak sınırlı olsa da, Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki doğrudan çatışmaların bölgenin ötesine yayılabileceği; topyekûn, yıkıcı birçok cepheli savaşa yol açabileceğine dair endişeler mevcuttur. Stratejik öneme sahip bir boru hattı olan Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı (BTC), yatırımlarla Azerbaycan'ın Hazar Denizi ham petrolünü Türkiye'ye ve oradan da Batı pazarlarına taşıması; Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki çatışmanın, başta bölgedeki ülkeler olmak üzere, diğer devletler tarafından da ilgi görmesinin başlıca sebepleridir.[184][185][186]

    Azerbaycan'ın hedefi

    Azerbaycan'ın başarılı ilerlemelerinin çoğu, bölgenin dağlık arazilerden oluşan kuzey ve orta bölgelerinin aksine daha az dağlık bir araziye sahip olan Aras Nehri çevresinde yoğunlaşmıştır.

    27 Eylül'de bölge uzmanı Thomas de Waal verdiği bir röportajda, düşmanlıkların Ermeni tarafı tarafından başlatılmasının pek olası olmadığını belirtti. De Waal, "Temelde, Ermeniler 1990'ların savaşını kazandılar, istedikleri tüm topraklara sahipler" dedi. "Amaçları statükoyu normalleştirmek." Azerbaycan çeşitli nedenlerden dolayı askerî harekâtın kendisine bir şeyler kazandıracağını hesaplıyor” dedi.[187] Foreign Policy dergisinden bir analist, Ermenistan birlikleri tarafından kontrol edilen son derece erişilmez dağlık arazi nedeniyle Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ'ın tamamını kontrol etmeye çalışırken büyük zorluk yaşayacağını tahmin etti. Buna ek olarak, Azerbaycan ordusunun hazırlık durumunun zayıf, moralinin düşük, yapısının bozuk ve verimsiz olduğunu ve yüzde 20 gibi yüksek bir yolsuzluk oranına sahip olduğunu belirtti. Dahası, petrol kârından askerî teçhizat alımına kadar yapılan büyük yatırımlara rağmen, Azerbaycan ordusunun yeni teçhizat kullanımı için yeterli eğitimden yoksun olduğunu belirtti.[188] Azerbaycan'ın ilk hedefi, arazinin daha az dağlık ve harekât için elverişli olduğu Dağlık Karabağ'ın güneyindeki Füzuli ve Cebrayıl bölgelerini ele geçirmekti.[189] Rus askerî uzmanı Mihail Hodarenok'a göre Azerbaycan, taarruz operasyonunu dikkatlice planlamış ve hazırlamıştı ancak Azerbaycan ordusunun çatışmaların ilk beş gününde planlanan ilk hedeflerine ulaşamadığını ve ne Füzuli'yi ne de Ağdere'yi aldığını ekledi.[190] Benzer şekilde, siyaset bilimci[191][192] Arkadi Dubnov, harekâtın Azerbaycan tarafından Azerbaycan'ın konumunu iyileştirmek için başlatıldığına inanıyor.[193]

    Savaş suçları

    Ermenistan

    Ermenistan, Azerbaycan'ın en büyük ikinci şehri Gence de dahil olmak üzere çatışma bölgesi dışındaki birçok Azerbaycan şehrini balistik füzelerle bombaladı. Çatışmanın başlamasından bu yana 4 ayrı balistik füze saldırısı meydana geldi, 26 sivil öldü, 125 kişi yaralandı.[194][195][196][197] Saldırılar Avrupa Birliği[198] ve BM Genel Sekreteri António Guterres[199] tarafından endişeyle karşılanırken Azerbaycan yetkilileri ve Azerbaycan cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Ermenistan Silahlı Kuvvetlerini sivil yerleşim yerlerine balistik füze atarak savaş suçu işlemekle suçladı.[200] Çatışma sırasında Terter, Beylegan ve Berde olmak üzere birçok şehir Ermeni güçler tarafından bombalandı.[201][202]

    25 Ekim'de sivil giyimli bir Ermeni gencin, Ermeni askerlerine Azerbaycan mevzilerine karşı top atışlarında yardım ettiği bir video internette yayımlandı. Azerbaycan daha sonra Ermenistan'ı savaş sırasında çocuk asker kullanmakla suçladı.[203][204] Bir gün sonra Dağlık Karabağ ombudsmanı, videodaki çocuğun 16 yaşında olduğunu, doğrudan askerî faaliyetlerde bulunmadığını ve babasıyla birlikte çalıştığını iddia eden bir açıklama yaptı.[205]

    28 Ekim'de Ermenistan Silahlı Kuvvetleri Azerbaycan'ın Berde kasabasını füzelerle vurdu. Bu saldırı, biri Kızıl Haç gönüllüsü olmak üzere 21 sivilin ölümüne ve 70'den fazla sivilin yaralanmasına yol açarak çatışmanın en ölümcül saldırısı oldu.[206][207][208][209] Uluslararası Af Örgütü, Ermenistan tarafından misket bombası ve Smerç roketlerinin kullanıldığını doğruladı. Uluslararası Af Örgütü Doğu Avrupa ve Orta Asya bölge direktörü Marie Struthers, misket bombalarının sivil bölgelere ateşlenmesinin "acımasız ve pervasız" olduğunu, "sayısız ölüme ve yaralanmaya, sefalete neden olduğunu" belirtti.[118] Azerbaycan ombudsmanı, saldırıyı "sivillere yönelik terör eylemi" olarak nitelendirdi.[210] Azerbaycan'a göre Ermenistan, misket bombası ve Smerç roketlerini sivil yerleşim birimlerini vurmak için kullandı.[211][212][213] Misket bombası kullanımı New York Times tarafından da onaylandı.[214] Ermenistan saldırının sorumluluğunu reddetti.[215] Tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti ise sorumluluğu kabul ederken sadece askerî tesisleri hedeflediklerini belirtti.[216]

    30 Ekim'de İnsan Hakları İzleme Örgütü, Ermenistan ve Dağlık Karabağ güçlerinin misket bombası kullandığını açıkladı ve Ermenistan'ın misket bombası kullanmaya derhal son vermesi gerektiğini bildirdi.[217]

    Azerbaycan

    Azerbaycan'ın, Hankendi üzerinde misket bombaları kullandığına ilişkin video

    4 Ekim'de Ermenistan hükûmeti, Azerbaycan'ın Hankendi'deki saldırılarında misket bombası kullandığını açıkladı.[218] Uluslararası Af Örgütü raporunda misket bombaları "Azerbaycan güçleri tarafından ateşlenen İsrail yapımı M095 DPICM misket bombaları" olarak tanımlandı.[116] Ertesi gün Ermenistan Dışişleri Bakanı Zohrab Mnatsakanyan, Fox News'e Dağlık Karabağ'da sivil halkın Azerbaycan güçleri tarafından hedef alınmasının bir savaş suçu olduğunu söyledi ve "saldırganlığa" son verilmesi çağrısında bulundu.[219]

    İnsan Hakları İzleme Örgütü, Ekim 2020'de Dağlık Karabağ'daki soruşturması sırasında Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ'daki sivil yerleşim yerlerinde İsrail yapımı misket bombası kullandığı dört vakayı belgeledi. İnsan Hakları İzleme Örgütü soruşturma ekibi misket bombalarının kullanıldığı yerleşim bölgelerinde herhangi bir askerî alan bulamadıklarını belirterek bombaların sivil nüfuslu alanlara karşı kullanılmasını kınadı.[220]

    15 Ekim'de, yakalanan iki Ermeni'nin Azerbaycan askerleri tarafından infaz edildiği bir video ortaya çıktı.[221] Dağlık Karabağ yetkilileri videodaki bir kişinin sivil olduğunu açıkladı.[222] Bellingcat videoları analiz etti ve görüntülerin gerçek olduğu, idam edilen iki kişinin de 9-15 Ekim tarihleri arasında Azerbaycan güçleri tarafından yakalanıp infaz edilen Ermeni askerler olduğu sonucuna vardı.[221] Videoları araştıran BBC, bu videoların Hadrut'tan olduğunu ve 9-15 Ekim tarihleri arasında bir süre zarfında filme alındığını doğruladı. Ermenistan'ın insan hakları savunucusu ve BM insan hakları komiseri Arman Tatoyan tarafından da bir soruşturma başlatıldı.[223] Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiseri Michelle Bachelet, "Azerbaycan askerleri tarafından yakalanan iki askerî üniformalı Ermeni'nin infaz edildiğini gösteren videolara yönelik medya kuruluşlarının derinlemesine incelemelerinin zorlayıcı ve derinden rahatsız edici bilgileri gün yüzüne çıkardığını" belirtti.[224]

    Dışarıdan katılım iddiaları

    Türkiye ve Suriye Millî Ordusu

    Ermenistan Rusya Büyükelçisi Vardan Toğanyan Türkiye'nin Suriye'den Azerbaycan'a 4000 savaşçı yolladığını iddia ederken[225], bazı SMO üyeleri ve Suriye İnsan Hakları Gözlemevi[226], özel bir Türk güvenlik şirketinin Suriye'deki gönüllüleri Karabağ'da Azerbaycan'ın yanında[227] savaşmaya gönderdiğini iddia etti.[228] Azerbaycan Cumhurbaşkanı Yardımcısı Hikmet Hacıyev, bu iddialara "saçmalık" dedi.[225] 29 Eylül'de, Ermenistan Savunma Bakanlığı Basın Sözcüsü Şuşan Stepanyan, Ermenistan'a ait SU-25 tipi savaş uçağının bir Türk F-16'sı tarafından vurulduğunu iddia etti.[229] Fahrettin Altun, "Ermenistan böyle ucuz propaganda oyunlarına başvuracağına, bir an önce işgal ettiği topraklardan çekilsin" dedi. Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev, Türkiye'nin çatışmalara taraf olmadığını belirtirken[229], Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Türkiye'nin çatışmalara aktif olarak katıldığını ve bunun Ermeni soykırımının bir parçası olduğunu öne sürdü.[230]

    YPG ve PKK militanları

    Çatışmalardan önce, Türk kaynakları, Irak ve Suriye'den PKK ve YPG'li militanların İran içinden Karabağ'a, Azerbaycan'a karşı gönderildiğini iddia etmişti.[231] Ayrıca 30 Eylül'de Türk kaynakları 300 PKK üyesinin İran içinden Karabağ'a gönderildiğini iddia etti.[232][233][234] Ancak, Washington Post yorumcusuna göre, Türkiye'nin daha önceden PKK ve YPG ile ilgili şüpheli açıklamalar yapması sebebiyle, bu iddialar da şüphelidir.[235]

    Resmî beyanlar

    Ermenistan

    Dosya:NA moment silence.jpg
    Ermenistan Meclis Başkanı Ararat Mirzoyan (soldan ikinci) 2020 Dağlık Karabağ çatışmalarında zarar görmüş Ermeni askerleri ve sivilleri anısına saygı duruşunda.

