Millî Meclis (Azerbaycan)

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi sayfasından yönlendirildi)
Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi
6. Yasama Dönemi
Arma veya logo
Tür
Tür
Başkanlık
Başkan
Başkan Vekili
Başkan Yardımcısı
Yapı
Sandalye125
Siyasi gruplar
Hükûmet (69)
  •      YAP (69)

Bağımsız (36)

Muhalefet (9)

Hükûmete destek (2)

Boş (9)

  •      Boş (9)
Seçimler
Liste usulü çoğunluk
Son seçim
9 Şubat 2020
Slogan
Azerbaycan'da iktidarın (gücün) kaynağı halktır!
Toplantı yeri
Website
Millî Meclisin resmi sitesi

Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi - (kısaca: MM) Azerbaycan Cumhuriyetinin anayasal devlet organı. Tek meclisli parlamentodur ve 125 milletvekilinden ibarettır. Milletvekilleri liste usulü çoğunluk sistemi, genel, eşit ve direkt seçim hukuk esasında hür, kişisel ve gizli oylama yolu ile 5 yıllık döneme seçiliyor.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Azerbaycan siyasi tarihinde parlamento[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk kez 21 Haziran 1918 tarihinde Azerbaycan Demokratik Cumhuriyetinin genel seçimlerle ilgili Kararnamesi kabul edildi. Kararnameye esasen Meclis 120 kişiden ibaret olacaktı. Ayrıca parlamento seçimlerinde 20 yaşına basan her iki cinsten kişiler oy kullana bilecekti. İstisna olarak yerel ve merkezi yönetimlerde çalışan kişiler Millî Meclise seçilemez, yalnızca oy kullanabilirler. Ek olarak akli dengesi yerinde olmayanlar, duyma engelliler ve kayyum altında olanlar oy kullanamazlar. Aynı zamanda mahpuslar ve askeri kaçaklar da oy kullanamazlar. Seçimlere katılmak için en az 100 imza toplanmalıdır.[1]

Millî Meclisin kurulması[değiştir | kaynağı değiştir]

30 Ağustos 1991'de Azerbaycan yeniden bağımsızlığını kazandıktan sonra, 18 Ekim tarihinde "Bağımsızlıkla ilgili Anayasal Kararname" Yüksek Sovyet tarafından kabul edildikten sonra parlamento ile ilgili reformlara başlandı.

Yüksek Sovyetteki Bağımsız Azerbaycan Demokratik Bloku üyeleri parlamentonun oturumlarının az olmasına itiraz ederek onun daha etkin çalışması için 50 kişiden ibaret Millî Şura'nın yaratılması için teklifte bulundular.

Uzun süren tartışmalardan sonra çoğunluğu eski AKP üyeleri olan Yüksek Sovyet, eski Ayaz Mutallibov iktidarı 25'i iktidarı destekleyenler, 25'i Bağımsız Azerbaycan Demokratik Bloku (İttifakı) veya kısaca Demblok üyelerinden ibaret 50 kişilik Millî Şura'nın oluşturulmasına izin verdiler.

Böylece 1991'in sonlarına kadar 360 kişiden ibaret olan Yüksek Sovyet'in sürekli etkin olacak organı Millî Şura yaratıldı. Buna rağmen Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti 1995 tarihine kadar etkin olmuştur.

1995'ten itibaren Azerbaycan'ın anayasal yasama organı Millî Meclis'tir ve 5 yılda bir Millî Meclis'e 125 seçim bölgesinden liste usulü çoğunluk seçim sistemiyle 125 milletvekili seçiliyor.

Sonuncu kez 2000 Azerbaycan genel seçimlerinde 100 milletvekili liste usulü çoğunluk seçim sistemi, 25 milletvekili ise nispi oylama sistemi ile seçildi. 2002 Referandumu ile nispi temsil kaldırıldı.

Millî Meclis tarihinde milletvekili transferi ilk ve son kez 1. dönem MM'de 1998'de gerçekleşti. 5 YAP milletvekili, 2 bağımsız milletvekili eski meclis başkanı Resul Guliyev'in yeni genel başkan seçildiyi Azerbaycan Demokrat Partisine geçti. Böylece Azerbaycan Demokrat Partisi ana muhalefet partisi statüsünü AHCP ve AMİP'ten aldı.

