İçeriğe atla

Judith Butler

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Judith Butler
Judith Butler, 2012
Tam adıJudith Butler
Doğumu24 Şubat 1956 (68 yaşında), Cleveland, Ohio, ABD
Çağı20. yüzyıl felsefesi ve 21. yüzyıl felsefesi,
BölgesiBatı felsefesi
OkuluKıtasal felsefe, Üçüncü akım feminizm, Postmodernizm, Postyapısalcı felsefe, Eleştirel kuram, kuir (queer) teori
İlgi alanlarıFeminist eleştiri, Etik, Siyaset felsefesi, kuir teori, Söylev, Psikanaliz, İnsan cinselliği, Şekillendirilmiş bilişsellik, Yahudi felsefesi
Önemli fikirleriSosyal inşacılık olarak cinsiyet, Cinsiyet edimselliği, performatif kuram (performativite)
Etkilendikleri
Etkiledikleri

Judith Butler (d. 24 Şubat 1956), feminist felsefe, kuir (queer) kuram,[1] siyaset felsefesi ve etik dallarına katkı sağlamış Amerikalı postyapısalcı filozof. Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley'de Retorik ve Karşılaştırmalı Edebiyat bölümlerinde profesör olmanın yanı sıra European Graduate School'da Hannah Arendt Felsefe Profesörü'dür. Butler 1984'te Yale Üniversitesi'nden, akabinde Arzu Özneleri: Yirminci Yüzyıl Fransa'sında Hegelci Yansımalar adıyla basılan felsefe dalında doktora derecesi aldı.

1980'lerin sonuna doğru, farklı öğretim/araştırma merkezleri arasında (en dikkate değer olanı Johns Hopkins University Humanities Center, İnsanbilimleri Merkezi), feminizmin "önkabullenilmiş terimlerini" sorgulamak için Batılı feminist teorinin içinde postyapısalcı çalışmalarda bulundu.

Günümüzde kuir ve feminist kuramın önde gelen düşünürlerinden biri ve aynı zamanda Amerika Birleşik Devletleri'nde uzun yıllardır LGBTİ+ mücadelesi içerisinde yer alan bir politik aktivisttir. Türkiye'nin güneydoğu illerinde süregelen sokağa çıkma yasaklarının ve şiddetin bir an önce son bulmasını talep eden akademisyen ve araştırmacılardan oluşan bir inisiyatif olan Barış İçin Akademisyenler inisiyatifinin bildirisine imza atan 1128 akademisyen arasındadır.[2] Ayrıca, 2021 Boğaziçi Üniversitesi protestoları sürecinde dünyadan 3317 akademisyenin yayımladığı dayanışma bildirisinin ilk imzacısıdır ve 2021 Şubat ayında Boğaziçi Üniversitesi olaylarını öğrencilerle birlikte konuştuğu bir açık ders vermiştir.[3][4]

Çalışmaları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Butler, 1990'lı yılların başında yayımladığı Cinsiyet Belası (Gender Trouble) ve Bela Bedenler (Bodies that Matter) çalışmalarında toplumsal cinsiyetin performatif bir biçimde üretildiğine, yani bireyden bağımsız olarak sürekli yeniden üretilen toplumsal bir inşa olduğunu iddia ederek toplumsal cinsiyet çalışmaları alanında çığır açmıştır.[5][6] Özellikle 2000'li yıllardaki çalışmalarında ise bu yaklaşımını prekaryalık çerçevesinde genişleterek, günümüz baskın kapitalist sistemlerinin yeniden ürettiği tahakküm biçimlerini incelemiştir.[7]

Önemli eserleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Performative Acts and Gender Constitution (1988)
  • Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity (Cinsiyet Belası: Feminizm ve Kimlik Bozulması) (1990)[8]
  • Bodies That Matter: On the Discursive Limits of "Sex" (Bela Bedenler) (1993)[9]
  • Feminist Contentions: A Philosophical Exchange (Seyla Benhabib, Nancy Fraser, Drucilla Cornell ile) (1995)[10]
  • The Psychic Life of Power: Theories in Subjection (İktidarın Psişik Yaşamı: Tabiyet Üzerine Teoriler) (1997)[11]
  • Excitable Speech: A Politics of the Performative (1997)[12]
  • Contingency, Hegemony, Universality: Contemporary Dialogues on the Left (Slavoj Žižek ve Ernesto Laclau ile) (2000)[13]
  • Undoing Gender (2004)[14]
  • Precarious Life: the Powers of Mourning and Violence (2004)[15]
  • Giving an Account of Oneself (2005)[16]
  • Who Sings the Nation-State?: Language, Politics, Belonging (Gayatri Chakravorty Spivak ile) (2007)[17]
  • Frames of War: When is Life Grievable? (2009)[18]
  • Notes Toward a Performative Theory of Assembly (Biziz, Halk! Toplanma Özgürlüğü Üzerine Düşünceler) (2015)[19]
  • The Force of Nonviolence: An Ethico-Political Bind (2020)[20]