    27 Eylül'de Ermenistan başbakanı Nikol Paşinyan, Azerbaycan yetkililerini geniş çaplı bir provokasyonla suçladı. Başbakan, "Azerbaycan liderliğinin son zamanlardaki agresif açıklamaları, Türkiye ile büyük çaplı ortak askerî tatbikatlar ve AGİT'in izleme önerilerinin reddedilmesi, bu saldırganlığın önceden planlandığını ve geniş çaplı bir provokasyon teşkil ettiğini açıkça göstermektedir." dedi.[236]

    28 Eylül'de Ermenistan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, "Dağlık Karabağ halkının Türkiye-Azerbaycan ittifakıyla savaş halinde olduğunu" iddia eden bir açıklama yaptı.[237] Ermenistan'ın Rusya Büyükelçisi Vardan Toganyan, Ermenistan'ın yeni silah tedariği için Rusya Federasyonu'na dönebileceğini reddetmedi.[238]

    6 Ekim'de Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Fransız haber ajansı AFP'ye verdiği bir röportajda, savaşa Türkiye'nin aktif katılımının sebep olduğunu ve bu katılımın Ermeni soykırımının bir parçası olduğunu iddia etti.[239] 8 Ekim'de Time dergisine verdiği bir mülakatta, Türkiye'nin bölgedeki angajmanının son bulması ve paralı askerlerin çekilmesi durumunda ateşkesi kabul edeceğini söyledi.[240]

    Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Azerbaycan ve Rusya devlet başkanlarıyla ateşkes için ortak bir bildiri imzaladıklarını duyurarak, bunun kendisi ve Ermenistan halkı için 'son derece acı verici' olduğunu ifade etti.[241]

    Azerbaycan

    Azerbaycan cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in 27 Eylül'de Güvenlik Konseyi ile görüşmesi.

    Azerbaycan Savunma Bakanlığı'na göre 26 Eylül'de saldırıdan bir gün önce, Ermeni ordusu büyük kalibreli makineli tüfekler ve keskin nişancı tüfekleriyle cephe hattı boyunca farklı yönlere ateş ederek ateşkesi 48 kez ihlal etti. Azerbaycan, önce Ermeni tarafının saldırdığını, ardından Azerbaycan kuvvetlerinin karşı saldırı başlattığını bildirdi.[242]

    27 Eylül'de Azerbaycan cumhurbaşkanı kıdemli danışmanı Hikmet Hacıyev, Ermeni güçlerini cepheye "kasıtlı" olarak saldırmakla[243] ve "kasıtlı olarak yerleşim alanlarını hedef almakla" suçladı.

    28 Eylül'de Hacıyev, "Ermenistan'ın şu ana kadar izlediği politikanın müzakere sürecinin yıkılmasına yol açtığını belirtti. Bu, Azerbaycan'a yönelik başka bir saldırı olarak değerlendiriliyor."[244] "Azerbaycan'a savaş açıldı. Azerbaycan halkı böylesine zor bir dönemde seferber oluyor. Bu Azerbaycan halkının Büyük Vatanseverlik Savaşıdır."[245] Hacıyev daha sonra "Ermenistan Silahlı Kuvvetlerinin Dağlık Karabağ’a konuşlandırılmasının bölgesel barış için bir tehdit olduğunu" belirterek, Ermenistan’ı "çok yanlış ve gereksiz bilgiler" hazırlamakla suçlayarak, "Ermeni halkının kendilerinin silahlı kuvvetlere güvenmediğini" sözlerine ekledi. Ayrıca Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri uluslararası hukuk ilkelerine göre hareket ediyor." şeklinde açıklama yaptı.[246] Devlet Aile, Kadın ve Çocuk İşleri Komitesi yaptığı açıklamada, "Bu askerî saldırı sonucunda yaralı ve öldürülen sivil halk arasında kadın ve çocukların kasıtlı olarak hedef alınmasının Ermeni vandalizmini bir kez daha dünya toplumuna gösterdiğini" söyledi.[247] Ayrıca Azerbaycan Dışişleri Bakanı, "Türkiye'nin müdahalesi" iddialarını yalanlayarak, "Türkiye ile Azerbaycan arasında askerî ve teknik işbirliğinden bahsediyorsak, o zaman Azerbaycan'ın bazı ülkelerle askerî ve teknik işbirliği var ve hatta daha fazlası var" dedi.[248]

    Tepkiler

    Azerbaycan

    Azerbaycanlı yetkililer çatışmaların başlamasından kısa bir süre sonra tüm ülkede internete erişimi kısıtladılar.[249] Azerbaycan Cumhuriyeti Diaspora ile Çalışma Devlet Komitesi de yurtdışında yaşayan Azerbaycanlıları sosyal ağlar, elektronik medya ve diğer medyada gayriresmî, belirsiz ve önyargılı bilgileri kullanmamaya çağırdı.[250] Askerî durumla ilgili olarak Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi, 28 Eylül günü saat 00.00'dan itibaren Bakü, Gence, Göygöl, Yevlah ve bazı ilçelerde sokağa çıkma yasağı ilan etti.[251][252]

    Ermenistan

    Ermenistan Sivil Havacılık Komitesi, 27 Eylül 2020'de kabul edilen 1585N sayılı karar uyarınca 55 yaşın altındaki kişiler için bir çağrı yaptı. Bu çağrılar nedeniyle Ermenistan'daki 18-55 yaş arası erkekler ancak bölge askerî komiserlerinin yazılı izni ile ülkeyi terk edebilirler.[253]

