Zeynel Abidin Özmen
| Zeynel Abidin Özmen | |
|---|---|
| |
| II. (Trakya) Umumî Müfettişi | |
| Görev süresi 26 Temmuz 1943 - 21 Şubat 1948 | |
| Cumhurbaşkanı | İsmet İnönü |
| Başbakan | Şükrü Saraçoğlu Recep Peker Hasan Saka |
| Yerine geldiği | İbrahim Talî Öngören |
| I. Umumî Müfettişi | |
| Görev süresi 11 Haziran 1935 - 18 Haziran 1943 | |
| Başkan | Mustafa Kemal Atatürk İsmet İnönü |
| Başbakan | İsmet İnönü Celal Bayar Refik Saydam |
| Yerine geldiği | Hilmi Ergenli |
| Türkiye Millî Eğitim Bakanı | |
| Görev süresi 9 Temmuz 1934 - 9 Haziran 1935 | |
| Başkan | Mustafa Kemal Atatürk |
| Başbakan | İsmet İnönü |
| Yerine geldiği | Saffet Arıkan |
| Yerine gelen | Yusuf Hikmet Bayur |
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 4. ve 5. Dönem Milletvekili | |
| Görev süresi 4 Mayıs 1931 - 27 Aralık 1938 | |
| Seçim bölgesi | 1931 – Aydın 1935 – Aydın |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Zeynel Abidin 1890 Niğde, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 1 Ocak 1966 (76 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Partisi | Cumhuriyet Halk Partisi |
| Bitirdiği okul | Mekteb-i Mülkiye |
| Mesleği | Bürokrat, siyasetçi |
Zeynel Abidin Özmen (1890, Niğde - 20 Ağustos 1966, Mudanya), Türk siyasetçi.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Güllü Ahmet Oğullarından Hasan Efendinin oğludur. Anası ise, Niğde'deki Sungurbey Camii'nin banisi Sungur Bey sülalesine mensuptur. İlk öğrenimini Niğde'de, orta öğrenimini İstanbul'da tamamladıktan sonra girdiği Mülkiye Mektebinden 1910 yılında mezun oldu. 6 Aralık 1910 Tarihinde Maliye Nezareti Varidat Umum Müdürlüğü 4. sınıf Kâtipliğine tayin edildi. 1911'de Konya Maiyet Memurluğu'na gönderildi. Daha sora Niğde Mutasarrıflığı Maiyet memurluğuna gönderildi ise de, I. Dünya Savaşı'nın başlaması üzerine Yedek Subay olarak askere alındı. 1919'da terhis edildikten sonra, önce Malkara kaymakamlığına, ardından Bursa Vilayeti Polis Müdürlüğü'ne tayin edildi. Bir ara Bursa Evkaf Müdürlüğü görevini de üstlendi ve Mudanya kaymakamlığına atandı. Casusluk suçuyla Yunanlar tarafından yakalanarak, İzmir'deki işgal Kuvvetleri Divanı Harbi'ne verildi. Burada müebbet hapis cezasına çarptırılarak Yunanistan'a gönderildi. Yunanistan'da çeşitli hapishanelerde tutuklu-esir olarak kaldıktan sonra, 14 Şubat 1923 tarihinde serbest bırakıldı.
Türkiye'ye dönünce Yalvaç Kaymakamlığına tayin edildi. Sırasıyla Birecik ve Kilis Kaymakamlıklarında bulunduktan sonra, bir süre Mülkiye Müfettişliği yaptı. 1926 yılında Bitlis Valisi oldu. Bunu Muş, Antalya ve Bursa Valilikleri izledi. Bu görevde iken Aydın milletvekili olarak TBMM'ye girdi. 9 Temmuz 1934 - 11 Haziran 1935 tarihleri arasında Maarif Vekilliği (Milli Eğitim Bakanlığı) yaptı.
15 Haziran 1935 gün ve 2777 sayılı Siyasal Bilgiler Okulu Kanununu hazırlayıp, Meclisten geçirerek yürürlüğe girmesini sağladı. Mülkiye'nin, Ankara'ya nakledilerek, modern bir biçim almasında büyük rolü oldu.
1935'te milletvekilliğinden ayrıldı. 1943 yılına kadar Diyarbakır'da I. Genel Müfettiş olarak görev yaptı. Bu görevi sırasında aktif olarak görev aldığı en önemli olay, Dersim olayları olarak da bilinen ve 1937-1938 yıllarında cereyan eden kalkışma olarak göze çarpmaktadır.[1] Sonraki yıllarda "olağanüstü hâl valiliği"ne denk gelecek yetkilerle donanmış olan Genel Müfettişlik makamında oturan Zeynel Abidin Özmen, günümüzde hala tartışılan ve kimi yerel kaynaklar ve devlet arşivinden de anlaşıldığı üzere devletin aşırı güç kullanımını içeren bu süreçte kritik kararlar verdi.[2][3] Necip Fazıl, Canip Yıldırım ve dönemi inceleyen kimi diğer araştırmacıların da hemfikir olduğu üzere Dersim olaylarında verdiği kararlar ve aldığı aksiyonlar, yetki kullanımındaki aşırılık açısından bugün de hala eleştirilmektedir.[4][5]
Zeynel Abidin Özmen, 1943'te Trakya Genel Müfettişliğine atandı. Bu müfettişliklerin, 1948'de kaldırılması üzerine 21 Şubat 1948 tarihinde Afyonkarahisar valiliğine tayin edildi. Emekliye ayrıldığı 15 Haziran 1950 tarihine kadar da Afyonkarahisar valisi olarak görev yaptı. 20 Ağustos 1966 tarihinde Mudanya'da öldü.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- www.yasamoykusu.com'da Zeynel Abidin Özmen 19 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Cemil Koçak, Umumi Müfettişlikler (1927-1952), İletişim Yayınları, 2010.
- ^ Ayşe Günaysu, “Diyarbakır’ın Soykırım Zenginlerinden Pirinççizadeler” 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ Malmisanij, Diyarbekirli Cemilpaşazadeler ve Kürt Milliyetçiliği, İletişim Yayınları, 2004.
- ^ Canip Yıldırım, "Hevsel Bahçesinde Bir Dut Ağacı", İletişim, 2005.
- ^ ‘Dedektif X Bir’ mahlasıyla Necip Fazıl, Büyük Doğu dergisinde yayınlanan “Doğu Faciası” adlı yazı dizisi, 27 Ocak 1950.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Yusuf Hikmet Bayur |
Türkiye Millî Eğitim Bakanı 9 Temmuz 1934 - 9 Haziran 1935 |
Sonra gelen: Saffet Arıkan |
| Maarif vekilleri (1920-1923) |  | |
|---|---|---|
| Millî eğitim bakanları (1923-1983) |
| |
| Millî eğitim, gençlik ve spor bakanları (1983-1989) | ||
| Millî eğitim bakanları (1989-günümüz) | ||