Cinsiyet Belası: Feminizm ve Kimlik Bozulması (1990)

[değiştir | kaynağı değiştir]

1990'da, Butler'ın kitabı Cinsiyet Belası (Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity) farklı dillerde 100,000 kopyadan fazla sattı. John Waters'ın 1974 yapımı benzer isimli, başrolünü drag queen Divine'in oynadığı filmi Kadın Sorunu 'nu ima eden başlıklı kitap; Cinsiyet Belası, eleştirel bir şekilde Simone de Beauvoir, Julia Kristeva, Sigmund Freud, Jacques Lacan, Luce Irigaray, Monique Wittig, Jacques Derrida ve en çok Michel Foucault'nun çalışmalarını tartışmaktadır. Kitap o kadar ünlendi ki entelektüel bir fanzin olan Judy'ye ilham kaynağı oldu.

Cinsiyet Belası kitabında Butler'ın iddiasının çığır açıcı noktası cins, cinsiyet ve cinselliğin kategorilerinin tutarlığının, -mesela erkek vücutlarda maskülen cins ve heteroseksüel arzunun sözde doğal tutarlılığı- kültürel anlamda zaman içerisinde stilize hareketlerin tekrarı süresince yapılandığıdır. Bu stilize vücut hareketleri, tekrarı esnasında, gerekli ontolojik "çekirdek" cinsiyetin görünüşünü oluşturur. İşte bu Butler'ın, cins ve cinsellik ekseninde cinsiyeti performansa bağlı olarak kuramsallaştırdığı anlayıştır. Cinsiyet, cins ve cinselliğin performansı, Michel Foucault'nun Disiplin ve Cezası'ndan ödünç alarak kendisinin "düzenleyici konuşmalar" olarak adlandırdığı yapının içinde cinsiyet kazandırılan, cinselleştirilen ve arzulanan nesneyi konumlandıran bireyin bilinçli olarak yaptığı bir seçim değildir. Aynı zamanda "anlaşılabilmenin çatıları" veya "disiplin rejimleri" olarak adlandırılan bu olgular hangi cins, cinsiyet ve cinsellik seçeneklerinin toplumsal olarak tutarlı veya "doğal" olarak görülmesine izin verme konusunda karar almaktadır.

Butler, “Asıl derdim, toplumsal cinsiyet sınırları içinde dayatılan bir takım basmakalıp fikirlerle, toplumsal cinsiyetin eril ve dişiliğine dair var olan görüşlere itiraz getirmeye çalışmak” diyerek amacını özetlemiştir.[21]

Kuir kuram ve feminizmin temel metinlerinden sayılan kitapta Butler; cinsiyet kavramını sorgular, cinsiyetin performatif yapısını inceler. Toplumsal cinsiyetin performatif olduğunu düşünür. Buna göre kadın ve erkek olarak sadece iki cinsiyet olmadığını söyler. Basmakalıp yargılara sığmayan bir toplumsal cinsiyet kuramı vardır. Butler, dışavurumlar ve ifadelerin toplumsal cinsiyetin sonuçları değil, tam aksine kurucuları olduğunu ifade eder.[22]

Bela Bedenler (1993)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Butler, Cinsiyet Belası kitabının "yeterince iyi anlaşılmadığı" gerekçesiyle 1993 yılında Bela Bedenler (Bodies That Matter: On the Discursive Limits of "Sex") kitabını yayımlayarak savlarını detaylandırmayı amaçlar. Kitapta toplumsal cinsiyet ve performatiflik tartışmalarını derinleştirerek Luce Irigaray, Jacques Lacan, Jacques Derrida, Sigmund Freud gibi isimlerin kuramlarını detaylı bir analize ve eleştiriye tabi tutar.[5] Bu psikanaliz çerçevesinden, bedenin maddeselliğini odağına alarak bedenlerin ve kimliklerin inşasını sorunsallaştırır.

