İçeriğe atla

İlber Ortaylı

Vikipedi, özgür ansiklopedi
İlber Ortaylı
Aralık 2023'te Ortaylı
Doğum21 Mayıs 1947 (78 yaşında)[1]
Avusturya Bregenz, Avusturya
MilliyetTürk
Vatandaşlık Türkiye
Mezun olduğu okul(lar)Ankara Atatürk Lisesi Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Tarih [Lisans]

Şikago Üniversitesi, Tarih [Y.L.]

Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Uluslararası İlişkiler [Doktora]
Evlilikler
Ayşe Özdolay
(e. 1981; b. 1999)
ÖdüllerAydın Doğan Ödülü (2001)
Avrupa ile Akdeniz Arasında Lazio Ödülü (2006)
Puşkin Ödülü (2007)
Kariyeri
DalıTarih
Çalıştığı kurumlarAnkara Üniversitesi
Chicago Üniversitesi
Galatasaray Üniversitesi
Bilkent Üniversitesi
Topkapı Sarayı
MEF Üniversitesi
İstanbul Medipol Üniversitesi
Doktora
danışmanı
Halil İnalcık

İlber Ortaylı (d. 21 Mayıs 1947, Bregenz), Türk tarihçi, akademisyen ve yazar.[2] Türk Tarih Kurumu şeref üyesidir. Ortaylı, Uluslararası Osmanlı Etütleri Komitesi yönetim kurulu üyesi ve Avrupa İranoloji Cemiyeti ve Avusturya-Türk Bilimler Forumu üyesidir.[3]

Kafkasyalı Karaçay[4] asıllı annesi Kırım’ın önde gelen asilzade ailelerinden Karaşay ailesinden ve Stalingrad'da Rus Dili ve Edebiyatı okumuş olan Şefika Ortaylı (1918-2020),[5] babası ise Kırım doğumlu, Türkçeye Kırım tarihi ve Tatarlar üzerine eserler ve makaleler çevirmiş bir uçak mühendisi[6] olan Kemal Ortaylı'dır. Annesi Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Rus Dili ve Edebiyatı Bölümünde yıllarca hocalık yapmıştır. Ortaylı, Türkçe, Almanca ve Rusçanın konuşulduğu ev ortamında büyümüştür.[7] Enver, Emeldar ve Nuriye adlarında üç kardeşi vardır.

21 Mayıs 1947 tarihinde Avusturya'nın Bregenz şehrinde Kırım Tatarı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. İki yaşındayken ailesiyle birlikte Türkiye'ye göç etti. İlk ve orta öğrenimini İstanbul Avusturya Lisesinde tamamladı. 1965 yılında Ankara Atatürk Lisesinden mezun oldu.[2]

Akademik kariyeri

[değiştir | kaynağı değiştir]
İlber Ortaylı, Yunanistan'ın Preveze şehrinde düzenlenen İkinci Uluslararası Tarih ve Kültür Sempozyumu'nda; Eylül 2009.

1970 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümünü bitirdi. Burada Şerif Mardin, Halil İnalcık, Mümtaz Soysal, Seha Meray, İlhan Tekeli, Mübeccel Kıray'ın öğrencisi oldu.[8] Ayrıca sınıf arkadaşları arasında Zafer Toprak, Mehmet Ali Kılıçbay ve Ümit Arslan da vardı.[9]

Viyana Üniversitesi'nde Slav ve Doğu Avrupa dilleri hakkında öğrenim gördü.[2] Yüksek lisans çalışmasını Chicago Üniversitesinde Halil İnalcık ile yaptı. "Tanzimat sonrası mahallî idareler" başlıklı tezi ile Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesinde 1974 yılında doktor, "Osmanlı İmparatorluğu'nda Alman Nüfuzu" adlı çalışmasıyla 1979'da aynı Fakültede doçent oldu.

1982 yılında üniversitelere uygulanan siyasi yaptırımlara tepki olarak görevinden istifa etti. Bu dönemde Viyana, Berlin, Paris, Princeton, Moskova, Roma, Münih, Strazburg, Yanya, Sofya, Kiel, Cambridge, Oxford ve Tunus'ta ders, seminer ve konferanslar verdi.

