İçeriğe atla

Rio de Janeiro

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Río de Janeiro sayfasından yönlendirildi)
"Rio" buraya yönlendirilmektedir. Film için Rio (film) sayfasına bakınız.
Rio de Janeiro
Belediye
Município do Rio de Janeiro
Rio de Janeiro belediyesi
Rio de Janeiro bayrağı
Bayrak
Rio de Janeiro arması
Arma
Takma adlar:
Cidade Maravilhosa ("Harikulade Şehir"), kısaca Rio
Rio de Janeiro belediyesi'nin sınırları.
Rio de Janeiro belediyesi'nin sınırları.
Brezilya üzerinde Rio de Janeiro
Rio de Janeiro
Rio de Janeiro
Rio de Janeiro'nun Brezilya'daki konumu
ÜlkeBrezilya Brezilya
EyaletRio de Janeiro
BelediyeRio de Janeiro
Kuruluş1 Mart 1554
İdare
 • TürBelediye konseyi
 • Belediye başkanıEduardo Paes (DEM)
Yüzölçümü
 • Belediye1,221 km²
En yüksek nokta1.021 m (3.349 ft)
En alçak nokta0 m (0 ft)
Nüfus
 (2020)[1][2]
 • Belediye6.747,815
 • Kent
11,616,000
 • Metropol
12,280,702
 • Metropol yoğunluğu2,705,1/km² (7.006/mil²)
Zaman dilimiUTC-03.00 (BSZ)
 • Yaz (YSU)UTC-02.00 (BYSZ)
Posta kodu
20000-000
Alan kodu+55 21
Resmî site
rio.rj.gov.br
Konum Brezilya
KriterKültürel: vi
Referans1100
Tescil2012 (36. oturum)
BölgeLatin Amerika ve Karayipler

Rio de Janeiro, bulunduğu eyaletin başkenti ve Brezilya'nın en büyük ikinci kentidir.

Rio de Janeiro (Türkçe: Ocak Irmağı), (Portekizce telaffuzu: [ˈhiw dʒi ʒʌˈnejɾu]). Şehrin tam adı: São Sebastião do Rio de Janeiro (Saint Sebastian'ın Ocak Irmağı) şeklindedir. São Paulo'dan sonra, Brezilya'nın ikinci büyük şehridir. Maracanã Stadyumu ve Kurtarıcı İsa heykeli burada bulunmaktadır. Rio de Janeiro, 2016 Yaz Olimpiyatları ve 2012 Dünya Gençlik Kongresi'ne ev sahipliği yapmıştır. Dünyanın en büyük karnavalı olan 'Rio Karnavalı' bu şehirde düzenlenmektedir. Günümüzde samba dansıyla kutlanmasına rağmen ilk olarak 1840 yılında polka ve vals dansı yapılarak kutlanmıştır.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Pedro Álvares Cabral'ın filosundaki bir geminin kaptanı olan Gaspar de Lemos komutasındaki Portekizli gezginciler 1 Ocak 1502’de Guanabara Körfezi’ne ayak basan ilk Avrupalılar oldu. Bu tarihten sonra bu körfeze Rio de Janeiro denildi. Bir iddiaya göre, Floransalı kâşif Amerigo Vespucci de bu seyahate Kral Birinci Manuel'in davetiyle katılmıştır. Portekizliler karaya ayak bastığında bu topraklarda Tupi (Amazon halkı), Puri, Botocudo ve Maxakali halkları yaşamaktaydı.

Guanabara Körfezi’nin adalarından biri olan Villegagnon 1555'te Fransız amiral Nicolas Durand de Villegaignon komutasındaki 500 asker tarafından işgal edildi. Amiral, bu bölgede Fransız kolonisi (France Antarctique) kurmak için çabalamış ve adaya Fort Coligny denilen kaleyi inşa ettirmiştir.

Rio de Janeiro şehri 1 Mart 1565 yılında Aziz Sebastian’a ithafen São Sebastião do Rio de Janeiro adıyla kurulmuştur. Aynı zamanda dönemin Portekiz kralı da aziz ile aynı ismi taşımaktaydı. Rio de Janeiro, Guanabara Körfezi'nin adıydı. 18. yüzyılın başlarına kadar, şehir Fransızlar ve korsanlar tarafından birçok defa saldırıya uğramış ve istila edilmiştir. François Duclerc ve René Duguay-Trouin bu istilacılardan bazılarıdır.

