Türkiye'de suikasta kurban gidenlerin listesi
Aşağıdakiler, esas olarak siyasi ve dini gerekçelerle suikastçılar tarafından öldürülen Türkiye'den kişilerin eksik, kronolojik bir listesidir. Birçoğu, ordu kontrolündeki bir Türkiye Cumhuriyeti'nin aşırı sağ savunucuları tarafından katledilen kritik kamu görevlileri ve entelektüellerdi.[1] Kurbanların birçoğu, tarihsel olarak, Türkiye'de anayasada tanımlandığı şekliyle, laikliğin ve din ile devletin katı şekilde ayrılmasının entelektüel savunucuları ve Türkiye dışındaki militan saldırıların kurbanı olan diplomatlardır.[2]
Mustafa Suphi[değiştir | kaynağı değiştir]
- Mustafa Suphi: 28 Ocak 1921, Türkiye Komünist Partisi'nin kurucusuydu. Suphi ve 14 yoldaşı yargılanmak üzere Erzurum'a gönderilirken öldürüldü.[3]
Sabahattin Ali[değiştir | kaynağı değiştir]
- Sabahattin Ali: 2 Nisan 1948, Türkiye'den kaçarken Bulgaristan sınırında öldürülen yazar ve eleştirel bir aydındı. Türk hükûmeti tarafından hapse atılmıştı.
1970'ler[değiştir | kaynağı değiştir]
Mehmet Baydar ve Bahadır Demir[değiştir | kaynağı değiştir]
- Mehmet Baydar, 27 Ocak 1973 Los Angeles'ta Türkiye'nin başkonsolosu, Bahadır Demir ise 1973'te vekiliydi. Türk hükûmetine bir tablo bağışlama bahanesiyle kendilerini oraya davet eden Gürgen Yanıkyan tarafından Santa Barbara'daki bir otelde vuruldu. Ömür boyu hapis cezasına çarptırılan Yanıkyan, 1984 yılında affedildi ve kısa bir süre sonra öldü.
Olay, Ermeni militan grupların Türk diplomatlara karşı düzenlediği on yıllık organize saldırılar zincirinin ilki olarak kabul ediliyor.[4]
Daniş Tunalıgil[değiştir | kaynağı değiştir]
- 22 Ekim 1975 Türkiye'nin Avusturya Büyükelçisi Daniş Tunalıgil, Viyana Büyükelçiliği'ne baskın düzenleyen üç Ermeni silahlı kişi tarafından öldürüldü.[5]
İsmail Erez[değiştir | kaynağı değiştir]
- İsmail Erez ve şoförü Talip Yener: 24 Ekim 1975, Türkiye'nin Fransa Büyükelçisi Paris Büyükelçiliği yakınında Ermeni militanlar tarafından araca yerleştirilen bombayla öldürüldü.[6][7]
Taha Carim[değiştir | kaynağı değiştir]
- 9 Haziran 1977 Türkiye'nin Vatikan Büyükelçisi Taha Carim, Roma'daki büyükelçilik konutu önünde iki Ermeni silahlı kişinin çapraz ateş açması sonucu öldü.[kaynak belirtilmeli]
Bedrettin Cömert[değiştir | kaynağı değiştir]
- 11 Mart 1978 Sanat tarihçisi, akademisyen, edebiyat eleştirmeni ve çevirmen. Kendi üniversitesinde sağcı terör timlerini soruşturan bir komitede görev yapıyordu.[8] Rıfat Yıldırım, Üzeyir Bayraklı ve aşırı milliyetçi olan ve doğrudan Türk devleti tarafından finanse edildiğine inanılan "Ahmet" lakaplı başka bir adam tarafından ağır yaralanan eşiyle birlikte arabasında vurularak öldürüldü. Bir mahkeme Abdullah Çatlı'yı sorumlu tuttu ama sonuç olarak kimse cezalandırılmadı.
Doğan Öz[değiştir | kaynağı değiştir]
- 24 Mart 1978: Cumhuriyet savcısı, Başbakan Bülent Ecevit'e, askeri darbeye zemin hazırlamak için, sonradan Ergenekon olarak anılacak olan gizli grupları kaos yaratmakla suçlayan bir rapor yazdı.[9] Bir Ülkü Ocakları aktivisti olan Haluk Kırcı, suikastına karışmıştı.
