Nobel Kimya Ödülü sahipleri listesi

Nobel Kimya Ödülü, İsveçli kimyager Alfred Nobel'in 1895 tarihli vasiyeti üzerine kurulmuştur.

Nobel Kimya Ödülü sahipleri (İsveççe: Nobelpriset i kemi) kimyanın çeşitli dallarından biliminsanlarına İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından her yıl takdim edilir. Nobel Ödülü, Alfred Nobel'in 1895 tarihli vasiyeti üzerine; kimya, fizik, edebiyat, barış, ve fizyoloji veya tıp alanlarında olmak üzere beş dalda seçkin katkılarda bulunanlara verilmeye başlanmıştır. Nobel'in vasiyetinde belirttiği gibi, ödül sahibine İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi'nin seçtiği beş üyelik komite tarafından karar verilir ve ödül Nobel Vakfı tarafından karşılanır. Nobel Kimya Ödülü ilk kez 1901 yılında verilmiş, bu ödülü Hollanda'dan Jacobus Henricus van 't Hoff kazanmıştır. Her ödül sahibi, bir madalya, bir diploma ve miktarı yıllara göre değişen nakit para ile ödüllendirilir. 1901 yılında, van 't Hoff 150.782 İsveç kronu almıştır, ki bu Aralık 2007 tarihinde 7.731.004 İsveç kronuna eşdeğerdir. 2008 yılında, bu ödüle Osamu Shimomura, Martin Chalfie ve Roger Y. Tsien nail görülmüş ve 10.000.000 İsveç kronu ile ödüllendirilmişlerdir. Ödül töreni; geleneksel olarak Stokholm'da, Nobel'in ölüm yıldönümü olan 10 Aralık tarihinde yapılmaktadır.

Yirmi beşten fazla kişi organik kimya alanındaki katkıları için Nobel Kimya Ödülü'ne layık görülmüştür ki, bu sayı diğer tüm diğer kimya dallarından daha fazladır Nobel Kimya Ödülü'nü kazanan iki Alman'ın, Richard Kuhn (1938) ve Adolf Butenandt (1939), kendi hükümetleri tarafından ödülü kabul etmelerine izin verilmemiştir. Sonradan madalya ve diplomaları teslim edilmiş, fakat paraları verilmemiştir. 1958 ve 1980 yıllarında Nobel Kimya Ödülü'ne layık görülen Frederick Sanger, bu ödülü iki kez kazanan tek kişidir. Nobel Ödülü'nü iki kez kazanan diğer kişiler şunlardır: Marie Curie (1903'te fizik, 1911'de kimya) ve Linus Carl Pauling (1954'te kimya, 1962'de barış). Bugüne kadar dört kadın Nobel Kimya Ödülü'nü kazanmıştır: Marie Curie (1911), Irène Joliot-Curie (1935), Dorothy Crowfoot Hodgkin (1964) ve Ada E. Yonath (2009). 2016 yılı itibarıyla Nobel Kimya Ödülü 107 kez verilmiş ve toplamda 175 kişi bu ödülü kazanmıştır. Sekiz yıl Nobel Kimya Ödülü verilmemiştir.