1989'da Türkiye'ye dönerek profesör oldu ve 1989-2002 yılları arasında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesinin idare tarihi anabilim dalının başkanlığını yaptı.[2]

2002 yılında Galatasaray Üniversitesine, iki yıl sonra ise Bilkent Üniversitesine konuk öğretim üyesi olarak geçti. Şu anda Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi ve MEF Üniversitesi Hukuk Fakültesi Türk Hukuk Tarihi derslerini vermektedir.[2] Galatasaray Üniversitesi senatosu üyesidir. İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesinde Hukuk Tarihi Anabilim Dalı üyesidir ve aktif olarak ders vermektedir.[10][11][12]

2005 yılında Topkapı Sarayı Müzesi Müdürü oldu. Yedi yıl bu görevde kalan Ortaylı, 2012 yılında yaş haddinden emekli oldu ve görevi Ayasofya Müzesi Müdürü Haluk Dursun'a devretti.[13]

Ortaylı, eski Türk Tarih Kurumu Başkan Yardımcısı Ahmet Belada ile, 2016.

Ortaylı, Uluslararası Osmanlı Etütleri Komitesi yönetim kurulu üyesi ve Avrupa İranoloji Cemiyeti ve Avusturya-Türk Bilimler Forumu üyesidir.[2] 2018 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı bakanlık danışmanı oldu.[14]

Tarih Vakfı ve Afet İnan ailesinin iş birliğiyle iki yılda bir verilen Afet İnan Tarih Araştırmaları Ödülü'nün 2004 yılındaki sahipleri İlber Ortaylı'nın da içinde bulunduğu jüri tarafından belirlenmiştir.[15] 2009 yılında İzmir Kitap Fuarı'na katılmıştır. Millî Saraylar Daire Başkanlığının Dolmabahçe Sarayı'nda düzenlediği "Vefatının 150'nci yılında I. Abdülmecit ve dönemi" başlıklı uluslararası sempozyumun açılış ve kapanış oturumlarına katılmıştır.[16]

Ortaylı, ileri seviyede Almanca, Rusça, İngilizce, Fransızca, İtalyanca,[17] Farsça ve iyi seviyede Latince[18] bilmektedir. Katıldığı bir televizyon programında bilgisayar kullanmadığını, başkalarının yanlış bilgilerle biyografisini yazdığını ve bundan büyük rahatsızlık duyduğunu dile getiren[19] Ortaylı, orta seviyede Sırpça, Hırvatça, Boşnakça bildiği iddialarını yalanlamıştır.[19]

1981 yılında Mersin senatörü Dr. Talip Özdolay'ın kızı Ayşe Özdolay ile evlendi ve bu evlilikten Tuna adında bir kızı oldu. On sekiz yıllık birliktelikten sonra 1999 yılında boşandı.[20] İlber Ortaylı'nın ayrıca çocukluğundan beri büyük bir tutku ve özenle biriktirdiği minyatür otomobillerden oluşan büyük bir koleksiyonu vardır.[21]

Televizyon programları ve yazıları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Şubat 2008'de İlber Ortaylı

2004 yılında TRT 2'de başlayıp TRT Türk'te hafta sonları yayınlanan "İlber Ortaylı ile" adlı belgeseli sunmuştur.[22] NTV'de "İlber Ortaylı ile tarih dersleri" adında bir program yapmıştır. Bloomberg HT kanalında da "İlber Ortaylı ile zaman kaybolmaz" adlı bir program yapmıştır. Yeniden NTV'de 5 Kasım 2012 ile 11 Mart 2013 arasında gazeteci-yazar Mehmet Barlas ile birlikte "Her zaman" isimli bir tarih programı yapmıştır. 2024 yılı ekim ayı itibarıyla Okan Bayülgen ile birlikte TV100'de "Muhabbet Kralı" isimli programa başlamıştır, halen devam etmektedir.

