Danıştay (Türkiye)

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Türkiye Cumhuriyeti
Danıştay Başkanlığı
Kuruluş10 Mayıs 1868 (155 yıl önce) (1868-05-10)
Yargıİdari yargı
YerÜniversiteler, Dumlupınar Bulvarı. No: 149, 06800 Çankaya, Ankara
Oluşum türüYüksek mahkeme
Yıllık bütçe₺805.407.000 (2023)[1]
Websitedanistay.gov.tr
Başkan
MevcutZeki Yiğit
Başsavcı
MevcutNevzat Özgür
Başkan Vekilleri
MevcutHasan Güzeler (İdari)
Mahmut Vural (Vergi)
Danıştay, Ankara

Danıştay; Türkiye'nin idari yargı organıdır. İdari davaların bakıldığı mercidir. Aldığı kararlara yürütme uymak zorundadır.

Ayrıca yürütme organlarına yardımcı bir inceleme, danışma ve karar organı olup yönetimin yargı yoluyla denetlenmesi görevini yapan bir yargı kuruluşudur. Danıştay 9 dava dairesi 1 idari daire olmak üzere toplam 10 daireden oluşur.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Kurumun eski logosu

Gülhane Hattı Hümayunu ile Osmanlı tebaasının din ve mezhep farkı gözetilmeksizin can, mal, ırz ve namus gibi tabi haklarının kanun teminatı altına alınacağı devletçe vaad edilmiş, böylece yeni bir hukuk devletinin temel prensipleri ortaya konmuş, idarenin (devletin) de hukuk kurallarına uyması gerekliliği Osmanlı’da kabul edilir bir fikir haline gelmiştir.

Bu dönemde, II. Mahmut tarafından 1837 yılında Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye adında ve günümüz Danıştay’ı ile Yargıtay’ının temelleri olan bir yüksek mahkeme kurulmuş; daha sonra 1868 yılında Sultan Abdülaziz döneminde bu yüksek mahkeme (Meclisi Vâlây-ı Ahkâmı Adliye) ikiye ayrılarak Şura-yı Devlet adıyla Danıştay ve Meclis-i Ahkâm-ı Adliye adıyla Yargıtay kurulmuş; böylelikle, yargı ve yürütme birbirinden ayrılmıştır. Bu iki yargı organından Şura'yı Devlet'e hem kanun tasarılarını hazırlama hem de idari uyuşmazlıklara çözüm getirme şeklinde hem "kanun tasarı hazırlama" hem "yargı" görevi olarak iki görev verilmişken, Divan­ı Ahkâm­ı Adliye'ye ise yalnızca "yargı" görevi verilmiştir.

Padişah Abdülaziz'in 10 Mayıs 1868 günlü nutkuyla fiilen çalışmaya başlayan Şurayı Devlet'in "Kavanin ve nizamat layihalarını tetkik ve tanzim, mesalihi mülkiyeyi tetkik, hükûmet ile eşhas beyninde mütehaddis deaviyi rü'yet ve memurini devletin tahkik ahvaliyle, muhakemelerini icra" görevlerini yerine getirmek üzere kurulmuştur. "Hükümet ile eşhas beyninde mütehaddis davaları" görmek ve çözümlemek görevi, 1876 Kanuni Esasisi ile genel mahkemelere bırakıldığından, İmparatorluk Danıştayının yargısal görevi çok sınırlı kalmıştır.

İmparatorluk döneminde 54 yıl görev yapan Danıştay, 4 Kasım 1922 tarihinde İstanbul’daki bütün merkez kuruluşlarının TBMM Hükümetinin idaresine geçmesiyle 669 sayılı kanunla yeniden düzenlenip, 6 Temmuz 1927 tarihinde çalışmaya başlamıştır. 669 sayılı Kanuna göre Danıştay, üç idari bir dava dairesi olmak üzere, dört daireden oluşmaktaydı.

1961 Anayasası, mahkemelerin ve hakimlerin bağımsızlığını hem yasama ve hem de yürütme organlarına karşı koruyabilmek için gerekli hükümleri öngörmekte idi. Bu Anayasanın 114. maddesinde, "İdarenin hiçbir eylem ve işlemi yargı mercilerinin denetimi dışında bırakılamaz" denilmiş ve 1982 Anayasası ile bazı kısıtlamalar getirilmişse de, temel ilke korunmuştur.

1982 yılında ayrıca, ilk derece idari yargı mercileri olan idare ve vergi mahkemelerinin kurulmasıyla, idari yargı örgütünün kuruluşu tamamlanmıştır. Bu gün Danıştay, bu mahkemelerin üzerinde bir temyiz mercii olarak yargı görevine devam etmektedir.

