Yürekli, Şenkaya

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Zagderek sayfasından yönlendirildi)
Yürekli
Mahalle
Harita
Erzurum'un Türkiye'deki konumu
Erzurum'un Türkiye'deki konumu
Erzurum üzerinde Yürekli
Yürekli
Yürekli
Yürekli'nin Erzurum 'daki konumu
Ülke Türkiye
İlErzurum
İlçeŞenkaya
Coğrafi bölgeDoğu Anadolu Bölgesi
Rakım1849 m
Nüfus
 (2022)[1][2]
169
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu0442
İl plaka kodu25
Posta kodu25360

Yürekli, Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Yürekli'nin eski adı, Osmanlıca kayıtlarda Zadgerek olarak geçer. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defteri ile 1928 tarihli Osmanlıca köy listesine Zadgerek (زادكرك) şeklinde yazılmıştır.[4][5] Bununla birlikte bu yer adı 1020 tarihli Gürcüce bir beratta Zedkareki (ზედკარეკი) olarak geçer.[6] Zedkareki veya Zadgerek adının Gürcüce Zedagara (ზედაგარა) veya Zedagaraki'den (ზედაგარაკი) değişime uğradığı tahmin edilmektedir.[7] Eski Gürcü dilinde "zed" veya "zeda" (ზედა) yukarı, "agara" (აგარა) köy, kasaba, tarla, mera gibi anlamlara gelir.[8]

Zadgerek veya Zedagara köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ın bir parçası olan Tao bölgesinde yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyde büyük ölçüde yıkılmış olan kaleler ve kilise, buranın eski bir yerleşim olduğunu göstermektedir.[9]

Zedgerek veya Zedkareki köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre Gürcistan Vilayeti içinde, Penek livasının Penek nahiyesine bağlıydı. Nüfusu 50 Hristiyan haneden oluşuyordu. Büyük bir yerleşim olan köyde buğday ve arpa tarımı ile arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu. İki adet de su değirmeni bulunuyordu.[10][11]

Zedgerek veya Zedkareki köyü, Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi belirleme amacıyla 1835 yılında yaptığı nüfus tespitinde, Çıldır Eyaleti'nin Penek sancağına bağlıydı ve bu tarihte köyü oluşturan 26 hanede 101 erkek kaydedilmişti. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Zadgerek köyünün nüfusunun yaklaşık 202 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[12]

Zedgerek veya Zedkareki köyü, 93 Harbi'nin ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Çarlık Rusya'sına bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus sayımında Zadgerek (Задгерекъ) adıyla kaydettiği köy, Oltu sancağının Oltu kazasına bağlı Zadgerek nahiyesinin sekiz köyünden biriydi. Nüfusu, 60'ı erkek ve 58'i kadın olmak üzere 118 kişiden oluşuyordu. Bu nüfusun tamamı Türk olarak kaydedilmiştir. Zagderek nahiyesinin nüfusu ise, 132 hanede yaşayan 853 kişiden oluşuyordu. Bu nüfus içinde 385 kişi Türk, 361 kişi Türkmen ve 107 kişi Kürt olarak kaydedilmiştir. Nahiyenin idari merkezi Vagover köyüydü.[13] Zedgerek veya Zedkareki köyünün nüfusu 1896 yılında 155 kişiye, 1906 yılıda 198 kişiye ulaşmıştır.[14]

Zedgerek veya Zedkareki köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Zadgerek (زادكرك) adıyla Erzurum vilayetinin Oltu kazasının Kosor nahiyesine bağlıydı.[15] 1940 genel nüfus sayımında "Zatgerek" biçiminde yazılmış olan köy, aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 369 kişiden oluşuyordu.[16] Zadgerek Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Yürekli olarak değiştirilmiştir.[17] 1965 genel nüfus sayımında Yürekli köyünün nüfusu 645 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 249 kişi okuma yazma biliyordu.[18]

1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Şenkaya Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[19]

