Salıpazarı
| Salıpazarı | |
|---|---|
 | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Samsun |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Meriç Dinçer |
| • Belediye başkanı | Halil Akgül (AK Parti) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 16.451 km² |
| Rakım | 85.91 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 22,923 |
| • Kır | - |
| • Şehir | - |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 362 |
| İl plaka kodu | 55 |
Salıpazarı Samsun'un bir ilçesidir.
Terme ve Çarşamba ilçelerine ait Alanyaykın, Düzköy ve Bereket köylerinin birleşmesiyle 1973 yılında belediye olmuştur. 1987-88 yıllarında da ilçe teşkilatı kurularak Samsun'a bağlanmıştır. Salıpazarı ismini her hafta Salı günü ilçede kurulan pazardan almaktadır.
Tarih
I. Dünya Savaşından önce yörede Türk köylerinin yanında Rum, Ermeni ve Gürcü nüfusunun yaşadığı bilinmektedir. I. Dünya savaşı sırasında özellikle Ermeni çeteleriyle Türk halkı arasında çatışmalar yaşanmıştır. Ancak Türk halkının mücadelesi sonunda Ermeniler bölgeyi terk etmek zorunda kalmıştır. Ermenilerin ilçeyi terk etmek zorunda kalmasının sebebi Durmuşoğlu Ali Ağa'nın tufan mezarlığında büyük bir Ermeni cephaneliğini ele geçirmesi ve bunları Müslüman halka dağıtmasıdır.
İlçede bir fındık bahçesinde yosunlarla kaplanmış çeşitli kayaların üzerinde Oğuz boylarından Peçenekler ve Kıpçakların kullandığı Runik Türkçe yazılar ve tamgalar bulunmuştur.[1]
Yine bir fındık bahçesinde eski uygarlıklara ait kaya mezarlar bulunmuştur.[1]
Coğrafya
Samsun'a uzaklığı 54 km olan ilçenin güneyi Erbaa ve Akkuş, doğusu Terme, batısı Ayvacık, kuzeyi ise Çarşamba ilçeleriyle çevrilidir. Salıpazarı'nın denize kıyısı yoktur.
İlçenin kuzeyi düzlük, güneyi engebelidir. Yeşilçay ve Terme Çayı ilçe merkezinde kesişmektedir. Bu çaylar üzerinde üç köprü vardır. Salıpazarı ile Gökçeli mahallesini Kurt köprüsü, Yavaşbey mahallesini ise Maviren köprüsü birbirine bağlar. 15.471 nüfusa rağmen Salı günleri ilçe merkezine kurulan pazar sayesindeki hareketliliğin dışında genel olarak sessiz bir görüntüye hakimdir. İlçeye ulaşım Çarşamba'dan kalkan özel halk otobüsleri ve Terme'den kalkan minibüslerle yapılmaktadır. Terme Çayı’nın ve Yeşilçay’ın bir araya toplanmasıyla büyük bir gölet oluşturulmuştur. Ayrıca bu çayların kenarlarında turistlerin konaklayabileceği alabalık tesisleri bulunur.
İklim ve bitki örtüsü
Salıpazarı iklimi iki kısımda değerlendirilebilir. Ovalık kesimde tipik Orta Karadeniz iklimi hakimdir ve yazlar serin, kışlar ılık geçer. Fakat yüksek kesimlere çıkıldıkça iklim sertleşir. Kışın iki metreyi aşan kar yağışı gözlenir.
İlçe arazisinin % 80'i engebeli-dağlık konumdadır. Son derece gür ve yeşil bir bitki örtüsüne sahiptir. Ormanlık alanlarda meşe, kızılağaç, kestane ve özellikle fındıklıklar büyük yer kaplar. Bunların yanı sıra bu ağaçlıkların arasında çok çeşitli ot ve bitkilere de rastlamak mümkündür.
Nüfus
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1990[2] | 29.561 | 3.644 | 25.917 |
| 2000[3] | 25.113 | 6.303 | 18.810 |
| 2007[4] | 20.986 | 6.847 | 14.139 |
| 2008[5] | 21.350 | 6.474 | 14.876 |
| 2009[6] | 20.941 | 6.156 | 14.785 |
| 2010[7] | 20.393 | 6.086 | 14.307 |
| 2011[8] | 19.902 | 6.177 | 13.725 |
| 2012[9] | 19.379 | 6.220 | 13.159 |
| 2013[10] | 19.623 | 19.623 | veri yok |
| 2014[11] | 19.167 | 19.167 | veri yok |
| 2015[12] | 18.869 | 18.869 | veri yok |
| 2016[12] | 18.714 | 18.714 | veri yok |
| 2017[12] | 18.546 | 18.546 | veri yok |
| 2018[12] | 22.923 | 22.923 | veri yok |
| 2019[12] | 19.990 | 19.990 | veri yok |
| 2020[12] | 19.709 | 19.709 | veri yok |
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Turistik imkânlar
Terme ve Çarşamba ilçelerinde Alanyaykın, Düzköy ve Bereket köylerinin birleşmesiyle 1973 yılında Belediye olmuştur. 04.07.1987 yıllarında da ilçe teşkilatı kurularak Samsun'a bağlanmıştır.