2000 yılından beri pazar günleri Milliyet gazetesinde, aylık Atlas Tarih ve üç aylık Doğu Batı dergilerinde makaleler yazmaktadır. Bir dönem yayınlanan Popüler Tarih ve Tarih ve Toplum dergilerinde, Habertürk gazetesinin Habertürk Tarih ekinde de yazıları yayımlandı.[23] 2000'de, Turhan Kitabevi tarafından Osmanlı İmparatorluğu'nda İktisadî ve Sosyal Değişim adlı kitabı yayımlandı. Kitap; yazarın Osmanlı Kurumları, Osmanlı şehirleri ve ulaşım sistemi, II. Abdülhamid Dönemi, Osmanlı Yönetiminde Dinî Gruplar, Rus-Türk İlişkileri, Osmanlı-Avusturya ilişkileri ve Modernleşme başlıkları altında derlenmiş 52 makalesinden oluşmaktadır.

Hâlen Doğu Batı ve NTV Tarih dergilerinin danışma kurulu üyesidir. İlber Ortaylı, Milliyet Sanat dergisine verdiği bir mülakatta, kitaplığında 30.000 civarında kitabı olduğunu ve bunların 5.000'ini Galatasaray Üniversitesine bağışladığını ifade etmiştir.

Aldığı ödüller

[değiştir | kaynağı değiştir]
Eskişehir'de yer alan Yılmaz Büyükerşen Balmumu Heykeller Müzesi'nde İlber Ortaylı'nın heykeli (ortadaki).

İlber Ortaylı, Osmanlı Tarihinde Aile isimli eserinin yanı sıra, tarih alanında 1970'li yılların başlarından itibaren yaptığı çalışmaları, yayınladığı makale ve kitapları, tarih biliminin yaygınlaştırılması çabaları, tarihi her yaştan Türk insanına sevdirme konusundaki faaliyetleri, yurt dışındaki bilimsel etkinlikleri ve Türk tarihçiliğinin uluslararası alanda önemli bir ismi olması da göz önüne alınarak tarih dalında 2001 Aydın Doğan Ödülü'ne layık bulundu.[24]

2006 yılında İtalya'da Lazio bölge yönetiminin başlattığı ve her yıl devam etmesi öngörülen Akdeniz Festivali'nde toplumsal ve kültürel tarih alanındaki "Avrupa ile Akdeniz arasında Lazio" ödülünün Prof. Dr. İlber Ortaylı'ya verilmesi uygun görülmüştür.[25]

2007 yılında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin imzasıyla Rusya tarafından Rus dilini ve kültürel mirasını yayan, ülkelerin ve halkların birbirlerine yaklaşmasını sağlayan kişilere verilen Puşkin Madalyası'na[26] Türkiye'den Ortaylı layık görülmüştür.[27]

2017 yılında Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülüne[28] layık görüldü.