Kazananlar listesi

Yıl	İsim		Ülke	Gerekçe
1901		Jacobus Henricus van 't Hoff	Almanya Hollanda	"...çözeltilerdeki kimyasal dinamik ve ozmoz basıncı kanunlarını keşfi için..."
1902		Hermann Emil Fischer	Almanya	"...şeker ve pürin sentezi üzerine çalışmaları için..."
1903		Svante Arrhenius	İsveç	"...çözünmenin elektrolitik teorisi için..."
1904		William Ramsay	Birleşik Krallık	"...havadaki asal gaz nitelikli elementleri keşfi için..."
1905		Adolf von Baeyer	Almanya	"...organik boyalar ve hidroaromatik bileşikler üzerine çalışmaları için..."
1906		Henri Moissan	Fransa	"...flor elementini araştırması ve ayrıştırması ile kendi adıyla alınan elektrik fırını için..."
1907		Eduard Buchner	Almanya	"...biyokimyasal araştırmaları ve hücreden bağımsız fermentasyonu keşfi için..."
1908		Ernest Rutherford	Birleşik Krallık Yeni Zelanda	"...elementlerin parçalanması ve radyoaktif maddelerin kimyası üzerine araştırmaları için..."
1909		Wilhelm Ostwald	Almanya Rus İmparatorluğu	"...kataliz üzerine çalışması ile kimyasal denge ve kimyasal reaksiyon hızları üzerine araştırmaları için..."
1910		Otto Wallach	Almanya	"...alisiklik bileşikler alanındaki çalışması için..."
1911		Marie Curie	Fransa Rus İmparatorluğu	"...radyum ve polonyumu keşfi için..."
1912		Victor Grignard	Fransa	"...Grignard reaktifini keşfi için..."
		Paul Sabatier	Fransa	"...organik bileşikleri hidrojenlendirme yöntemi için..."
1913		Alfred Werner	İsviçre Fransa	"...moleküllerdeki atomların bağlanması üzerine çalışması için..."
1914		Theodore William Richards	ABD	"...çok sayıdaki elementin atom ağırlığını belirlemesi için..."
1915		Richard Martin Willstätter	Almanya	"...bitki pigmentleri üzerine araştırması için..."
1916	Ödül verilmedi
1917	Ödül verilmedi
1918		Fritz Haber	Almanya Prusya	"...amonyak sentezi için..."
1919	Ödül verilmedi
1920		Walther Hermann Nernst	Almanya	"...termokimya üzerine çalışması için..."
1921		Frederick Soddy	Birleşik Krallık	"...radyoaktif maddelerin kimyası ile ilgili çalışması ve izotoplar üzerine alıştırmaları için..."
1922		Francis William Aston	Birleşik Krallık	"...radyoaktif olmayan çok sayıda elementin içindeki izotopları keşfi ve tam sayı kuralı için..."
1923		Fritz Pregl	Avusturya	"...organik maddelerin mikroanalizi yöntemini buluşu için..."
1924	Ödül verilmedi
1925		Richard Adolf Zsigmondy	Almanya Avusturya	"...kolloid çözeltilerin heterojen doğasını göstermesi ve kullandığı yöntemler için..."
1926		Theodor Svedberg	İsveç	"...kolloid sistemler üzerine çalışması için..."
1927		Heinrich Otto Wieland	Almanya	"...safra asitleri ve ilişkili maddeleri araştırması için..."
1928		Adolf Otto Reinhold Windaus	Almanya	"...steroller ve onların vitaminlerle olan bağlantısını üzerine araştırması için..."
1929		Arthur Harden	Birleşik Krallık	"...şeker fermentasyonu ve fermentasyon enzimleri üzerine araştırmaları için..."
		Hans von Euler-Chelpin	İsveç Almanya
1930		Hans Fischer	Almanya	"...hemin ve klorofil üzerine araştırması için..."
1931		Carl Bosch	Almanya	"...kimyasal yüksek basınç konusundaki katkıları için..."
		Friedrich Bergius	Almanya
1932		Irving Langmuir	ABD	"...yüzey kimyası ile alakalı çalışmaları için..."