    Uluslararası tepkiler

    Uluslar üstü kuruluşlar

    BM üyesi ülkeler

    •  Türkiye - Türkiye Cumhuriyeti Millî Savunma Bakanı Hulusi Akar, Azerbaycan'ın yanında olduklarını söyleyerek Kafkasya'da barış ve istikrarın önündeki en büyük engelin Ermenistan'ın konumu olduğunu vurguladı.[258] Adalet ve Kalkınma Partisi sözcüsü Ömer Çelik, resmî Twitter hesabından Ermenistan'ın Azerbaycan'a yönelik saldırılarını şiddetle kınadı. Cumhurbaşkanlığı sözcüsü İbrahim Kalın da Twitter hesabından Azerbaycan'ın yanında olduklarını açıkladı.[259] Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise: "Ermeni halkını, kendilerini felakete sürükleyen hükûmetlere karşı çıkmaya ve onları kukla olarak oynayanlara, geleceklerini sahiplenmeye çağırıyorum. Tüm dünyayı işgal ve zulme karşı mücadelede Azerbaycan'ın yanında olmaya çağırıyorum. Yaklaşık 30 yıldır konuyu görmezden gelen AGİT Minsk Grubu eşbaşkanları maalesef sorunu çözmek için çalışmaktan çok uzak. Ermenistan, bölgedeki barış ve istikrar için en büyük tehdit olduğunu bir kez daha gösterdi. Türk milleti her zaman olduğu gibi bugün de tüm imkanları ile Azerbaycanlı kardeşlerimizin yanında." dedi.[260] 28 Eylül'de Uluslararası Deniz Hukuku ve Doğu Akdeniz Sempozyumu'nda da Erdoğan, “Dün Azerbaycan topraklarına saldıran Ermenistan'ı bir kez daha kınıyorum. Türkiye tüm desteği ve kalbi ile kardeş Azerbaycan'ın yanında olmaya devam edecek. Bölgede Dağlık Karabağ kriziyle başlayan çatışmaya son vermenin zamanı geldi. Amerika Birleşik Devletleri, Rusya ve Fransa'dan oluşan Minsk Grubu 30 yıldır hiçbir şey yapmadı, hatta hiçbir şey yapmamak için elinden geleni yaptı. Ermenistan'ın işgal altındaki topraklardan derhal çekilmesiyle bölge yeniden barışa kavuşturulacak." diyerek sonuna kadar Azerbaycan'ın yanında kalacaklarını da sözlerine ekledi.[261][262][263][264]
    •  ABD - ABD Birinci Dışişleri bakan yardımcısı Stephen Bigan, Azerbaycan Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov ve Ermenistan Dışişleri Bakanı Zohrab Mnatsakanyan ile temas kurarak her iki tarafı da düşmanlıkları derhal askıya almaya, mevcut doğrudan temasları daha fazla tırmanmayı önlemek için kullanmaya ve bölgedeki gerilimi tırmandırmak için retorik kullanmaya çağırdı.[265][266]
    •  Rusya - Rusya Dışişleri Bakanlığı, Dağlık Karabağ sorununun taraflarını çatışmaya derhal son vermeye çağırdı.[267]
    •  Fransa - Fransa, Erivan ve Bakü’ye askerî operasyonları derhal askıya alıp müzakereleri sürdürmeye çağırdı. Fransız Dışişleri Bakanlığı sözcüsü yaptığı açıklamada, "Fransa'nın ihtilaf konusunda son derece endişeli olduğunu" söyledi.[268]
    •  Gürcistan - Gürcistan devlet başkanı Salome Zurabişvili uzlaşma çağrısında bulundu ve bölgede barış ve güvenliğin sürdürülmesine destek verdi.[269] Gürcistan Milletvekili Ruslan Hacıyev konuşmasında, "Azerbaycan'ın toprak bütünlüğünün yeniden tesis edilmesinin, Gürcistan'ın toprak bütünlüğü sorununa yakında bir çözüme yol açacağına inandığını" söyledi.[270] Gürcistan'ın üçüncü devlet başkanı Miheil Saakaşvili, Facebook sayfasında "Benim tutumum toprak bütünlüğü ilkesine dayanıyor, yani Dağlık Karabağ Azerbaycan Cumhuriyeti'nin egemen toprağı ve onu hiçbir şey değiştirmeyecek" dedi.[271]
    •  Almanya - Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas, Ermenistan ve Azerbaycan'ı ayrıntılı müzakereler lehine güç kullanımından derhal vazgeçmeye çağırdı ve çatışmanın her iki tarafını da tüm askerî operasyonları derhal askıya almaya çağırdı. Ayrıca köy ve yerleşim yerlerinin bombalanmasından duyduğu endişeyi de dile getirdi.[272]
    •  İran - İran Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Saeed Khatibzadeh, İran'ın askerî çatışmaları yakından takip ettiğini ve Tahran'ın Azerbaycan ile Ermenistan arasında ateşkese arabuluculuk yapmaya hazır olduğunu söyledi.[273] İran dinî liderinin Erdebil vilayetindeki temsilcisi Seyed Hassan Amili, Azerbaycan halkını zaferlerinden dolayı kutluyor ve Dağlık Karabağ'ın tam kurtuluşunu diliyor.[274]
    •  Pakistan - Pakistan Dışişleri Bakanlığı: Ermenistan, durumun daha da tırmanmasını önlemek için askerî operasyonu askıya almalı. Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ konusundaki tutumunu BM Güvenlik Konseyi'nin oybirliğiyle alınan kararları doğrultusunda destekliyoruz.[275][276]
    •  Kazakistan - Kazakistan Dışişleri Bakanlığı, durumu istikrara kavuşturmak, güç kullanımından vazgeçmek ve müzakereleri başlatmak için olası tüm önlemleri çağırdı ve çatışmanın uluslararası kuruluşlar platformunda barışçıl bir şekilde çözülmesine yardımcı olmayı teklif etti.[277]
    •  Afganistan - Afganistan Dışişleri Bakanlığı, Dağlık Karabağ bölgesindeki gerilime ilişkin bir açıklama yaptı. "Dağlık Karabağ bölgesi uluslararası alanda Azerbaycan'ın bir parçası olarak tanınmaktadır. Afganistan, Dağlık Karabağ işgalinin sona ermesini talep ediyor ve bu bağlamda Azerbaycan halkı ve hükûmeti dünyadaki diğer ülkelerin çabalarını destekliyor."[278]
    •  Bulgaristan - Bulgaristan eski devlet başkanı, Nizami Ganjavi Uluslararası Merkezi Mütevelli Heyeti üyesi Rosen Plevneliev, Dağlık Karabağ ihtilafındaki düşmanlıkların yeniden başlamasıyla ilgili endişelerini dile getirdi: "Ermenistan'ın Azerbaycan'a saldırısını kınıyorum, bu bir provokasyondur. Tarafları, toprak bütünlüğü ve devlet sınırlarının dokunulmazlığı temelinde, uluslararası hukuk ve BM Güvenlik Konseyi kararlarına uygun olarak Dağlık Karabağ sorununun çözümüne geri dönmeye çağırıyorum."[279]
    •  Kanada - Kanada başbakanı Justin Trudeau, çatışmalar için askerî bir çözüm olmadığını söyledi.[280] Kanada, Türkiye'ye ihraç ettiği askerî teknolojilerin Karabağ çatışmalarında kullanılıp kullanılmadığı netleşene kadar, Türkiye'ye insansız hava aracı teknolojisi ihracatını durdurma kararı aldı.[281]

    Ünlüler

    Sonradan taraf tutmadıklarını belirten Cardi B[282] ve Elton John[283] gibi ünlüleri içeren bazı ünlüler çatışmalar hakkında yorumda bulundular. Ermenistan'ı destekleyenler arasında Mel Gibson, Ronda Rousey, Henrikh Mkhitaryan, Peter Gabriel, Sean Penn, Michael B. Jordan, Kylie Jenner, Tinashe ve Cher bulunmaktadır.[284][285][286][287][288][289][290][291] Kim Kardashian ve diğer Kardashianlar Ermenistan'ı desteklemek için video mesajlar yayınladılar; Ermenistan Fonu'na 1 milyon dolar bağışta bulundular.[292][293] Rapçi Kanye West, Ermenistan için dua edeceğini belirten bir tweet attı.[294] Azerbaycan tarafını desteklemek içinse Arsenal futbolcusu Mesut Özil ve şarkıcı Sami Yusuf tweet atarken,[295][296] Barcelona'nın eski oyuncusu Ronaldinho Azerbaycan'ı destekleyen bir video mesajı yayınladı.[297] Sinan Akçıl,[298] Hadise, Bergüzar Korel,[299] Acun Ilıcalı,[300] Kenan İmirzalıoğlu,[301] Tarkan, Cem Yılmaz[302] gibi birçok Türk ünlü de Azerbaycan'a taziye ve desteklerini paylaştı.

    Notlar

    1. ^ Türkiye'nin çatışmalara aktif katılımı Ermenistan tarafından iddia edildi[1][2][3], Azerbaycan[4] ve Türkiye[5] tarafından reddedildi.
    2. ^ İddia edilen raporlar[7][8][9] İran tarafından reddedildi.[10]
    3. ^ a b Fransa[28], Suriye İnsan Hakları Gözlemevi[29][30][31], bazı ÖSO üyeleri[32][33] ve liderleri[34] tarafından iddia edildi. Türkiye, Azerbaycan[35] ve bazı ÖSO savaşçıları[34] tarafından reddedildi.
    4. ^ a b Türkiye medyası ve Azerbaycan hükümeti tarafından iddia edildi.[38]
    5. ^

    Ayrıca bakınız

    Wikimedia Commons'ta 2020 Nagorno-Karabakh war ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

    Kaynakça

    1. ^ "Paşinyan: Türkiye'nin aktif katılımı olmasaydı bu savaş başlamazdı". Gazete Duvar. 7 Ekim 2020. Erişim tarihi: 28 Ekim 2020. 
    2. ^ "Armenian Foreign Ministry: Turkish Military Experts are Fighting Alongside Azerbaijan" (İngilizce). Hetq. 28 Eylül 2020. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. The Turkish military experts are fighting side by side with Azerbaijan, who are using Turkish weapons, including UAVs and warplanes. 
    3. ^ "While there is no confirmation of the many Armenian allegations of material support from Turkey, the vigorous rhetorical support from Azerbaijan's ally has been undeniable" (İngilizce). eurasianet. 28 Eylül 2020. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    4. ^ "Hikmet Hajiyev: "Reports that an Armenian Su-25 was shot down by an F-16 are nonsense"". APA.az (İngilizce). 29 Eylül 2020. Erişim tarihi: 29 Eylül 2020. [ölü/kırık bağlantı]
    5. ^ "İletişim Başkanı Fahrettin Altun: Türkiye Ermeni uçağını vurmadı". 29 Eylül 2020. 1 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2020. 
    6. ^ Ravid, Barak (30 Eylül 2020). "Azerbaijan using Israeli "kamikaze drones" in Nagorno-Karabakh clashes". Axios (İngilizce). 1 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2020. 
    7. ^ "Iran denies allowing passage of weapons into Armenia after video emerges on social media". intellinews.com (İngilizce). bne IntelliNews. 29 Eylül 2020. Erişim tarihi: 29 Eylül 2020. 
    8. ^ "Video footages spread regarding weapons and military equipment transport from Iran to Armenia - NEW FACTS - VIDEO". APA.az (İngilizce). 30 Eylül 2020. 30 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2020. 
    9. ^ "Military supplies for Armenia being shipped through Iran [PHOTO/VIDEO]". azernews.az (İngilizce). AzerNews. 30 Eylül 2020. 30 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2020. 
    10. ^ "Spokesman Denies Claim That Arms Transferred via Iran to Armenia". mfa.gov.ir (İngilizce). İran Dışişleri Bakanlığı. 29 Eylül 2020. 30 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2020. 
    11. ^ "Armenian forces announce withdrawal from some areas". AMN (İngilizce). 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2020. 
    12. ^ Bagirova, Nvard Hovhannisyan, Nailia (28 Eylül 2020). "Fiercest clashes since 1990s rage in Azerbaijan's ethnic Armenian enclave" (İngilizce). Reuters. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2020. 
    13. ^ "Legendary commander bestowed with title 'Hero of Artsakh' for occupying strategic heights". Artsakh Press (İngilizce). 2 Ekim 2020. 7 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020. 
    14. ^ Минобороны Армении признало потерю Кубатлы, BBC Rusça
    15. ^ "Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev: Kritik öneme sahip Şuşa kenti işgalden kurtarıldı". Anadolu Ajansı. Erişim tarihi: 8 Kasım 2020. 
    16. ^ "Azerbaycan ordusu 1 kasaba, 48 köy ve 8 stratejik tepeyi daha Ermenistan'ın işgalinden kurtardı". Anadolu Ajansı. Erişim tarihi: 8 Kasım 2020. 
    17. ^ İlham Aliyev, 4 Ekim 2020
    18. ^ "Nagorno-Karabakh: what we know about the deadly fighting between Azerbaijan and Armenian separatists". Pledge Times. 
    19. ^ "Azerbaijani Defense Ministry: Murovdag peak of Murov mountain system liberated". Trend.Az (İngilizce). 27 Eylül 2020. 29 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    20. ^ "Azərbaycan Ordusu daha bir kəndi erməni işğalından azad edib". Report İnformasiya Agentliyi (Azerice). 3 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    21. ^ İlham Aliyev, 4 Ekim 2020
    22. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020. 
    23. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020. 
    24. ^ "Release of the Press Service of the President" (İngilizce). 19 Ekim 2020. 24 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2020. Commander-in-Chief of the Armed Forces of the Republic of Azerbaijan, President Ilham Aliyev congratulated Chief of the State Border Service (SBS), Colonel General Elchin Guliyev on raising the Azerbaijani flag over the Khudafarin bridge, liberating several residential settlements with the participation of the SBS, and instructed to convey his congratulations to all personnel. Colonel General Elchin Guliyev reported that the State Border Service personnel will continue to decently fulfill all the tasks set by the Commander-in-Chief. 
    25. ^ a b "Jalal Harutyunyan wounded, Mikael Arzumanyan appointed Artsakh Defense Minister". 27 Ekim 2020. 30 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
    26. ^ "Artsakh Defense Army deputy commander killed". 2 Kasım 2020. 7 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
    27. ^ "Tiran Khachatryan – National Hero of the Republic of Armenia". armradio.am. 22 Ekim 2020. 28 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
    28. ^ "Macron: Gaziantep üzerinden Dağlık Karabağ'a 300 Suriyeli militan gönderildi, Putin de bunu teyit etti". BBC. 2 Ekim 2020. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020. 
    29. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020. 
    30. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020. 
    31. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020. 
    32. ^ https://web.archive.org/web/20201002075145if_/https://www.reuters.com/article/us-armenia-azerbaijan-turkey-syria-idUSKBN26J25A
    33. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2020. 
    34. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 2 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020. 
    35. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2020. 
    36. ^ "Vagif Dargahli: "There are mercenaries of Armenian origin from Syria and different countries of the Middle East among the losses of the enemy"". apa.az (İngilizce). 28 Eylül 2020. 29 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2020. 
    37. ^ "Azerbaijan: Armenian-Syrian mercenaries helping Armenia | Some corpses found among Armenian army casualties found to be mercenaries coming from Syria, say Azerbaijani officials". aa.com.tr (İngilizce). 29 Eylül 2020. 29 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2020. 
    38. ^ "Armenia transports hundreds of PKK militants to fight Azerbaijan". middleeastmonitor.com (İngilizce). Middle East Monitor. 30 Eylül 2020. 30 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2020. 
    39. ^ Kaptan, Ayyıldız Huri (23 Ekim 2020). "Ermenistan, Karabağ'da PKK'lıları en önde kullanıyor". Kırım Haber Ajansı. Erişim tarihi: 19 Kasım 2020. 
    40. ^ "Türkiye'nin Dağlık Karabağ'a paralı asker gönderdiği iddiası". dw.com. Deutsche Welle. 29 Eylül 2020. 2 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020. 
    41. ^ Azerbaycan: Dağlık Karabağ'da 2 bin 783 askerimiz şehit oldu
    42. ^ Hovhannisyan, Nvard; Bagirova, Nailia; Nebehay, Stephanie (8 Ekim 2020). "Azeris and ethnic Armenians fight as Russia, U.S. and France seek ceasefire" (İngilizce). Reuters. 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2020. 
    43. ^ "Tərtərdə zədələnən döyüş helikopteri peşəkarlıqla öz ərazimizə endirilib". report.az (Azerice). Report Information Agency. 27 Eylül 2020. 1 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2020. 
    44. ^ "Update on Azerbaijani losses". armenpress.am (İngilizce). 17 Ekim 2020. 20 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2020. 
    45. ^ "Artsakh's Defense Army publishes another list of casualties" (İngilizce). Armenpress. 12 Ekim 2020. Erişim tarihi: 12 Ekim 2020. 
    46. ^ "Nagorno-Karabakh battles | 107 Syrian mercenaries killed so far, and Turkey prepares new batch to send to Azerbaijan". The Syrian Observatory For Human Rights (İngilizce). 9 Ekim 2020. 10 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2020. 
    47. ^ "Արցախի ՊԲ-ն հրապարակել է զոհված զինծառայողների անուններ" (Ermenice, İngilizce, Rusça, Fransızca, ve Arapça). Armenpress. 10 Kasım 2020. Erişim tarihi: 10 Kasım 2020. 
    48. ^ "Azerbaijan holds 17 Armenians as prisoners of war" (İngilizce). Armenpress. 27 Ekim 2020. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    49. ^ "Armenia says its fighter jet 'shot down by Turkey'". 7 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020. 
    50. ^ "Up to 2,300 enemy soldiers were killed". APA.az (İngilizce). 29 Eylül 2020. 1 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2020. 
    51. ^ "Azerbaijan's MoD: Up to 200 tanks, 228 artillery cannons, 300 units of air defense systems of Armenia destroyed". APA.az (İngilizce). 29 Eylül 2020. 1 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2020. 
    52. ^ "Azerbaijan's MoD: Up to 200 tanks, 228 artillery cannons, 300 units of air defense systems of Armenia destroyed". APA.az (İngilizce). 29 Eylül 2020. 1 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2020. 
    53. ^ "Azerbaijani MoD: List of the enemy's destroyed military equipment". APA.az (İngilizce). 7 Ekim 2020. Erişim tarihi: 7 Ekim 2020. 
    54. ^ "Azerbaijani President announces list of destroyed and looted military equipment of Armenia". APA.az (İngilizce). 9 Ekim 2020. 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2020. 
    55. ^ "Putin: Karabağ'da 5.000 kişinin hayatını kaybettiğini düşünüyorum". 23 Ekim 2020. 25 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    56. ^ a b <Ivanova, Nailia Bagirova, Polina (24 Ekim 2020). "New clashes in Nagorno-Karabakh after Washington talks". Reuters (İngilizce). 
    57. ^ a b "8 civilians died in Artsakh following ceasefire agreement". armenpress.am (İngilizce). 
    58. ^ "Caucasus: 4 Journalists Injured in Nagorno-Karabakh Fighting | Voice of America - English". www.voanews.com (İngilizce). 
    59. ^ "Азербайджан заявил о четырех пострадавших при обстреле Агдамского района". РИА Новости (Rusça). 
    60. ^ Staff, Reuters (1 Ekim 2020). "Two French journalists seriously wounded after shelling in Nagorno-Karabakh". 1 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020 – www.reuters.com vasıtasıyla. 
    61. ^ "МИД РФ: Российские журналисты в Карабахе получили средние и тяжелые ранения". Rossiyskaya Gazeta (Rusça). 8 Ekim 2020. 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2020. 
    62. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020. 
    63. ^ "Nearly 90,000 people displaced, lost homes and property in Nagorno Karabakh". armenpress.am (İngilizce). 
