Bağdat Demiryolu

Bağdat Demiryolu'nun İskenderun ile Osmaniye hattında üstü açık yük vagonu çeken iki lokomotif, 1903.

Bağdat Demiryolu, Osmanlı İmparatorluğu'nda Konya'dan Bağdat'a ulaşmak üzere 1903 yılında yapımına başlanan 1600 km uzunluğundaki demiryolu hattıdır. İstanbul - Konya arasındaki Anadolu Demiryolları ve diğer bağlı hatlarla beraber 3.205 km'ye ulaşır. Zamanının en büyük alt yapı projelerinden biri olan demiryolunun inşası on yıllar sürmüştür. I. Dünya Savaşı'nın başında bile hattın tamamlanabilmesi için 960 km daha gerekiyordu. Hattın Bağdat'a uzanan kesimi ancak 1930'ların sonunda tamamlanabilmiş ve İstanbul'dan Bağdat'a ilk tren 1940'da yola çıkabilmiştir.

Demiryolunun (özellikle de Almanya tarafından) inşa edilmesi İngiltere'yi ve Rusya'yı oldukça rahatsız etmişti. Başlagıçta projenin İstanbul-Ankara-Sivas-Diyarbakır-Bağdat güzergahında inşa edilmesi planlanmıştı. Ancak Ruslar planlanan hattın kendi sınırlarına (o yıllarda Kars Rus toprağıydı) yakın olması ve olası bir Osmanlı müdahalesini kolaylaştıracağı için hattın inşa edilmesini istemiyordu. Aynı şekilde İngilizler de Hindistan'daki sömürge varlığına ve Mısır-Hindistan arasındaki deniz ticaretine zarar vereceği için hattın inşa edilmesini istemiyordu. Rusya'nın baskıları sonucu güzergah İstanbul-Konya-Halep-Bağdat olarak değiştirildi. Ancak demiryolu hala İngiliz sömürge toprakları için bir tehlike oluşturmaktaydı. İngilizler Basra Körfezi'ne kadar ulaşması planlanan demiryolunu engellemek için çok uğraştı. Demiryolu Osmanlı bakımından I. Dünya Savaşı'nın temel sebeplerinden biri oldu.

İstanbul, Sultanahmet'de bulunan Alman Çeşmesi, Bağdat Demiryolu'nun yapımının Alman firmalarına verilmesi üzerine Alman İmparatoru II. Wilhelm tarafından yaptırılmıştır.

Bağdat Demiryolu üzerinde bulunan çiftehan istasyonu

Seferler

1914'te ülkelere göre demiryolu ağı

Ülkeler	Demiryolu uzunluğu
ABD	388.000
Almanya	64.000
Hindistan	55.000
Fransa	51.000
Osmanlı İmparatorluğu	5.759