10 Şubat 2011 tarihinde Danıştay'ın daire sayısı 13'ten 15'e, üye sayısı ise 95'ten 156'ya çıkarıldı.[kaynak belirtilmeli] 2014 yılında ise daire sayısı 15'ten 17'ye, üye sayısı ise 156'dan 195'e çıkarıldı. 2016 yılında üye sayısı 116'ya daire sayısı ise 15'e düşürüldü.

Yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Danıştay, Türkiye'nin 4 yüksek yargı organından birisidir. 9'u dava, biri idari daire olmak üzere toplam 10 daireden oluşmaktadır.[2]

Anayasa'da öngörülen Yüksek Mahkemelerden biri olan Danıştay, Anayasa'nın 155. maddesine göre, yönetimin yargı yoluyla denetlenmesinde etkin ve önemli görev yapan bir yargı kuruluşu olmanın yanı sıra, yürütme organına yardımcı bir inceleme, danışma ve karar organıdır.

Bugün Danıştayın idari görevleri ile yargı görevi birbirlerinden kesin olarak ayrılmış ve her iki görevi yürütecek daireler birbirinden tamamen ayrı olarak kurulmuşlardır. Yönetimin yargı yoluyla denetlenmesi görevini, idare ve vergi mahkemeleriyle birlikte, Danıştayın dava daireleri yürütmektedir.

Günümüzde Danıştay, 1982 yılında yürürlüğe giren 2575 sayılı Danıştay Kanununa göre örgütlenmiştir. Bu Kanuna göre Danıştay, on beşi dava, ikisi idari olmak üzere on yedi daireden oluşmaktadır. Bugün Danıştayda, Danıştay Başkanı, Başsavcı, başkanvekilleri, daire başkanları ve üyeler olarak, 168 yüksek mahkeme hakimi görev yapmaktadır.

Danıştayda, Daire başkan ve üyeleri haricinde, dava dosyalarını inceleyerek daire veya görevli kurullara gerekli açıklamaları yapmak, tutanakları hazırlamak, dava hakkındaki görüşlerini daire veya kurula bildirmek ve karar taslaklarını yazmakla görevli tetkik hâkimleri ile davalar hakkında hukukî mütalaalarını bildirmekle görevli savcılar da görev yapmaktadır.

Danıştay Yönetimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Görevi Adı Görev Başlangıcı Görev Bitişi Seçiliş Ayrılış
Başkan Zeki Yiğit 7 Mayıs 2020 7 Mayıs 2024 2 Mart 2011 26 Temmuz 2028
Başsavcı Nevzat Özgür 7 Mart 2023 15 Ocak 2025 3 Şubat 2009 15 Ocak 2025
Başkanvekili (İdari) Hasan Güzeler 2 Ekim 2018 2 Ekim 2026 24 Şubat 2011 25 Temmuz 2028
Başkanvekili (Vergi) Mahmut Vural 25 Eylül 2017 25 Eylül 2025 2 Mart 2011 1 Şubat 2027
Genel Sekreter Kemal Açıkgöz 10 Eylül 2020 - 16 Temmuz 2018 16 Temmuz 2030
1. Daire Başkanı İlyas Arlı 21 Eylül 2012 24 Kasım 2024 15 Nisan 2009 1 Ocak 2026
2. Daire Başkanı Ercan Ahi 21 Eylül 2016 24 Kasım 2024 24 Şubat 2011 12 Nisan 2028
3. Daire Başkanı Hanifi Doğan 17 Eylül 2020 17 Eylül 2024 24 Mart 2011 25 Temmuz 2028
4. Daire Başkanı Enver Kaya 2 Ağustos 2016 27 Aralık 2026 24 Şubat 2011 15 Mart 2029
5. Daire Başkanı Fethi Aslan 2 Ağustos 2016 17 Aralık 2026 24 Şubat 2011 23 Ekim 2028
6. Daire Başkanı Emin Sınmaz 21 Eylül 2018 21 Eylül 2026 24 Şubat 2011 25 Temmuz 2028
7. Daire Başkanı Hamit Ümit Aksoy 30 Ocak 2019 30 Ocak 2027 6 Ekim 2011 26 Temmuz 2028
8. Daire Başkanı Yüksel Öztürk 22 Kasım 2012 24 Kasım 2024 21 Haziran 2008 15 Nisan 2027
9. Daire Başkanı Abdurrahman Gençbay 24 Mayıs 2019 24 Mayıs 2027 15 Aralık 2014 25 Temmuz 2028
10. Daire Başkanı Yılmaz Akçil 17 Aralık 2018 17 Aralık 2026 24 Şubat 2011 25 Temmuz 2028
12. Daire Başkanı Mahmut Doğan 24 Kasım 2020 24 Kasım 2024 16 Aralık 2013 10 Şubat 2028
13. Daire Başkanı Hasan Gül 15 Mart 2023 15 Mart 2027 14 Nisan 2011 25 Temmuz 2028

Danıştay Üyeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. Abdullah Artunç
  2. Abdullah Aygün
  3. Abdurrahman Gençbay
  4. Abdurrahman Madan
  5. Abdülkadir Atalık
  6. Adil Memiş
  7. Ahmet Arslan
  8. Ahmet Murat Altuğ
  9. Ahmet Saraç
  10. Ali Alpan
  11. Ali Çopur
  12. Ali İhsan Şahin
  13. Ali Kazan
  14. Ali Özgür
  15. Ali Ürker
  16. Aydemir Tunç
  17. Aysel Demirel
  18. Battal Öğüt
  19. Bilal Çalışkan
  20. Bilge Apaydın
  21. Binnaz Mahioğlu
  22. Birgül Kurt
  23. Cafer Ergen
  24. Cevdet Erkan
  25. Cevdet Malkoç
  26. Ekrem Özübek
  27. Emin Sınmaz
  28. Ercan Ahi
  29. Enver Kaya
  30. Erhan Çakan
  31. Erhan Çiftçi
  32. Esat Toklu
  33. Esma Aksoy
  34. Fatih Mehmet Alkış
  35. Fatih Terzi
  36. Fatih Zencirci
  37. Fethi Aslan
  38. Gülay Ölmez
  39. Gülen Aydınoğlu
  40. Gürsel Mekik
  41. Gürsel Özkan
  42. Hamdi Şenler
  43. Hamit Ümit Aksoy
  44. Hanifi Doğan
  45. Hasan Gül
  46. Hasan Güzeler
  47. Hasan Odabaşı
  48. Hasan Önal
  49. Hasan Şahin
  50. Hayriye Şirin Ünsel
  51. Hicabi Ece
  52. Hümeyra Ergin Ercan
  53. Hüseyin Ünal Kara
  54. İbrahim Er
  55. İbrahim Topuz
  56. İlhan Hanağası
  57. İlker Sert
  58. İlyas Arlı
  59. İsmail Hakkı Sayın
  60. İsmail Kalender
  61. Kemal Açıkgöz
  62. Kenan Balan
  63. Keziban Gülcan Kaya
  64. Levent Barış Tüfenkçi
  65. Lütfiye Akbulut
  66. Mahmut Ballı
  67. Mahmut Doğan
  68. Mahmut Vural
  69. Mehmet Ali Ceran
  70. Mehmet Ali Gümüş
  71. Mehmet Aydın
  72. Mehmet Gökpınar
  73. Metin Arıtı
  74. Mevlüt Atbaş
  75. Muharrem Özkaya
  76. Muhsin Yıldız
  77. Munise Kabakulak
  78. Musa Albayrak
  79. Musa Heybet
  80. Mustafa Arslan
  81. Mustafa Gökçek
  82. Mustafa Nafiz Acar
  83. Mürteza Güler
  84. Nedret Engin
  85. Nevzat Özgür
  86. Nurdane Topuz
  87. Nurten Çolakoğlu
  88. Oğuz Yağlıcı
  89. Oya Işık
  90. Ömer Civri
  91. Rasim Aytin
  92. Recep Kılıç
  93. Sami Karatekin
  94. Selbi Koca
  95. Seyfullah Yıldıztekin
  96. Süleyman Hilmi Aydın
  97. Şahnaz Gerek
  98. Şaziye Fırat Civelek
  99. Tayyibe Kaycıoğlu
  100. Turgay Tuncay Varlı
  101. Tülay Bulgurcu
  102. Uğurhan Kuş
  103. Vahit Kınalıtaş
  104. Yalçın Ekmekçi
  105. Yılmaz Akçil
  106. Yunus Aykın
  107. Yunus Emre Sılay
  108. Yusuf Binici
  109. Yücel Bulmuş
  110. Yüksel Navdar
  111. Yüksel Öztürk
  112. Zeki Yiğit
  113. Zeynep Kenan
  114. Ziya Özcan

Danıştay Başkanları[değiştir | kaynağı değiştir]

Danıştay Başsavcıları[değiştir | kaynağı değiştir]

Danıştay Eski Daire Başkanları[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Ocak 2023. 
  2. ^ http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2575.pdf 16 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Danıştay Kanunu md.13 (2/12/2014 tarihli ve 6572 sayılı Kanunun 9 uncu maddesiyle, bu fıkrada yer alan “ondördü” ibaresi “on beşi”, “biri” ibaresi “ikisi” ve
    “on beş” ibaresi “on yedi” şeklinde değiştirilmiştir.)

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]