    64. ^ "'Azerbaijani aggression has been pre-planned' – Armenian FM sends letter to UN Secretary- General" (İngilizce). Armenpress. 29 Eylül 2020. 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2020. 
    65. ^ Ghazanchyan, Siranush (9 Ekim 2020). "26 more Armenian troops killed repelling Azerbaijani aggression" (İngilizce). Public Radio of Armenia. 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2020. 
    66. ^ "Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Müdafiə Nazirliyinin Mərkəzi Komanda Məntəqəsində operativ müşavirə keçirilib – YENİLƏNİB". APA.az (Azerice). 25 Ekim 2020. 30 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2020. 
    67. ^ "Assistant to President of Azerbaijan: 'First phase of operation for peaceenforcement of Armenia was successfully completed'" (İngilizce). 11 Ekim 2020. 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2020. 
    68. ^ "Defense Ministry: Azerbaijan Army's Troops launches counter-offensive operation along entire front" (İngilizce). 29 Eylül 2020. 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
    69. ^ a b c "Armenia and Azerbaijan erupt into fighting over disputed Nagorno-Karabakh". BBC News (İngilizce). 27 Eylül 2020. 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    70. ^ Staff, Reuters (27 Eylül 2020). "Nagorno-Karabakh announces martial law and total mobilization". Reuters (İngilizce). 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    71. ^ "Azerbaijan's president orders partial military mobilization" (Rusça). Rusya Haber Ajansı. 28 Eylül 2020. 
    72. ^ "Azerbaycan savaş hali ilan etti!". www.sozcu.com.tr. 29 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    73. ^ Staff, Reuters (27 Eylül 2020). "Azerbaijan's parliament approves martial law, curfews - president's aide". Reuters (İngilizce). Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    74. ^ "UN Security Council calls for immediate end to fighting in Nagorno-Karabakh". France24. 30 Eylül 2020. 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
    75. ^ "Nagorno-Karabakh: Armenia and Azerbaijan agree ceasefire". BBC News. 10 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
    76. ^ Bagirova, Nailia Hovhannisyan, Nvard (10 Ekim 2020). "Armenia and Azerbaijan accuse each other of violating Nagorno-Karabakh ceasefire". Reuters (İngilizce). Erişim tarihi: 29 Ekim 2020. 
    77. ^ Bagirova, Nvard Hovhannisyan, Nailia (14 Ekim 2020). "Humanitarian crisis feared as Nagorno-Karabakh ceasefire buckles". Reuters (İngilizce). Erişim tarihi: 29 Ekim 2020. 
    78. ^ "Путин выступил с заявлением о прекращении огня в Карабахе". RIA Novosti (Rusça). 9 Kasım 2020. 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2020. 
    79. ^ "Пашинян заявил о прекращении боевых действий в Карабахе". RIA Novosti (Rusça). 9 Kasım 2020. 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2020. 
    80. ^ "Президент непризнанной НКР дал согласие закончить войну". RIA Novosti (Rusça). 9 Kasım 2020. 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2020. 
    81. ^ Ardillier-Carras, Françoise (2006). Sud-Caucase : conflit du Karabagh et nettoyage ethnique [Güney Kafkasya: Dağlık Karabağ sorunu ve etnik temizlik] (Fransızca). ss. 409-432. 
    82. ^ "UNHCR publication for CIS Conference (Displacement in the CIS) – Conflicts in the Caucasus" (İngilizce). Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği. 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
    83. ^ Yamskov, A. N. (1991). Ethnic Conflict in the Transcausasus: The Case of Nagorno-Karabakh. Theory and Society (İngilizce). 20. s. 659. 
    84. ^ Hambardzumyan, Viktor (1978). Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզ (ԼՂԻՄ) [Dağlık Karabağ Özerk Bölgesi] (Ermenice). 4. Ermeni Sovyet Ansiklopedisi. s. 576. 
    85. ^ Department Of State. The Office of Electronic Information, Bureau of Public Affairs. "1993 UN Security Council Resolutions on Nagorno-Karabakh". 2001-2009.state.gov (İngilizce). 6 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    86. ^ "HUMAN RIGHTS SITUATION OF INTERNALLY DISPLACED PERSONS IN AZERBAIJAN · Human Rights Club". Human Rights Club (İngilizce). 19 Haziran 2019. 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    87. ^ "Recognition of the territorial integrity of Azerbaijan by Armenia". www.assembly.coe.int. 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    88. ^ "Military occupation of Azerbaijan by Armenia | Rulac". www.rulac.org. 8 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    89. ^ étrangères, Ministère de l'Europe et des Affaires. "Armenia/Azerbaijan – Border clashes between the two countries (15 Jul. 2020)". France Diplomacy - Ministry for Europe and Foreign Affairs (İngilizce). 18 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    90. ^ "Bütün cəbhə boyu qoşunlarımız əks-hücum əməliyyatına başlayıb". mod.gov.az (Azerice). 2 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    91. ^ "Армения и Россия проводят в Закавказье учения Объединённой системы ПВО". EADaily (Rusça). 24 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    92. ^ "Игра мускулами: зачем Азербайджан проводит учения с Турцией". Газета.Ru (Rusça). 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    93. ^ AA, DAILY SABAH WITH (20 Eylül 2020). "Turkey-Azerbaijan military drills intimidate Armenia, President Aliyev says". Daily Sabah (İngilizce). 2 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    94. ^ "Эрдоган на Генассамблее ООН поддержал территориальную целостность Грузии". rossaprimavera.ru. 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    95. ^ "Turkey - President Addresses General Debate, 75th Session". United Nations Web TV (İngilizce). 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    96. ^ Antonopoulos, Paul. "Reports Turkey Is Transferring Syrian Militants To Azerbaijan As Hostilities Against Armenia Increases". Greek City Times (İngilizce). 26 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    97. ^ sabah, daily (25 Eylül 2020). "Armenia transfers YPG/PKK terrorists to occupied area to train militias against Azerbaijan". Daily Sabah (İngilizce). 25 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    98. ^ a b c "The Second Nagorno-Karabakh War, Two Weeks In". War on the Rocks (İngilizce). 14 Ekim 2020. 16 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2020. 
    99. ^ "A new weapon complicates an old war in Nagorno-Karabakh". Los Angeles Times (İngilizce). 15 Ekim 2020. 15 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2020. 
    100. ^ Forestier-Walker, Robin. "Nagorno-Karabakh: New weapons for an old conflict spell danger". www.aljazeera.com (İngilizce). 13 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2020. 
    101. ^ "Война в Карабахе: хроника событий с 27 сентября по 25 октября - Новости на русском языке". BBC News Русская служба (Rusça). 29 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2020. 
    102. ^ "Пашинян заявил о частичном отступлении в Карабахе". РИА Новости (Rusça). 15 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2020. 
    103. ^ "Azerbaijan Makes Strategic Advances Along Karabakh's Northern, Southern Flanks". Jamestown (İngilizce). 23 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2020. 
    104. ^ "Azerbaijan claims 'full control' of border with Iran". www.timesnownews.com (İngilizce). 24 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2020. 
    105. ^ Giragosian, Richard (26 Ekim 2020). "Azerbaijan's next move will make or break Karabakh war". Asia Times (İngilizce). 30 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2020. 
    106. ^ "Nagorno-Karabakh conflict: US-brokered ceasefire frays soon after starting". BBC News (İngilizce). 26 Ekim 2020. Erişim tarihi: 29 Ekim 2020. 
    107. ^ Roblin, Sebastien. "Despite Ceasefire, Fate Of Nagorno-Karabakh May Turn On The Lachin Corridor". Forbes (İngilizce). 26 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2020. 
    108. ^ a b https://www.aa.com.tr/tr/azerbaycan-cephe-hatti/azerbaycan-cumhurbaskani-aliyev-kritik-oneme-sahip-susa-kenti-isgalden-kurtarildi/2036118
    109. ^ https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-54863696
    110. ^ "Son dakika… Paşinyan: Çok acı verici bir anlaşma imzaladım". www.sozcu.com.tr. 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2020. 
    111. ^ McKernan, Bethan; Zavallis, Achilleas (13 Ekim 2020). "Trench warfare, drones and cowering civilians: on the ground in Nagorno-Karabakh". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    112. ^ Gatopoulos, Alex. "The Nagorno-Karabakh conflict is ushering in a new age of warfare". www.aljazeera.com (İngilizce). 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    113. ^ "The Azerbaijan-Armenia conflict hints at the future of war". The Economist. ISSN 0013-0613. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    114. ^ "6. Convention on Cluster Munitions". 18 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
    115. ^ "Ermenistan cepheden kaçıyor sivilleri vuruyor". dunyabulteni.net. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    116. ^ a b "Armenia/Azerbaijan: Civilians must be protected from use of banned cluster bombs". www.amnesty.org (İngilizce). 6 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    117. ^ Freeman, Colin (5 Ekim 2020). "Azerbaijan dropping cluster bombs on civilian areas in war with Armenia". The Telegraph (İngilizce). ISSN 0307-1235. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    118. ^ a b "Armenia/Azerbaijan: First confirmed use of cluster munitions by Armenia 'cruel and reckless'". www.amnesty.org (İngilizce). 29 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    119. ^ Hauer, Neil. "Nagorno-Karabakh: Sirens, shelling and shelters in Stepanakert". www.aljazeera.com (İngilizce). 17 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    120. ^ "Nagorno-Karabakh: The Armenian-Azeri 'information wars'". BBC News (İngilizce). 26 Ekim 2020. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    121. ^ "اصابت راکت به یکی از روستاهای آذربایجان شرقی". ایسنا (Farsça). 27 Eylül 2020. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    122. ^ "Iran tells Armenia, Azerbaijan region cannot afford another war". 28 Eylül 2020. 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