Millî Meclis tarihinde ilk kez 5. dönemde, 2019'da iktidar partisi YAP'ın talebiyle Millî Meclis feshedildi ve ilk kez erken genel seçimlere gidildi.

Şimdiyedek 6 dönem boyunca Millî Meclis başkanlığı YAP ve Bağımsızlardan ibaret olmuştur. İlk kez 6. dönemde farklı partiden, ana muhalefet Vatandaş Dayanışması Partisinden seçilen milletvekili Fezail İbrahimli Millî Meclis başkanlığında temsil olundu. O, Meclis Başkan Yardımcısı görevi oylamasında 115 oydan 112 destek oyu alarak bu göreve seçildi.[2]

Parlamento tarihinde en fazla milletvekili sayına sahip 1. parti 77 milletvekili ile YAP olmuştur. (2. dönem), 2. parti (muhalefet) ise 7 milletvekili ile AHCP (2. dönem, seçimle) ve Azerbaycan Demokrat Partisi (1. dönem, milletvekili transferiyle) olmuştur.

Merkez teşkilatı[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Milli Meclis'in Aparatı (İşler Müdürlüğü)

Meclis yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Millî Meclis 125 milletvekilinden oluşur. Bunlardan 4 kişi meclis yönetiminde temsil edilmektedir.

15 daimi komite ve milletvekillerinden oluşan 2 komisyon (Disiplin ve Hesaplayıcı) var.

Millî Meclis Ofisinin Başkanı, Başkanın 1 yardımcısı, katiplik, 10 bölüm, 23 sektör işleri müdürlüğü hizmetlerinden oluşur.

Başkanlık[değiştir | kaynağı değiştir]

Millî Meclisin başkanlığı 4 kişiden ibarettir:

  • Başkan
  • Başkanın 1. Yardımcısı
  • 2 Başkan Yardımcısı

Komisyonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Komite ve Komisyon Başkan Parti
Hukuk siyaseti ve Devlet Kuruculuğu Komitesi Ali Hüseynli Yeni Azerbaycan Partisi
İnsan Hakları Komitesi Zahit Oruç Bağımsız
Savunma, Güvenlik ve Yolsuzluk ile mücadele Komitesi Ziyafet Askerov Yeni Azerbaycan Partisi
Doğal Kaynaklar, Enerji ve Çevre Komitesi Sadık Kurbanov Yeni Azerbaycan Partisi
Ekonomi Siyaseti, Sanayi ve Mülkiyet Komitesi Tahir Mirkişili Yeni Azerbaycan Partisi
Bayındırlık Siyaseti Komitesi Tahir Rızayev Yeni Azerbaycan Partisi
İş ve Sosyal Siyaset Komitesi Musa Guliyev Yeni Azerbaycan Partisi
Sağlık Komitesi Ehliman Emiraslanov Yeni Azerbaycan Partisi
Kamu Dernekler ve Dini Kuruluşlar Komitesi Fezail İbrahimli Vatandaş Dayanışması Partisi
Aile, Kadın ve Çocuk Meseleleri Komitesi Hicran Hüseynova Yeni Azerbaycan Partisi
Gençler ve Spor Komitesi Adil Aliyev Bağımsız
Bilim ve Eğitim Komitesi Bahtiyar Aliyev Bağımsız
Kültür Komitesi Fazıl Mustafa | Büyük Kuruluş Partisi
Yerel Meseleler Komitesi Siyavuş Nevruzov Yeni Azerbaycan Partisi
Uluslararası İlişkiler ve Parlamentolararası İlişkiler Komitesi Samet Seyidov Yeni Azerbaycan Partisi
Disiplin Komisyonu Eldar İbrahimov Yeni Azerbaycan Partisi
Hesaplayıcı Komisyonu Eldar Guliyev Bağımsız

Siyasi partilerin temsili[değiştir | kaynağı değiştir]

Mecliste en az 25 milletvekili bulunduran siyasi partiler meclis grubu kurma hakkına sahiptir. Millî Meclis kurulduğundan bu yana (1995’ten) hiçbir parti (iktidar partisi YAP dahil) Meclis Grubu oluşturmamıştır.