I. Dünya savaşından önce yörede Türk köylerinin yanında Rum, Ermeni ve Gürcü nüfusunun yaşadığı bilinmektedir. I. Dünya savaşı sırasında özellikle Ermeni çeteleriyle Türk halkı arasında çatışmalar yaşanmıştır. Ancak; Türk halkının mücadelesi sonunda Ermeniler bölgeyi terk etmek zorunda kalmıştır.
Samsun'a uzaklığı 54 km. olan ilçenin, Güneyi Erbaa ve Akkuş, Doğusu Terme, Batısı Ayvacık, Kuzeyi ise Çarşamba ilçeleriyle çevrilidir. Salıpazarının denize kıyısı yoktur.
İlçenin kuzeyi düzlük, güneyi engebelidir. Yeşilçay ve Terme çayı ilçe merkezinde kesişmektedir. Bu çaylar üzerinde üç köprü vardır. Salıpazarı ile Gökçeli köyünü Kurt köprüsü, Yavaşbey köyünü ise Maviren köprüsü birbirine bağlar.
İlçe ekonomisi tarıma dayanmaktadır. Halkın büyük çoğunluğu tarımla uğraşmaktadır. Tarım ürünü olarak Fındık, Çilek, Çeltik yaygın olarak yetiştirilir. İlçede hayvancılıkta gelişmiştir.
Garpu Kalesi: Cevizli - Konakören köyleri arasında yer almaktadır. Garfu ya da Gerfu adıyla da bilinir. M. Ö. 7. yy' a ait olduğu ileri sürülmektedir. Bir rivayete göre Amazonlara aittir. Klasik anlamda bir kaleye benzememektedir. Kalede üzeri taşla kapatılmış iki kuyu bulunur. Önemli bir mimari kalıntı yoktur, kapı ve merdiven izleri ile ilgili taş örgüye benzetilen bir kısım vardır. Giriş kapısı kaya dan oyularak, merdivenler ise kayaların yontulması suretiyle yapılmıştır.
Eğri Kale(Çıngıraklı Kale): Kırgıl mahallesindeki kale, inanışa göre kul yapısı değildir. Bunu Nuh Peygamber zamanında gemilerin bağlanması için Tanrı yapmıştır. İlk kar buraya yağar, üstüne duman çökerse havanın bozacağına inanılır. Albak Camii:İlçe merkezine 1 km uzaklıktadır. Yeşil çayının derince bir kayalıktan geçmesiyle oluşmuş doğal alan yanındaki tahta camiyle birlikte güzel bir gezinti yeridir.Şu andaki caminin yerinde Selçuklu yapımı bir cami olduğu ve zamanın tahrifatından dolayı yerine bugünkü caminin yapıldığı bilinmektedir. Çağlayan Köyü: Adından da anlaşılacağı gibi dere yatağına kurulu olan mahallede çok sayıda şelale vardır.İlçeye uzaklığı 7 km'dir. Mahallede ayrıca alabalık üretim çiftliği ve lokantası vardır.Yolların kötü olması şelalelerin yeterince ilgiyi çekememesine sebep olmaktadır. Meşe Tekkesi: Kırgıl mahallesinde eski mezarlıkta bulunan bir mezardır. Değirmen: Gökçeli mahallesinde 500 yıllık bir değirmen vardır. Kesme taştan yapılmış olan kemeri hala yıkılmamıştır. Bugün yine un değirmeni olarak faaliyet göstermektedir. Çatak Ahmet Ağa camii: Merkez Gökçeli Mahallesinde 115 senelik bir camidir.