  • 1974: Tanzimat'tan Sonra Mahallî İdareler
  • 1978: Türkiye'de Belediyeciliğin Evrimi (İlhan Tekeli ile birlikte)
  • 1979: Türkiye İdare Tarihi - Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü (TODAİE) tarafından yayımlanan kitap; Sasaniler İranı, Bizans, İslam, İtalyan şehir devletleri idare tarihinden sonra Anadolu Selçukluları ve Osmanlılarda devlet örgütünü ve sosyo-ekonomik düzeni ele alır. Alanında kaleme alınmış ilk eserdir.[kaynak belirtilmeli]
  • 1980: Osmanlı İmparatorluğu'nda Alman Nüfuzu
  • 1981: Gelenekten Geleceğe: Gelenekten Geleceğe 2006'da Ufuk Kitapları'ndan çıkan kitap. İlber Ortaylı'nın 3 ana konudaki makalelerinden oluşmaktadır. Bunlar Osmanlı Mirası, Kültür Meseleleri ve Edebiyat ve Tiyatro Penceresindendir. Toplam 21 makale içermektedir. Bugüne değin 12 baskısı çıkmış ve üzerinde çeşitli düzeltmeler yapılmıştır.
  • 1983: İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı
  • 1985: Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Yerel Yönetim Geleneği
  • 1986: İstanbul'dan Sayfalar - Hil Yayın tarafından yayımlanan kitap; yazarın İstanbul, semtleri ve hayatı hakkında gazete ve dergilerde çıkmış akademik olmayan yazılarından ve son kısımda İstanbul'un yerleşme düzeni hakkında akademik yazısından oluşmaktadır.
  • 1994: Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devleti'nde Kadı
  • 1996: Türkiye İdare Tarihine Giriş
  • 2000: Osmanlı Aile Yapısı
  • 2001: Tarihin Sınırlarına Yolculuk
  • 2001: Osmanlı İmparatorluğu'nda İktisadî ve Sosyal Değişim
  • 2002: Osmanlı Mirasından Cumhuriyet Türkiyesi'ne (Taha Akyol ile birlikte)
  • 2004: Osmanlı Barışı
  • 2005: Barış Köprüleri: Dünya'ya Açılan Türk Okulları
  • 2006: Osmanlı'yı Yeniden Keşfetmek-1
  • 2006: Kırk Ambar Sohbetleri
  • 2006: Osmanlı'yı Yeniden Keşfetmek-2
  • 2007: Eski Dünya Seyahatnamesi: İlber Ortaylı'nın gezi izlenim-seyahatname türündeki kitabıdır.[29] Aşina Kitaplar Yayınları tarafından Mart 2007'de basılmıştır.
  • 2007: Yahudilik Tarihi, Ahmet Almaz ile 2007 Nokta Kitap
  • 2007: Avrupa ve Biz
  • 2007: Batılılaşma Yolunda
  • 2007: Osmanlı'yı Yeniden Keşfetmek-3
  • 2007: Mekân ve Olaylarıyla Topkapı Sarayı
  • 2008: Osmanlı Sarayında Hayat
  • 2008: Tarihimiz ve Biz
  • 2008: Tarihin İzinde
  • 2009: Tarihin Işığında
  • 2010: Türkiye'nin Yakın Tarihi
  • 2011: Defterimden Portreler
  • 2011: Tarihin Gölgesinde (Taha Akyol ile birlikte)
  • 2012: Yakın Tarihin Gerçekleri, Timaş Yayınları
  • 2012: Cumhuriyetin İlk Yüzyılı 1923-2023, Timaş Yayınları
  • 2013: İlber Ortaylı Seyahatnamesi, Timaş Yayınları
  • 2014: İmparatorluğun Son Nefesi, Timaş Yayınları
  • 2014: Eski Dünya Seyahatnamesi, Timaş Yayınları
  • 2015: Türklerin Tarihi, Orta Asya'nın Bozkırlarından Avrupa'nın Kapılarına, Timaş Yayınları
  • 2016: Türklerin Tarihi, Anadolu'nun Bozkırlarından Avrupa'nın İçlerine, Timaş Yayınları
  • 2016: İttihat ve Terakki
  • 2016: Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devletinde Kadı
  • 2016: Osmanlı’ya Bakmak Osmanlı Çağdaşlaşması
  • 2016: İstanbul'dan Sayfalar
  • 2017: Türklerin Altın Çağı
  • 2017: Tarihe Yön Veren 100 Lider
  • 2018: Gazi Mustafa Kemal Atatürk
  • 2019: Bir Ömür Nasıl Yaşanır?:Bir Ömür Nasıl Yaşanır, İlber Ortaylı tarafından yazılan, Kronik Kitap Yayınevinin 2019'da bastığı kitaptır. Deneme türündeki kitap, insanların yaşamları boyunca karşılaştıkları sorunların üstesinden nasıl gelecekleri ve doğru tercihte bulunma yöntemleri konusunda bilgi sunmaktadır.
  • 2020: Türklerin Tarihi
  • 2021: Yakın Tarihin Gerçekleri, Kronik Kitap
  • 2022: İnsan Geleceğini Nasıl Kurar?: İnsan Geleceğini Nasıl Kurar, tarihçi İlber Ortaylı'nın 2022 yılında Kronik Kitap Yayınları'ndan çıkan deneme türündeki kitabıdır.[30] İlber ortaylı, insanın hayatını kurarken yaşadığı süreçleri ve karşılaştığı zorlukları anlatmaktadır. Hayatlarını kurma sürecinde okuyuculara rehberlik eden bir eserdir.[19] Kitap, 2022'de Türkiye'de en çok okunan kitaplar arasına girmiştir.[19][31]
  • 2022: Türklerin Tarihi 2, Kronik Kitap
  • 2023: 1923 Cumhuriyetin İlk Yüzyılı 2023
  • 2024: Avrupa ve Biz - Geçmişten Günümüze
  • 2025: Fatih Sultan Mehmed: Doğunun ve Batının Efendisi