1933	Ödül verilmedi
1934		Harold Clayton Urey	ABD	"...döteryum elementinin keşfi için..."
1935		Frédéric Joliot	Fransa	"...yeni radyoaktif elementlerin sentezi ve keşfi için..."
		Irene Joliot-Curie	Fransa
1936		Peter Debye	Almanya Hollanda	"...X ışınları ve elektronların gazlarda kırınımı ile moleküler yapı ve dipol momentleri hakkındaki çalışmaları sebebiyle..."
1937		Walter Haworth	Birleşik Krallık	"...karbonhidratlar ve c vitamini ile alakalı çalışmaları sebebiyle..."
		Paul Karrer	İsviçre Rusya	"...Karotenoidler, flavinler, vitaminler ve B2 hakkındaki çalışmaları sebebiyle..."
1938		Richard Kuhn	Almanya Avusturya-Macaristan İmparatorluğu	"...karotenoidler ve vitaminler hakkındaki çalışmaları sebebiyle..."
1939		Adolf Butenandt	Almanya	"...cinsiyet hormonları ile alakalı çalışmaları sebebiyle..."
		Lavoslav Ružička	İsviçre Avusturya-Macaristan İmparatorluğu	"...polimetilenler ve yüksek terpenler ile alakalı çalışmaları sebebiyle..."
1940	Ödül verilmedi
1941	Ödül verilmedi
1942	Ödül verilmedi
1943		George de Hevesy	İsveç Avusturya-Macaristan İmparatorluğu	"...izotopları, kimyasal işlemlerin gidişatını gözlemlemek amacıyla radyoaktif iz olarak kullanma konusundaki çalışmaları sebebiyle..."
1944		Otto Hahn	Almanya	"...ağır çekirdeklerin bölünmesini keşfi için..."
1945		Artturi Ilmari Virtanen	Finlandiya	"...tarım ve beslenme kimyası alanında yaptığı araştırma ve keşifler, özellikle de yem korunması yöntemi için..."
1946		James B. Sumner	ABD	"...enzimlerin kristallenebilmesini keşfi için..."
		John Howard Northrop	ABD	"...enzimleri ve virüs proteinlerini saf halde elde edebildikleri için..."
		Wendell Meredith Stanley	ABD
1947		Robert Robinson	Birleşik Krallık	"...bitki ürünleri, özellikle alkoloidler üzerine araştırmaları için..."
1948		Arne Tiselius	İsveç	"...elektroforez ve adsorpsiyon analizi üzerine araştırmaları için..."
1949		William Giauque	ABD Kanada	"...kimyasal termodinamik alanındaki katkıları için..."
1950		Otto Diels	Almanya	"...dien sentezini keşfetmeleri ve geliştirmeleri için..."
		Kurt Alder	Almanya Prusya
1951		Edwin McMillan	ABD	"...uranyum ötesi elementlerin kimyası alanındaki keşifleri için..."
		Glenn T. Seaborg	ABD
1952	75px	Archer John Porter Martin	Birleşik Krallık	"...ayrıştırma kromatografisini keşifleri için..."
		Richard Laurence Millington Synge	Birleşik Krallık
1953		Hermann Staudinger	Almanya	"...makromoleküler kimya alanındaki keşifleri için..."
1954		Linus Pauling	ABD	"...kimyasal bağın doğası üzerine araştırması için..."
1955		Vincent du Vigneaud	ABD	"...kükürt bileşikleri üzerine çalışmaları, özellikle de bir polipeptit hormonun ilk kez sentezlemesi için..."
1956		Cyril Norman Hinshelwood	Birleşik Krallık	"...kimyasal tepkimelerin mekanizması üzerine araştırmaları için..."
		Nikolay Nikolaevich Semenov	Sovyetler Birliği
1957		Alexander R. Todd, Baron Todd	Birleşik Krallık	"...nükleotitler ve nükleotit ko-enzimleri üzerine çalışması için..."
1958		Frederick Sanger	Birleşik Krallık	"...proteinlerin, özellikle de insülinin yapısı üzerine çalışması için..."
1959		Jaroslav Heyrovský	Çekoslovakya Avusturya-Macaristan İmparatorluğu	"...polarografik analiz yöntemlerini keşfi ve geliştirmesi için..."