Konya İstasyonu

Konya–Bağdat
Hat Uzunluğu:	1597 km
Hat açıklığı:	1435 mm
Geçtiği Topraklar:	Türkiye, Suriye, Irak
Lejant Anadolu Demiryolları İstanbul Haydarpaşa Bağlantısı 0,0 Konya 20,4 Kaşınhan 44,2 Çumra 61,9 Arıkören 80,6 Demiryurt 102,3 Karaman 119,0 Sudurağı 147,8 Ayrancıderbent 172 Böğecik 189,2 Ereğli 193,3 Gazhane 198,9 Bulgurlu 215,9 Çakmak 224,3 Osmancık Ankara Bağlantısı 230,0 Toroslar 1.478 m 235,2 Kardeşgediği 237,6 Ulukışla 1.200 m Toroslar 37 Tünel 250,9 Gümüş Toroslar 37 Tünel 257,7 Tosundili Toroslar 37 Tünel 266,0 Çiftehan Toroslar 37 Tünel 281,6 Pozantı 780 m Toroslar 37 Tünel 291,3 Belemedik 700 m Toroslar 37 Tünel 299,4 – 303,2 Tünel 3.795 m 303,6 – 305,7 Tünel 2.102 m 306,1 Hacıkırı 600 m 307,1 Varda Köprüsü 312,6 Karaisalıbucağı 315,3 Kelebek 328,1 Durak 140 m 336,7 Topçu Mersin Bağlantısı 346,0 Yenice 30 m Mersin–Adana hattı 348,5 Arıklı 353,9 Zeytinli 357,0 Dikili 360,2 Küçükdikili 363,1 Şehitlik 367,1 Şakirpaşa 370,0 Adana 374,0 Kiremithane 380,8 İncirlik 387,7 Cezaevi 389,5 Kürkçüler 396,8 Yakapınar 404,2 Çakaldere 411,3 Sirkeliköy 417,9 Ceyhan 430,7 Günyazı 435,0 Yassıca 448,3 Osmaniye İskenderun Bağlantısı 457,2 Osmaniye 466,8 Mamure 471,5 Şekerdere 479,6 Yarbaşı 485,9 Taşoluk 489,4 Nohut 493,0 Bahçe 495,4 Bahçeşehir Amanos Dağları Tünelleri 500,9 Ayran Bahçe-Tünel (8 km, Scheiteltunnel) Abzweig türkische Bagdadbahn Şablon:BSkm Fevzipaşa 515,2 Hanağzı 520,7 İslahiye 531,2 Güvercinlik 544,6 Tahtaköprü Türkiye-Suriye Sınırı Şablon:BSkm Meydan Ekbaz 9,8 Radschu 15,3 Kurt-Kulac 26,5 Afrin 32,3 Kafar Jana 36,6 Katma 43,1 Azez 49,3 Tell er-Rifat 75,3 Asras Al-Tschachba-Zementfabrik Şablon:BSkm Müslimiyye Arabian Cement Co. Babennes-Zementfabrik Halab-Kokerei 100,1 Halep Şam Bağlantısı 16,5 Ta’an 32,1 Achtarin 45,0 ar-Ra’y Türkiye-Suriye Sınırı 59,7 Çobanbeyli 80,6 Akkoyunlu 101,2 Oncüler 104,1 Arslanlı 10,0 Kozdere 14,0 Nurdağ 28,6 Beyoğlu 40,6 Türkoğlu 49,6 Sevendik Kahramanmaraş Bağlantısı 53,2 Köprüağzı Şablon:BSkm Narlı Malatya Bağlantısı 20,6 Salmanlı 24,8 Konakoba 27,8 Keleş (Pazarcık) 39,2 Akçagöze 59,0 Şehitarif 71,6 Dülük 75,6 Beylerbeyi Gaziantep Şarap Fabrikası 84,0 Gaziantep 89,3 Mustafayavuz 100,2 Hayrat 114,6 Türkyurdu 121,3 Yuva 133,4 Nizip 141,5 Bozalıoğlu 144,5 Bağlıca 147,7 Tilmyen 153,5 Yeşildağ 156,0 Bayındır 159,0 Kumulca 161,1 Elifoğlu 165,5 Tosunlar 169,5 Türkburcu Şablon:BSkm Karkamışeski: Cerablus Fırat 189,0 Göksu 200,4 Mutluca 212,6 Mürşitpınar 232,9 Bekçiler 253,8 Gültepe 273,8 Akçakaleeski: Tell Abyad 294,4 Zenginova 315,0 Goçar 336,5 Sayarlıeski: et-Tu'aim 358,1 Gökçayır 377,9 Ceylanpınareski: Resulayn 399,6 Gürpınar 416,8 Akdoğan Alaki Çimento Fabrikası 440,0 Şenyurteski: Derbisiye nach Mardin 454,0 Arpatepe 462,2 Toruntepe 483,6 Serçehan 498,6 Nusaybin Staatsgrenze Türkei–Syrien 503,7 Kamışlı 2 Bağlantısı Kamışlı 1 Bağlantısı 510,0 Tell Ziwan 529,0 Kabur al-Bid 551,0 Umm Qaif-Faukani 552,0 Demir Kapı, Suriye 562,0 Tall Hadsch 586,7 al-Yarubiyyafrüher: Tall Kutschak Suriye-Irak Sınırı 608,0 Abu Hudschaira 615,3 Tall al-Uwainat 638,5 Tall-Hugna 649,6 al-Wa’ailiyya 671,2 Abtir 677,0 as-Sabuniyya 697,0 Hayy al-Yarmuk 702,6 Musul 707.0 Abu Saif 716,0 al-Qasr 724,9 Hammam al-Alail 734,0 Munira 748,7 ath-Thaura Nika’a Bağlantısı 757,1 Schuwairat 765,0 al-Kais 773,7 Qayyara Tall Azba 786,6 Wadi al-Murr 803,5 al-Dscharnaf (Streckenverlegung) 826,6 Tulul al-Baq 837,1 Umm Ghurba 844,0 asch-Scharqat 855,6 Ain Dais 867,6 al-Haliwat 896,2 Baidschi 860,0 Aran 868,0 al-Haliwat Düngemittelfabrik Baidschi Kerkük Bağlantısı 896,0 Schuraimiyya nach al-Haqlaniyya nach al-Haqlaniyya 899,0 909,6 Abu Radschasch 914,2 Qalʿat Rayyasch 916,9 Ausweichstelle Abu Radschasch 924,1 Imam Makarim 936,2 Tıkrit 952,5 İmam Dur 954,7 Daur 960,3 Daur-Streckenposten 967,6 Makafascha 970,0 Muhaidschir 977,6 el-Abbassiyye 982,9 el-Adschik 990,9 Samarra Şablon:BSkm 25,6 Istabular Ahal Ghidhab 5,0 Ausweichstelle Harbi 1013.2 al-Ischaqi 1031,6 Balad Şablon:BSkm 1049,6 Sumaitschach 1051,0 nach Sadiyye Bağlantısı 1051,0 ad-Dudschail 1062,0 Nabiriyyat 1069,4 al-Muschachada 1084,8 Kala Asım al-Muhammed Bağlantısı 1090,6 al-Tadschi 1094,0 zur Hadschim-as-Sagam-Gasraffinerie 1097,0 Tha’alibach 1101,0 von Bagdad-Flughafen und al-Qa’im Basra Bağlantısı 1109,6 Bağdat Batı

Ayrıca Bakınız

• Osmanlı-Alman İlişkileri'nin Gelişimi ve Bağdat Demiryolu'nun Yapımı - Dr. Mustafa ALBAYRAK (ODTÜ Tarih Bölümü)