Bedri Karafakıoğlu[değiştir | kaynağı değiştir]
- 20 Ekim 1978: İstanbul Teknik Üniversitesi eski rektörü.
Abdi İpekçi[değiştir | kaynağı değiştir]
- 1 Şubat 1979 Büyük ulusal gazete Milliyet'in editörü.[10] Daha sonra 1981'de Papa II. John Paul'e suikast düzenlemeye çalışacak olan aşırı milliyetçi Ülkü Ocakları üyesi Mehmet Ali Ağca tarafından yaşadığı sokakta arabasında öldürüldü.
Metin Yüksel[değiştir | kaynağı değiştir]
- 23 Mart 1979 İslamcı siyasi ve sosyal aktivist. Cuma namazından çıkarken İstanbul'daki Fatih Camii'nin dışında milliyetçi silahlı kişiler tarafından vurularak öldürüldü.
Cevat Yurdakul[değiştir | kaynağı değiştir]
28 Eylül 1979: savcı.
Ahmet Benler[değiştir | kaynağı değiştir]
12 Ekim 1979: Türkiye'nin Hollanda Büyükelçisi'nin Özdemir Benler'in oğlu, ASALA tarafından öldürüldü.[11]
İlhan Egemen Darendelioğlu[değiştir | kaynağı değiştir]
- 19 Kasım 1979 Gazeteci ve yazar. kimliği belirsiz solcu militanlar tarafından vurularak öldürüldü.
Cavit Orhan Tütengil[değiştir | kaynağı değiştir]
- 7 Aralık 1979 İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Profesörü, Cumhuriyet gazetesi köşe yazarı. İstanbul'da bir şehir içi otobüs durağında vurularak öldürüldü.[12]
1980'ler[değiştir | kaynağı değiştir]
Ümit Kaftancıoğlu[değiştir | kaynağı değiştir]
- 11 Nisan 1980: TV yapımcısı, yazar ve Cumhuriyet gazetesi yazarı. İstanbul'da evinin önünde aracına binmek üzereyken vurularak öldürüldü.[13]
Gün Sazak[değiştir | kaynağı değiştir]
- 27 Mayıs 1980: kısaca Türkiye Gümrük ve Tütün Bakanı ve sağcı bir politikacı. Bagajı teslim ederken arabasının önünde öldürüldü. Radikal solcu militan grup Dev Sol saldırının sorumluluğunu üstlendi.
Nihat Erim[değiştir | kaynağı değiştir]
- 19 Temmuz 1980: 1971-1972'de yaklaşık 14 ay Türkiye Başbakanı . İstanbul'da iki silahlı kişi tarafından vurularak öldürüldü. Radikal solcu militan grup Dev Sol saldırının sorumluluğunu üstlendi.
Kemal Türkler[değiştir | kaynağı değiştir]
- 22 Temmuz 1980: Sosyalist sendika lideri ve solcu politikacı. Aşırı sağcı militanlar tarafından evinin önünde öldürüldü.
Şarık Arıyak[değiştir | kaynağı değiştir]
- 17 Aralık 1980: Sidney'deki Türk başkonsolosu. Koruması Engin Sever ile birlikte öldürüldü. Ermeni Soykırımı Adalet Komandoları sorumluluğu üstlendi.
Kemal Arıkan[değiştir | kaynağı değiştir]
- 28 Ocak 1982: Türk diplomat Kemal Arıkan, Los Angeles'ta Ermeni asıllı iki silahlı kişi tarafından vurularak öldürüldü.
Atilla Altıkat[değiştir | kaynağı değiştir]
- 23 Ağustos 1982: Kanada'da Türk askeri ataşesi. Ottawa'da araba sürerken Ermeni Soykırımına Karşı Adalet Komandoları tarafından arabasında öldürüldü.
Esat Oktay Yıldıran[değiştir | kaynağı değiştir]
- 22 Ekim 1988: Subay ve Diyarbakır Cezaevi eski komutanı. İstanbul'da bir halk otobüsünde bir PKK militanı tarafından vurularak öldürüldü.
1990'lar[değiştir | kaynağı değiştir]
Muammer Aksoy[değiştir | kaynağı değiştir]
- 31 Ocak 1990: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'nde hukuk profesörü; Kemalizm üzerine kitapların yazarı; 1969 Ankara Barosu başkanı seçildi, Cumhuriyet gazetesi köşe yazarı. Evinin önünde kafasının arkasından vuruldu.[14][15]
Çetin Emeç[değiştir | kaynağı değiştir]
- 7 Mart 1990: Gazeteci, liberal sağcı Hürriyet gazetesinin genel yayın yönetmeni ve başyazarı. evinin önünde vurularak öldürüldü. Dava sonuçsuz kaldı.