1960		Willard Libby	ABD	"...yaş belirlemesinde karbon-14 kullanımı ile ilgili yöntemi için..."
1961		Melvin Calvin	ABD	"...bitkilerin karbondioksit özümsemesi üzerine araştırması için..."
1962		Max Perutz	Birleşik Krallık Avusturya	"...küresel proteinlerin yapıları üzerine çalışmaları için..."
		John Kendrew	Birleşik Krallık
1963		Karl Ziegler	Almanya	"...yüksek polimerleri ilgilendiren keşifleri için..."
		Giulio Natta	İtalya
1964		Dorothy Crowfoot Hodgkin	Birleşik Krallık	"...öneml biyokimyasal maddelerin yapısını X ışını teknikleri ile belirlemesi için..."
1965		Robert Burns Woodward	ABD	"...organik sentez ile ilgili başarıları için..."
1966		Robert S. Mulliken	ABD	"...kimyasal bağlar ve molekillerin elektronik yapısını konu alan çalışmaları için..."
1967		Manfred Eigen	Almanya	"...aşırı hızlı kimyasal tepkimelerle ilgili çalışmaları için..."
		Ronald George Wreyford Norrish	Birleşik Krallık
		George Porter	Birleşik Krallık
1968		Lars Onsager	ABD Norveç	"...kendi adını taşıyan çift taraflı bağıntıları keşfi için..."
1969		Derek Barton	Birleşik Krallık	"...konformasyon kavramının gelişmesine katkıları için..."
		Odd Hassel	Norveç
1970		Luis F. Leloir	Arjantin Fransa	"...şeker nükleotitleri ve onların karbonhidrat biyosentezindeki işlevlerini keşfi için..."
1971		Gerhard Herzberg	Kanada Almanya	"...moleküllerin, özellikle de serbest radikallerin elektron yapı ve geometrileri üzerine katkıları için..."
1972		Christian B. Anfinsen	ABD	"...ribonükleazla ilgili çalışması için..."
		Stanford Moore	ABD	"...ribonükleaz molekülünün kimyasal yapısıyla katalitik aktivitesi arasındaki bağlantının anlaşılmasına yönelik katkıları için..."
		William H. Stein	ABD
1973		Ernst Otto Fischer	Almanya	"...organometal bileşikleri üzerine çalışmaları için..."
		Geoffrey Wilkinson	Birleşik Krallık
1974		Paul Flory	ABD	"...makromoleküllerin fiziksel kimyası üzerine temel teorik ve deneysel çalışmaları için..."
1975		John Cornforth	Birleşik Krallık Avustralya	"...enzimlerle katalizlenen tepkimelerin stereokimyası üzerine çalışması için..."
		Vladimir Prelog	İsviçre Avusturya-Macaristan İmparatorluğu	"...organik molekül ve reaksiyonların stereokimyası alanındaki araştırmaları için..."
1976		William Lipscomb	ABD	"...boranların yapısı üzerine çalışmaları için..."
1977		Ilya Prigogine	Belçika Rusya	"...denge dışı termodinamik konusuna katkıları için..."
1978		Peter D. Mitchell	Birleşik Krallık	"...kemiozmotik kuramın formüllerini bulduğu için..."
1979		Herbert C. Brown	ABD Birleşik Krallık	"...sırasıyla, bor ve fosfor içeren bileşiklerin organik sentez reaktifleri olarak kullanımlarını geliştirmeleri için..."
		Georg Wittig	Almanya
1980		Paul Berg	ABD	"...nükleik asitlerin, özellikle de rekombinant DNA'nın biyokimyası üzerine temel çalışmaları için..."
		Walter Gilbert	ABD	"...nükleik asitlerdeki baz dizilerinin belirlenmesiyle ilgili katkıları için..."
		Frederick Sanger	Birleşik Krallık
1981		Kenichi Fukui	Japonya	"...kimyasal tepkimelerin davranışını ilgilendiren kuramları için..."
		Roald Hoffmann	ABD Polonya