İktidarın Psişik Yaşamı: Tabiyet Üzerine Teoriler (1997)

[değiştir | kaynağı değiştir]

İktidarın Psişik Yaşamı (The Psychic Life of Power: Theories in Subjection) kitabında Butler, psikanaliz yorumlamalarını özne ve iktidar ilişkisine yöneltir. Butler, kitapta Michel Foucault'nun özne ve iktidar anlayışından hareket eder, yani öznenin söylemsel olarak biçimlendiği ve iktidarın, öznenin ve failliğin kurucusu olduğu argümanını temel alır.[11] Bu çerçevede, madun (subordinate) öznenin kuruluşunu ve iktidara direnmesini inceler. Kitap, Louis Althusser, Sigmund Freud, Melanie Klein, Friedrich Nietzsche, Georg Wilhelm Friedrich Hegel gibi düşünürlerin psişeye dair kuramlarındaki melankoli, vicdan, mutsuz bilinç, özdeşleşme gibi kavramları toplumsal düzlemde ele alarak maduniyet ekseninde tartışır.[11]

Nefret Söylemi (1997)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Butler, nefret söylemi üzerine de çalışmalar yapmıştır. Özellikle yaralayıcı olan, tehdit içeren, saldırgan ifadeleri nefret söylemi olarak adlandırır ve bu söylem üzerinden eleştiri yapar. Butler bu konudaki görüşünden Excitable Speech: A Politics of the Performative (1997) adlı kitabında bahseder. Kitap, genel olarak dilsel yaralanma konusunu ele alır ve nefret ifadelerinin suç sayılmasının eleştirisini de içeren güçlü bir performatif siyaset kavrayışı önerir. Bu kitapta ortaya konulan performatif siyaset anlayışı, “yaratıcı-yenilikçi” ya da “altüst edici” “tekrar” ya da “yeniden anlamlandırma” (resignification) kavramlarıyla örülüdür[23] Ona göre hiçbir ifadenin söylendiği anda bir eylem oluşturmaya dair mutlak bir gücü yoktur. Nefret söylemleri yeniden anlamlandırmayla değiştirilebilir, hedeften şaşırılabilir. Nefret ifadelerine karşıdır. Çünkü Butler için cinsiyetçi ya da ırkçı nefret ifadeleri, söyleme bir egemenlik kazandırır. Bu egemenlik varsayımına karşı Butler, egemenlik atfedilen sözün tepkiyle karşılandığı, egemenin kendi algısını sarsan, konuşmanın yönünü çeviren performansların varlığına dikkat çekmeye çalışır.[23]

Butler nefret söylemi düşüncesiyle 1990'lı yıllardaki Amerikan ilerici siyasetine egemen olanları eleştirmiştir. Onun için, 1990'lı yıllardaki ilerici Amerikan siyaseti nefret ifadelerini suç edimi olarak görüp yasaklamakta ve bu da ifadelerin gücünü artırmaktaydı. Butler, bu gücü kırmanın yolunu o ifadeye karşı bir performatif siyaset yürütmek olarak ifade eder. Butler için dil, özneyi sürekli ve sabit bir şekilde ezilen, kurban olarak kurmaz; aksine kontrol dışına çıkacak ve kendini yaratabilecek bir özne olarak kurar. Böylece belirli bir gruba işaret eden kötü bir adlandırma yenilikçi bir tekrara uğrayıp, tarihsel hareketlilik kazanarak ufuk açıcı yeni perspektifler de açabilir.[24]

