Karadeniz pidesi
| İçli pide |
|---|
.jpg) |
Karadeniz pidesi veya Karadeniz içli pidesi Karadeniz illerinde çok tüketilen pide türü.[1]
Karadeniz pidesi, Türkiye'deki düğünlerde, cenazelerde ve ev davetlerinde misafirleri ağırlamak için sıkça tüketilmektedir. Genelde kıyma, soğan, domates karışımı (buna iç hazırlama denir) evde hazırlanıp taş fırında daha önceden hazırlanmış uzun ve yayvan hamurun üzerine serilmesi ile pişirilir.[2][3][4] Hazırlanan kıymalı pide genellikle mevsim salataları ve soğuk içeceklerle tüketilir. Kullanılan malzemeler ve hazırlanış biçimi Konya yöresine ait etli ekmeğine çok benzemektedir, farkı Konya etli ekmeğinden daha yayvan şekildedir.[5][6]
Karadeniz pidesi, adı farklı olmakla birlikte Anadolu'da 15. yüzyıldan bu yana pişirilmektedir.[7] Günümüzde halen Türkiye'de "pide ve lahmacun salonu" adı altında satışı yapılmaktadır.
Karadeniz pidesinin kıymalı, peynirli, yumurtalı, sarımsaklı, kuşbaşılı ve karışık olmak üzere çeşitli malzemelerle yapılan türleri mevcuttur.
Orijinal isimli Artvin pidesi meşhurdur. Bu pide, Artvin'de sabah kahvaltısında yenmeye başlar özellikle mincili pide. Pideler yuvarlak olup yandan koparılıp ortasındaki peynir veya kavurmaya atılmış yumurtaya bandırılarak yenir.
Samsun pidesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Samsun pidesi, Samsun yöresine has bir tür pide. Karadeniz pidesinin bir varyasyonu olan Samsun pidesinin açık ve kapalı olarak ifade edilen iki türü bulunmaktadır.
"Kapalı pide" olarak nitelendirilen Bafra usulü pide daha gevrek, "açık pide" denilen Terme usulü pidede ise hamur daha yumuşak olup yine açık olan Çarşamba pidesinde hamur daha yaygındır.[8] Her üç pide de Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından coğrafi işaretlenmiş olup marka değerleri bulunmaktadır.[9][10][11][12][13]
Akçakoca Mancarlı Pidesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı Dönemi'nden kalan Mancarlı Pide Akçakoca köylerinde hala yapılmaya devam etmektedir. Mancarlı Pide vejetaryen bir ürün olup, mancar otu diye tabir edilen pazı veya ıspanak gibi yeşillikler kullanılarak yapılmaktadır. Pişmiş mancarlı pide, 35–40 cm uzunluğunda 15 cm genişliğinde ve 0,5 cm kalınlığında yarım ay şeklinde olup, üzeri hamurla kapatılarak taş fırında veya odun ateşi üzerinde sacda pişirilir ve fırından çıkarıldıktan sonra üzerine tereyağı sürülerek ayran ile servis edilir. Akçakoca Mancarlı Pidesi Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[14][15] Pide hamuru lahmacun hamuruna benzer. Bu nedenle bazı lokantalar lahmacun ve pide salonu olarak ihtisaslaşırlar.
Derepazarı Pidesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Derepazarı Pidesi; Rize ili Derepazarı ilçesinde 50 yıldan fazladır yapılmakta olup kullanılan malzemelerin doğallığı, üretim tekniği ve pide ustalarının mahareti ile günümüze ulaşmıştır. Tadının değişmemesi için kesilmeden servis edilen Derepazarı Pidesi peynirli, açık kıymalı, kapalı kıymalı, karışık, kavurmalı, sade (kuru) pide olmak üzere altı şekilde yapılır. Yapımında katkısız tereyağı ve doğal kaynak suyunun kullanılması Derepazarı Pidesine ayrı bir lezzet katmaktadır. Derepazarı Pidesi Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[16][17]
Sürmene Pidesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Sürmene Pidesi 1940'lı yıllardan beri Sürmene ilçesinde yapılan bir pidedir. Ürün, elle dairesel açılan hamura yöreye özgü tatlardan köy peyniri (tuzlu peynir) ve tereyağı eklenerek hazırlanır. Sürmene ilçesinde sadece yörenin mera ve yaylaklardan ve buralarda biçilen otların ve kurutulmasıyla elde edilen yemlerle beslenen hayvanların sütlerinden hazırlanan peynir ve tereyağı kullanılması, ürünün en önemli özelliklerindendir. Sürmene Pidesi Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[18][19]