1982		Aaron Klug	Birleşik Krallık Litvanya	"...kristalografik elektron mikroskopisini geliştirmesi ve biyolojik önemi olan nükleik asit-protein komplekslerinin yapılarını aydınlatışı için..."
1983		Henry Taube	ABD Kanada	"...elektron aktarım tepkimelerinin işleyişi üzerine çalışması için..."
1984		Robert Bruce Merrifield	ABD	"...katı bir matris üzerinde kimyasal senteze yönelik yöntem geliştirmesi için..."
1985		Herbert A. Hauptman	ABD	"...kristal yapılarının belirlenmesine yönelik doğrudan yöntemler geliştirmedeki başarıları için..."
		Jerome Karle	ABD
1986		Dudley R. Herschbach	ABD	"...temel kimyasal süreçlerin dinamiğini ilgilendiren katkıları için..."
		Yuan T. Lee	ABD Tayvan
		John C. Polanyi	Kanada Almanya
1987		Donald J. Cram	ABD	"...yapıya özgü etkileşimi yüksek seçicilik gösteren moleküller geliştirme ve kullanmaları için..."
		Jean-Marie Lehn	Fransa
		Charles J. Pedersen	ABD Güney Kore
1988		Johann Deisenhofer	ABD Almanya	"...bir fotosentetik tepkime merkezinin üç boyutlu yapısını belirlemeleri için..."
		Robert Huber	Almanya
		Hartmut Michel	Almanya
1989		Sidney Altman	ABD Kanada	"...RNA'nın katalitik özelliklerini keşifleri için..."
		Thomas Cech	ABD
1990		Elias James Corey	ABD	"...organik sentez kuramı ve metodolojisini geliştirdiği için..."
1991		Richard R. Ernst	İsviçre	"...yüksek çözünürlüklü nükleer manyetik rezonans (NMR) spektroskopsinin geliştirilmesine katkıları için..."
1992		Rudolph A. Marcus	ABD Kanada	"...kimyasal sistemlerde elektron aktarım tepkimleri kuramına katkıları için..."
1993		Kary Mullis	ABD	"...DNA tabanlı kimya üzerine yöntemler geliştirilmesine yaptığı katkılar için..."
		Michael Smith	Kanada Birleşik Krallık
1994		George A. Olah	ABD Macaristan	"Karbokatyon kimyasına katkıları için"
1995		Paul J. Crutzen	Almanya Hollanda	"Atmosfer kimyası, özellikle ozon incelmesi ve formasyonu ile ilgili çalışmaları için"
		Mario J. Molina	ABD Meksika
		F. Sherwood Rowland	ABD
1996		Robert F. Curl, Jr.	ABD	"Fullerenleri keşfettikleri için"
		Harold W. Kroto	Birleşik Krallık
		Richard E. Smalley	ABD
1997		Paul D. Boyer	ABD	"Adenozin trifosfat (ATP) sentezini sağlayan enzimsel mekanizmayı aydınlatıkları için"
		John E. Walker	Birleşik Krallık
		Jens C. Skou	Danimarka	"Bir iyon taşıyıcı enzim olan Na+, K+ -ATPazın keşfi için"
1998		Walter Kohn	ABD Avusturya	"Yoğunluk fonksiyonel kuramını geliştirdiği için"
		John A. Pople	ABD Birleşik Krallık	"Kuantum kimyasında sayısal metotlar geliştirdiği için"
1999		Ahmed H. Zewail	ABD Mısır	"Femtosaniye spektroskopi kullanarak kimyasal tepkimelerin geçiş durumları üzerine çalışmaları için"
2000		Alan J. Heeger	ABD	"İletken polimerlerin geliştirilmesi ve keşfi için"
		Alan G. MacDiarmid	ABD Yeni Zelanda
		Hideki Shirakawa	Japonya
2001		William S. Knowles	ABD	"Kiral olarak katalizlenen hidrojenasyon tepkimeleri üzerine çalışmaları için"
		Ryoji Noyori	Japonya
		K. Barry Sharpless	ABD	"Kiral olarak katalizlenen oksidasyon tepkimeleri üzerine çalışması için"
2002		John B. Fenn	ABD	"Biyolojik makromoleküllerin tanımlanması ve yapılarının analizi için metotlar geliştirmeleri için [...] biyolojik makromoleküllerin kütle spektrometrik analizi için soft desorpsiyon iyonizasyon metotlarını geliştirdikleri için"