Yürekli köyünde bir kilise ile üç kalenin kalıntıları günümüze ulaşmış, bir kalenin de varlığı bilinmektedir. Köyün Hristiyan nüfusundan kalmış olan Zadkareki Kilisesi, tamamen yıkılmış olup geriye sadece harçlı duvar parçaları kalmıştır. Kalelerden biri, köyün kuzeybatı kıyısında bulunmaktadır. Harç kullanılmadan inşa edilmiş olan yapının bugüne kalan duvarlarının yüksekliği 2 metreyi bulur. Köyün 800 metre güneyinde, bir tepe üzerinde harç kullanılmadan inşa edilmiş olan kale ise, büyük ölçüde yıkılmış ve taş yığını halini almıştır. Köyün 2 kilometre kuzeydoğusunda, bir kayanın tepesinde bir başka kale bulunmaktadır. Bu kale de büyük ölçüde yıkılmış ve taş yığınına dönüşmüştür. Bununla birlikte bazı kısımlarda duvar örgüsü fark edilmektedir. Köyün yaylasının 1 kilometre güneybatısında bulunan ve köylülerce “Kale” olarak adlandırılan yerde herhangi bir kalıntı tespit edilememiş, ancak bu adlandırma geçmişte burada küçük bir kale olduğuna işaret ediyor olabilir.[20]

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Mahalle, Erzurum il merkezine 171 km, Şenkaya ilçe merkezine 45 km uzaklıktadır.[21][22] Mahalle, Şenkaya'nın kuzeydoğusunda olup, numaralı Erzurum-Ardahan (Oltu-Göle) devlet yoluna, Yazılı ve Yeşildemet mahalleleri üzerinden, 10,7 km.lik bir köy yoluyla bağlıdır.[23]

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıllara göre mahalle nüfus verileri
2022 169[1]
2021 176[1]
2020 194[1]
2019 205[1]
2018 200[1]
2017 183[1]
2016 182[1]
2015 192[1]
2014 196[1]
2013 216[1]
2012 223[2]
2011 225[2]
2010 223[2]
2009 227[2]
2008 231[2]
2007 236[2]
2000 271[2]
1990 365[24]
1985 484[25]
1965 645[26]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Şenkaya Yürekli Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 22 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023. 
  2. ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ "Yurekli, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 25 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023. 
  4. ^ Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი: გამოკვლევა: წიგნი III), (Yayıma hazırlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 565.
  5. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 226.
  6. ^ Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი: გამოკვლევა: წიგნი III), (Yayıma hazırlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 565.
  7. ^ Tao (ტაო), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 463. ISBN 978-9941-25-828-2
  8. ^ İlia Abuladze, Eski Gürcü Dili Sözlüğü („ძველი ქართული ენის ლექსიკონი“), Tiflis, 1973.
  9. ^ 2017 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2017 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2018, s. 78, 86, 97-98. ISBN 978-9941-9470-9-4
  10. ^ Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი: გამოკვლევა: წიგნი III), (Yayıma hazırlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 565.
  11. ^ Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი: თარგმანი: წიგნი II), (Yayıma hazırlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 345.
  12. ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 90. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
  13. ^ Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - Sıra no: 689-696.
  14. ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 121, ISBN 9786052100271.
  15. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; acikerisim.tbmm.gov.tr isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  16. ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 248.
  17. ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 985". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021. 
  18. ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 261.
  19. ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022. 
  20. ^ 2017 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2017 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2018, s. 78, 86, 97-98. ISBN 978-9941-9470-9-4
  21. ^ "Yürekli Mahallesi". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023. 
  22. ^ "Google Maps". Google Maps. Erişim tarihi: 19 Ocak 2024. 
  23. ^ "Google Maps". Google Maps. Erişim tarihi: 19 Ocak 2024. 
  24. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020. 
  25. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  26. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yürekli,_Şenkaya&oldid=32999546" sayfasından alınmıştır