17. yüzyılın sonlarında, Bandeirantes’in komşu eyalet Minas Gerais'te altın ve elmas bulmasıyla  Rio de Janeiro kuzeydoğu kıyılarına çok uzak olan Salvador, Bahia şehrinin yerini alarak ihracat için çok daha işlevsel bir limana dönüşmüştür. (Altın, değerli taş ve şeker ihracatı yapılmaktaydı.) 27 Ocak 1763’de Portekiz Amerikası koloni başkenti Salvador’dan Rio de Janeiro’ya taşınmış ve bu konumunu 1808’e kadar korumuştur. Napolyon’un Portekiz’i istila etmesiyle kraliyet ailesi ve birçok soylu aile Lizbon'dan Rio de Janeiro’ya kaçtı. Bu zamandan sonra şehir krallığın başkenti statüsünü elde etti ve Avrupa dışında bulunan tek  Avrupa başkenti oldu. Ancak, aniden çıkıp gelen yüzlerce asilzadenin yerleşmesi için şehirde uygun hiçbir yapı yoktu. Bu yüzden birçok yerli halk evlerinden çıkarıldı ve bu mülkler soylulara teslim edildi.

Afrika kökenli kölelerin Rio de Janeiro'ya büyük bir akını vardı. 1819'da 145.000 olan köle sayısı 1840'ta 220.000'e ulaşmıştır.

1822’de Prens Pedro Brazilya’nın bağımsızlığını ilan ettiğinde Rio de Janeiro'nun başkent statüsünü sürdürmesine karar verdi. 1889’dan sonra monarşinin yerini cumhuriyete devretmesinden sonra bile Rio başkent olarak kalmaya devam etti.

20. yüzyılın başlarına kadar Rio, tarihi şehir merkezi olarak bilinen Guanabara Körfezi’nin ağız kısmıyla sınırlıydı. Yine bu yüzyılın başlarında şehir merkezi güney ve batı yönlerinde Zone Sul'a (Güney Bölgesi) doğru[3] kaymaya başladı.  Daha sonra dağların altından geçen ilk tünelin yapımıyla  Botafogo ve bugün Copacabana diye bilinen bölge birbirine bağlandı. 1905'ten sonra Rio'nun tramvay sisteminin yenilenmesi ve elektrikleştirilmesiyle, şehir kuzey güney hattında genişleme imkânı elde etti.

1930'da Botafogo’nun doğal güzelliği, Amerikalıların lüks Capacabana Palas Oteli’nin ünüyle birlikte anılmaya başlandı ve Rio'nun plaj partisi şehri (beach party town) olarak ün yapmasını sağladı. (Günümüzde bu ün gecekondu bölgelerindeki uyuşturucu ticaretinden kaynaklanan şiddet olayları yüzünden bir miktar kırılmıştır.)

Başkenti ülkenin daha merkezi bir bölgesine taşıma planları zaman zaman tartışma konusu olmuştur. 1955'te Juscelino Kubitschek'in yeni bir başkent inşa etme vaadi devlet başkanı seçilmesinde etkili oldu. Birçok kişinin bunu sadece seçimi kazanmak için öne atılan bir söz olduğunu düşünmesine rağmen, Kubitschek büyük bir masrafla yeni başkent Brazilya'yı 1960'ta inşa ettirdi. Aynı yıl, 21 Nisan’da Brezilya’nın başkenti resmi olarak Brazilya’ya (Brasilia) taşındı.

1960 ve 1975 tarihleri arasında  Rio, Guanabara Eyalet’i adı altında bir şehir devletiydi (city-state). Ancak yönetimsel ve politik nedenlerle, ‘’The Fusion’’ olarak bilinen başkanlık kararnamesiyle şehrin federal yapısı ortadan kaldırıldı  ve şehri çevreleyen ve başkenti Niteroi olan Rio de Janeiro Eyaleti (State of Rio de Janeiro) ile 1975'te birleştirildi. Bugün bile Rio’nun eskide kalan şehirsel özerkliğini savunanlar vardır.