Yeşil camii: Yeşil mahallesindedir. Ahşap malzeme kullanılarak ve 300 sene önce inşa edildiği kaydedilmiştir Karaman camii: Karaman mahallesindedir. Ahşap malzeme kullanılarak ve 300 sene önce inşa edildiği kaydedilmiştir Türbeler: Samzama kadem ve Topal Hacı türbeleri vardır. Halk tarafından çok saygı gösterilip, evliya kabul edilen kişilere aittir. Çatak Ahmet Ağa camii: Merkez Gökçeli Mahallesinde 115 senelik bir camidir. Karaman camii: Karaman mahallesindedir. Ahşap malzeme kullanılarak ve 300 sene önce inşa edildiği kaydedilmiştir
Hasan Tekke: Şehir merkezini tepeden gören bu tekke kurtuluş savaşında bu alanda şehit düştüğüne inanılan Hasan adındaki bir zata aittir.Kıbrıs çıkarması sırasında buradan kırmızı bir ışığın çıkıp Kıbrıs tarafına gittiği söylentisi vardır.Mezarın bulunduğu tepeye Hasan tekke adı verilmiştir. Mezar tepenin tam zirvesindedir. Ayrıca bu tepe Salıpazarı ve Çarşamba ilçelerinin manzarasını seyretmek için çok uygun bir yerdir. Bununla birlikte bazı köylerde tekke olduğuna inanılan çok sayıda mezar vardır. Yeşil Türbe: Yeşil mahallesi mezarlığındadır.Yapılış tarihi bilinmemektedir.Oda şeklindeki bina içindedir.Köylüler tarafından onarımı gerçekleştirilmiştir. Dilek yeri olarak bilinir
Gezilecek yerler 1. Karpu Kale ve çevresi 2. Çağlayan şelalesi ve alabalık çiftliği 3. Kınalık Ormanı 4. Karacaören Deresi ve çağlayanları 5. Yavaşbey Göne Çınaraltı piknik alanı 6. Kayaköprü Alabalık Tesisleri 7. İlçe merkezine yakın Köprübaşı alabalık tesisleri ve saklıbahçe alabalık tesisleri
Şenlikler
Her yıl 5, 6 ve 7 Mayıs tarihlerinde "Tahnal ve Esatçiftliği Hıdrellez Şenlikleri" düzenlenir. Şenliklerde güreş müsabakaları ve at yarışları yapılmaktadır. İlçede ayrıca yine Mayıs ayı içinde çilek festivalleri yapılmaktadır.
Ekonomik yapı
Halkın büyük çoğunuluğu geçimini tarımdan sağlamaktadır. Tarım bitkileri arasında özellikle fındık alanları çoğunluktadır. Bunun yanı sıra pirinç, mısır, pancar tarımcılığı da yapılmaktadır. Bir kısım hâne halkı da hayvancılıkla uğraşmaktadır.
Eğitim-öğretim
Okur-yazar oranı yüksektir. İlçede ilköğretimden ortaöğretimin sonuna kadar öğrenim görülebilecek okullar mevcuttur ancak yüksekokul bulunmamaktadır. 2010 yılında ilçeye bir Anadolu lisesi, 2016 yılında da Anadolu İmam Hatip Lisesi açılmıştır.
Altyapı
Ulaşım
Salıpazarı ilçesi ile Çarşamba ilçesi arasında yapımı on yıllar süren yol çalışması 2016 yılında bitmiş ve modern bir yapıya kavuşmuştur. Ayrıca Salıpazarı ile Terme arasındaki yolun da ıslahı için projeler hazırlanmış durumdadır. İlçenin merkezinden Terme yoluna, şehir merkezinden dolaşmadan geçilmesi için 100.Yıl Bulvarı açılmıştır. Ayrıca bu bulvarın sonunda, Salıpazarı Devlet Hastanesi'nin yeni hizmet binası, Salıpazarı Kapalı Spor Salonu, Salıpazarı İmam-Hatip Ortaokulu ve Salıpazarı Anadolu İmam-Hatip Lisesi bulunmaktadır. Köy yolları ise son dönemde Büyükşehir Belediyesi'nin de desteğiyle betonarme olarak onarılmaktadır.
Elektrik
Bütün köylerde elektrik hizmeti vardır.
İçme suyu
İçme suyu köylerde meydan çeşmesi ve şebeke şeklindedir. Toplam 33 mahalleden 15'inde şebeke suyu bulunur, diğer 18 mahallede şebeke suyu bulunmamaktadır. Halk, kendi imkânları ile dağ özlerinden tesisat çekerek evlerine su getirir, meydan çeşmelerinden içme suyu kullanan köyler de mevcuttur.
Kaynakça
- ^ a b Salıpazarı Belediyesi (6 Ekim 2011). "Fındık Bahçesinde Tarih Çıktı". Salıpazarı Belediyesi. 14 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2011.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Salıpazarı Nüfusu - Samsun". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Samsun Salıpazarı Nüfusu". nufusune.com.