Turan Dursun[değiştir | kaynağı değiştir]
- 4 Eylül 1990: İslam'ı eleştiren ve ateizmi savunan eski İslam din adamı üyesi. evinin önünde vurularak öldürüldü. Dava sonuçsuz kaldı.
Bahriye Üçok[değiştir | kaynağı değiştir]
- 6 Ekim 1990: Kadın akademisyen, laik ilahiyatçı, Cumhuriyet gazetesi köşe yazarı. Bir paket bomba tarafından öldürüldü.[16][17]
Memduh Ünlütürk[değiştir | kaynağı değiştir]
- 7 Nisan 1991: Emekli Orgeneral. evinde vurularak öldürüldü.
Kemal Kayacan[değiştir | kaynağı değiştir]
- 29 Temmuz 1992: Oramiral (emekli), Türk Deniz Kuvvetleri eski komutanı. evinde vurularak öldürüldü.
Musa Anter[değiştir | kaynağı değiştir]
- 1992: Kürt yazar Diyarbakır'da öldürüldü. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, yasa dışı JİTEM jandarma birliği tarafından işlendiği iddia edilen bu suikast nedeniyle Türkiye'ye para cezası verdi.
Zübeyir Akkoç[değiştir | kaynağı değiştir]
- 13 Ocak 1993: Kürt asıllı sendika üyesi. Cinayeti, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin Akkoç-Türkiye davası (2000).
Uğur Mumcu[değiştir | kaynağı değiştir]
- 24 Ocak 1993: Araştırmacı gazeteci, Cumhuriyet gazetesi köşe yazarı. Ankara'da evinin önünde arabasına yerleştirilen bombayla öldürüldü.[18]
Cem Ersever[değiştir | kaynağı değiştir]
- 4 Kasım 1993: Basına açıklamalarda bulunan eski JİTEM komutanı.
Onat Kutlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- 11 Ocak 1995: Ünlü sanat eleştirmeni, yazar, şair, Cumhuriyet gazetesi köşe yazarı ve Uluslararası İstanbul Film Festivali'nin kurucularından biri, İstanbul'da bir otele düzenlenen bombalı saldırıda aldığı yaralar sonucu öldü.[19]
Metin Göktepe[değiştir | kaynağı değiştir]
- 8 Ocak 1996: Metin Göktepe Evrensel'in sol görüşlü muhabiri, İstanbul'un Gazi ilçesindeki sivil olayları takip ederken Türk polisi tarafından dövülerek öldürüldü. Türkiye'de polisin cinayetten hüküm giydiği ilk dava.
Özdemir Sabancı[değiştir | kaynağı değiştir]
- 9 Ocak 1996: İş adamı ve Sabancı ailesinin ikinci kuşak üyesi. Sabancı Center, Levent, İstanbul'daki ofisinde sol silahlı grup DHKP-C'nin tuttuğu suikastçılar tarafından vurularak öldürüldü. ToyotaSA'nın genel müdürü ve bir sekreter de öldürüldü. DHKP-C üyesi ve o dönemde çalışan kadın Fehriye Erdal tarafından binaya girişleri sağlanmış.
Ahmet Taner Kışlalı[değiştir | kaynağı değiştir]
- 21 Ekim 1999: Akademisyen, yazar. siyasetçi, eski Kültür Bakanı ve Cumhuriyet gazetesi köşe yazarı. Ankara'da arabasının ön camına yerleştirilen bombayla öldürüldü.[20][21]
2000'ler[değiştir | kaynağı değiştir]
Gaffar Okkan[değiştir | kaynağı değiştir]
- 24 Ocak 2001: Diyarbakır Emniyet Müdürlüğü binasından çıktıktan sonra Diyarbakır Emniyet Müdürü, şoförü ve beraberindeki dört polis kurşunlanarak öldürüldü. Türk Hizbullahı olarak bilinen radikal İslamcı gruptan şüphelenildi.[22]
Üzeyir Garih[değiştir | kaynağı değiştir]
- 25 Ağustos 2001: Tanınmış bir Türk Yahudi iş adamı ve Alarko şirketler grubunun kurucu ortaklarından biri. İstanbul'un tarihi Eyüp semtindeki mezarlıkta bıçaklanarak öldürüldü.