		Koichi Tanaka	Japonya
		Kurt Wüthrich	ABD İsviçre	"Biyolojik makromoleküllerin tanımlanması ve yapılarının analizi için metotlar geliştirmeleri için [...] çözeltideki biyolojik makromoleküllerinin üç-boyutlu yapılarının belirlenmesi için nükleer manyetik rezonans spektroskopisini geliştirdiği için"
2003		Peter Agre	ABD	"Hücre zarındaki kanallar ile ilgili keşifler için [...] su kanallarının keşfi için"
		Roderick MacKinnon	ABD	"Hücre zarındaki kanallar ile ilgili keşifler için [...] iyon kanallarının yapısal ve mekanik çalışması için"
2004		Aaron Ciechanover	İsrail	"Ubikuitin-aracılı protein yıkımının keşfi için"
		Avram Hershko	İsrail Macaristan
		Irwin Rose	ABD
2005		Yves Chauvin	Fransa Belçika	"Organik sentezde metatez metodunun geliştirilmesi için"
		Robert H. Grubbs	ABD
		Richard R. Schrock	ABD
2006		Roger D. Kornberg	ABD	"Ökaryotik transkripsiyonun moleküler temelleri üzerine çalışmaları için"
2007		Gerhard Ertl	Almanya	"Katı yüzeylerdeki kimyasal süreçler üzerine çalışmaları için"
2008		Osamu Shimomura	ABD Japonya	"Yeşil floresan proteininin (GFP) geliştirilmesi ve keşfi için"
		Martin Chalfie	ABD
		Roger Y. Tsien	ABD
2009		Venkatraman Ramakrishnan	Birleşik Krallık Hindistan	"ribozomların fonksiyon ve yapıları"
		Thomas A. Steitz	ABD
		Ada E. Yonath	İsrail
2010		Richard F. Heck	ABD	"organik sentez reaksiyonlarında palladyum-katalize çapraz bağlantıları keşifleri için"
		Ei-ichi Negishi	ABD Çin
		Akira Suzuki	Japonya
2011		Dan Shechtman	İsrail	"quasikristalleri keşfi için..."
2012		Robert Lefkowitz	ABD	"...G-proteinine bağlı reseptörler konusundaki katkıları için..."
		Brian Kobilka	ABD
2013		Martin Karplus	ABD Avusturya	"...Karmaşık kimyasal sistemler için ölçek bazlı modellerin geliştirilmesi için..."
		Michael Levitt	ABD Güney Afrika
		Arieh Warshel	ABD İsrail
2014		Eric Betzig	ABD	"...Süper-çözünürlük misroskopi alanındaki çalışmaları için..."
		Stefan Hell	Almanya
		William E. Moerner	ABD
2015		Tomas Lindahl	İsveç Birleşik Krallık	"DNA onarımının mekaniksel çalışmaları için..."
		Paul L. Modrich	ABD
		Aziz Sancar	Türkiye ABD
2016		Jean-Pierre Sauvage	Fransa	"Moleküler makinenin tasarımı ve sentezi için..."
		James Fraser Stoddart	Birleşik Krallık ABD
		Bernard L. Feringa	Hollanda

Ülkelere Göre Sıralama

Bu listede Nobel resmi sitesinde 2 farklı ülke vatandaşı olarak belirtilenlere her ülke için 0.5'er puan verilmiştir.

Ülke	Ödül sayısı
ABD	64,5
Almanya	28
Birleşik Krallık	26
Fransa	9
İsviçre	6
Japonya	6
İsrail	4
İsveç	4,5
Kanada	3,5
Hollanda	4
Arjantin	1
Belçika	1
Danimarka	1
Finlandiya	1
İtalya	1
Yeni Zelanda	1
Norveç	1
Avusturya	1
Şablon:SUN-1980	1
Çekoslovakya	1
Macaristan	1
Türkiye	0,5
Mısır	0,5
Avustralya	0,5

Ayrıca bakınız

• Nobel Kimya Ödülü
• Nobel Ödülü
• Nobel Ödülü sahipleri listesi

Dış bağlantılar

• İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi'nin resmi websitesi
• Nobel Vakfı'nın resmi websitesi
• Nobelprize.org/Nobel sahipleri ve Üniversiteleri
• "Nobel ödülü kazananlar (kimya kateogorisi)" (İngilizce). Encyclopædia Britannica. 12 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2013-03-11.