Amonyak

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Amonyak
Ammonia-dimensions-from-Greenwood&Earnshaw-2D.png
Ammonia-3D-balls-A.png
Ammonia-3D-vdW.png
Tanımlayıcılar
CAS numarası 7664-41-7
PubChem 222
EC numarası 231-635-3
UN numarası 1005
KEGG D02916
ChEBI 16134
RTECS numarası BO0875000
SMILES
InChI
Beilstein 3587154
Gmelin veritabanı 79
ChemSpider 217
3DMet B00004
Özellikler
Molekül formülü NH3
Molekül kütlesi 17.031 g/mol
Görünüm Renksiz gaz
Koku Güçlü acı koku
Yoğunluk 0.86 kg/m³ (kaynama noktasında 1.013 bar)

0.769  kg/m³ (Standart koşullarda)[1]
0.73 kg/m³ (15 °C 1.013 )
681.9 kg/m³ at −33.3 °C (sıvı)[2]
817 kg/m³ at −80 °C (şeffaf katı)[3]

Erime noktası

−77.73 °C (−107.91 °F; 195.42 K)

Kaynama noktası

−33.34 °C (−28.01 °F; 239.81 K)

Çözünürlük (su içinde) 47% kütle/kütle (0 °C)
31% kütle/kütle (25 °C)
18% kütle/kütle (50 °C)[4]
Çözünürlük () Kloroform, eter, etanol ve metanolde çözünür.
Buhar basıncı 8573 h Pa
Asitlik (pKa) 32.5 (−33 °C),[5] 10.5 (DMSO)
Baziklik (pKb) 4.75
Tehlikeler
GHS piktogramları GHS05: Aşındırıcı GHS06: Zehirli GHS09: Çevreye zararlı [6]
R-ibareleri R10, R23, R34, R50
NFPA 704
NFPA 704.svg
1
3
0
COR
Parlama noktası Yanıcı gaz
Öztutuşma
sıcaklığı
651 °C (1,204 °F; 924 K)
Patlama sınırları 15–28%
ABD maruz
kalma limiti (PEL)
50 ppm (25 ppm ACGIH- TLV; 35 ppm STEL)
LD50 0.015 mL/kg (insan, oral)
Belirtilmiş yerler dışında verilmiş olan veriler, Standart sıcaklık ve basınçtadır. (25 °C, 100 kPa)
Bilgi kutusu kaynakları

Amonyak, formülü NH3 olan; azot atomu ve hidrojen atomundan oluşan renksiz, keskin ve nahoş kokulu bir bileşiktir. OH- iyonu içermediği halde suda zayıf baz özelliği gösterir. Bir amonyak molekülü, bir azot ve üç hidrojen atomundan oluşur. Oda sıcaklığında gaz halde bulunan bileşiğin ticari formu sulu çözeltiyi içermektedir.

Yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Amonyak, kovalent bağlı (ametal + ametal) bir bileşiktir. Molekülleri polar olduğundan su içinde yüksek oranda çözünür. Amonyak molekülleri kendi aralarında olduğu gibi su molekülleri ile de zayıf hidrojen bağı oluşturur. Bu nedenle suda çözünür.

  • Yaptığı bileşikte, sp3 hibritleşmesi yapmıştır.
  • Bağ yapmamış bir çift elektronu olduğundan molekül şekli üçgen piramittir, bu yüzden polar bir moleküldür.
  • Gazlaşma gizli ısısı çok yüksektir, bu nedenle sanayi tesislerinde soğutucu madde olarak da kullanılır.

Çözünürlüğü[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Oda koşullarında doymuş amonyak çözeltisi %34'lük olup, yoğunluğu 0,88 g/ml'dir.
  • 1 atm basınç ve 0 °C de 1300 litre, 1 atm basınç ve 20 °C'de 700 litre amonyak çözünür.
  • 1 atm basınçta kaynama noktası -33,33 °C (239,82 K)'dir. -77,73 °C (195,42 K) donduğundan, oda koşullarında gaz halinde bulunur.

Geçmişi[değiştir | kaynağı değiştir]

İsmin kökeni Eski Mısır'a dayanır. Amon tapınağını ısıtmada kullanılan deve tezeklerinden çıkan gazlardan, tapınağın duvarlarında, tavanında sofra tuzu gibi beyaz kristaller halindeki amonyum klorür yani nişadır birikmiştir. Buna da o dönemde "Amon'un Tuzu" denilmiştir.

Günlük hayatta kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Amonyak, gübre, ilaç, boya, parfüm gibi maddelerin sentezlenmesinde ilk aşamada kullanılmaktadır. Amonyak canlılar için zehirli bir maddedir, kullanılırken dikkat edilmesi gerekir. Piyasada amonyak adı altında satılan maddeler amonyağın sulu çözeltisi olan amonyum hidroksittir.

Kullanım alanları[değiştir | kaynağı değiştir]

Kullanım alanları aşağıda belirtilmiştir:

  • Boyalarda
  • Parfümlerde
  • Temizlik malzemelerinde
  • Patlayıcılarda
  • Gübre yapımında
  • Sanayide
  • Nitrik asidin üretiminde
  • Ürede
  • Plastiklerde
  • Endüstriyel soğutma sistemlerinde

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Gases - Densities". 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2016. 
  2. ^ Yost, Don M. (2007). "Ammonia and Liquid Ammonia Solutions". Systematic Inorganic Chemistry. READ BOOKS. s. 132. ISBN 1-4067-7302-6. 
  3. ^ Blum, Alexander (1975). "On crystalline character of transparent solid ammonia". Radiation Effects and Defects in Solids. 24 (4). s. 277. doi:10.1080/00337577508240819. 
  4. ^ Budavari, Susan, (Ed.) (1996). The Merck Index: An Encyclopedia of Chemicals, Drugs, and Biologicals (12th bas.). Merck. ISBN 0-911910-12-3. 
  5. ^ Perrin, D. D., Ionisation Constants of Inorganic Acids and Bases in Aqueous Solution; 2nd Ed., Pergamon Press: Oxford, 1982.
  6. ^ "Sigma-Aldrich,Ammonia". Erişim tarihi: 18 Haziran 2020.