Necip Hablemitoğlu[değiştir | kaynağı değiştir]
- 18 Aralık 2002: Ankara Üniversitesi'nden bir Kemalist tarihçi, Ankara'daki evinin yakınında silahlı saldırıda öldürüldü.
Andrea Santoro[değiştir | kaynağı değiştir]
- 5 Şubat 2006: Peder Andrea Santoro, Katolik Kilisesi'nin Fidei donum misyonerlik programının bir üyesi olarak görev yaptığı Trabzon'daki Santa Maria Kilisesi'nde öldürülen bir Roma Katolik rahibiydi.
5 Eylül 2006'da kilisede namaz kılarken arkadan vurularak öldürüldü. Bir tanık, failin "Allahu Ekber" diye bağırdığını duydu. 16 yaşındaki bir lise öğrencisi, 9 mm'lik tabancayla vurulmasından iki gün sonra tutuklandı. Hava Kuvvetleri Özel Soruşturma Dairesi'nin Irak'ta çalınan silahlarla ilgili yaptığı soruşturmada, silahın 2006 yılında Türk Devlet Konseyi'ne düzenlenen sözde İslamcı saldırıda kullanılanla aynı tipte olduğu ortaya çıktı.
Mustafa Yücel Özbilgin[değiştir | kaynağı değiştir]
- 17 Mayıs 2006: Danıştay üyesi yargıç. Ankara'daki yüksek mahkemede görülen duruşma sırasında öldürüldü.[23]
Hrant Dink[değiştir | kaynağı değiştir]
- 19 Ocak 2007: Ermeni-Türk gazeteci ve haftalık Ermenice ve Türkçe yayın yapan Agos gazetesinin genel yayın yönetmeni İstanbul'da . Gazetesinin bürosunun önünde vurularak öldürüldü.[24]
Necati Aydın, Uğur Yüksel ve Tilman Geske[değiştir | kaynağı değiştir]
- 18 Nisan 2007. Üç Hristiyan lider, iki Türk Papaz ve bir Alman misyoner öldürüldü.
İhya Balak[değiştir | kaynağı değiştir]
- 16 Kasım 2007. Milli Piyango'nun Müdürü Milli Piyango, eski bir müfettiş tarafından makamında öldürüldü.
Ahmet Yıldız[değiştir | kaynağı değiştir]
- Temmuz 2008: "Sosyologların söylediğine göre kurban, Türkiye'de alenen su yüzüne çıkan ilk eşcinsel namus cinayetidir".[25][26][27][28]
Cihan Hayırsevener[değiştir | kaynağı değiştir]
19 Aralık 2009: Güney Marmara'da Yaşam gazetesinin kurucusu ve yazı işleri müdürü, Balıkesir'in Bandırma ilçesinde sokakta kurşunlanarak, aynı gün Bursa'da kaldırıldığı hastanede öldü. Kasabadaki başka bir günlük gazete olan İlkhaber'in sahiplerine yönelik yolsuzluk suçlamalarını haber yapmıştı.[29][30]
Andrey Karlov[değiştir | kaynağı değiştir]
19 Aralık 2016: Rusya'nın Türkiye Büyükelçisi Andrei Karlov, izinli Türk polis memuru Mevlüt Mert Altıntaş tarafından Ankara, Türkiye'de bir sanat sergisinde suikasta kurban gitti.[31][32][33]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
- Suikasta kurban gidenler listesi
- Türkiye'de öldürülen gazeteciler listesi
- Türkiye'de yaşanmış katliamlar listesi
- II. Ioannes Paulus'a yönelik suikast girişimi
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Çakır, Bawer (8 Şubat 2010). "Families of Murdered Intellectuals Follow up Dink Murder Case". Bianet. 2 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2012.
- ^ "Armenian Terrorism against Turkish diplomatic and non-diplomatic institutions - A Chronological List, 1973 - 1986". 20 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2007.
- ^ Shaw, Stanford J., History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, Vol. 2. (Cambridge: Cambridge University Press, 2002), 354.
- ^ "Events". ASALA Online. 6 Ekim 2001. 22 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2008.
- ^ "Terrorist Organizations". 20 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2014.