    123. ^ "Rocket attack on northwest of Iran border". IWN (İngilizce). 2 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    124. ^ Israel, David. "Iran Reports Crash of Israeli-Made Azeri Drone in Clashes with Armenia". The Jewish Press - JewishPress.com (İngilizce). 18 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    125. ^ Geopolitics.news (30 Eylül 2020). "Iran shoots down suspected Azerbaijani drone". Geopolitics News (İngilizce). 10 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    126. ^ ""Мы предупреждали Алиева!": Иран сбил азербайджанский военный самолёт". avia.pro. 10 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    127. ^ "Iran confirms its air defenses shot down foreign drone in East Azerbaijan". 29 Eylül 2020. 3 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
    128. ^ "Statement of the Ministry of Internal Affairs". Gürcistan Dışişleri Bakanlığı. 10 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    129. ^ Taking Up Arms in Nagorno-Karabackh (İngilizce), erişim tarihi: 30 Ekim 2020 
    130. ^ "Nagorno-Karabakh volunteers get weapons as clashes intensify". AP NEWS. 15 Ekim 2020. 15 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    131. ^ "Azerbaycan ve Ermenistan ateşkes ilan etti". Bölge Gündem. 4 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    132. ^ "Second attempt at Nagorno-Karabakh ceasefire declared". www.intellinews.com. 17 Ekim 2020. 22 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    133. ^ "Third Attempt at Karabakh Ceasefire Quickly Collapses". Naharnet. 26 Ekim 2020. 2 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    134. ^ "The (dis)information war around Karabakh". English Jamnews (İngilizce). 28 Ekim 2020. 30 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2020. 
    135. ^ "'France is no longer an honest broker,' say Azeri officials ahead of Nagorno-Karabakh talks". France 24 (İngilizce). 8 Ekim 2020. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2020. 
    136. ^ "Armenian cabinet bans all men from mobilization reserve aged over 18 from leaving state". TASS. 29 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2020. 
    137. ^ "Armenia ex-military official charged with high treason on suspicion of spying for Azeri intelligence". armenpress.am (İngilizce). 3 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2020. 
    138. ^ "NSS Armenia arrests foreign citizens on intelligence suspicions". armenpress.am (İngilizce). 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2020. 
    139. ^ Ayyub, Nvard Hovhannisyan, Rami (1 Ekim 2020). "Armenia recalls ambassador to Israel over arms sales to Azerbaijan". Reuters (İngilizce). Erişim tarihi: 8 Kasım 2020. 
    140. ^ "Director of Armenia's National Security Service dismissed". armenpress.am (İngilizce). 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2020. 
    141. ^ a b "Stepanakert man detained after convincing soldiers to forfeit positions to Azerbaijani army". English Jamnews (İngilizce). 9 Ekim 2020. 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2020. 
    142. ^ "МИД Армении лишил аккредитации журналиста «Новой газеты» Илью Азара после репортажа из Нагорного Карабаха". 8 Ekim 2020. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
    143. ^ "Правительство Армении запретило импорт турецких товаров" (Rusça). 21 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2020. 
    144. ^ "Debt write-offs for soldiers' families and tax breaks for military service in Armenia". English Jamnews (İngilizce). 22 Ekim 2020. 26 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2020. 
    145. ^ "В Армении уволили начальника контрразведки и командующего погранвойсками". www.kommersant.ru (Rusça). 27 Ekim 2020. 30 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2020. 
    146. ^ "Президент Армении снова уволил главу Службы нацбезопасности". Газета.Ru (Rusça). 8 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2020. 
    147. ^ "Armenian police fine peace activist over anti-war post". OC Media (İngilizce). 8 Kasım 2020. 8 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2020. 
    148. ^ Inc, TV Rain (27 Eylül 2020). "Власти Азербайджана ограничили доступ к интернету после обстрелов в непризнанном Нагорном Карабахе". tvrain.ru. 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2020. 
    149. ^ "Azərbaycanda komendant saatı elan olundu". azerbaycan24.com (Azerice). 27 Eylül 2020. 27 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2020. 
    150. ^ "Bu gecədən komendant saatı elan olunur". aqreqator.az (Azerice). 27 Eylül 2020. 27 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2020. 
    151. ^ "Mətbuat xidmətinin məlumatı". azal.az (Azerice). Azerbaijan Hava Yolları. 28 Eylül 2020. 6 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2020. 
    152. ^ "Mətbuat xidmətinin MƏLUMATI – cəbhədəki son vəziyyət". genprosecutor.gov.az (Azerice). 27 Eylül 2020. 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2020. 
    153. ^ "Order of the President of the Republic of Azerbaijan on the announcement of partial mobilization in the Republic of Azerbaijan" (İngilizce). Azerbaycan Cumhuriyeti Ulaştırma, Haberleşme ve Yüksek Teknolojiler Bakanlığı. 28 Eylül 2020. Erişim tarihi: 9 Kasım 2020. 
    154. ^ "Azerbaijan recalls its ambassador to Greece for consultations". ekathimerini.com (İngilizce). 8 Ekim 2020. 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2020. 
    155. ^ "Депутату Госдумы запретили въезд в Азербайджан". Report Bilgi Ajansı (Rusça). 17 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2020. 
    156. ^ "Consumer credits of our martyred military servicemen and civilian citizens who sustained damage as result of enemy provocation to be completely written off". APA.az (İngilizce). 16 Ekim 2020. 26 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2020. 
    157. ^ "Aliyev, Karabağ'da işgalden kurtarılan bölgelerde geçici idareler kurma kararı aldı". tr.sputniknews.com. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2020. 
    158. ^ "Azerbaycan, işgalden kurtarılan bölgelerde geçici özel idareler kuracak!". takvim.com.tr. 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2020. 
    159. ^ Aliyev, İlham (29 Ekim 2020). "Azərbaycan Respublikasının işğaldan azad olunmuş ərazilərində müvəqqəti xüsusi idarəetmənin təşkili haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı". President.az (Azerice). Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı İdaresi. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2020. 
    160. ^ "Азербайджан создает комендатуры отвоеванных районов" (Rusça). BBC Rusça. 29 Ekim 2020. Erişim tarihi: 9 Kasım 2020. 
    161. ^ "Азербайджан відновив ще чотири прикордонні застави". Ukrayna Askerî Portalı (Ukraynaca). 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2020. 
    162. ^ "In Azerbaijan and Armenia, a brave few call for end to fighting". The Christian Science Monitor. 31 Ekim 2020. 30 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2020. 
    163. ^ "Azerbaijani peace activists called for questioning". OC Media. 13 Ekim 2020. 17 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2020. 
    164. ^ "Anti-war activist detained by Azerbaijani security service". OC Media. 28 Eylül 2020. 5 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2020. 
    165. ^ "Live updates: Day 37 of war in Nagorno-Karabakh". OC Media. 2 Kasım 2020. 2 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2020. 
    166. ^ "Live updates: Day 39 of war in Nagorno-Karabakh". OC Media. 4 Kasım 2020. 4 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2020. 
    167. ^ "Şuşa: Azerbaycan lideri Aliyev, Dağlık Karabağ'ın ikinci büyük kentini ele geçirdiklerini açıkladı". BBC. 8 Kasım 2020. Erişim tarihi: 12 Kasım 2020. 
    168. ^ a b "Dağlık Karabağ: Rusya'nın bölgeye barış gücü göndermesi ne anlama geliyor?". BBC. 11 Kasım 2020. Erişim tarihi: 12 Kasım 2020. 
    169. ^ a b c d "Dağlık Karabağ: Ateşkes anlaşması sonrası Türkiye'nin rolü ne olacak, arka planda neler yaşandı?". BBC. 10 Kasım 2020. Erişim tarihi: 12 Kasım 2020. 
    170. ^ "Azerbaycan'ın Karabağ zaferi: İşte anlaşmanın maddeleri". TRT Haber. 10 Kasım 2020. Erişim tarihi: 12 Kasım 2020. 
    171. ^ a b c "Dağlık Karabağ: Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov, bölgede Türk gözlemci olmayacağını söyledi". BBC. 12 Kasım 2020. Erişim tarihi: 12 Kasım 2020. 
    172. ^ a b c "Dağlık Karabağ: 'Ermenistan'da birçok kişi anlaşmayı teslimiyet olarak görüyor'". BBC. 12 Kasım 2020. Erişim tarihi: 12 Kasım 2020. 
    173. ^ "Dağlık Karabağ: Ermenistan Başbakanı Paşinyan, anlaşmayı 'halkımız için acı verici' sözleriyle tanımladı". BBC. 10 Kasım 2020. Erişim tarihi: 12 Kasım 2020. 
    174. ^ "Karabakh woman, child killed in Azerbaijan's shelling". PanARMENIAN.Net. 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    175. ^ "Միայն Ստեփանակերտում 10-ից ավելի վիրավոր կա, ներառյալ՝ երեխաներ ու կանայք. Արցախի ՄԻՊ". «Ազատ Եվրոպա/Ազատություն» ռադիոկայան (Ermenice). 29 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    176. ^ "Azerbaijan Army does not shell civilians". mod.gov.az (İngilizce). 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    177. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    178. ^ "XİN-dən ermənilərin mülki şəxsləri atəşə tutması ilə bağlı açıqlama". Report İnformasiya Agentliyi (Azerice). 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    179. ^ APA.az (28 Eylül 2020). "MN: Düşmənin 3 silah-sursat anbarı, onlarla texnikası məhv edilib, 550-dən artıq canlı qüvvə itkisi var". apa.az (Azerice). 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    180. ^ "Ոչնչացվել են հակառակորդի 4 ուղղաթիռ, շուրջ 15 ԱԹՍ, 10 տանկ և հետևակի մարտական մեքենա. ԼՂ ՊՆ". «Ազատ Եվրոպա/Ազատություն» ռադիոկայան (Ermenice). 29 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    181. ^ "Минобороны Армении заявило о гибели около 200 военных Азербайджана". РБК (Rusça). 27 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    182. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    183. ^ "Баку заявил о гибели девяти школьников с начала эскалации в Карабахе". РИА Новости (Rusça). 30 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    184. ^ "Azerbaijan strikes inside Armenia as Karabakh fighting widens". Bangkok Post Public Company. Erişim tarihi: 29 Ekim 2020. 
    185. ^ "Why The Armenia-Azerbaijan Fighting Could Spiral Into A Larger Regional Conflict". Time. 2 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2020. 
    186. ^ "Armenia's Prime Minister Accuses Turkey of 'Reinstating the Ottoman Empire' in Sending Mercenaries to Nagorno Karabakh". Time. 6 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2020. 