Görele Pidesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Karadeniz Pidesi başta tüm Karadeniz Bölgesinde yapıldığı gibi, yurt içi ve yurt dışında olmak üzere birçok yerde de yapılmaktadır. Görele'de yapılan pide Görele Pidesidir ve meşhurdur. Görele'de ‘Görele Pidesi’ yapan çok sayıda pide salonu vardır. Malzemeler: (6 kişilik) 700 ml su, 750 gr un, 1 tatlı kaşığı yaş maya, 1 çay kaşığı şeker, 1 yemek kaşığı tuz (kıymalı pide iç malzemeleri) 300 gr kıyma, 2-3 baş soğan, yeteri kadar tuz. Kıymalı Pidenin Yapılışı: Tuz, un, seker ve yaş maya su içinde eritilir. İçerisine azar azar un yedirilerek yoğrulur. Hamur kıvamına gelinceye kadar yoğrulduktan sonra, 30 dakika hamur dinlendirilir. Dinlendirilen hamur 200'er gram olarak parçalanıp yumak haline getirilir. Yumak haline getirilen hamur daha kolay açılması için 15 dakika beklemeye alınır. Bekletilen hamur el yardımıyla kayık şeklinde 30–35 cm uzunluğunda 10–15 cm eninde açılır. Ayrı bir kapta kıyma kavrulur ve içerisine küp şeklinde soğan eklenir. Tuz da atıldıktan sonra soğumaya bırakılır. Açılan hamur ortasına malzemelerden yeterince konur. Malzemenin dışında kalan hamurlar malzemenin üzerine doğru kıvrılıp iki kenarda birleştirilerek kapatılır. Üzerine yumurta sarısından çırparak yapılan bulamaç sürülür. Fırın 300 dereceye ulaştığında (fırına verilerek) pişirmeye bırakılır. 10-15 dk fırında kaldıktan sonra, çıkarılıp içerisine tereyağı koyularak servis yapılır. Peynirli Pidenin Yapılışı: Peynirli pidenin yapılışında hamur kıymalı pidedeki gibi hazırlanır. Su, un, yaş maya, şeker, tuz, tüm pide çeşitleri için ortak malzemelerdir. Peynirli pidenin ise ana malzemesi 400 gram köy peyniridir. Peynirli pidenin yapılışı, hamurun açılma şekli bakımından kıymalı pideden farklıdır. 200 gram yumak halindeki hamur el yardımıyla 10 cm yarı çapında bir daire biçiminde fakat kenarları kıvrılarak bir yuvarlak havuz oluşturulur. Kıvrılan kenarlara yumurta sarısı sürülüp içerisine daha önceden rendelenen köy peyniri koyulup fırına sürülür. 10-15 dk sonra fırından çıkarılıp servise sunulur.[kaynak belirtilmeli]
“Kıymalı ve Peynirli Pidelerin” dışında, Kavurmalı, Sucuklu, Karışık, Kaşarlı, Kuşbaşılı pide çeşitleri de mevcuttur. Bu çeşitlerin yapılışları da Kıymalı pide yapılışına çok benzer. Kıyma yerine diğer malzemeler kullanılmaktadır.
Ordu Pidesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Ordu Pidesi / Ordu Yağlısı 26.01.2023 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[20]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Göksel, A. E. (1998). Karadeniz'den lezzet mektupları: Hamsi-Name 7 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erişim tarihi: 6 Kasım 2016.
- ^ Karadeniz pidesi 7 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erişim tarihi: 6 Kasım 2016.
- ^ Karadeniz Pide Tarifi 7 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erişim tarihi: 6 Kasım 2016.
- ^ Karaosmanoğlu, D. (2007). Surviving the Global Market[ölü/kırık bağlantı], (İngilizce) Food, Culture & Society, 10(3), Erişim tarihi: 6 Kasım 2016.
- ^ Aker, G; Terzihan B. Karadeniz Mutfak Kültürü 7 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erişim tarihi: 6 Kasım 2016.
- ^ Koca, N., Yazıcı, H. (2014). Coğrafi Faktörlerin Türkiye Ekmek Kültürü Üzerindeki Etkileri 25 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Electronic Turkish Studies, 9(8), Erişim tarihi: 6 Kasım 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2014.
- ^ Kaynar, İhsan Seddar. "Kültürel Bir Değer Olarak Samsun Pidesinin Tarihsel Kökeni".
- ^ Samsun pidesi marka oldu, dengegazetesi.com.tr
- ^ The foodie traveller … takes a test of pide, Turkish pizza, theguardian.com
- ^ "No: 333– Mahreç İşareti, ÇARŞAMBA PİDESİ" (PDF). 9 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2018.
- ^ "No: 129– Mahreç İşareti, TERME PİDESİ" (PDF). 4 Kasım 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2018.
- ^ "No: 119– Mahreç İşareti, BAFRA PİDESİ" (PDF). 9 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2018.
- ^ https://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/detay/38369[ölü/kırık bağlantı]
- ^ https://www.ci.gov.tr/Files/GeographicalSigns/63e6e892-f772-40f3-b51e-87c8b3ee86fc.pdf[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2021.
- ^ https://www.ci.gov.tr/Files/GeographicalSigns/e287a5d4-d752-4362-9679-595a58c80e94.pdf[ölü/kırık bağlantı]
- ^ https://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/detay/586[ölü/kırık bağlantı]
- ^ https://www.ci.gov.tr/Files/GeographicalSigns/f88e32f0-763e-42b8-9d45-146b2f0c6314.pdf[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Ordu Pidesi / Ordu Yağlısı". Türk Patent ve Marka Kurumu.
 | Yiyecek ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |