Danıştay (Türkiye)

Türkiye Cumhuriyeti
Danıştay Başkanlığı
Türkiye Cumhuriyeti; Danıştay Başkanlığı
Kuruluş	10 Mayıs 1868 (155 yıl önce)
Yargı	İdari yargı
Yer	Üniversiteler, Dumlupınar Bulvarı. No: 149, 06800 Çankaya, Ankara
Oluşum türü	Yüksek mahkeme
Yıllık bütçe	₺805.407.000 (2023)
Website	danistay.gov.tr
Başkan
Mevcut	Zeki Yiğit
Başsavcı
Mevcut	Nevzat Özgür
Başkan Vekilleri
Mevcut	Hasan Güzeler (İdari); Mahmut Vural (Vergi)

Danıştay; Türkiye'nin idari yargı organıdır. İdari davaların bakıldığı mercidir. Aldığı kararlara yürütme uymak zorundadır.

Ayrıca yürütme organlarına yardımcı bir inceleme, danışma ve karar organı olup yönetimin yargı yoluyla denetlenmesi görevini yapan bir yargı kuruluşudur. Danıştay 9 dava dairesi 1 idari daire olmak üzere toplam 10 daireden oluşur.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Gülhane Hattı Hümayunu ile Osmanlı tebaasının din ve mezhep farkı gözetilmeksizin can, mal, ırz ve namus gibi tabi haklarının kanun teminatı altına alınacağı devletçe vaad edilmiş, böylece yeni bir hukuk devletinin temel prensipleri ortaya konmuş, idarenin (devletin) de hukuk kurallarına uyması gerekliliği Osmanlı’da kabul edilir bir fikir haline gelmiştir.

Bu dönemde, II. Mahmut tarafından 1837 yılında Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye adında ve günümüz Danıştay’ı ile Yargıtay’ının temelleri olan bir yüksek mahkeme kurulmuş; daha sonra 1868 yılında Sultan Abdülaziz döneminde bu yüksek mahkeme (Meclisi Vâlây-ı Ahkâmı Adliye) ikiye ayrılarak Şura-yı Devlet adıyla Danıştay ve Meclis-i Ahkâm-ı Adliye adıyla Yargıtay kurulmuş; böylelikle, yargı ve yürütme birbirinden ayrılmıştır. Bu iki yargı organından Şura'yı Devlet'e hem kanun tasarılarını hazırlama hem de idari uyuşmazlıklara çözüm getirme şeklinde hem "kanun tasarı hazırlama" hem "yargı" görevi olarak iki görev verilmişken, Divanı Ahkâmı Adliye'ye ise yalnızca "yargı" görevi verilmiştir.

Padişah Abdülaziz'in 10 Mayıs 1868 günlü nutkuyla fiilen çalışmaya başlayan Şurayı Devlet'in "Kavanin ve nizamat layihalarını tetkik ve tanzim, mesalihi mülkiyeyi tetkik, hükûmet ile eşhas beyninde mütehaddis deaviyi rü'yet ve memurini devletin tahkik ahvaliyle, muhakemelerini icra" görevlerini yerine getirmek üzere kurulmuştur. "Hükümet ile eşhas beyninde mütehaddis davaları" görmek ve çözümlemek görevi, 1876 Kanuni Esasisi ile genel mahkemelere bırakıldığından, İmparatorluk Danıştayının yargısal görevi çok sınırlı kalmıştır.

İmparatorluk döneminde 54 yıl görev yapan Danıştay, 4 Kasım 1922 tarihinde İstanbul’daki bütün merkez kuruluşlarının TBMM Hükümetinin idaresine geçmesiyle 669 sayılı kanunla yeniden düzenlenip, 6 Temmuz 1927 tarihinde çalışmaya başlamıştır. 669 sayılı Kanuna göre Danıştay, üç idari bir dava dairesi olmak üzere, dört daireden oluşmaktaydı.

1961 Anayasası, mahkemelerin ve hakimlerin bağımsızlığını hem yasama ve hem de yürütme organlarına karşı koruyabilmek için gerekli hükümleri öngörmekte idi. Bu Anayasanın 114. maddesinde, "İdarenin hiçbir eylem ve işlemi yargı mercilerinin denetimi dışında bırakılamaz" denilmiş ve 1982 Anayasası ile bazı kısıtlamalar getirilmişse de, temel ilke korunmuştur.

1982 yılında ayrıca, ilk derece idari yargı mercileri olan idare ve vergi mahkemelerinin kurulmasıyla, idari yargı örgütünün kuruluşu tamamlanmıştır. Bu gün Danıştay, bu mahkemelerin üzerinde bir temyiz mercii olarak yargı görevine devam etmektedir.

10 Şubat 2011 tarihinde Danıştay'ın daire sayısı 13'ten 15'e, üye sayısı ise 95'ten 156'ya çıkarıldı.^{[kaynak belirtilmeli]} 2014 yılında ise daire sayısı 15'ten 17'ye, üye sayısı ise 156'dan 195'e çıkarıldı. 2016 yılında üye sayısı 116'ya daire sayısı ise 15'e düşürüldü.

Yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Danıştay, Türkiye'nin 4 yüksek yargı organından birisidir. 9'u dava, biri idari daire olmak üzere toplam 10 daireden oluşmaktadır.^[2]

Anayasa'da öngörülen Yüksek Mahkemelerden biri olan Danıştay, Anayasa'nın 155. maddesine göre, yönetimin yargı yoluyla denetlenmesinde etkin ve önemli görev yapan bir yargı kuruluşu olmanın yanı sıra, yürütme organına yardımcı bir inceleme, danışma ve karar organıdır.

Bugün Danıştayın idari görevleri ile yargı görevi birbirlerinden kesin olarak ayrılmış ve her iki görevi yürütecek daireler birbirinden tamamen ayrı olarak kurulmuşlardır. Yönetimin yargı yoluyla denetlenmesi görevini, idare ve vergi mahkemeleriyle birlikte, Danıştayın dava daireleri yürütmektedir.

Günümüzde Danıştay, 1982 yılında yürürlüğe giren 2575 sayılı Danıştay Kanununa göre örgütlenmiştir. Bu Kanuna göre Danıştay, on beşi dava, ikisi idari olmak üzere on yedi daireden oluşmaktadır. Bugün Danıştayda, Danıştay Başkanı, Başsavcı, başkanvekilleri, daire başkanları ve üyeler olarak, 168 yüksek mahkeme hakimi görev yapmaktadır.

Danıştayda, Daire başkan ve üyeleri haricinde, dava dosyalarını inceleyerek daire veya görevli kurullara gerekli açıklamaları yapmak, tutanakları hazırlamak, dava hakkındaki görüşlerini daire veya kurula bildirmek ve karar taslaklarını yazmakla görevli tetkik hâkimleri ile davalar hakkında hukukî mütalaalarını bildirmekle görevli savcılar da görev yapmaktadır.

Danıştay Yönetimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Görevi	Adı	Görev Başlangıcı	Görev Bitişi	Seçiliş	Ayrılış
Başkan	Zeki Yiğit	7 Mayıs 2020	7 Mayıs 2024	2 Mart 2011	26 Temmuz 2028
Başsavcı	Nevzat Özgür	7 Mart 2023	15 Ocak 2025	3 Şubat 2009	15 Ocak 2025
Başkanvekili (İdari)	Hasan Güzeler	2 Ekim 2018	2 Ekim 2026	24 Şubat 2011	25 Temmuz 2028
Başkanvekili (Vergi)	Mahmut Vural	25 Eylül 2017	25 Eylül 2025	2 Mart 2011	1 Şubat 2027
Genel Sekreter	Kemal Açıkgöz	10 Eylül 2020	-	16 Temmuz 2018	16 Temmuz 2030
1. Daire Başkanı	İlyas Arlı	21 Eylül 2012	24 Kasım 2024	15 Nisan 2009	1 Ocak 2026
2. Daire Başkanı	Ercan Ahi	21 Eylül 2016	24 Kasım 2024	24 Şubat 2011	12 Nisan 2028
3. Daire Başkanı	Hanifi Doğan	17 Eylül 2020	17 Eylül 2024	24 Mart 2011	25 Temmuz 2028
4. Daire Başkanı	Enver Kaya	2 Ağustos 2016	27 Aralık 2026	24 Şubat 2011	15 Mart 2029
5. Daire Başkanı	Fethi Aslan	2 Ağustos 2016	17 Aralık 2026	24 Şubat 2011	23 Ekim 2028
6. Daire Başkanı	Emin Sınmaz	21 Eylül 2018	21 Eylül 2026	24 Şubat 2011	25 Temmuz 2028
7. Daire Başkanı	Hamit Ümit Aksoy	30 Ocak 2019	30 Ocak 2027	6 Ekim 2011	26 Temmuz 2028
8. Daire Başkanı	Yüksel Öztürk	22 Kasım 2012	24 Kasım 2024	21 Haziran 2008	15 Nisan 2027
9. Daire Başkanı	Abdurrahman Gençbay	24 Mayıs 2019	24 Mayıs 2027	15 Aralık 2014	25 Temmuz 2028
10. Daire Başkanı	Yılmaz Akçil	17 Aralık 2018	17 Aralık 2026	24 Şubat 2011	25 Temmuz 2028
12. Daire Başkanı	Mahmut Doğan	24 Kasım 2020	24 Kasım 2024	16 Aralık 2013	10 Şubat 2028
13. Daire Başkanı	Hasan Gül	15 Mart 2023	15 Mart 2027	14 Nisan 2011	25 Temmuz 2028

Danıştay Üyeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Danıştay Başkanları[değiştir | kaynağı değiştir]

Danıştay Başsavcıları[değiştir | kaynağı değiştir]

Danıştay Eski Daire Başkanları[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Danıştay Saldırısı

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Ocak 2023.
^ http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2575.pdf 16 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Danıştay Kanunu md.13 (2/12/2014 tarihli ve 6572 sayılı Kanunun 9 uncu maddesiyle, bu fıkrada yer alan “ondördü” ibaresi “on beşi”, “biri” ibaresi “ikisi” ve
“on beş” ibaresi “on yedi” şeklinde değiştirilmiştir.)

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye Cumhuriyeti Danıştay Başkanlığı resmî sitesi 9 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Ocak 2023.

[2] ttp://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2575.pdf 16 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Danıştay Kanunu md.13 (2/12/2014 tarihli ve 6572 sayılı Kanunun 9 uncu maddesiyle, bu fıkrada yer alan “ondördü” ibaresi “on beşi”, “biri” ibaresi “ikisi” ve
“on beş” ibaresi “on yedi” şeklinde değiştirilmiştir.)

[1]

[2]