Şehir 2007 Panamerikan Oyunları’na ve 2014 FIFA Dünya Kupası’na ev sahipliği yapmıştır. 2 Ekim 2009’da Uluslararası Olimpiyat Komitesi Rio de Janeiro’nun 2016 Olimpiyat Oyunları ve Paralimpik Oyunları’na ev sahipliği yapacağını duyurdu. Rio, diğer finalist şehirler Chicago, Tokyo ve Madrid’in arasından seçildi ve böylelikle şehir Olimpik oyunlara ev sahipliği yapan ilk Güney Amerika şehri ve ikinci Latin Amerika şehri konumuna erişti. Ayrıca şehir Brazilya’da ilk olarak 2013'te Dünya Gençlik Günü’ne ev sahipliği yaptı.[3]

Şehirsel Problemler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Zengin ve fakir arasındaki ciddi eşitsizlik, sosyo ekonomik grupların çoğunlukla şehrin farklı bölgelerinde yaşamalarına sebep olmuştur. Rio dünyanın başlıca metropolleri arasında anılmasına rağmen, nüfusun oldukça büyük bir bölümü favelas denilen kenar mahallelerde yaşamaktadır. Bu gecekondu mahallelerinde yaşayan halkın %95'i yoksulluk çekmektedir ve bu oran Rio popülasyonunun %40'ına denk gelmektedir. Hükümet birtakım konut projeleriyle bu yoksul bölge halkının yaşam koşullarını düzeltmeyi, buradaki yaşamı şehrin diğer kesimleriyle birleştirmeyi hedeflemektedir. Bu kopukluğun giderilmesi kaynakların daha etkili kullanılabilmesi için de önem arz etmektedir.

Rio'nun koordinatları 22° 54' güney, 43° 14' batıdır. Rio de Janerio'nun kent nüfusu 6.136.652'dur.[4] Alanı ise 1.182,3 kilometrekaredir.

İklim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ekvatoral iklimin görüldüğü Brezilya'da, Rio tropikal iklime sahiptir.[5] Rio de Janerio'da görülen en yüksek sıcaklık 43,2 °C'dir (110 °F). Ocak 1984'te görülmüştür.[6]


 Rio de Janeiro iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En yüksek sıcaklık (°C) 40,9 41,8 41,0 39,3 36,3 35,9 34,9 38,9 40,6 42,8 40,5 43,2 43,2
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 30,2 30,2 29,4 27,8 26,4 25,2 25,0 25,5 25,4 26,0 27,4 28,6 27,3
Ortalama sıcaklık (°C) 26,3 26,6 26,0 24,4 22,8 21,8 21,3 21,8 22,2 22,9 24,0 25,3 23,8
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) 23,3 23,5 23,3 21,9 20,4 18,7 18,4 18,9 19,2 20,2 21,4 22,4 21,0
En düşük sıcaklık (°C) 17,7 18,9 18,6 16,2 11,1 11,6 12,2 10,6 10,2 10,1 15,1 17,1 10,1
Ortalama yağış (mm) 137,1 130,4 135,8 94,9 69,8 42,7 41,9 44,5 53,6 86,5 97,8 134,2 1.069,4
Kaynak: Brazilian National Institute of Meteorology (INMET)[7]


Kardeş şehirler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "IBGE 2020". 18 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  2. ^ "2019 population estimates. Brazilian Institute of Geography and Statistics (IBGE)". Ibge.gov.br. 15 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2020. 
  3. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 24 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2016. 
  4. ^ IBGE. "Estimativas para 1° de Julho de 2006" (Portekizce). 12 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2009. 
  5. ^ Rio de Janeiro Destination Guide 7 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. from The Weather Channel.
  6. ^ Average Conditions, Rio de Janeiro, Brazil 8 Şubat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. BBC Weather Center.
  7. ^ "Temperatura Média Compensada (°C)" (Portekizce). Brazilian National Institute of Meteorology. 1961-1990. 8 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2014. 
  8. ^ "Kardeş Şehir". 18 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2009. 
  9. ^ "Kardeş şehir2". 24 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2009. 
  10. ^ "Atalanta". 25 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2009. 
  11. ^ a b "Barcelona". 5 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2009. 
  12. ^ "Tunus". 5 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2009. 
  13. ^ "Sister cities". 24 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2009. 
  14. ^ "Santa Tirso" (PDF). 12 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2009. 
  15. ^ "Managua". 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2009. 
  16. ^ "Miami" (PDF). 12 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2009. 
  17. ^ "Ramallah" (PDF). 16 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2009. 
  18. ^ "Oklohama" (PDF). 16 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2009. 
  19. ^ "Liverpool" (PDF). 12 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2009. 
  20. ^ "Seul" (PDF). 12 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2009. 
  21. ^ "Caracas" (PDF). 25 Haziran 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2009. 
  22. ^ "Vila Nova de Gaia" (PDF). 16 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2009. 
  23. ^ "Puerto Varas" (PDF). 25 Haziran 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2009. 
  24. ^ "Montpellier". 25 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2009. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Rio de Janeiro ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
Vikigezgin'de en:Rio de Janeiro ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Rio_de_Janeiro&oldid=33505989" sayfasından alınmıştır