    187. ^ "'Armenia lacks incentives to launch military action now, Azerbaijan moved in first' - Thomas de Waal". Ahval (İngilizce). 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2020. 
    188. ^ Palmer, James. "Why Are Armenia and Azerbaijan Heading to War?". Foreign Policy. 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
    189. ^ Kucera, Joshua. "As fighting rages, what is Azerbaijan's goal?". 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
    190. ^ "«Забуксовала, заглохла»: эксперт о военной операции Азербайджана в Карабахе". EADaily (Rusça). 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2020. 
    191. ^ "Аркадий Дубнов". Carnegie Moscow Center (Rusça). 12 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2020. 
    192. ^ "Аркадий Дубнов". Россия в глобальной политике (Rusça). 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2020. 
    193. ^ Аркадий, Дубнов. "Карабах: вулкан проснулся — Аркадий Дубнов — В круге СВЕТА — Эхо Москвы, 29.09.2020". Эхо Москвы (Rusça). 2 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2020. 
    194. ^ "Nagorno-Karabakh conflict: Major cities hit as heavy fighting continues". BBC News (İngilizce). 4 Ekim 2020. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    195. ^ "Azerbaijan's No. 2 city targeted in fighting with Armenia". The Independent (İngilizce). 1 Ocak 1970. 15 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    196. ^ "Why is Azerbaijan Fighting? | Voice of America - English". www.voanews.com (İngilizce). 13 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    197. ^ Alsaafin, Elizabeth Melimopoulos,Linah. "Nagorno-Karabakh truce frays as both sides allege attacks: Live". www.aljazeera.com (İngilizce). 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    198. ^ "Azerbaijan: Statement by the Spokesperson on the strikes on the city of Ganja". EEAS - European External Action Service - European Commission (İngilizce). 18 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    199. ^ "Both sides obliged to 'spare and protect civilians' over Nagorno-Karabakh fighting declares UN's Guterres". UN News (İngilizce). 18 Ekim 2020. 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    200. ^ Rehimov, Ruslan (11 Ekim 2020). "Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev: Ermenistan'ın yönetimi tüm bu suçların sorumlusudur". Anadolu Ajansı. 
    201. ^ "Nagorno-Karabakh conflict: Azerbaijan accuses Armenian forces of shelling the towns of Tartar, Barda and Beylagan". France 24 (İngilizce). 6 Ekim 2020. 7 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    202. ^ "Civilians suffer amid Nagorno-Karabakh conflict". dw.com (İngilizce). 27 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    203. ^ "Armenia uses child soldiers in occupied Nagorno-Karabakh, commits war crimes: Azerbaijan". Daily Sabah (İngilizce). 25 Ekim 2020. 28 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    204. ^ "Azerbaijani MFA releases statement on Armenia's using children as soldiers in the occupied territories". www.yeniavaz.com (İngilizce). 30 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    205. ^ "About some speculated photos of children". Twitter. @ArtsakhOmbuds. 26 Ekim 2020. 27 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    206. ^ Gall, Carlotta (28 Ekim 2020). "In Azerbaijan, a String of Explosions, Screams and Then Blood". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    207. ^ "Azerbaijan says 19 killed, 60 wounded in Armenia missile attack on its Barda district". The Economic Times. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    208. ^ "Civilian death toll in Armenian attacks reaches 91". AzerNews.az (İngilizce). 28 Ekim 2020. 28 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    209. ^ "Civilians Reported Killed As Conflict Between Armenia, Azerbaijan Spills Into Urban Areas". Radio Free Europe/Radio Liberty. 29 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
    210. ^ "Armenia continues to commit war crimes, terrorist acts - Azerbaijani ombudsman". Trend.Az (İngilizce). 28 Ekim 2020. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    211. ^ Gall, Carlotta (28 Ekim 2020). "In Azerbaijan, a String of Explosions, Screams and Then Blood". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. In all, 21 people died in downtown Barda in the rocket strike and 70 people were wounded, the government said in the evening, adding that the rockets were fired from a Russian-made Smerch multiple-rocket system and unleashed cluster bomblets. Designed to be used against armies in open spaces, cluster bombs are banned in much of the world because of their danger to civilians in residential areas. 
    212. ^ APA.az (28 Ekim 2020). "General Prosecutor's Office: Death toll from Armenia's missile attack on Azerbaijan's Barda rises to 21, about 70 people wounded - UPDATED - 2". apa.az (Azerice). 3 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    213. ^ "Azerbaijan says Armenia used cluster bombs in deadly Barda attack". www.aljazeera.com (İngilizce). 29 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    214. ^ Gall, Carlotta (28 Ekim 2020). "In Azerbaijan, a String of Explosions, Screams and Then Blood". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. In the morning, we had visited Garayusifli, a sleepy farming village just outside Barda, where people were burying victims of another rocket attack. Four people died, including a 7-year-old girl, and more than a dozen were wounded. Children had been playing on their bikes, and their parents sitting in the shade of their gardens, when the missile exploded, scattering cluster bomblets over the houses of several neighbors. 
    215. ^ Staff, Reuters (28 Ekim 2020). "Azerbaijan says 14 people killed by shelling in Barda: RIA". Reuters (İngilizce). Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    216. ^ "Artsakh denies use of cluster munition in Azerbaijan's Barda direction". armenpress.am (İngilizce). 7 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    217. ^ "Armenia: Cluster Munitions Kill Civilians in Azerbaijan". İnsan Hakları İzleme Örgütü (İngilizce). 30 Ekim 2020. 31 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2020. 
    218. ^ "Armenia Says Azerbaijan Targeting Residential Areas With Missiles and Cluster Bombs". news.yahoo.com (İngilizce). 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    219. ^ Yingst, Trey (5 Ekim 2020). "Azerbaijan committing 'war crimes' in disputed region, top Armenian diplomat tells Fox News". Fox News (İngilizce). 5 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    220. ^ "Azerbaijan: Cluster Munitions Used in Nagorno-Karabakh". Human Rights Watch (İngilizce). 23 Ekim 2020. 23 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
    221. ^ a b "An Execution in Hadrut". Bellingcat (İngilizce). 15 Ekim 2020. 16 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2020. 
    222. ^ "Azeri troops shoot Armenian war prisoners dead". Panarmenian. 15 Ekim 2020. Erişim tarihi: 9 Kasım 2020. 
    223. ^ "Nagorno-Karabakh conflict: 'Execution' video prompts war crime probe". BBC News (İngilizce). 24 Ekim 2020. Erişim tarihi: 9 Kasım 2020. 
    224. ^ "Possible war crimes committed in Nagorno-Karabakh, U.N. rights boss says". Reuters (İngilizce). 2 Kasım 2020. Erişim tarihi: 9 Kasım 2020. 
    225. ^ a b "Ermenistan ve Azerbaycan arasında tartışmalı Dağlık Karabağ bölgesinde dün başlayan çatışmalar sürerken, Ermenistan Türkiye'yi Azerbaycan'a doğrudan askeri destek vermekle suçladı". BBC. 27 Eylül 2020. Erişim tarihi: 9 Ekim 2020. 
    226. ^ "Syrian rebel fighters prepare to deploy to Azerbaijan in sign of Turkey's ambition". Suriye İnsan Hakları Gözlemevi (İngilizce). 28 Eylül 2020. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020. 
    227. ^ "Azerbaijan denies Turkey sent Syria fighters to support it". middleeastmonitor.com (İngilizce). Middle East Monitor. 29 Eylül 2020. Erişim tarihi: 29 Eylül 2020. 
    228. ^ McKernan, Bethan (28 Eylül 2020). "Syrian rebel fighters prepare to deploy to Azerbaijan in sign of Turkey's ambition". The Guardian (İngilizce). Erişim tarihi: 29 Eylül 2020. 
    229. ^ a b "Dağlık Karabağ: Ermenistan bir savaş uçağının Türk F-16'sı tarafından düşürüldüğünü öne sürdü, Türkiye ve Azerbaycan iddiayı yalanladı". BBC. 29 Eylül 2020. Erişim tarihi: 9 Ekim 2020. 
    230. ^ "Pashinyan says Turkey seeks to continue Armenian genocide in Nagorno-Karabakh". Gazete Duvar (İngilizce). 7 Ekim 2020. Erişim tarihi: 9 Ekim 2020. 
    231. ^ "Armenia transfers YPG/PKK terrorists to occupied area to train militias against Azerbaijan". Daily Sabah (İngilizce). 25 Eylül 2020. 25 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    232. ^ "Armenia transports hundreds of PKK militants to fight Azerbaijan". middleeastmonitor.com (İngilizce). Middle East Monitor. 30 Eylül 2020. 30 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2020. 
    233. ^ "Armenia Diduga Gunakan Teroris YPG/PKK Lawan Azerbaijan" (Endonezyaca). Republika Online. 30 Eylül 2020. 5 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2020. 
    234. ^ "Armenia continues to target civilian population and avoiding negotiations: Azerbaijan Ambassador Ali Alizada". Dispatch News Desk. 8 Ekim 2020. 10 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2020. 
    235. ^ Tharoor, Ishaan (29 Eylül 2020). "Turkey and Russia preside over a new age of mercenary wars". The Washington Post. 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2020. 
    236. ^ "Агрессия со стороны Азербайджана была спланирована заранее: Пашинян". armenpress.am (Rusça). 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    237. ^ "Народ Арцаха воюет с турецко-азербайджанским альянсом: МИД Республики Армения". armenpress.am (Rusça). 30 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    238. ^ "Вардан Тоганян не исключил, что Армения может обратиться к РФ для новых поставок оружия". armenpress.am (Rusça). 30 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    239. ^ "Ermenistan Başbakanı Paşinyan: Türkiye'nin aktif katılımı olmasaydı bu savaş başlamazdı". bbc.com. 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2020. 
    240. ^ "Dağlık Karabağ'da son durum: Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki çatışmalarda neler yaşanıyor?". bbc.com. 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2020. 