- ^ "News Summary and Index; The Major Events of the Day International National Metropolitan". New York Times. 25 Ekim 1975. 23 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2008.
Ismail Erez, Turkey's Ambassador to France, was fatally shot in Paris by assassins who also killed his chauffeur.
- ^ "Adding Up to an Epidemic". TIME. 3 Kasım 1975. 19 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2008.
Two days after the Vienna murder, gunmen in Paris opened fire on a car belonging to the Turkish ambassador to France, Ismail Erez, 56, who died along with his chauffeur.
- ^ Ahmad, Feroz. The Making of Modern Turkey, (London: Routledge, 1993), 171.
- ^ "Spirits of Doğan Öz and Uğur Mumcu ask about Baykal". web.archive.org. 14 Ekim 2012. 14 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2022.
- ^ Brief biography 27 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ https://www.ad.nl/den-haag/aanslagen-op-ambassades-vandaag-was-niet-de-eerste~a5633c36/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F (Dutch)
- ^ "Başlarken..." Milliyet. 24 Ocak 1999. 15 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2008.
- ^ Aydemir, Kadir (14 Temmuz 2006). "Bir 'Garip' Kaftancıoğlu". Radikal. 8 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2008.
11 Nisan 1980'de Mecidiyeköy'de, küçücük çocuğunu okula götürürken, gün ortasında, kızının gözleri önünde katledilen bu değerli aydınımız
- ^ Gokcer Tahincioglu, Ersan Atar (22 Mayıs 2000). "Suspects told the murders". Milliyet. 4 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2008.
- ^ "Murdered journalist Aksoy commemorated". Turkish Daily News. 1 Şubat 2005. 30 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2008.
- ^ Zaman, Amberin (17 Mayıs 2000). "Turkish Prime Minister Bulent Ecevit has accused Iran of failing to respond to evidence of Iranian involvement in the murders of Turkish pro-secular writers and academics". Voice of America. Federation of American Scientists. 7 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2008.
- ^ "Iran accused of aiding Islamist violence in Turkey: report". Agence France Presse. Iran Focus. 18 Aralık 2005. 19 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2008.
- ^ Public outrage over Mumcu's murder unabated four years later; Foundation carries on Ugur Mumcu's work 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Yazar Onat KUTLAR, 11 Ocak 1995 de Yaşamını Yitirdi". BirGün. 6 Ocak 2008. 26 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2008.
- ^ "A tragic loss for the nation". Turkish Daily News. 22 Eylül 1999. 30 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2008.
- ^ Hocaoglu, Selcan. Prominent secularist academic and writer slain in Ankara 8 Şubat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Associated Press, 23 October 1999.
- ^ "BBC News - EUROPE - Crowds mourn slain Turkish officers". 26 Ocak 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2014.
- ^ "BBC NEWS - Europe - Judge dies in Turkey court attack". 20 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2014.
- ^ Paul de Bendern and Thomas Grove (19 Ocak 2007). "Turkish-Armenian editor shot dead in Istanbul". Reuters. 16 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2008.
- ^ Birch, Nicholas (19 Temmuz 2008). "Was Ahmet Yildiz the victim of Turkey's first gay honour killing?". The Independent. 25 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2011.
- ^ Bilefsky, Dan (25 Kasım 2009). "Soul-Searching in Turkey After a Gay Man Is Killed". The New York Times. 6 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2011.
- ^ Gençkal, Elif (9 Eylül 2009). "Ahmet Yıldız Murder Case Started. Fugitive Defendant: Yıldız's Father". Bianet.org. 4 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2011.
- ^ "The killing of Ahmet Yıldız (2008)". 5 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2014.
- ^ "Cihan Hayırsevener". Committee to Protect Journalists (İngilizce). 20 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2022.
- ^ Wolfe, Lauren (21 Aralık 2009). "Editor killed by unknown gunmen in Turkey". Committee to Protect Journalists (İngilizce). 26 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2022.
- ^ "Chilling Video Shows Assassin Shoot, Kill Russian Ambassador in Ankara". NBC News (İngilizce). 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2022.
- ^ Arango, Tim; Gladstone, Rick (19 Aralık 2016). "Russian Ambassador to Turkey Is Assassinated in Ankara". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. Erişim tarihi: 8 Ocak 2022.
- ^ "What drove assassin to gun down Russian ambassador?". www.cbsnews.com (İngilizce). 21 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2022.