Amonyak
Amonyak | |
---|---|
![]() | |
![]() | |
![]() | |
Azan | |
Diğer adlar Hidrojen nitrür Nitro-Sil | |
Tanımlayıcılar | |
CAS numarası | 7664-41-7 |
PubChem | 222 |
EC numarası | 231-635-3 |
UN numarası | 1005 |
KEGG | D02916 |
ChEBI | 16134 |
RTECS numarası | BO0875000 |
SMILES |
|
InChI |
|
Beilstein | 3587154 |
Gmelin veritabanı | 79 |
ChemSpider | 217 |
3DMet | B00004 |
Özellikler | |
Molekül formülü | NH3 |
Molekül kütlesi | 17.031 g/mol |
Görünüm | Renksiz gaz |
Koku | Güçlü acı koku |
Yoğunluk | 0.86 kg/m³ (kaynama noktasında 1.013 bar) 0.769 kg/m³ (Standart koşullarda)[1] |
Erime noktası |
−77.73 °C (−107.91 °F; 195.42 K) |
Kaynama noktası |
−33.34 °C (−28.01 °F; 239.81 K) |
Çözünürlük (su içinde) | 47% kütle/kütle (0 °C) 31% kütle/kütle (25 °C) 18% kütle/kütle (50 °C)[4] |
Çözünürlük () | Kloroform, eter, etanol ve metanolde çözünür. |
Buhar basıncı | 8573 h Pa |
Asitlik (pKa) | 32.5 (−33 °C),[5] 10.5 (DMSO) |
Baziklik (pKb) | 4.75 |
Tehlikeler | |
GHS piktogramları | ![]() ![]() ![]() |
R-ibareleri | R10, R23, R34, R50 |
NFPA 704 | |
Parlama noktası | Yanıcı gaz |
Öztutuşma sıcaklığı |
651 °C (1,204 °F; 924 K) |
Patlama sınırları | 15–28% |
ABD maruz kalma limiti (PEL) |
50 ppm (25 ppm ACGIH- TLV; 35 ppm STEL) |
LD50 | 0.015 mL/kg (insan, oral) |
Belirtilmiş yerler dışında verilmiş olan veriler, Standart sıcaklık ve basınçtadır. (25 °C, 100 kPa) | |
Bilgi kutusu kaynakları |
Amonyak, formülü NH3 olan; azot atomu ve hidrojen atomundan oluşan renksiz, keskin ve nahoş kokulu bir bileşiktir. OH- iyonu içermediği halde suda zayıf baz özelliği gösterir. Bir amonyak molekülü, bir azot ve üç hidrojen atomundan oluşur. Oda sıcaklığında gaz halde bulunan bileşiğin ticari formu sulu çözeltiyi içermektedir.
Yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]
Amonyak, kovalent bağlı (ametal + ametal) bir bileşiktir. Molekülleri polar olduğundan su içinde yüksek oranda çözünür. Amonyak molekülleri kendi aralarında olduğu gibi su molekülleri ile de zayıf hidrojen bağı oluşturur. Bu nedenle suda çözünür.
- Yaptığı bileşikte, sp3 hibritleşmesi yapmıştır.
- Bağ yapmamış bir çift elektronu olduğundan molekül şekli üçgen piramittir, bu yüzden polar bir moleküldür.
- Gazlaşma gizli ısısı çok yüksektir, bu nedenle sanayi tesislerinde soğutucu madde olarak da kullanılır.
Çözünürlüğü[değiştir | kaynağı değiştir]
- Oda koşullarında doymuş amonyak çözeltisi %34'lük olup, yoğunluğu 0,88 g/ml'dir.
- 1 atm basınç ve 0 °C de 1300 litre, 1 atm basınç ve 20 °C'de 700 litre amonyak çözünür.
- 1 atm basınçta kaynama noktası -33,33 °C (239,82 K)'dir. -77,73 °C (195,42 K) donduğundan, oda koşullarında gaz halinde bulunur.
Geçmişi[değiştir | kaynağı değiştir]
İsmin kökeni Eski Mısır'a dayanır. Amon tapınağını ısıtmada kullanılan deve tezeklerinden çıkan gazlardan, tapınağın duvarlarında, tavanında sofra tuzu gibi beyaz kristaller halindeki amonyum klorür yani nişadır birikmiştir. Buna da o dönemde "Amon'un Tuzu" denilmiştir.
Günlük hayatta kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]
Amonyak, gübre, ilaç, boya, parfüm gibi maddelerin sentezlenmesinde ilk aşamada kullanılmaktadır. Amonyak canlılar için zehirli bir maddedir, kullanılırken dikkat edilmesi gerekir. Piyasada amonyak adı altında satılan maddeler amonyağın sulu çözeltisi olan amonyum hidroksittir.
Kullanım alanları[değiştir | kaynağı değiştir]
Kullanım alanları aşağıda belirtilmiştir:
- Boyalarda
- Parfümlerde
- Temizlik malzemelerinde
- Patlayıcılarda
- Gübre yapımında
- Sanayide
- Nitrik asidin üretiminde
- Ürede
- Plastiklerde
- Endüstriyel soğutma sistemlerinde
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Gases - Densities". 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2016.
- ^ Yost, Don M. (2007). "Ammonia and Liquid Ammonia Solutions". Systematic Inorganic Chemistry. READ BOOKS. s. 132. ISBN 1-4067-7302-6.
- ^ Blum, Alexander (1975). "On crystalline character of transparent solid ammonia". Radiation Effects and Defects in Solids. 24 (4). s. 277. doi:10.1080/00337577508240819.
- ^ Budavari, Susan, (Ed.) (1996). The Merck Index: An Encyclopedia of Chemicals, Drugs, and Biologicals (12th bas.). Merck. ISBN 0-911910-12-3.
- ^ Perrin, D. D., Ionisation Constants of Inorganic Acids and Bases in Aqueous Solution; 2nd Ed., Pergamon Press: Oxford, 1982.
- ^ "Sigma-Aldrich,Ammonia". Erişim tarihi: 18 Haziran 2020.