  • 2025: Cumhuriyet'in İlk Sabahı, Gökçe Akgül ve Şermin Yaşar ile birlikte, Kronik Kitap
  1. ^ 28 Şubat 2010 tarihli Teke Tek Özel programındaki konuşmasından
  2. ^ a b c d e f "Kimdir?". ilberortayli.com. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2010. 
  3. ^ "Şeref Üyeleri". Türk Tarih Kurumu. 14 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2020. 
  4. ^ "Akılda Kalan - 2 Aralık 2016 (İlber Ortaylı)". Habertürk TV. 1:46 - 2:05 dakika. 2 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "Kırım Tatar halkı Şefika Teyzesini kaybetti". qha.com.tr/. 11 Temmuz 2020. 24 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ "İlber Ortaylı ile Tarihin Sınırlarına Yolculuk, Mustafa ARMAĞAN, Ufuk Kitapları, 2001, s. 63". 12 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2022. 
  7. ^ İlber Ortaylı Kitabı / Zaman Kaybolmaz, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2. Baskı Mart 2006, Önsözden
  8. ^ "Halkın yaptığı dedikodu biz yapınca biyografi olur". Emel Armutçu, Son kitabıyla Aydın Doğan Vakfı Tarih Ödülü'nü alan İlber Ortaylı... Hürriyet Gazetesi. 11 Mart 2001. 25 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2017. 
  10. ^ "Eğitim Kadrosu | Medipol Üniversitesi". www.medipol.edu.tr. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2025. 
  11. ^ "Prof. Dr. İLBER ORTAYLI | AVESİS". avesis.medipol.edu.tr. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2025. 
  12. ^ "Galatasaray Üniversitesi Senatosu". Galatasaray Üniversitesi. 30 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2011. 
  13. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2012. 
  14. ^ "Prof. Dr. İlber Ortaylı bakanlık danışmanı oldu". Sözcü. 3 Ekim 2018. 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2019. 
  15. ^ "Afet İnan Tarih Araştırmaları Ödülü". Ortaylı'ya Afet İnan Tarih Araştırmaları Ödülü. ilberortayli.com. 26 Ekim 2004. 22 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2010. 
  16. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2011. 
  17. ^ La vie quotidienne des missions étrangères à Galata" Varia Turcica XIII. Premiere rencontre internationale sur l'Empire Ottoman et la Turquie moderne (Fransızca). 1991. ISBN 2906053236. 
  18. ^ Tarihin Arka Odası - 13 Haziran 2015 7 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Haberturk TV
  19. ^ a b c d "İlber Ortaylı 15 Dil Mi Biliyor?". youtube.com. 26 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2016.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: ":0" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  20. ^ "İlber Ortaylı Hayatı: İlber Ortaylı Kimdir ve Nasıl Birisidir? | bkmkitap.com". 10 Ekim 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2025. 
  21. ^ Gazete Habertürk, 22 Mayıs 2011 tarihli Pazar eki, s.8
  22. ^ "İlber Ortaylı ile". TRT. 29 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2010. 
  23. ^ "NOT". Milliyet Gazetesi. 27 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2010. 
  24. ^ "Aydın Doğan Ödülü". 2001, Tarih: Prof. Dr. İlber Ortaylı. Aydın Doğan Vakfı. 20 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2020. 
  25. ^ "Roma'da Prof. Dr. Ortaylı 'ya ödül". www.hurriyet.com.tr. 21 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2010. 
  26. ^ "О награждении медалью Пушкина иностранных граждан". Указ Президента Российской Федерации от 29.11.2007 г. № 1599 (Rusça). Kremlin.ru. 2007. 26 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  27. ^ "Rusya'dan İlber Ortaylı'ya Puşkin ödülü". ilberortayli.com. 15 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2010. 
  28. ^ "Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödüllerinin Sahipleri Belli Oldu". Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. 29 Ekim 2017. 8 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2023. 
  29. ^ "Haftanın Kitabı - Eski Dünya Seyahatnamesi". Samsun Son Haber. 24 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2021. 
  30. ^ "Kitap · İnsan Geleceğini Nasıl Kurar?". 22 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023. 
  31. ^ Duvar, Gazete (1 Şubat 2023). "2022'nin en çok satan kitapları belli oldu". 2 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]