Ödüller

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Judith Butler ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Halberstam, Jack. "Kuir teorisine genel bakış konulu Jack Halberstam ses kaydı". 8 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2014. 
  2. ^ "1100’ün üzerinde akademisyenden barış çağrısı: Bu suça ortak olmayacağız". 29 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Diken. 11 Ocak 2016. Erişim tarihi: 23 Ocak 2016.
  3. ^ ""HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN ALTI OYULUYOR": Dünyadan 3317 akademisyen Boğaziçi çağrısı yaptı". Bianet - Bagimsiz Iletisim Agi. 4 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2021. 
  4. ^ "Judith Butler'dan Boğaziçi Üniversitesi'nde açık ders: 'Bir gün LGBTİ+ Çalışmaları Kulübü tekrar açılacak ve ben de ziyaret edeceğim' - HABERLER Son Dakika". İleri Haber. 1 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2021. 
  5. ^ a b Butler, Judith (1993). Bodies that matter : on the discursive limits of "sex". Abingdon, Oxon: Routledge. ISBN 978-0-203-82827-4. OCLC 727139650. 
  6. ^ Butler, Judith (1990). Gender trouble : feminism and the subversion of identity. New York: Routledge. ISBN 0-203-90275-0. OCLC 50506678. 
  7. ^ Butler, Judith, 1956-. Biziz halk! toplanma özgürlüğü üzerine düşünceler. Aydar, Ferit Burak,, Akkıyal, Berna,, Koç Üniversitesi. İstanbul. ISBN 978-605-2116-53-1. OCLC 1045442259. 
  8. ^ Butler, Judith (1999). Gender trouble : feminism and the subversion of identity. New York: Routledge. ISBN 0-203-90275-0. OCLC 50506678. 
  9. ^ Butler, Judith (1993). Bodies that matter : on the discursive limits of "sex". New York: Routledge. ISBN 0-415-90366-1. OCLC 27897792. 
  10. ^ Feminist contentions : a philosophical exchange. Seyla Benhabib. New York: Routledge. 1995. ISBN 0-415-91085-4. OCLC 30623637. 
  11. ^ a b c Butler, Judith (1997). The psychic life of power : theories in subjection. Stanford, Calif.: Stanford University Press. ISBN 0-8047-2811-9. OCLC 35785687. 
  12. ^ Butler, Judith (1997). Excitable speech : a politics of the performative. New York: Routledge. ISBN 0-415-91588-0. OCLC 35128212. 
  13. ^ Butler, Judith (2000). Contingency, hegemony, universality : contemporary dialogues on the left. Ernesto Laclau, Slavoj Žižek. Londra: Verso. ISBN 1-85984-757-9. OCLC 44780799. 
  14. ^ Butler, Judith (2004). Undoing gender. New York: Routledge. ISBN 0-203-49962-X. OCLC 56920393. 
  15. ^ Butler, Judith (2004). Precarious life : the powers of mourning and violence. Londra: Verso. ISBN 1-84467-005-8. OCLC 53398140. 
  16. ^ Butler, Judith (2005). Giving an account of oneself. 1st ed. New York: Fordham University Press. ISBN 978-0-8232-3523-0. OCLC 191818345. 
  17. ^ Butler, Judith (2007). Who sings the nation-state? : language, politics, belonging. Gayatri Chakravorty Spivak. Londra: Seagull Books. ISBN 1-905422-57-1. OCLC 171544859. 
  18. ^ Butler, Judith (2009). Frames of war : when is life grievable?. Londra: Verso. ISBN 978-1-84467-333-9. OCLC 286419923. 
  19. ^ Butler, Judith (2015). Notes toward a performative theory of assembly. Cambridge, Massachusetts. ISBN 978-0-674-49554-8. OCLC 933835726. 
  20. ^ Butler, Judith (2020). The force of nonviolence : an ethico-political bind. Londra. ISBN 978-1-78873-276-5. OCLC 1100630942. 
  21. ^ Butler, Judith (1990). Cinsiyet Belası. s. önsöz. 
  22. ^ Butler, Judith (1990). Cinsiyet Belası. s. 77. 
  23. ^ a b "J.Butler ve Nefret Söylemi Sorunu". 15 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2018. 
  24. ^ "Kavramsal Tartışmalar: Feminist ve Queer Düşüncede Söylem söyleşisi". 15 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2018. 
  25. ^ "John Simon Guggenheim Foundation | Judith Butler" (İngilizce). 29 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2021. 
  26. ^ "03.19.2009 - Judith Butler wins Mellon Award". www.berkeley.edu. 23 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2021. 
  27. ^ Rowe, Mike; Reader, Utne. "Judith Butler: War Empathizer – Visionaries – Utne Reader". Utne (İngilizce). 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2021. 
  28. ^ "Judith Butler wins Theodor Adorno Prize despite opponents". web.archive.org. 1 Eylül 2012. 13 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2021. 
  29. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 29 Kasım 2014. 30 Aralık 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2021. 
  30. ^ "Judith Butler : McGill Reporter". web.archive.org. 25 Eylül 2015. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2021. 
  31. ^ "La philosophe américaine Judith Butler honorée à Fribourg". www.laliberte.ch (Fransızca). 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2021. 
  32. ^ "PinkNews' top 11 Jewish gay and lesbian icons". PinkNews - Gay news, reviews and comment from the world's most read lesbian, gay, bisexual, and trans news service (İngilizce). 16 Aralık 2014. 16 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2021. 
  33. ^ "British Academy Fellowship reaches 1,000 as 42 new UK Fellows are welcomed". The British Academy (İngilizce). 15 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2021. 
  34. ^ "Judith Butler honorary causa from University of Belgrade". www.autonomija.info. 23 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2021. 
  35. ^ "2019 Fellows and International Honorary Members with their affiliations at the time of election". members.amacad.org. 24 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2021. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Judith_Butler&oldid=33905697" sayfasından alınmıştır