Milletvekilleri dağılımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Parti Genel Başkan Başlangıç Mevcut Değişim Statü
YAP Yeni Azerbaycan Partisi İlham Aliyev
70 / 125
69 / 116
azalış 1 İktidar
- Bağımsızlar -
41 / 125
36 / 116
azalış 5 -
VHP Vatandaş Dayanışması Partisi Sabir Rüstemhanlı
3 / 125
3 / 116
Sabit Ana Muhalefet
AVP Ana Vatan Partisi Fezail Ağamalı
1 / 125
1 / 116
Şablon:063057 İktidarı destekleyen
ADMP Azerbaycan Demokratik Maarifçilik Partisi Elşen Musayev
1 / 125
1 / 116
Sabit İktidarı destekleyen
BKP
(BQP)
Büyük Kuruluş Partisi Fazıl Mustafa
1 / 125
1 / 116
Sabit Muhalefet
BAHCP
(BAXCP)
Bütün Azerbaycan Halk Cephesi Partisi Kudret Hasanguliyev
1 / 116
1 / 118
Sabit Muhalefet
DİP Demokratik Islahatlar Partisi Asım Mollazade
1 / 125
1 / 116
Sabit Muhalefet
VP Vahdet Partisi Tahir Kerimli
1 / 125
1 / 116
Sabit Muhalefet
VBP Vatandaş Birliği Partisi Sabir Hacıyev
1 / 125
0 / 116
azalış 1 İktidarı destekleyen
MCP Millî Cephe Partisi Razi Nurullayev
0 / 125
1 / 116
artış 1 Muhalefet
REAL Cumhuriyetçi Alternatif Partisi İlgar Mammadov
0 / 125
1 / 116
artış 1 Muhalefet
Toplam 121 116 azalış 5

Yasama dönemleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Seçimler Dönem Tarih Üye sayısı
1990 genel seçimleri Azerbaycan Yüksek Sovyeti 12. Dönem 1990-1991 360
Geçit Dönemi Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti 1991-1995 360
Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Şûrası 1992-1995 50
1995 genel seçimleri Azerbaycan Millî Meclisi 1. Dönem 1995-2000 124
2000 genel seçimleri Azerbaycan Millî Meclisi 2. Dönem 2000-2005 124
2005 genel seçimleri Azerbaycan Millî Meclisi 3. Dönem 2005-2010 125
2010 genel seçimleri Azerbaycan Millî Meclisi 4. Dönem 2010-2015 125
2015 genel seçimleri Azerbaycan Millî Meclisi 5. Dönem 2015-2020 125
2020 genel seçimleri Azerbaycan Millî Meclisi 6. Dönem 10 Mart 2020-Günümüz 125

Faaliyeti[değiştir | kaynağı değiştir]

Karar Yeter Sayı
Referandum 83
Cumhurbaşkanlığı Seçimi
Parlamento Seçimi
Milletvekilliği Statüsü
Dönemin ilk toplantısının onaylanması
Millî Meclisin Kapalı Oturumları
Belediye Seçimleri 63
Millî Meclis Başkan ve Başkan Yardımcılarının Seçimi
Millî Meclis Komite, Komisyon Başkanı, Başkan Yardımcısı ve Üye Seçimi
Milletvekili Dokunulmazlığının Kaldırılması
Milletvekilliğinin Düşürülmesi
Hesaplar Odası Başkan, Başkan Yardımcısı ve Denetçinin Atanması
Devlet madalyası
İdari birimler ve Devlet Sınırları
Uluslararası Anlaşmaların Onaylanması ve Feshi
Devlet Bütçesinin Onaylanması ve Kontrolü
İnsan Hakları Vekilinin Seçilmesi
Askerî Doktrinin Onaylanması
Cumhurbaşkanı Kararnamesinin Onaylanması
Başbakanın Atanmasına Onay
Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve İstinaf Mahkemeleri Hakimlerinin Atanması
Başsavcının Atanması veya Görevden Alınmasına Kabulü
Cumhurbaşkanının Görevden Düşürülmesi
Hakimlerini Görevden Alınması
Bakanlar Kurulu Güvenoyu
Merkez Bankası Yönetim Kurulu Üyesinin Atanması veya Görevden Alınması
Savaş İlanı veya Barışın Kabulü
Af İlanı
Olağanüstü Hal İlanı veya İptali
Millî Meclis'te Kanun Kabulü
Olağanüstü Toplantı 42
Meclis Grubu oluşturma 25

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "ADR–100: Muğan Sovyer Cumhuriyetinin feshi ve Karabağdaki olaylar". 6 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2020. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 30 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Eylül 2020.