    241. ^ "Ermenistan Başbakanı Paşinyan, Rusya ve Azerbeycan liderleriyle ateşkes için ortak bir bildiri imzalandığını duyurdu". Sputnik News. 10 Kasım 2020. 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2020. 
    242. ^ "MINISTRY OF DEFENCE OF THE REPUBLIC OF AZERBAIJAN". mod.gov.az. 24 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    243. ^ "Tensions flare between Armenia and Azerbaijan over new clashes". Gulf-Times (Arapça). 27 Eylül 2020. 27 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    244. ^ "Hikmət Hacıyev: "Ordumuz Azərbaycan ərazisinin təhlükəsizliyini təmin edir"". Report İnformasiya Agentliyi (Azerice). 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    245. ^ "Prezidentin köməkçisi: "Bu, Azərbaycan xalqının Böyük Vətən Müharibəsidir"". Report İnformasiya Agentliyi (Azerice). 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    246. ^ APA.az (28 Eylül 2020). "Hikmat Hajiyev: "Armenia prepares very false and needless information"". apa.az (Azerice). Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. [ölü/kırık bağlantı]
    247. ^ APA.az (28 Eylül 2020). "Dövlət Komitəsi Ermənistan silahlı qüvvələrinin qadın və uşaqları qətlə yetirməsinə dair bəyanat yayıb". apa.az (Azerice). 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    248. ^ "Азербайджан ответил на обвинения Армении в привлечении наёмников". regnum.ru. 30 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    249. ^ Inc, TV Rain (27 Eylül 2020). "Власти Азербайджана ограничили доступ к интернету после обстрелов в Карабахе". tvrain.ru. 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    250. ^ Ordu; Ordu. "Diaspor Komitəsi xaricdə yaşayan azərbaycanlılara müraciət edib". Ordu.Az (İngilizce). 27 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    251. ^ "Azərbaycanda komendant saatı elan olundu". www.azerbaycan24.com (İngilizce). 27 Eylül 2020. 27 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    252. ^ "Bu gecədən komendant saatı elan olunur" (Azerice). 27 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    253. ^ Ordu; Ordu. "Ermənistanda kişilərin ölkədən çıxışına qadağa qoyuldu". Ordu.Az (İngilizce). 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    254. ^ "President of European Council appeals for military action to stop within Nagorno Karabakh conflict". Trend.Az (İngilizce). 27 Eylül 2020. 29 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    255. ^ Uras, Mersiha Gadzo,Umut. "Armenia-Azerbaijan clashes: Live news". www.aljazeera.com (İngilizce). 27 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    256. ^ Bagirova, Nvard Hovhannisyan, Nailia (28 Eylül 2020). "Armenia-Azerbaijan clashes kill at least 16, undermine regional stability". Reuters (İngilizce). 27 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    257. ^ "STATEMENT OF THE SECRETARY GENERAL OF THE TURKIC COUNCIL | News". Türk Keneşi. 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    258. ^ "Türkiyənin müdafiə naziri: "Azərbaycanlı qardaşlarımızın yanında olacağıq"". Sputnik Azerbaijani (Azerice). 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    259. ^ "İbrahim Kalın: Türkiyə bu hücumlara qarşı Azərbaycanın yanındadır | TRT Azerbaycan". www.trt.net.tr (Azerice). 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    260. ^ Ordu; Ordu. "Ərdoğan: Türk milləti bütün imkanları ilə Azərbaycanın yanındadır". Ordu.Az (İngilizce). 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    261. ^ "Ərdoğan: "Ermənistanı bir daha qınayıram" - VİDEO". azerforum.com. 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    262. ^ "Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan Azərbaycana dəstək verən Türkiyənin parlamentdəki siyasi partiyalarına təşəkkür edib". 28 Eylül 2020. 
    263. ^ "Cumhurbaşkanı Erdoğan: Ermenistan bölgedeki barışın en büyük tehdidi". www.sozcu.com.tr. 29 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    264. ^ "Son dakika... Cumhurbaşkanı Erdoğan: Türk Milleti tüm imkanlarıyla Azerbaycanlı kardeşlerinin yanındadır". www.hurriyet.com.tr. 1 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    265. ^ "ABŞ Dövlət Departamentindən cəbhədəki gərginliklə bağlı BƏYANAT". Ayna.az. 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    266. ^ APA.az (28 Eylül 2020). "ABŞ Dövlət Departamenti cəbhədəki gərginliklə əlaqədar bəyanat yayıb". apa.az (Azerice). Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    267. ^ "Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi Qarabağla bağlı bəyanat yaydı". Sputnik Azerbaijani (Azerice). 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    268. ^ Staff, Reuters (27 Eylül 2020). "France calls on Armenia, Azerbaijan to end hostilities". Reuters (İngilizce). Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    269. ^ Ordu; Ordu. "Gürcüstan prezidenti Azərbaycan və Ermənistanı barışığa çağırıb". Ordu.Az (İngilizce). 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    270. ^ Ordu; Ordu. "Gürcüstan parlamentinin deputatı: "Azərbaycan Ordusu uğurlu hərbi əməliyyatlar keçirir"". Ordu.Az (İngilizce). 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    271. ^ Ordu; Ordu. "Saakaşvili: Qarabağ Azərbaycandır və bu dəyişməzdir". Ordu.Az (İngilizce). 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    272. ^ Ordu; Ordu. "Almaniya XİN döyüşləri dayandırmağa çağırdı". Ordu.Az (İngilizce). 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    273. ^ Ordu; Ordu. "İran cəbhədəki vəziyyətə münasibət bildirib". Ordu.Az (İngilizce). 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    274. ^ Ordu; Ordu. "İranın dini liderinin nümayəndəsi: İran Dağlıq Qarabağın tam azad olunmasını arzulayır". Ordu.Az (İngilizce). 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    275. ^ Ordu; Ordu. "Pakistan XİN: Ermənistan hərbi əməliyyatları dayandırmalıdır". Ordu.Az (İngilizce). 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    276. ^ "Pakistan expresses 'deep concern', assures support to Azerbaijan over Nagorno-Karabakh conflict". www.thenews.com.pk (İngilizce). 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
    277. ^ Ordu; Ordu. "Qazaxıstan XİN cəbhədəki vəziyyətlə bağlı bəyanat yayıb". Ordu.Az (İngilizce). 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    278. ^ Ordu; Ordu. "Əfqanıstan XİN: "Qarabağın işğalına son qoyulmalıdır"". Ordu.Az (İngilizce). 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    279. ^ Ordu; Ordu. "Bolqarıstanın sabiq prezidenti: Ermənistanın Azərbaycana hücumu təxribatdır". Ordu.Az (İngilizce). 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020. 
    280. ^ "Nagorno-Karabakh conflict: Trudeau says there is not a 'military resolution' to the conflict" (İngilizce). msn.com. Erişim tarihi: 3 Ekim 2020. 
    281. ^ "Dağlık Karabağ: Kanada Türkiye'ye askeri teknoloji ihracatının bir kısmını dondurdu, Ankara karar için 'çifte standart' dedi". bbc.com. 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020. 
    282. ^ ZORNOSA, LAURA (7 Ekim 2020). "Cardi B apologizes for misstep and asks for peace in Armenia-Azerbaijan conflict". Los Angeles Times. Los Angeles Times. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2020. 
    283. ^ Ghazanchyan, Siranush (5 Ekim 2020). "Elton John calls attention to Azerbaijani-Turkish aggression against Artsakh". Public Radio of Armenia. Public Radio of Armenia. 10 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2020. 
    284. ^ "Mel Gibson expresses solidarity with Armenians amid Azerbaijan's aggression against Nagorno-Karabakh (Artsakh)". gagrule.net. 27 Ekim 2020. Erişim tarihi: 29 Ekim 2020. 
    285. ^ "'Armenians are being slaughtered by Trump pal Erdogan' – US actor Sean Penn". Armen Press. 24 Ekim 2020. 27 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2020. 
    286. ^ "Peter Gabriel's Comments on Nagorno-Karabakh Conflict". 168.am. 168.am. 7 Ekim 2020. 18 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2020. 
    287. ^ Zonrnosa, Laura (8 Ekim 2020). "Why these Armenian American celebs are speaking out about a chronic conflict". Los Angeles Times. Los Angeles Times. 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2020. 
    288. ^ "Former UFC champ Ronda Rousey shows solidarity with Armenia over conflict with Azerbaijan". 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2020. 
    289. ^ Ghazanchyan, Siranush (3 Ekim 2020). "Henrikh Mkhitaryan: Stop aggression against Armenians and global peace". Public Radio of Armenia. 12 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2020. 
    290. ^ "Hollywood star Michael B Jordan expresses support to Armenia". 17 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2020. 
    291. ^ "Tinashe Twitter". 16 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2020. 
    292. ^ Shafer, Ellise (11 Ekim 2020). "Kim Kardashian West Donates $1 Million to Armenia Fund Amid Ongoing Conflict With Azerbaijan". Variety. Variety. 12 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2020. 
    293. ^ "Kim Kardashian West donates $1 million to Armenia Fund". MSN. MSN. 12 Ekim 2020. 15 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2020. 
    294. ^ "Kanye West: Praying for Armenia". 7 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2020. 
    295. ^ "Arsenal's Ozil favours Azerbaijan in Karabakh dispute". 14 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2020. 
    296. ^ "Sami Yusuf expresses support to Azerbaijan". 17 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2020. 
    297. ^ "Ronaldinho films video message in support of Azerbaijan" (İngilizce). Trend News Agency. 29 Ekim 2020. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2020. 
    298. ^ "Sinan Akçıl, Azeri şarkıcı Saide Guliyeva ile düet yaptı". 31 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2020. 
    299. ^ "Hadise ve Bergüzar Korel'den Azerbaycan'a destek". 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2020. 
    300. ^ "Ünlü televizyoncu Acun Ilıcalı'dan Azerbaycan mesajı". 2 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2020. 
    301. ^ "Kim Milyoner Olmak İster'de Kenan İmirzalıoğlu'ndan gardaş Azerbaycan'a selam: "Kardeşlerimize selam ve sevgilerimizle"". 2 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2020. 
    302. ^ "Tarkan ve Cem Yılmaz'dan Ermenistan'ın katliamlarına 23 gün sonra tepki!". Erişim tarihi: 1 Kasım 2020. 
    "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İkinci_Dağlık_Karabağ_Savaşı&oldid=24198636" sayfasından alınmıştır